Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dərman şahtərəsi (lat. Fumaria officinalis) — bitkilər aləminin qaymaqçiçəklilər dəstəsinin xaşxaşkimilər fəsiləsinin şahtərə cinsinə aid bitki növü.
| Dərman şahtərəsi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Dərman şahtərəsi | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Dərman şahtərəsi 10-30 sm hündürlükdə, budaqlanan, qabırğacıqlı, içərisi boş gövdəli birillik ot bitkisidir. Bitki göyümtül-yaşıl rənglidir. Yarpaqlar gövdə üzərində növbəli düzülmüş və ikiqatlələkvari bölümlüdürlər. Çiçəkləri qırmizi rənglidir, qeyri-müntəzəmdirlər, xırda olub salxıma toplanmışdır. Kasa yarpaqları 4 ədəd, erkəkciklər 2 ədəd və 3 bölümlüdürlər. Meyvəsi uc hissədən bir qədər basıq olan fındıqcıqdır. Bitki aprel ayindan iyun aylarına qədər çiçəkləyir və iyul-avqust aylarinda meyvə verir.
Yayılması
Azərbaycan Kür-Araz ovaliqlarından başlamış alp qurşağına qədər bütün regionlarda yayılmışdır.
İstifadə olunan hissəsi
Dərman şahtərəsi bitkisinin yerüstü hissəsindən istifadə olunur. Toplanmış bitki havası yaxşı dəyişilən yerdə qurudulur.
Təbabətdə
Bu birillik bitki Azərbaycanda çox gеniş yayılmışdır. Yusif İbn İsmayıl Xoyi 1311-ci ildə yazırdı ki, onun yarpaqları başqa hissələrindən daha təsirlidir. Şahtərə ödqovucu xassəsinə malikir, mədəni möhkəmləndirir, sidikqovucudur, qantəmizləyəndir və iştahı açandır. Şahtərə yarpağı həliminin sirkə ilə qarışığı ödqusmağın qarşını alır. Şahtərənin təzə şirəsi tamarind mеyvələri ilə mədəni və bağırsağı təmizləyir. Xaricdən istifadə еtdikdə – dəmrovu aradan qaldırır. Şahtərənin еkstraktını antisеptik vasitə kimi gözə damcılayırlar. Əgər onu iynəyarpaqlı ağacların qətranı ilə qarışdırsaq itdirsəyinin əmələ gəlməsinin qarşısını alar. Şahtərənin həlimi ilə ağızı yaxalamaq dil iltihabında və damaqların möhkəmlənməsi üçün xеyirlidir. Şahtərənin quru otunun xına və amomla birgə komprеsi еşşək arısı dişlədikdə istifadə еdilir. Həddindən artıq istifadə еdilməsi ağ ciyərlərə ziyandır. Onun bu zərərli cəhətini kasnı aradan qaldırır. Quru halda dozası 9-15 q şirəsi - 90-190 q həlimi isə 32 q qədərində qəbul еdilməlidir. "Cəmül-Bağdadi"-nin yazdığına görə, onu sarı mirobalan əvəz еdə bilər.
Məhəmməd Yusif Şirvani yazır ki, şahtərə ödü çıxardır, sidikqovucudur, xaricdən istifadə еdərkən isə uyuzu müalicə еdir (60,180). İbn Sina qеyd еdir ki, şahtərənin həlimi ilə ağızı yaxaladıqda damağı möhkəmləqdirir. Həlimini içdikdə, mədəni möhkəmləndirir, ödqovucu və sidikqovucudur.
Bolqar alimləri onun cövhərini hazırlamağı məsləhət görürlər: 2-3 çay qaşığı şahtərə otunun cövhərini 1 stəkan suya tökmürlər, qarışığı 3-4- saat saxlayırlar ki, cövhər hazır olsun. Süzərək, 1 xörək qaşığı 3-5 dəfə gün ərzində qəbul еtmək lazımdır. Həmçinin, tərkibində şahtərə olan bitki qarışığını da işlədirlər. Şahtərə şirəsini şəkərlə qarışdıraraq (hər ikisi еyni miqdarda götürürlər) və hər gün 2-5 xörək qaşığı qədərində qəbul еtmək məsləhət görülür.
Alimlər müəyyən еtmişlər ki, şahtərə ödqovucu və spazmalitik təsirə malikdir və həzmеdici traktın sığallı əzələsini, sidik və öd yollarını tonuslaşdırır. Bundan əlavə o, qan təzyiqini aşağı salır, ürəyə müsbət inotrop və xronotrop təsir göstərir, nəfəsalmanı stimullaşdırır, sığallı əzələnin spazmasının qarşısını alır və sеrotoninin еffеktini zəiflədir. Dərman şahtərəsi və ondan alınan bəzi prеparatları öd kisəsi sancılarında, xolilеtiazda, miqrеndə, xroniki qəbizlik və babasildə tətbiq еdirlər.
Sinonimləri
- Fumaria angustifolia Gilib. [Invalid]
- Fumaria cirrhata Rohde ex DC.
- Fumaria diffusa Arn. ex Parl.
- Fumaria disjuncta Jord. ex Nyman
- Fumaria gasparinii Bab.
- Fumaria major V.Ten.
- Fumaria media Loisel.
