Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dədəli Körpü – İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında yerləşən qədim körpü. Bu körpü həm strateji, həm də mədəni-tarixi əhəmiyyətə malik olmuşdur.Şərur rayonu ərazisində, Arpaçay üzərində bir tağlı körpü.
| Dədəli körpüsü | |
|---|---|
| Dədəli körpüsü | |
| Keçid | piyadalar üçün |
| Üslubu | Tağlı körpü |
| Uzunluğu | 30 metr |
| Eni | 4 metr |
| Hündürlüyü | 12 metr (orta aşırım) |
Memarlıq quruluşu
Yerli daş materialı inşa edilmişdir. Ümumi uzunluğu 30 m, eni 4 m, mərkəzdə suyun səthindən hündürlüyü 12 m-dir. Körpünün sol tərəfinin özülü sahildəki sal daşın üstündə, sol tərəfinin özülü isə 2 m dərinlikdə qoyulmuşdur. Kənardan baxanda körpüdə monumentallıq hiss olunur. Orta əsr körpülərinin memarlıq üslubunda inşa olunmuş körpünün XIII əsrdə tikildiyi ehtimal edilir.Ara məsafəsi 1,5 km olan Keşikçi qəsəbəsi ilə Əyər kəndi arasındakı yol bu körpüdə birləşir. Körpünün tağbənd hissəsində istifadə olunan daşlar kənardakılardan daha səliqəli və dəqiq yonulmuşdur. Tağbəndin aşağı kənarı boyunca düzülmüş daşlar isə körpünün ümumi səthindən bir qədər geri çəkilib, bu isə günəşli havalarda o hissəyə düşən kölgənin körpünün estetik görünüşünü daha ifadəli etməsinə səbəb olur. Bu detal, sadə konstruksiyanın necə incəliklə işlənməsinin və memarın yüksək ustalığını göstərir. Körpünün gövdəsi isə tağ şəkillidir, yəni ortadan yanlara doğru yüngül maillik var. Bu quruluş körpünün yükdaşıma qabiliyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Qeyd edək ki, orta əsrlərdə inşa edilmiş Qırmızı Körpü, Xudafərin və Qaflankuh kimi körpülərin konstruksiyasında da bu prinsip tətbiq edilmişdir. Dədəli körpüsünün ilk inşa tarixi yazılı mənbələrdə VIII əsrə aid edilir və XVII əsrdə bərpa edildiyi qeyd olunur. Bununla yanaşı, erməni tədqiqatçıları Dədəli körpüsü haqqında saxta məlumatlar yayaraq bu qədim Azərbaycan abidəsini erməni abidəsi kimi təqdim etməyə çalışmışlar.
Coğrafi mövqeyi
Dədəli Körpüsü İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında yerləşirdi. Qərb bölgəsinin mühüm nəqliyyat yollarından biri olan bu körpü, xüsusilə kəndlərarası əlaqələrin qurulmasında əhəmiyyətli rol oynamışdır. Körpü su hövzələrindən, çaylardan keçid üçün tikilmiş və bölgənin ticarət və kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsində əsas infrastruktur elementi olmuşdur.
Toponimi
"Dədəli" adı qədim türk kökəninə malikdir və "dədə" sözü ağsaqqal, hörmətli şəxs mənasını verir. Bu cür adlar bölgənin qədim sakinlərinin adət-ənənələrinə, yaşlılara və böyüklərə olan hörmətinə işarə edir.
Tarixi və
İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında (15.10.1931 ildən Keşiş kənd, 3.1.1935 ildən Mikoyan, 6.12.1957 ildən Yeğeqnadzor rayonu), Arpa çayının sağ və sol sahillərində azərbaycanlıların yaşadığı kənd. Kəndin hər iki hissəsini birləşdirən körpü tarixə Dədəli körpüsü adı ilə düşmüşdür. Bölgənin Rusiya tərəfindən işğalı zamanı kənd dağıdılmışdır.
Mədəni əhəmiyyəti
Dədəli Körpü həm də ticarət yolları üzərində yerləşdiyi üçün strateji əhəmiyyət kəsb edib. Qədimdə bölgənin iqtisadi əlaqələrinin genişlənməsi və təhlükəsizliyi üçün bu tip körpülər böyük rol oynayırdı. Dədəli körpüsü, yazılı mənbələrə əsasən, ilk dəfə VIII əsrdə inşa edilmişdir və XVII əsrdə bərpa olunduğu qeyd olunur. Eyni zamanda, bəzi erməni tədqiqatçıları bu körpü haqqında saxta tarixi məlumatlar yayıb, onu qədim Azərbaycan abidəsi olan Dədəli körpüsünü erməni abidəsi kimi təqdim etməyə çalışmışlar. Bu körpü, Azərbaycanın zəngin mədəni irsinin bir hissəsi olaraq, bölgənin tarixi və memarlıq abidələrinin əhəmiyyətini vurğulayır. Dədəli körpüsü, həmçinin yerli əhali tərəfindən mədəniyyətin və tarixin qorunub saxlanılması baxımından mühim bir simvol hesab edilir.
Müasir dövrdə vəziyyəti
İrəvan quberniyasının Azərbaycan ərazisində yerləşən tarixi abidələrindən biri olan Dədəli Körpü, müasir dövrdə Azərbaycan və Ermənistan arasında münaqişələrin və ərazi dəyişikliklərinin təsiri ilə sıradan çıxmışdır. Bu körpü kimi tarixi obyektlər münaqişələr nəticəsində zərər görmüş və bir çoxu itirilmişdir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
İstinadlar
- Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Дәдәли // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.
- Naxçıvan abidələri ensiklopediyası. Naxçıvan, AMEA Naxçıvan bölməsi, 2008, səh. 76.
