Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cənubi Qafqaz dırmanantəlxəsi (lat. Zamenis hohenackeri) — Suilanıkimilər fəsiləsinə aid növ.
| Cənubi Qafqaz dırmanantəlxəsi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Cənubi Qafqaz dırmanantəlxəsi | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Statusu
Yaxın gələcəkdə təhlükəli vəziyyətə düşə bildiyi üçün NT kateqoriyasına daxil edilmişdir. Nadir, azsaylı ümumi arealı daxilində az öyrənilmiş növdür.
Qısa təsviri
Bədənin uzunluğu 750 mm, quyruğu bundan 4–5 dəfə qısa olan orta ölçülü ilandır. Üst tərəfdən bədən qəhvəyi-qonur, boz-qonur və ya açıq qəhvəyi rəngdə olub, bel boyu 2 sıra qəhvəyi-qonur və ya demək olar ki, qara, bəzi yerlərdə yayılan ləkələr uzanır. Bu ləkələr sırası bəzən bədənin önünə keçə bilir. Bədənin yanlarında nəzərə çarpan bir sıra tutqun ləkələr uzanır. Baş üst tərəfdən qara nöqtələrlə örtülüdür ki, bunlardan ən irisi təpə qalxancığın üzərində yerləşir. Peysər nahiyəsində 2 xarakterik tutqun ləkə var ki, bu ləkələr çəngəl şəklində birləşərək, ensiz tərəfləri irəli yönəlmiş olur. Ağızın arxa kənarındakı küncdən qara çəp zolaq keçir. Gözlərin altında çox da iri olmayan qara ləkə vardır. Üst və alt dodaq qalxancıqları sarımtıl və ya qəhvəyi rəngdədir. Qarın tərəf qonura çalan boz rəngdə olub, çoxlu sayda tutqun ləkələrlə örtülüdür. Sarımtıl və narıncı ləkəciklər bəzən bütün qarınboyu yayılmış olur.
Yayılması
Dünyada Kiçik Asiya, Şimali-Qərbi İran, Livan, İsraildə yayılmışdır. Azərbaycanda Biçənək, Zurnabad, Alekseyevka ətrafında, Şəmkir, Ordubad və Bozdağ ərazilərində rast gəlinmişdir. Böyük Qafqazın cənub ətəklərində, Kiçik Qafqazda, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad, Şahbuz rayonlarında, Lənkəran Təbii Vilayətinin meşəlik sahələrində yayılmışdır. Zaqatala rayonun Pərzivan, Şamaxı rayonunun Sis, Çuxuryurd kəndləri və Pirqulu rəsədxanası ətrafında yayılmışdır.
Yaşama yeri və həyat tərzi
Dağ, dağətəyi meşəliklər, kolluqlar, tuqay meşələri, çay kənarları, qayalıqlar, daşlıqlar, bitki örtüyü az olan dağ yamacları, müxtəlif kolluqlar və s. yerlərdə rast gəlinir. Bəzən insan məskəni yaxınlığında, üzüm, bağ, bostan sahələrində, daş toplanmış sahələrdə, arx kənarı kolluqlarda da görmək mümkündür.
Cavan fərdlər xırda cücülər, yaşlı fərdlər isə müxtəlif kərtənkələ və gəmiricilərlə, bəzən isə sərçəkimilərə aid kiçik quşlarla qidalanır. İyulun ortaları ölçüləri 20 – 22 x 47 – 52 mm olan 3–7 yumurta qoyur. Yumurtadan çıxan balaların bir ildən sonra uzunluqları 245 – 295 mm olur. İnkişafı metamorfozsuz olub, düzünə gedir. Yetkinlik dövrü 3-cü ildən sonra başlanır. Düşmənləri gündüz yırtıcı quşları, kirpi, tülkü, çaqqal, yenot və s. heyvanlardır.
Sayı
Ümumi sayı məlum deyil. Cənubi Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda bir günlük ekskursiya zamanı 1–2 fərdinə rast gəlmək olar.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Təbii və antropogen faktorlardır. Bu növ yayıldığı ərazilərdə təbii düşmənləri tərəfindən məhv edilir. Əlverişli sığınacaqların dağıdılması, insanın modifikasiya və transformasiyaedici təsiri nəticəsində onların sayı getdikcə azalır.
Qorunması
Nadir növ olduğu üçün Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğunda, həmçinin Şahdağ və Hirkan Milli Parklarında digər heyvanlar kimi qorunur.
Mənbə
- 1. Azərbaycanın heyvanlar aləmi, III cild, Onurğalılar, Elm, 2004. səh. 224;
- 2.Алекперов А.М. Земноводные и пресмыкающиеся Азербайджана. Баку: Элм, 1978. стр. 127–128;
- 3. Ахмедов С.Б. К распространению и некоторые экологическим особенностям Закавказского полоза (Elaphe hohenackeri Str., 1873) в Азербайджане. Zoologiya İnstitutunun əsərləriю Bakı: Elm, 2006, səh., 116–122;
- 4. Банников А.Г., Даревский И.С., Ищенко В.Т., Рустамов А.К., Щербак Н.Н. Земноводные и пресмыкающиеся фауны СССР, М.: Просвещение, 1977. стр. 280–281;
- 5. Туниев Б.С., Орлов Н.Л., Ананьева Н.Б. Змеи Кавказа: таксономическое разнообразие, распространение, охрана. Товарищество научных изданий КМК, 2009, cтр., 84 – 86.