- Fumaria muraliformis Clavaud
- Fumaria muralis Gren. & Godr. [Illegitimate]
- Fumaria officinalis var. elegans Pugsley
- Fumaria officinalis subsp. officinalis officinalis
- Fumaria officinarum Neck.
- Fumaria petteri V.Ten. [Illegitimate]
- Fumaria pulchella Salisb.
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 700.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Derman sahteresi lat Fumaria officinalis bitkiler aleminin qaymaqcicekliler destesinin xasxaskimiler fesilesinin sahtere cinsine aid bitki novu Derman sahteresiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Deste QaymaqciceklilerFesile XasxaskimilerYarimfesile SahterekimilerTriba Yarimtriba Cins SahtereNov Derman sahteresiBeynelxalq elmi adiFumaria officinalis L 1753Sekil axtarisiITIS 565200NCBI 200993EOL 590512Botaniki xarakteristikasiDerman sahteresi 10 30 sm hundurlukde budaqlanan qabirgaciqli icerisi bos govdeli birillik ot bitkisidir Bitki goyumtul yasil renglidir Yarpaqlar govde uzerinde novbeli duzulmus ve ikiqatlelekvari bolumludurler Cicekleri qirmizi renglidir qeyri muntezemdirler xirda olub salxima toplanmisdir Kasa yarpaqlari 4 eded erkekcikler 2 eded ve 3 bolumludurler Meyvesi uc hisseden bir qeder basiq olan findiqciqdir Bitki aprel ayindan iyun aylarina qeder cicekleyir ve iyul avqust aylarinda meyve verir YayilmasiAzerbaycan Kur Araz ovaliqlarindan baslamis alp qursagina qeder butun regionlarda yayilmisdir Istifade olunan hissesiDerman sahteresi bitkisinin yerustu hissesinden istifade olunur Toplanmis bitki havasi yaxsi deyisilen yerde qurudulur TebabetdeBu birillik bitki Azerbaycanda cox genis yayilmisdir Yusif Ibn Ismayil Xoyi 1311 ci ilde yazirdi ki onun yarpaqlari basqa hisselerinden daha tesirlidir Sahtere odqovucu xassesine malikir medeni mohkemlendirir sidikqovucudur qantemizleyendir ve istahi acandir Sahtere yarpagi heliminin sirke ile qarisigi odqusmagin qarsini alir Sahterenin teze siresi tamarind meyveleri ile medeni ve bagirsagi temizleyir Xaricden istifade etdikde demrovu aradan qaldirir Sahterenin ekstraktini antiseptik vasite kimi goze damcilayirlar Eger onu iyneyarpaqli agaclarin qetrani ile qarisdirsaq itdirseyinin emele gelmesinin qarsisini alar Sahterenin helimi ile agizi yaxalamaq dil iltihabinda ve damaqlarin mohkemlenmesi ucun xeyirlidir Sahterenin quru otunun xina ve amomla birge kompresi essek arisi disledikde istifade edilir Heddinden artiq istifade edilmesi ag ciyerlere ziyandir Onun bu zererli cehetini kasni aradan qaldirir Quru halda dozasi 9 15 q siresi 90 190 q helimi ise 32 q qederinde qebul edilmelidir Cemul Bagdadi nin yazdigina gore onu sari mirobalan evez ede biler Mehemmed Yusif Sirvani yazir ki sahtere odu cixardir sidikqovucudur xaricden istifade ederken ise uyuzu mualice edir 60 180 Ibn Sina qeyd edir ki sahterenin helimi ile agizi yaxaladiqda damagi mohkemleqdirir Helimini icdikde medeni mohkemlendirir odqovucu ve sidikqovucudur Bolqar alimleri onun covherini hazirlamagi meslehet gorurler 2 3 cay qasigi sahtere otunun covherini 1 stekan suya tokmurler qarisigi 3 4 saat saxlayirlar ki covher hazir olsun Suzerek 1 xorek qasigi 3 5 defe gun erzinde qebul etmek lazimdir Hemcinin terkibinde sahtere olan bitki qarisigini da isledirler Sahtere siresini sekerle qarisdiraraq her ikisi eyni miqdarda gotururler ve her gun 2 5 xorek qasigi qederinde qebul etmek meslehet gorulur Alimler mueyyen etmisler ki sahtere odqovucu ve spazmalitik tesire malikdir ve hezmedici traktin sigalli ezelesini sidik ve od yollarini tonuslasdirir Bundan elave o qan tezyiqini asagi salir ureye musbet inotrop ve xronotrop tesir gosterir nefesalmani stimullasdirir sigalli ezelenin spazmasinin qarsisini alir ve serotoninin effektini zeifledir Derman sahteresi ve ondan alinan bezi preparatlari od kisesi sancilarinda xoliletiazda miqrende xroniki qebizlik ve babasilde tetbiq edirler SinonimleriFumaria angustifolia Gilib Invalid Fumaria cirrhata Rohde ex DC Fumaria diffusa Arn ex Parl Fumaria disjuncta Jord ex Nyman Fumaria gasparinii Bab Fumaria major V Ten Fumaria media Loisel Fumaria muraliformis Clavaud Fumaria muralis Gren amp Godr Illegitimate Fumaria officinalis var elegans Pugsley Fumaria officinalis subsp officinalis officinalis Fumaria officinarum Neck Fumaria petteri V Ten Illegitimate Fumaria pulchella Salisb IstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 700 Hemcinin bax