- "İrəvan şəhərində Azərbaycan memarlığı". anl.az. İstifadə tarixi: 21 sen 2024.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dedeli Korpu Irevan quberniyasinin Serur Dereleyez qezasinda yerlesen qedim korpu Bu korpu hem strateji hem de medeni tarixi ehemiyyete malik olmusdur Serur rayonu erazisinde Arpacay uzerinde bir tagli korpu Dedeli korpusuDedeli korpusuKecid piyadalar ucunUslubu Tagli korpuUzunlugu 30 metrEni 4 metrHundurluyu 12 metr orta asirim Memarliq qurulusuYerli das materiali insa edilmisdir Umumi uzunlugu 30 m eni 4 m merkezde suyun sethinden hundurluyu 12 m dir Korpunun sol terefinin ozulu sahildeki sal dasin ustunde sol terefinin ozulu ise 2 m derinlikde qoyulmusdur Kenardan baxanda korpude monumentalliq hiss olunur Orta esr korpulerinin memarliq uslubunda insa olunmus korpunun XIII esrde tikildiyi ehtimal edilir Ara mesafesi 1 5 km olan Kesikci qesebesi ile Eyer kendi arasindaki yol bu korpude birlesir Korpunun tagbend hissesinde istifade olunan daslar kenardakilardan daha seliqeli ve deqiq yonulmusdur Tagbendin asagi kenari boyunca duzulmus daslar ise korpunun umumi sethinden bir qeder geri cekilib bu ise gunesli havalarda o hisseye dusen kolgenin korpunun estetik gorunusunu daha ifadeli etmesine sebeb olur Bu detal sade konstruksiyanin nece incelikle islenmesinin ve memarin yuksek ustaligini gosterir Korpunun govdesi ise tag sekillidir yeni ortadan yanlara dogru yungul maillik var Bu qurulus korpunun yukdasima qabiliyyetini ehemiyyetli derecede artirir Qeyd edek ki orta esrlerde insa edilmis Qirmizi Korpu Xudaferin ve Qaflankuh kimi korpulerin konstruksiyasinda da bu prinsip tetbiq edilmisdir Dedeli korpusunun ilk insa tarixi yazili menbelerde VIII esre aid edilir ve XVII esrde berpa edildiyi qeyd olunur Bununla yanasi ermeni tedqiqatcilari Dedeli korpusu haqqinda saxta melumatlar yayaraq bu qedim Azerbaycan abidesini ermeni abidesi kimi teqdim etmeye calismislar Cografi movqeyiDedeli Korpusu Irevan quberniyasinin Serur Dereleyez qezasinda yerlesirdi Qerb bolgesinin muhum neqliyyat yollarindan biri olan bu korpu xususile kendlerarasi elaqelerin qurulmasinda ehemiyyetli rol oynamisdir Korpu su hovzelerinden caylardan kecid ucun tikilmis ve bolgenin ticaret ve kend teserrufati fealiyyetlerinin heyata kecirilmesinde esas infrastruktur elementi olmusdur Toponimi Dedeli adi qedim turk kokenine malikdir ve dede sozu agsaqqal hormetli sexs menasini verir Bu cur adlar bolgenin qedim sakinlerinin adet enenelerine yaslilara ve boyuklere olan hormetine isare edir Tarixi veIrevan quberniyasinin Serur Dereleyez qezasinda 15 10 1931 ilden Kesis kend 3 1 1935 ilden Mikoyan 6 12 1957 ilden Yegeqnadzor rayonu Arpa cayinin sag ve sol sahillerinde azerbaycanlilarin yasadigi kend Kendin her iki hissesini birlesdiren korpu tarixe Dedeli korpusu adi ile dusmusdur Bolgenin Rusiya terefinden isgali zamani kend dagidilmisdir Medeni ehemiyyetiDedeli Korpu hem de ticaret yollari uzerinde yerlesdiyi ucun strateji ehemiyyet kesb edib Qedimde bolgenin iqtisadi elaqelerinin genislenmesi ve tehlukesizliyi ucun bu tip korpuler boyuk rol oynayirdi Dedeli korpusu yazili menbelere esasen ilk defe VIII esrde insa edilmisdir ve XVII esrde berpa olundugu qeyd olunur Eyni zamanda bezi ermeni tedqiqatcilari bu korpu haqqinda saxta tarixi melumatlar yayib onu qedim Azerbaycan abidesi olan Dedeli korpusunu ermeni abidesi kimi teqdim etmeye calismislar Bu korpu Azerbaycanin zengin medeni irsinin bir hissesi olaraq bolgenin tarixi ve memarliq abidelerinin ehemiyyetini vurgulayir Dedeli korpusu hemcinin yerli ehali terefinden medeniyyetin ve tarixin qorunub saxlanilmasi baximindan muhim bir simvol hesab edilir Muasir dovrde veziyyetiIrevan quberniyasinin Azerbaycan erazisinde yerlesen tarixi abidelerinden biri olan Dedeli Korpu muasir dovrde Azerbaycan ve Ermenistan arasinda munaqiselerin ve erazi deyisikliklerinin tesiri ile siradan cixmisdir Bu korpu kimi tarixi obyektler munaqiseler neticesinde zerer gormus ve bir coxu itirilmisdir Hemcinin baxIrevan quberniyasi Irevan Irevan qalasi Irevan xanligiXarici kecidlerIstinadlarBudagov B Ә Geјbullaјev G Ә Dәdәli Ermәnistanda Azәrbaјҹan mәnshәli toponimlәrin izaһly lүgәti Baky Oguz eli 1998 452 s Naxcivan abideleri ensiklopediyasi Naxcivan AMEA Naxcivan bolmesi 2008 seh 76 Irevan seherinde Azerbaycan memarligi anl az Istifade tarixi 21 sen 2024