Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
XX əsrin əvvəllərindən fiziki işgörmə qabiliyyətini yuksəltmək, bərpa prosesini sürətləndirmək, idman nəticələrini yaxşılaşdırmaqdan ötrü müxtəlif stimullaşdırıcı maddələrdən geniş istifadə olıınmağa başlamışdır. Bura müxtəlif hormonal, farmakoloji və fizioloji preparatlar - dopinq adlanan maddələr aiddir. Dopinqlərin qəbul olunması nəinki idman mübarizəsində qeyri-bərabər şərait yaradır, həm də idmançıların səhhətinə mənfi təsir göstərir. Dopinqlərin qəbulu orqanizmdə bir sıra xoşa gəlməyən dəyişikliklər yaratmaqla yanaşı, insanın ölümünə də səbəb ola bilir. Dopinqlərin müntəzəm qəbul olunması (xüsusilə də hormonal preparatların) orqanizmin bir sıra fizioloji funksiyalarında pozğunluqlar yaradır: - ürək-damar; - daxili sekresiya (xüsusilə də vezilərin atrofiyası) və hipofızin funksiyalarına təsir edir, doğuş funksiyasının pozulması, qadınlarda ikincili kişi cinsiyyətinin (virilizasiya) meydana gəlməsi, kişilərdə süd vəzilərinin böyüməsi (ginekomastiya) və s. kimi hallar baş verir; - qara ciyərin serrozuna, sətəlcəm və hepatit (sarılığın) yaranmasına səbəb olur; - immun sistemin zəiflənməsinə, tez-tez soyuqdəyməyə, viruslarla xəstələnməyə səbəb olur; - sinir sisteminin psixoloji pozğunluqları (aqressivlik, depressiya, yuxusuzluq); - borulu sümüklerin böyüməsinin dayanması (inkışafda olan orqanizmlər üçün daha təhlükəlidir) və s; Dopinqlərin qəbulundan sonra pozğunluq dərhal baş vermir. Pozğunluq 10-20 il ötdükdən sonra, bəzən də oyunçunun nəslində özünü büruzə verə bilər. Ona görə də 1967-ci ildə BOK xüsusi tibbi komissiya yaradaraq, idmanda qəbul oluna biləcək zərərli preparatların adlarını tərtib etmiş, dopinq əleyhinə yoxlamaların aparılmasını təşkil edir və bütün beynəlxalq yarışlarda həyata keçirir. Hər bir idmançı, məşqçi, həkim qəbulu qadağan olunmuş preparatları bilməlidir.
Dopinqlərin təsnifatı
İdmanda işgörmə qabiliyyətinin yüksəldilməsi üçün istifadə olunan vasitələrə aiddir: dopinqlər, dopinq metodları, psixoloji metodlar, mexaniki amillər, istifadə olunması məhdudlaşdırılan farmakoloji vasitələr, qida əlavələri və maddələr. İnsan orqanizminə xüsusi zərər vuran və nəzarətə ehtiyacı olan vasitələrə dopinqlər və dopinq metodları (manipulyasiya) aid edilir. Farmakoloji təsirinə görə dopinqlər 5 sinfə bölünür: 1. psixostimulyatorlar (amfetamin, efedrin, kofein, kokain və s.); 2. narkotik vasitələr (morfin, alkoloidlər - opiatlar, promedol, fentanil və s.); 3. anabolik steroidlər (testosteron və onun törəmələri, metan-drostenolon, retabolil, androdiol və s.), həmçinin anabolik peptid hormonallar (somatotropin, qonadotropin, eritropoetin); 4. betta-blokatorlar (anaprimin, propranolol, oksprenalol, nadolol, atenolol və s.); 5. diuretiklər (novurit, dixlotiazid, mrosemid (laziks), klopamid, diakarb, veroşpiron və s.). Dopinqlər bioloji fəal maddələr olub, heyvan və bitki orqanizmlərdən alınır və ya süni surətdə sintez olunur (təbii dopinqlərin analoqu şəklində). Bir çox dopinqlər qrip, soyuqdəymə və s. xəstəliklərin əleyhinə dərmanların tərkibində olur, ona görə də idmançılar dərman qəbul edən zaman komandanın həkimi ilə hökmən məsləhətləşməlidirlər (xüsusilə de beynəlxalq yarışlar ərəfəsində). Dopinq metodlara müxtəlif manipulyasiyalarda qan dopinqləri aid edilir (qadınlarda ovulyasiyanın