Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dama — taxta lövhə üzərində aparılan strateji oyun növüdür. O tam informasiyaya əsaslanan oyun qrupuna daxildir. Beləliklə, bir oyun strategiyası işləməklə onu bəxtdən asılı olmayaraq udmaq olar.
| Dama | |
|---|---|
 Beynəlxalq dama, 10×10 lövhə | |
| Aktiv illər | ən azı 5000 |
| Növlər | Stolüstü oyun Abstrakt strategiya oyunu Ağıl idmanı |
| Oyunçular | 2 |
| Yaş dərəcəsi | 4+ |
| Quraşdırma vaxtı | <1 dəqiqə |
| Oyun vaxtı | Təsadüfi oyunlar adətən 10-30 dəqiqə davam edir; turnir oyunları təxminən 60 dəqiqədən 3 saata qədər və ya daha çox davam edir. |
| İxtiyari şans | yoxdur (tam məlumatlı oyun) |
| Tələb olunan bacarıq | Strategiya vizual yaddaş düşünmə |
Bu oyun növü əsasən Rusiya və Niderlandda geniş yayılmışdır.
Ümumi məlumat
Tünd və açıq rəngli xanalara bölünmüş taxta üzərində oyun. Rus, ingilis, alman və italyan Daması (64 xanalı taxtada), beynəlxalq Dama (100 xanalı taxtada) və Kanada Daması (144 xanalı taxtada) mövcuddur. Başlanğıc vəziyyətdə hər oyunçunun 12 (64 xanalı taxtada), 20 (100 xanalı taxtada) və ya 30 (144 xanalı taxtada) Dama daşı olur. Rəqiblərin daşları rənginə görə fərqlənir (adətən ağ və qara). Oyunçunun vəzifəsi rəqib daşını məhv etmək və ya gedişdən məhrum etməkdir.
100 xanalı Dama üzrə dünya birincilikləri 1894-cü ildən keçirilir. 1947-ci ildə Ümumdünya Dama Federasiyası (FMJD) yaradılmışdır. Azərbaycan Dama Federasiyası 1958-ci ildə Bakıda yaradılmış, 1993-cü ildə yenidən təsis edilmişdir. Ümumdünya Dama Federasiyasının (1993) və Avropa Dama Federasiyasının (1998) üzvüdür. Qadınlar arasında ilk dəfə M.Dubova (1959), kişilər arasında isə E.Mürsəlov (1975) SSRİ çempionu olmuşlar. Ən yüksək nəticəni 2 dəfə (1997, 2002) dünya çempionu Ü.Abdullayev əldə etmişdir. A.Nurullayev beynəlxalq dərəcəli hakim (FMJD, 1998) və ilk əməkdar məşqçidir (2009). Azərbaycan damaçıları 2001–2010-cu illərdə dünya və Avropa çempionatlarında 3 qızıl, 3 gümüş, 13 bürünc medal qazanmışlar.
Tarixi haqqında
Dama oyunu 10-11-ci əsrlərdə cənubi Fransada yaranmışdır. Dama taxtası o dövrdə məlum olan şahmat oyunundan götürülür. Oyun qaydaları Kvirkata (fr. Alquerque) mənsubdur. İlk vaxtlarda dama daşlarına şahmatda olduğu kimi "ferze" deyilirdi. O vaxtlarda dama yalnız bir xana irəliləyə bilərdi. Yenilik ondan ibarət idi ki, daş rəqibin üzərindən atlanıb onu götürə bilərdi. Bu oyun əvvəllər "Firges" adlanırdı.
Şahmatla oxşarlığı ondan ibarət idi ki, dama oyunçusu hər verilmiş imkandan istifadə edərək rəqibini vurmaq məcburiyyətində deyildi. 1535-ci ildən sonra bu məcburiyyətə çevrilir. Əgər bir oyunçu ona verilən imkandan istifadə etmirdisə onun daşı cərimə kimi taxtadan kənara "üfürülürdü" və ya götürülürdü.
Ferzlərin "dama" adlandırılması ilə oyunun da adı dəyişdirilərək dama olur.
Oyun qaydaları
Dama oyunu kvadrat formalı,üzərində ağ və qara xanalar olan taxta üzərində oynalınır.Bir çox ölkələrdə dama taxtası 8x8 ölçüsündə olur. Bu şahmat taxtasına uyğundur. Ancaq damada xanalar başqa cür nişanlanır. Beynəlxalq aləmdə 10x10 ölçülü taxtadan istifadə edilir.
Bütün oyun daşları yastı şəkilli silindrik formaya malikdirlər.Ağ rəngli daşlar bir tərəf, qara rəngli daşlar isə digər tərəf üçün nəzərdə tutulmuşdur. Daşlar taxta və ya süni materialdan hazırlanır. 8x8 ölçülü taxtada hər oyunçunu 12 daşı olur, 10x10 ölçülü taxtada isə hər oyunçuya 20 daş düşür. Oyun yalnız qara xanalarda aparılır.Daşlar dioqonal istiqamətdə irəliyə gedişlər edirlər. Əgər qabağa çıxan rəqib daşının arxasındakı xana boşdursa onda onun üzərindən atlamaqla irəliyə hərkət etmək olur. Üzərindən atılan bütün rəqib daşlarını götürmək olur.
Əgər oyunçu rəqibin sonuncu cərgəsinə çatarsa, onun bu daşı "Damaya" çevrilir. Bunun üçün o iki daşı üst-üstə qoyur. Damaya çevrilmiş daş oyun xətti üzrə istənilən istiqamətdə və addımla hərəkət edə bilir. Ancaq dama rəqib daşının üzərindən atıldıqda o mütləq həmin daşın arxasında dayanmalıdır.Adi daşlarda olduğu kimi dama da bir neçə rəqib daşlarını ardıcıl olaraq atlaya bilər. Bu həm irəli, həm də geriyə istiqamətdə baş verir.
