Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dard dilləri — hind-Avropa dillərinin ari qoluna daxil olan dil qrupu.
Yayılması
Şimali Əfqanıstanın, Pakistanın və Hindistanın dağlıq rayonnlarında yayılmışdır.
Bu dildə danışanların ümumi sayı 1990-cı illərdə 5 milyon nəfərdən çox idi.
Tərkibi
Dard dilləri 5 yarımqrupa bölünür: şərq yarımqrupuna kəşmiri, şina, phalura dilləri; şərti olaraq kuhistani adı altında birləşdirilən bir sıra dillər və dialektlər – mayyan, kanyavali, torvali və s.; başkarik və ya qarvi adlanan dialektlər qrupu; katar kalai dili və bəzi digər dillər daxildir. Kunar yarımqrupu qavar-bati, şumaştivə qlanqali dillərindən ibarətdir. Bəzi məlumatlara görə, tirahi dili də bu yarımqrupa aiddir. Son dərəcə fərqli paşai dialektləri ayrıca yarımqrup əmələ gətirir. Digər yarımqrup khovar və kalaşa dillərindən ibarətdir. Genetik mövqeyi qeyri-müəyyən olan dameli dili müstəqil yarımqrup hesab olunur.
Daha əvvəllər də Dard dilinə daxil edilmişdir. Ancaq indi onların yaxınlığı sadəcə yaxın qonşuluqdan ibarətdir.
Yazı
Çoxəsrlik yazı ənənəsinə yalnız kəşmiri malikdir ki, bunda da hind yazısının bəzi növlərindən istifadə olunmuşdur. Müasir kəşmiri, khovar, mayyan, şina, paşai dillərində ərəb əlifbasının müxtəlif modifikasiyasından istifadə olunur.
Digər dillərin yazısı yoxdur.
Öyrənilməsi
Dard dillərinin öyrənilməsinə 1830-cu illərdən başlanılmışdır. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində, əsasən, C. A. Qrirsonun (B. Britaniya) və onun rəhbərlik etdiyi kollektivin əsərlərində buistiqamətdə xeyli uğurlar qazanılmışdır. Həmin kollektiv XX əsrin birinci rübündə çoxcildlik "Hindistanın linqvistik icmalı"nı nəşr etdirmişdir. 1920–1930-cu illərdə D. L. R. Lorimer və T. Q. Beyli (B. Britaniya) şina, kəşmiri və digər dilləri; Q. Morgenstyerne (Norveç) kalaşa, khovar, paşai, qavarbati, dameli və bir çox digər dilləri; 1950-ci illərdə Q. Buddruss (Almaniya) katarkalai, kanyavali və sair dilləri; 1970-ci illərdə Rusiya dilçiləri A. L. Qrünberq (qlanqali), B. A. Zaxaryin, D. İ. Edelman (kəşmiri və digər dilləri), eyni zamanda Hindistan dilçisi B. Kaçru (kəşmiri) ayrı-ayrı Dard dillərini tədqiq etmişlər.
1980-ci illərdən müxtəlif ölkələrin alimləri tərəfindən khovar, kalaşa və digər dillərin aktiv öyrənilməsinə başlanılmışdır.
1960-cı illərdən həmçinin Dard dillərinin müqayisəli-tarixi, tipoloji və areal aspektdən öyrənilməsi inkişaf edir: Morgenstyerne, J. Fusman (Fransa), Buddruss, R. L. Törner (B. Britaniya), V. N. Toporov, Qrünberq, Edelman. A. İ. Koqan (Rusiya) və başqaları bu sahədə fəaliyyət göstərmişdir.
İstinadlar
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 6-cı cild: Çin – Dərk (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2015. səh. 328. ISBN .
Biblioqrafiya
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dard dilleri hind Avropa dillerinin ari qoluna daxil olan dil qrupu YayilmasiSimali Efqanistanin Pakistanin ve Hindistanin dagliq rayonnlarinda yayilmisdir Bu dilde danisanlarin umumi sayi 1990 ci illerde 5 milyon neferden cox idi TerkibiDard dilleri 5 yarimqrupa bolunur serq yarimqrupuna kesmiri sina phalura dilleri serti olaraq kuhistani adi altinda birlesdirilen bir sira diller ve dialektler mayyan kanyavali torvali ve s baskarik ve ya qarvi adlanan dialektler qrupu katar kalai dili ve bezi diger diller daxildir Kunar yarimqrupu qavar bati sumastive qlanqali dillerinden ibaretdir Bezi melumatlara gore tirahi dili de bu yarimqrupa aiddir Son derece ferqli pasai dialektleri ayrica yarimqrup emele getirir Diger yarimqrup khovar ve kalasa dillerinden ibaretdir Genetik movqeyi qeyri mueyyen olan dameli dili musteqil yarimqrup hesab olunur Daha evveller de Dard diline daxil edilmisdir Ancaq indi onlarin yaxinligi sadece yaxin qonsuluqdan ibaretdir YaziCoxesrlik yazi enenesine yalniz kesmiri malikdir ki bunda da hind yazisinin bezi novlerinden istifade olunmusdur Muasir kesmiri khovar mayyan sina pasai dillerinde ereb elifbasinin muxtelif modifikasiyasindan istifade olunur Diger dillerin yazisi yoxdur OyrenilmesiDard dillerinin oyrenilmesine 1830 cu illerden baslanilmisdir XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde esasen C A Qrirsonun B Britaniya ve onun rehberlik etdiyi kollektivin eserlerinde buistiqametde xeyli ugurlar qazanilmisdir Hemin kollektiv XX esrin birinci rubunde coxcildlik Hindistanin linqvistik icmali ni nesr etdirmisdir 1920 1930 cu illerde D L R Lorimer ve T Q Beyli B Britaniya sina kesmiri ve diger dilleri Q Morgenstyerne Norvec kalasa khovar pasai qavarbati dameli ve bir cox diger dilleri 1950 ci illerde Q Buddruss Almaniya katarkalai kanyavali ve sair dilleri 1970 ci illerde Rusiya dilcileri A L Qrunberq qlanqali B A Zaxaryin D I Edelman kesmiri ve diger dilleri eyni zamanda Hindistan dilcisi B Kacru kesmiri ayri ayri Dard dillerini tedqiq etmisler 1980 ci illerden muxtelif olkelerin alimleri terefinden khovar kalasa ve diger dillerin aktiv oyrenilmesine baslanilmisdir 1960 ci illerden hemcinin Dard dillerinin muqayiseli tarixi tipoloji ve areal aspektden oyrenilmesi inkisaf edir Morgenstyerne J Fusman Fransa Buddruss R L Torner B Britaniya V N Toporov Qrunberq Edelman A I Koqan Rusiya ve basqalari bu sahede fealiyyet gostermisdir IstinadlarAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 6 ci cild Cin Derk 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2015 seh 328 ISBN 978 9952 441 11 6 BiblioqrafiyaKoul Omkar N Dardic Languages Vennelakanti Prakasam redaktor Encyclopaedia of the Linguistic Sciences Issues and Theories Allied Publishers 2008 142 147 ISBN 978 81 8424 279 9 Masica Colin P The Indo Aryan Languages Cambridge University Press 1993 ISBN 978 0 521 29944 2