sıxışdırılması və s.). Ayrı-ayrı siniflərə aid dopinqlərin orqanizmdə bioloji təsiri müxtəlifdir. Belə ki, psixostimulyatorlar idman işgüzarlığım MSS-nin, ürək-damar və tənəffüs sisteminin fəaliyyətini aktivləşdirmək yolu ilə yüksəldir. Bu zaman skelet əzələlərinin təqəllüs aktivliyi, energetikası yüksəlir, idmançının öz gücünə inamı artır, yorğunluq aradan götürülür, nəticədə bu orqan və sistemlərin funksiyaları həddən artıq gərginləşir, enerji ehtiyatları tükənir. Narkotik maddələr ağrı hissini sıxışdırır, yorğunluğun baş verməsini uzaqlaşdırır. Anabolik steroidlər zülalların sintez prosesini gücləndirir, parçalanmasını isə azaldır. Ona görə də bu, əzələlərin inkişafına təkan verir, eritrositlərin miqdarının artmasına, fiziki yükə qarşı orqanizmin adaptasiyasının sürətlənməsinə, bərpa proseslərinin yüksəlməsi və bədənin kompozisiya tərkibinin yaxşılaşmasına səbəb olur. Beta - blokiatorlar adrenalin və noradrenalin hormonlarının effektinin əksinə təsir göstərir, idmançını sakitləşdirir, fiziki yükə qarşı orqanizmin adaptasiyasmı yüksəldir. Diuretik hormonlar və ya sidikqovucu vasitələr orqanizmdən suyun, duzların və digər kimyəvi maddələrin qovulmasını gücləndirir, bədən kütləsini azaldır və qadağan olunmuş maddələrin orqanizmdən qovulmasına şərait yaradır. Qeyd etmək lazımdır ki, sadalanan dopinq sinifləri arasında ən çox anabolik steroidlər qəbul olunur. Ağır atletikada, pauerliftinqdə, bodibildinqdə onları kişilərin 90%-i, qadınların isə 20%-i qəbul edir. Digər idman növlərində bunlar nisbətən az dərəcədə qəbul olunur (futbolçular 78%, sprinterlər 40%). Bu zaman qəbul olunan dozalar dəfələrlə artırılır və 5-10 mqr əvəzinə, 300 mqr, hətta 2 qr çatdırıla bilər.
Həmçinin bax
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
XX esrin evvellerinden fiziki isgorme qabiliyyetini yukseltmek berpa prosesini suretlendirmek idman neticelerini yaxsilasdirmaqdan otru muxtelif stimullasdirici maddelerden genis istifade oliinmaga baslamisdir Bura muxtelif hormonal farmakoloji ve fizioloji preparatlar dopinq adlanan maddeler aiddir Dopinqlerin qebul olunmasi neinki idman mubarizesinde qeyri beraber serait yaradir hem de idmancilarin sehhetine menfi tesir gosterir Dopinqlerin qebulu orqanizmde bir sira xosa gelmeyen deyisiklikler yaratmaqla yanasi insanin olumune de sebeb ola bilir Dopinqlerin muntezem qebul olunmasi xususile de hormonal preparatlarin orqanizmin bir sira fizioloji funksiyalarinda pozgunluqlar yaradir urek damar daxili sekresiya xususile de vezilerin atrofiyasi ve hipofizin funksiyalarina tesir edir dogus funksiyasinin pozulmasi qadinlarda ikincili kisi cinsiyyetinin virilizasiya meydana gelmesi kisilerde sud vezilerinin boyumesi ginekomastiya ve s kimi hallar bas verir qara ciyerin serrozuna setelcem ve hepatit sariligin yaranmasina sebeb olur immun sistemin zeiflenmesine tez tez soyuqdeymeye viruslarla xestelenmeye sebeb olur sinir sisteminin psixoloji pozgunluqlari aqressivlik depressiya yuxusuzluq borulu sumuklerin boyumesinin dayanmasi inkisafda olan orqanizmler ucun daha tehlukelidir ve s Dopinqlerin qebulundan sonra pozgunluq derhal bas vermir Pozgunluq 10 20 il otdukden sonra bezen de oyuncunun neslinde ozunu buruze vere biler Ona gore de 1967 ci ilde BOK xususi tibbi komissiya yaradaraq idmanda qebul oluna bilecek zererli preparatlarin adlarini