Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Oriyentasiyalanan və oriyentasiyalanmayan ikiölçülü çoxobrazlılar
Oriyentasiya anlayışını bazis vektorların köməyi ilə müəyyən etmişdir.Lakin oriyentasiya anlayışı sırf topoloji termindir.Çoxobrazlının oriyentasiyasını müəyyən etmək üçün onun hər hansı k şəbəkəli ayrılışına baxaq. Əvvəlcə hər hansı şəbəkəni oriyentasiyalaq. Fərz edək ki X-in şəbəkəli ayrılışında hər hansı bir şəbəkəni götürmüşük. F şəbəkəsini oriyentasiyalamaq üçün onun tərəflərini oriyentasiyalayaq. AB tərəfi o zaman oriyentasiyalanmış hesab olunur ki, onun hansı təpə nöqtənin birinci, hansının ikinci olması məlum olsun.AB ⇒ A — I; B — II və BA ⇒ B — I; A — II. kimi müəyyən etsək tərəf oriyentasiyalanmış hesab olunacaqdır. Deməliç hər bir tərəfi 2 cür oriyentasiyalamaq olar.Şəbəkənin tərəflərinin birini oriyentasiyaladıqdan sonra bütün şəbəkəni oriyentasiyalamaq olar. Bunun üçün AB tərəfinin hər hansı bir oriyentasiyasını götürürlər. AB-nin II təpə nöqtəsini bununla ortaq təpəyə malik olan o biri tərəf üçün üçün birinci təpə götürürlər və prosesi bu qaydada davam etdirirlər. Aydındır ki, hər bir şəbəkəni bu qaydada 2 cür oriyentasiyalamaq olar. F1 şəbəkəsini oriyetasiyaladıqdan sonra kimi işarə olunur. F1 şəbəkəsi ilə bir tərəf üzrə qonşu olan şəbəkəni oriyentasiyalayaq. F2 — ni elə oriyentasiyalayaq ki, ortaq tərəf F1 -də bir cür oriyentasiya, F2 -də isə bunun əksi olan oriyentasiyalansın. Deməli, 2 qonşu şəbəkə o zaman eyni oriyentasiyalanmış hesab olunur ki,onların ortaq tərəfi bu oriyentasiya zamanı müxtəlif cür oriyentasiyalanmış olsun. Bütün şəbəkələr oriyentasiyalandıqdan sonra 2 hal ola bilər. 1.Çoxobrazlının bütün şəbəkələri eyni oriyentasiyalana bilər. 2.Çoxobrazlının elə iki qonşu şəbəkəsi tapılar ki,onların ortaq tərəflərini eyni oriyentasiyalamaq mümkün olmur. F F Fk , ,…., 1 2 I halda çoxobrazlı oriyentasiyalanan,II halda isə oriyentasiyalanmayan adlanır. Göstərmək olar ki, çoxobrazlının oriyentasiyalanan olması və ya olmaması onun şəbəkəli ayrılışından asılı deyildir. Doğrudan da fərz edək (X,t ) 2 ölçülü topoloji çoxobrazlıdır.Bunun k şəbəkəli ayrılışını götürək. f : (X ,t ) ® (Y,t ) homeomorf inikasına baxaq.Göstərək ki,əgər X — oriyentasiyalanandırsa,Y-də oriyentasiyalanandır.X-oriyentasiyalanan deyilsə onda Y-də oriyentasiyalanan deyil. X-in k şəbəkəli ayrılışında, F F Fs , ,…, 1 2 şəbəkələri ayrılır.f inikası zamanı f (Fi ) = Ei ÎY şəbəkələrinə şevirən inikas homeomorf olduğundan Fi -nin təpələri,tərəfləri, Ei — nin təpələrinə və tərəflərinə inikas olunur.Deməli, Fi -nin oriyentasiyaları Ei -nin oriyentasiyasını müəyyən edir. Məsələn: ( , , , ) Fi = Ai Bi Ci Di kimi şəbəkədirsə,onda ( , , , ) Ei = Ai Bi Ci Di kimi şəbəkələrdən ibarət olacaqdır. O deməkdir ki, Fi oriyentasiyalanan olduqda Ei oriyentasiyalanan olur və əgər Fi oriyentasiyalanan deyilsə, Ei -də oriyentasiyalanan olmur. Beləliklə çoxobrazlının oriyentasiyalanan olub-olmaması onun şəbəkəli ayrılışından asılı deyil. İndi araşdiraq görək çoxobrazlının oriyenyasiyalanan olub-olmamasını necə müəyyən etmək olur?.Bunun üçün çoxobazlının hər hansı şəbəkəli ayrılışı götürülür. Sonra downloaded from KitabYurdu.org 13 X = F È F È È Fs … 1 2 şəbəkələri ayrılır.Əvvəl Fi oriyentasiyalanır sonra bununla qonşu olan ortaq tərəfli F2 və s. Bütün qonşu şəbəkələri bu qaydada oriyentasiyalayırlar. Nəticədə bütün şəbəkələr eyni oriyentasiyalana bilirlərsə, onda çoxobrazlı oriyentasiyalanan olur və bununla da onun oriyentasiyalanması qurtarır. Əgər, sonda bütün şəbəkələr eyni oriyentasiyalana bilmirsə, .yəni elə iki qonşu şəbəkə meydana çıxırki onları eyni oriyentasiyalamaq mümkün olmur,onda çoxbucaqlı oriyentasiyalana bilməyən çoxbucaqlı adlanır. Məsələn:Tetraedrin oriyentasiyalanan olub-olmamasına baxaq.(ŞƏKİL) Tetraedr səthi oriyetasiyalanan üçölçülü çoxbucaqlıdır.Tetraedrin sfera daxilinə çəkmək mümkün olduğundan sferanın mərkəzindən f : S ® T "M Î r f (M ) = M = (OM ) ÇT 1 Belə inikasla sferanın və tetraedrin nöqtələri arasında topoloji qarşılıqlı birqiymətli uyğunluq yaratmaq olur.(ŞƏKİL) Deməli; sfera səthi oriyentasiyalana bilən 2 ölçülü çoxobrazlıdır. Göstərək ki,Möbius vərəqi səthi oriyentasiyalanan deyil.(ŞƏKİL) Deməli,burada qonşu tərəf AB ilə DC hər iki şəbəkədə eyni oriyentasiyalanır.Deməli Möbius vərəqi oriyentasiyalanan deyil.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Oriyentasiyalanan ve oriyentasiyalanmayan ikiolculu coxobrazlilarOriyentasiya anlayisini bazis vektorlarin komeyi ile mueyyen etmisdir Lakin oriyentasiya anlayisi sirf topoloji termindir Coxobrazlinin oriyentasiyasini mueyyen etmek ucun onun her hansi k sebekeli ayrilisina baxaq Evvelce her hansi sebekeni oriyentasiyalaq Ferz edek ki X in sebekeli ayrilisinda her hansi bir sebekeni goturmusuk F sebekesini oriyentasiyalamaq ucun onun tereflerini oriyentasiyalayaq AB terefi o zaman oriyentasiyalanmis hesab olunur ki onun hansi tepe noqtenin birinci hansinin ikinci olmasi melum olsun AB A I B II ve BA B I A II kimi mueyyen etsek teref oriyentasiyalanmis hesab olunacaqdir Demelic her bir terefi 2 cur oriyentasiyalamaq olar Sebekenin tereflerinin birini oriyentasiyaladiqdan sonra butun sebekeni oriyentasiyalamaq olar Bunun ucun AB terefinin her hansi bir oriyentasiyasini gotururler AB nin II tepe noqtesini bununla ortaq tepeye malik olan o biri teref ucun ucun birinci tepe gotururler ve prosesi bu qaydada davam etdirirler Aydindir ki her bir sebekeni bu qaydada 2 cur oriyentasiyalamaq olar F1 sebekesini oriyetasiyaladiqdan sonra kimi isare olunur F1 sebekesi ile bir teref uzre qonsu olan sebekeni oriyentasiyalayaq F2 ni ele oriyentasiyalayaq ki ortaq teref F1 de bir cur oriyentasiya F2 de ise bunun eksi olan oriyentasiyalansin Demeli 2 qonsu sebeke o zaman eyni oriyentasiyalanmis hesab olunur ki onlarin ortaq terefi bu oriyentasiya zamani muxtelif cur oriyentasiyalanmis olsun Butun sebekeler oriyentasiyalandiqdan sonra 2 hal ola biler 1 Coxobrazlinin butun sebekeleri eyni oriyentasiyalana biler 2 Coxobrazlinin ele iki qonsu sebekesi tapilar ki onlarin ortaq tereflerini eyni oriyentasiyalamaq mumkun olmur F F Fk 1 2 I halda coxobrazli oriyentasiyalanan II halda ise oriyentasiyalanmayan adlanir Gostermek olar ki coxobrazlinin oriyentasiyalanan olmasi ve ya olmamasi onun sebekeli ayrilisindan asili deyildir Dogrudan da ferz edek X t 2 olculu topoloji coxobrazlidir Bunun k sebekeli ayrilisini goturek f X t Y t homeomorf inikasina baxaq Gosterek ki eger X oriyentasiyalanandirsa Y de oriyentasiyalanandir X oriyentasiyalanan deyilse onda Y de oriyentasiyalanan deyil X in k sebekeli ayrilisinda F F Fs 1 2 sebekeleri ayrilir f inikasi zamani f Fi Ei IY sebekelerine seviren inikas homeomorf oldugundan Fi nin tepeleri terefleri Ei nin tepelerine ve tereflerine inikas olunur Demeli Fi nin oriyentasiyalari Ei nin oriyentasiyasini mueyyen edir Meselen Fi Ai Bi Ci Di kimi sebekedirse onda Ei Ai Bi Ci Di kimi sebekelerden ibaret olacaqdir O demekdir ki Fi oriyentasiyalanan olduqda Ei oriyentasiyalanan olur ve eger Fi oriyentasiyalanan deyilse Ei de oriyentasiyalanan olmur Belelikle coxobrazlinin oriyentasiyalanan olub olmamasi onun sebekeli ayrilisindan asili deyil Indi arasdiraq gorek coxobrazlinin oriyenyasiyalanan olub olmamasini nece mueyyen etmek olur Bunun ucun coxobazlinin her hansi sebekeli ayrilisi goturulur Sonra downloaded from KitabYurdu org 13 X F E F E E Fs 1 2 sebekeleri ayrilir Evvel Fi oriyentasiyalanir sonra bununla qonsu olan ortaq terefli F2 ve s Butun qonsu sebekeleri bu qaydada oriyentasiyalayirlar Neticede butun sebekeler eyni oriyentasiyalana bilirlerse onda coxobrazli oriyentasiyalanan olur ve bununla da onun oriyentasiyalanmasi qurtarir Eger sonda butun sebekeler eyni oriyentasiyalana bilmirse yeni ele iki qonsu sebeke meydana cixirki onlari eyni oriyentasiyalamaq mumkun olmur onda coxbucaqli oriyentasiyalana bilmeyen coxbucaqli adlanir Meselen Tetraedrin oriyentasiyalanan olub olmamasina baxaq SEKIL Tetraedr sethi oriyetasiyalanan ucolculu coxbucaqlidir Tetraedrin sfera daxiline cekmek mumkun oldugundan sferanin merkezinden f S T M I r f M M OM CT 1 Bele inikasla sferanin ve tetraedrin noqteleri arasinda topoloji qarsiliqli birqiymetli uygunluq yaratmaq olur SEKIL Demeli sfera sethi oriyentasiyalana bilen 2 olculu coxobrazlidir Gosterek ki Mobius vereqi sethi oriyentasiyalanan deyil SEKIL Demeli burada qonsu teref AB ile DC her iki sebekede eyni oriyentasiyalanir Demeli Mobius vereqi oriyentasiyalanan deyil