İstinadlar
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- . 2015-05-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-14. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cenubi Qafqaz dirmanantelxesi lat Zamenis hohenackeri Suilanikimiler fesilesine aid nov Cenubi Qafqaz dirmanantelxesiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Cenubi Qafqaz dirmanantelxesiBeynelxalq elmi adiZamenis hohenackeri Alexander Strauch 1873Sekil axtarisiITIS 1081821NCBI 201438StatusuYaxin gelecekde tehlukeli veziyyete duse bildiyi ucun NT kateqoriyasina daxil edilmisdir Nadir azsayli umumi areali daxilinde az oyrenilmis novdur Qisa tesviriBedenin uzunlugu 750 mm quyrugu bundan 4 5 defe qisa olan orta olculu ilandir Ust terefden beden qehveyi qonur boz qonur ve ya aciq qehveyi rengde olub bel boyu 2 sira qehveyi qonur ve ya demek olar ki qara bezi yerlerde yayilan lekeler uzanir Bu lekeler sirasi bezen bedenin onune kece bilir Bedenin yanlarinda nezere carpan bir sira tutqun lekeler uzanir Bas ust terefden qara noqtelerle ortuludur ki bunlardan en irisi tepe qalxancigin uzerinde yerlesir Peyser nahiyesinde 2 xarakterik tutqun leke var ki bu lekeler cengel seklinde birleserek ensiz terefleri ireli yonelmis olur Agizin arxa kenarindaki kuncden qara cep zolaq kecir Gozlerin altinda cox da iri olmayan qara leke vardir Ust ve alt dodaq qalxanciqlari sarimtil ve ya qehveyi rengdedir Qarin teref qonura calan boz rengde olub coxlu sayda tutqun lekelerle ortuludur Sarimtil ve narinci lekecikler bezen butun qarinboyu yayilmis olur YayilmasiDunyada Kicik Asiya Simali Qerbi Iran Livan Israilde yayilmisdir Azerbaycanda Bicenek Zurnabad Alekseyevka etrafinda Semkir Ordubad ve Bozdag erazilerinde rast gelinmisdir Boyuk Qafqazin cenub eteklerinde Kicik Qafqazda Naxcivan Muxtar Respublikasinin Ordubad Sahbuz rayonlarinda Lenkeran Tebii Vilayetinin meselik sahelerinde yayilmisdir Zaqatala rayonun Perzivan Samaxi rayonunun Sis Cuxuryurd kendleri ve Pirqulu resedxanasi etrafinda yayilmisdir Yasama yeri ve heyat terziDag dageteyi meselikler kolluqlar tuqay meseleri cay kenarlari qayaliqlar dasliqlar bitki ortuyu az olan dag yamaclari muxtelif kolluqlar ve s yerlerde rast gelinir Bezen insan meskeni yaxinliginda uzum bag bostan sahelerinde das toplanmis sahelerde arx kenari kolluqlarda da gormek mumkundur Cavan ferdler xirda cuculer yasli ferdler ise muxtelif kertenkele ve gemiricilerle bezen ise sercekimilere aid kicik quslarla qidalanir Iyulun ortalari olculeri 20 22 x 47 52 mm olan 3 7 yumurta qoyur Yumurtadan cixan balalarin bir ilden sonra uzunluqlari 245 295 mm olur Inkisafi metamorfozsuz olub duzune gedir Yetkinlik dovru 3 cu ilden sonra baslanir Dusmenleri gunduz yirtici quslari kirpi tulku caqqal yenot ve s heyvanlardir SayiUmumi sayi melum deyil Cenubi Qafqazda o cumleden Azerbaycanda bir gunluk ekskursiya zamani 1 2 ferdine rast gelmek olar Mehdudlasdirici amillerTebii ve antropogen faktorlardir Bu nov yayildigi erazilerde tebii dusmenleri terefinden mehv edilir Elverisli siginacaqlarin dagidilmasi insanin modifikasiya ve transformasiyaedici tesiri neticesinde onlarin sayi getdikce azalir QorunmasiNadir nov oldugu ucun Zaqatala Dovlet Tebiet Qorugunda hemcinin Sahdag ve Hirkan Milli Parklarinda diger heyvanlar kimi qorunur Menbe1 Azerbaycanin heyvanlar alemi III cild Onurgalilar Elm 2004 seh 224 2 Alekperov A M Zemnovodnye i presmykayushiesya Azerbajdzhana Baku Elm 1978 str 127 128 3 Ahmedov S B K rasprostraneniyu i nekotorye ekologicheskim osobennostyam Zakavkazskogo poloza Elaphe hohenackeri Str 1873 v Azerbajdzhane Zoologiya Institutunun eserleriyu Baki Elm 2006 seh 116 122 4 Bannikov A G Darevskij I S Ishenko V T Rustamov A K Sherbak N N Zemnovodnye i presmykayushiesya fauny SSSR M Prosveshenie 1977 str 280 281 5 Tuniev B S Orlov N L Ananeva N B Zmei Kavkaza taksonomicheskoe raznoobrazie rasprostranenie ohrana Tovarishestvo nauchnyh izdanij KMK 2009 ctr 84 86 IstinadlarThe Reptile Database ing P Uetz 2015 2015 05 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 09 14 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Xarici kecidler