tertib etmis dopinq eleyhine yoxlamalarin aparilmasini teskil edir ve butun beynelxalq yarislarda heyata kecirir Her bir idmanci mesqci hekim qebulu qadagan olunmus preparatlari bilmelidir Dopinqlerin tesnifatiIdmanda isgorme qabiliyyetinin yukseldilmesi ucun istifade olunan vasitelere aiddir dopinqler dopinq metodlari psixoloji metodlar mexaniki amiller istifade olunmasi mehdudlasdirilan farmakoloji vasiteler qida elaveleri ve maddeler Insan orqanizmine xususi zerer vuran ve nezarete ehtiyaci olan vasitelere dopinqler ve dopinq metodlari manipulyasiya aid edilir Farmakoloji tesirine gore dopinqler 5 sinfe bolunur 1 psixostimulyatorlar amfetamin efedrin kofein kokain ve s 2 narkotik vasiteler morfin alkoloidler opiatlar promedol fentanil ve s 3 anabolik steroidler testosteron ve onun toremeleri metan drostenolon retabolil androdiol ve s hemcinin anabolik peptid hormonallar somatotropin qonadotropin eritropoetin 4 betta blokatorlar anaprimin propranolol oksprenalol nadolol atenolol ve s 5 diuretikler novurit dixlotiazid mrosemid laziks klopamid diakarb verospiron ve s Dopinqler bioloji feal maddeler olub heyvan ve bitki orqanizmlerden alinir ve ya suni suretde sintez olunur tebii dopinqlerin analoqu seklinde Bir cox dopinqler qrip soyuqdeyme ve s xesteliklerin eleyhine dermanlarin terkibinde olur ona gore de idmancilar derman qebul eden zaman komandanin hekimi ile hokmen meslehetlesmelidirler xususile de beynelxalq yarislar erefesinde Dopinq metodlara muxtelif manipulyasiyalarda qan dopinqleri aid edilir qadinlarda ovulyasiyanin sixisdirilmasi ve s Ayri ayri siniflere aid dopinqlerin orqanizmde bioloji tesiri muxtelifdir Bele ki psixostimulyatorlar idman isguzarligim MSS nin urek damar ve teneffus sisteminin fealiyyetini aktivlesdirmek yolu ile yukseldir Bu zaman skelet ezelelerinin teqellus aktivliyi energetikasi yukselir idmancinin oz gucune inami artir yorgunluq aradan goturulur neticede bu orqan ve sistemlerin funksiyalari hedden artiq gerginlesir enerji ehtiyatlari tukenir Narkotik maddeler agri hissini sixisdirir yorgunlugun bas vermesini uzaqlasdirir Anabolik steroidler zulallarin sintez prosesini guclendirir parcalanmasini ise azaldir Ona gore de bu ezelelerin inkisafina tekan verir eritrositlerin miqdarinin artmasina fiziki yuke qarsi orqanizmin adaptasiyasinin suretlenmesine berpa proseslerinin yukselmesi ve bedenin kompozisiya terkibinin yaxsilasmasina sebeb olur Beta blokiatorlar adrenalin ve noradrenalin hormonlarinin effektinin eksine tesir gosterir idmancini sakitlesdirir fiziki yuke qarsi orqanizmin adaptasiyasmi yukseldir Diuretik hormonlar ve ya sidikqovucu vasiteler orqanizmden suyun duzlarin ve diger kimyevi maddelerin qovulmasini guclendirir beden kutlesini azaldir ve qadagan olunmus maddelerin orqanizmden qovulmasina serait yaradir Qeyd etmek lazimdir ki sadalanan dopinq sinifleri arasinda en cox anabolik steroidler qebul olunur Agir atletikada pauerliftinqde bodibildinqde onlari kisilerin 90 i qadinlarin ise 20 i qebul edir Diger idman novlerinde bunlar nisbeten az derecede qebul olunur futbolcular 78 sprinterler 40 Bu zaman qebul olunan dozalar defelerle artirilir ve 5 10 mqr evezine 300 mqr hetta 2 qr catdirila biler Hemcinin baxVikianbarda Dopinq ile elaqeli mediafayllar var Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin