Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İri fındıq (lat. Corylus maxima) — bitkilər aləminin fıstıqçiçəklilər dəstəsinin tozağacıkimilər fəsiləsinin fındıq cinsinə aid bitki növü.
| İri fındıq | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: İri fındıq | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Tərkibində 70 % piyli yağ, 9, 6 % şəkər, dəmir duzu, B1 vitamini, qabığında isə boyayıcı və aşı maddələri vardır. Fındıq ləpəsindən sidik yolunda daş əmələ gəldikdə ağrıkəsici vasitə kimi istifadə olunur. Revmatizm xəstəliyinin müalicəsində, həmçinin orqanizm qüvvətdən düşdükdə və ya ümumi zəiflik yarandıqda fındığı bala qatıb yemək faydalıdır.
Omeqa 3 qaynağı olduğu üçün ürəyin və damarların dostudur, təzyiqi salır, şəkər xəstələrində ürək xəstəliyi riskini azaldır. E vitamini ilə zəngin olan fındıq tez yaşlanmağın qarşısını alır, yaraların tez sağalmasına kömək edir, prostat xərçəngindən qoruyur. Fındıqda olan B5 vitamini stresi ardan qaldırmağa yardım edir, immuniteti gücləndirir. Tərkibindəki B9 vitamini isə damar sərtliyi, infarkt, iflic riskini azaldır, qırmızı qan hüceyrələrini yaradır. Fındıq borla zəngin olduğundan sümükləri gücləndirir.
Təbii yayılması
Avropanın cənub-qərbində, Asiyada təbii halda yayılmışdır. Türkiyədə, Şimali Amerikada, Fransada, Almaniyada geniş arealları vardır.
Botaniki təsviri
3-10 m hündürlükdə ağacvari koldur. Gövdəsinin və iri budaqlarının qabığı külrəngli bozdur. Cavan şaxələrinin üzəri sıx tüklü, qırmızımtıl-yaşıl, tumurcuqları yumurtavari, açıq-qonur rəngdədir. Yarpaqları dəyirmi-ürəkvari və ya enli-ovaldır, 7-12 sm uzunluqda və 6-10 sm enindədir, qısa sivriləşmişdir və zəif, ikiqat dişlidir, yaşıl və ya tünd-qırmızı rəngdədir. Tozluq sırğalarının uzunluğu 10 sm-ə qədər, qalınlığı isə 1 sm-dir. Meyvələrinin 3-8-i bir yerdədir, uzunluğu 3 sm-ə qədər olan ayaqcıq üzərindədir; yanları dişli, enli, qırmızı-yaşıl rəngdə dilimlərə bölünmüşdür, məxməri tüklüdür və nazik vəziləri vardır. Qozu uzunsov yumurtavari, silindrik və digər formalarda olub, uzunluğu 2-2,5 sm-ə, diametri 1,5 sm-ə çatır. Fevral-mart aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında meyvə verir.
Ekologiyası
Təzə, çürüntü ilə zəngin olan torpaqlarda bitir.Üst kök sisteminə görə güclü torpaq qatı tələb etmir.
Azərbaycanda yayılması
Böyük və Kiçik Qafqazın dağ-meşə rayonlarında və Zaqatalada becərilən fındıq sortlarının zəngin kolleksiyası cəm edilmişdir; Qutqaşen-Niç 30-B sortu, 1-ci çərkəz sortu,5/39 №-li Qutqaşen sortu, qıvrım sortu və s.
İstifadəsi
İrimeyvəli fındıq dekorativ bitkidir. Ləpələri çox yağlı və tərkibində protein olması ilə fərqlənir. Fındıq ləpəsi və yağı qənnadı və yeyinti sənayesində geniş istifadə edilir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iri findiq lat Corylus maxima bitkiler aleminin fistiqcicekliler destesinin tozagacikimiler fesilesinin findiq cinsine aid bitki novu Iri findiqElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste FistiqciceklilerFesile TozagacikimilerYarimfesile FindiqkimilerCins FindiqNov Iri findiqBeynelxalq elmi adiCorylus maxima Mill Sekil axtarisiITIS 506532NCBI 126985EOL 1147588 Terkibinde 70 piyli yag 9 6 seker demir duzu B1 vitamini qabiginda ise boyayici ve asi maddeleri vardir Findiq lepesinden sidik yolunda das emele geldikde agrikesici vasite kimi istifade olunur Revmatizm xesteliyinin mualicesinde hemcinin orqanizm quvvetden dusdukde ve ya umumi zeiflik yarandiqda findigi bala qatib yemek faydalidir Omeqa 3 qaynagi oldugu ucun ureyin ve damarlarin dostudur tezyiqi salir seker xestelerinde urek xesteliyi riskini azaldir E vitamini ile zengin olan findiq tez yaslanmagin qarsisini alir yaralarin tez sagalmasina komek edir prostat xercenginden qoruyur Findiqda olan B5 vitamini stresi ardan qaldirmaga yardim edir immuniteti guclendirir Terkibindeki B9 vitamini ise damar sertliyi infarkt iflic riskini azaldir qirmizi qan huceyrelerini yaradir Findiq borla zengin oldugundan sumukleri guclendirir Tebii yayilmasiAvropanin cenub qerbinde Asiyada tebii halda yayilmisdir Turkiyede Simali Amerikada Fransada Almaniyada genis areallari vardir Botaniki tesviri3 10 m hundurlukde agacvari koldur Govdesinin ve iri budaqlarinin qabigi kulrengli bozdur Cavan saxelerinin uzeri six tuklu qirmizimtil yasil tumurcuqlari yumurtavari aciq qonur rengdedir Yarpaqlari deyirmi urekvari ve ya enli ovaldir 7 12 sm uzunluqda ve 6 10 sm enindedir qisa sivrilesmisdir ve zeif ikiqat dislidir yasil ve ya tund qirmizi rengdedir Tozluq sirgalarinin uzunlugu 10 sm e qeder qalinligi ise 1 sm dir Meyvelerinin 3 8 i bir yerdedir uzunlugu 3 sm e qeder olan ayaqciq uzerindedir yanlari disli enli qirmizi yasil rengde dilimlere bolunmusdur mexmeri tukludur ve nazik vezileri vardir Qozu uzunsov yumurtavari silindrik ve diger formalarda olub uzunlugu 2 2 5 sm e diametri 1 5 sm e catir Fevral mart aylarinda cicekleyir avqust sentyabr aylarinda meyve verir EkologiyasiTeze curuntu ile zengin olan torpaqlarda bitir Ust kok sistemine gore guclu torpaq qati teleb etmir Azerbaycanda yayilmasiBoyuk ve Kicik Qafqazin dag mese rayonlarinda ve Zaqatalada becerilen findiq sortlarinin zengin kolleksiyasi cem edilmisdir Qutqasen Nic 30 B sortu 1 ci cerkez sortu 5 39 li Qutqasen sortu qivrim sortu ve s IstifadesiIrimeyveli findiq dekorativ bitkidir Lepeleri cox yagli ve terkibinde protein olmasi ile ferqlenir Findiq lepesi ve yagi qennadi ve yeyinti senayesinde genis istifade edilir IstinadlarHemcinin bax