Maraqlı faktlar
Damanın Altay variantı (şatra) özündə dama və şahmat qaydalarını birləşdirir.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dama taxta lovhe uzerinde aparilan strateji oyun novudur O tam informasiyaya esaslanan oyun qrupuna daxildir Belelikle bir oyun strategiyasi islemekle onu bextden asili olmayaraq udmaq olar DamaBeynelxalq dama 10 10 lovheAktiv iller en azi 5000Novler Stolustu oyun Abstrakt strategiya oyunu Agil idmaniOyuncular 2Yas derecesi 4 Qurasdirma vaxti lt 1 deqiqeOyun vaxti Tesadufi oyunlar adeten 10 30 deqiqe davam edir turnir oyunlari texminen 60 deqiqeden 3 saata qeder ve ya daha cox davam edir Ixtiyari sans yoxdur tam melumatli oyun Teleb olunan bacariq Strategiya vizual yaddas dusunme Bu oyun novu esasen Rusiya ve Niderlandda genis yayilmisdir Umumi melumatTund ve aciq rengli xanalara bolunmus taxta uzerinde oyun Rus ingilis alman ve italyan Damasi 64 xanali taxtada beynelxalq Dama 100 xanali taxtada ve Kanada Damasi 144 xanali taxtada movcuddur Baslangic veziyyetde her oyuncunun 12 64 xanali taxtada 20 100 xanali taxtada ve ya 30 144 xanali taxtada Dama dasi olur Reqiblerin daslari rengine gore ferqlenir adeten ag ve qara Oyuncunun vezifesi reqib dasini mehv etmek ve ya gedisden mehrum etmekdir 100 xanali Dama uzre dunya birincilikleri 1894 cu ilden kecirilir 1947 ci ilde Umumdunya Dama Federasiyasi FMJD yaradilmisdir Azerbaycan Dama Federasiyasi 1958 ci ilde Bakida yaradilmis 1993 cu ilde yeniden tesis edilmisdir Umumdunya Dama Federasiyasinin 1993 ve Avropa Dama Federasiyasinin 1998 uzvudur Qadinlar arasinda ilk defe M Dubova 1959 kisiler arasinda ise E Murselov 1975 SSRI cempionu olmuslar En yuksek neticeni 2 defe 1997 2002 dunya cempionu U Abdullayev elde etmisdir A Nurullayev beynelxalq dereceli hakim FMJD 1998 ve ilk emekdar mesqcidir 2009 Azerbaycan damacilari 2001 2010 cu illerde dunya ve Avropa cempionatlarinda 3 qizil 3 gumus 13 burunc medal qazanmislar Tarixi haqqindaDama oyunu 10 11 ci esrlerde cenubi Fransada yaranmisdir Dama taxtasi o dovrde melum olan sahmat oyunundan goturulur Oyun qaydalari Kvirkata fr Alquerque mensubdur Ilk vaxtlarda dama daslarina sahmatda oldugu kimi ferze deyilirdi O vaxtlarda dama yalniz bir xana irelileye bilerdi Yenilik ondan ibaret idi ki das reqibin uzerinden atlanib onu goture bilerdi Bu oyun evveller Firges adlanirdi Louis Leopold Boilly Dama oyunu Sahmatla oxsarligi ondan ibaret idi ki dama oyuncusu her verilmis imkandan istifade ederek reqibini vurmaq mecburiyyetinde deyildi 1535 ci ilden sonra bu mecburiyyete cevrilir Eger bir oyuncu ona verilen imkandan istifade etmirdise onun dasi cerime kimi taxtadan kenara ufurulurdu ve ya goturulurdu Ferzlerin dama adlandirilmasi ile oyunun da adi deyisdirilerek dama olur Oyun qaydalariBeynelxalq dama oyununda gedisler Dama oyunu kvadrat formali uzerinde ag ve qara xanalar olan taxta uzerinde oynalinir Bir cox olkelerde dama taxtasi 8x8 olcusunde olur Bu sahmat taxtasina uygundur Ancaq damada xanalar basqa cur nisanlanir Beynelxalq alemde 10x10 olculu taxtadan istifade edilir Butun oyun daslari yasti sekilli silindrik formaya malikdirler Ag rengli daslar bir teref qara rengli daslar ise diger teref ucun nezerde tutulmusdur Daslar taxta ve ya suni materialdan hazirlanir 8x8 olculu taxtada her oyuncunu 12 dasi olur 10x10 olculu taxtada ise her oyuncuya 20 das dusur Oyun yalniz qara xanalarda aparilir Daslar dioqonal istiqametde ireliye gedisler edirler Eger qabaga cixan reqib dasinin arxasindaki xana bosdursa onda onun uzerinden atlamaqla ireliye herket etmek olur Uzerinden atilan butun reqib daslarini goturmek olur Eger oyuncu reqibin sonuncu cergesine catarsa onun bu dasi Damaya cevrilir Bunun ucun o iki dasi ust uste qoyur Damaya cevrilmis das oyun xetti uzre istenilen istiqametde ve addimla hereket ede bilir Ancaq dama reqib dasinin uzerinden atildiqda o mutleq hemin dasin arxasinda dayanmalidir Adi daslarda oldugu kimi dama da bir nece reqib daslarini ardicil olaraq atlaya biler Bu hem ireli hem de geriye istiqametde bas verir Maraqli faktlarDamanin Altay varianti satra ozunde dama ve sahmat qaydalarini birlesdirir Xarici kecidler