Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boz durna (lat. Grus grus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin durnakimilər dəstəsinin durnalar fəsiləsinin durna cinsinə aid heyvan növü.
| Boz durna | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: Növ: Boz durna | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsviri
Ümumi rəngi bozdur. Boğazı, boynunun aşağı hissəsi və başının yuxarı hissəsi qaradır. Uçuş vaxtı boynunu və ayaqlarını düz uzadır. Peysəri çılpaqdır, qırmızı rəngdədir. Ayaqları qaradır. Uçuş vaxtı durna dəstəsi adətən üçbucaq əmələ gətirir
Yayılması
Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb. Azərbaycanda köçəri və köçəri- qışlayan növdür. 1970-ci illərədək Ağgöl, Mehman, Şilyan və Qarasu göllərində qışlamışdır. Hazırda qışı mülayim keçən illərdə qeydə alınır. 2003-cü ildə Əyriçay su anbarında 1 fərd, 2005-ci ildə Samux rayonu ərazisində 14 fərd, 2008-ci ildə Naxçıvan ətrafında 8 fərd, 2011-ci il 4 fevralda Biləsuvar rayonunun Xırmandalı kəndi ərazisində 3 fərd qış dövründə qeydə alınmışdır. Köç vaxtı 2000-ci illərdə 300-600 fərdə qədər olan dəstələri dağ aşırımlarında Zaqatala rayonunda, Göygöl Milli Parkı ərazisində, Naxçıvan şəhəri trafında qeydə alınır. Ümumiyyətlə köçü Goyçay rayonu ərazisində mart ayında müntəzəm olaraq köç vaxtı qeydə alınır. Payız və yaz köçü Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda müntəzəm qeydə alınır.
Həyat tərzi
Dayaz su bataqlıq ərazilərdə və onların ətrafında rast gəlinir. Payız köçü avqust-noyabrda, yaz köçü mart-mayda olur. Azərbaycanda 3 miqrasiya yolu olduğu müəyyən edilib. Zaqatala-Gəncə-Naxçlvan; Qəbələ-Ağcəbədi-Araz çayı istiqaməti üzrə və Xəzər sahil boyu üzrə köç edirlər. 2005-2010-cu illərdə köç zamanı yerə yenərək 20-23 məntəqədən yemlənmək, gecələmək, istirahət məqsədilə istifadə edirdi. Cücərti, dən, toxum, həşəratlarla, qurbağalarla, siçanabənzər gəmiricilərlə və s. ilə qidalanır
Sayı
Dünyada sayı 360-370 min fərd təşkil edir. Azərbaycan ərazisində yaz-payız köçü zamanı sayları 3542-3562 fərd təşkil edir. XX əsrin 50-ci illərinə qədər Ağgöl və Şilyan gölü ətrafında hər il 100-ə qədər fərdi qışlayıb. Köç vaxtı (X. 1958-ci ildə) Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda 500, 10. IX. 1974-cü ildə 36, 15. X. 2001-ci ildə Mingəçevir su anbarının Şimal sahil zolağında 11 fərdi qeydə alınıb. Payız köçündə, 2005-ci ildə 1208; 2006-cı ildə 3358; 2007-ci ildə 3407; 2008-ci ildə 5120; 2009-cu ildə 4843; 2010-cu ildə 3318 fərd qeydə alınmışdır. Yaz köçündə, 2005-ci ildə 3088; 2006-cı ildə 3696; 2007-ci ildə 3412; 2008-ci ildə 3674; 2009-cu ildə 4246, 2010-cu ildə 3258 fərd qeydə alınmışdır.
Azalma səbəbləri
XX əsrin 70-ci illərinə qədər su-bataqlıq biotoplarının qurudulması, kənd təsərrüfatının intensivləşdirilməsi, qanunsuz ov.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağandır. Durnakimilər - Gruiformes Durnalar - Gruidae Bonn, Bern, Ramsar konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilmişdir. Azərbaycanda mədəni-mənəvi dəyərə malik quş olduğundan durnalar keçmişdə əhali tərəfindən müqəddəs quş sayılmış, ovlanmamış, əti yeyilməmiş və ənənvi olaraq qorunmuşdur.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Mahmudçala-Ağçala göllərinə yasaqlıq statusunun verilməsi və ətrafındakı yarımsəhralarda payızlıq dənli bitki əkininin genişləndirilməsi, növün qorunmasının geniş təbliği vacibdir.
İstinadlar
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- World Bird List (ing.): IOC World Bird List. 6.4 IOU, 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.4
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boz durna lat Grus grus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin durnakimiler destesinin durnalar fesilesinin durna cinsine aid heyvan novu Boz durnaElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Deste DurnakimilerYarimdeste Fesileustu Fesile DurnalarCins DurnaNov Boz durnaBeynelxalq elmi adiGrus grus L 1758 Sekil axtarisiITIS 176183NCBI 40816EOL 45510673FW 105610TesviriUmumi rengi bozdur Bogazi boynunun asagi hissesi ve basinin yuxari hissesi qaradir Ucus vaxti boynunu ve ayaqlarini duz uzadir Peyseri cilpaqdir qirmizi rengdedir Ayaqlari qaradir Ucus vaxti durna destesi adeten ucbucaq emele getirirYayilmasiAvropa Asiya ve Afrikada yayilib Azerbaycanda koceri ve koceri qislayan novdur 1970 ci illeredek Aggol Mehman Silyan ve Qarasu gollerinde qislamisdir Hazirda qisi mulayim kecen illerde qeyde alinir 2003 cu ilde Eyricay su anbarinda 1 ferd 2005 ci ilde Samux rayonu erazisinde 14 ferd 2008 ci ilde Naxcivan etrafinda 8 ferd 2011 ci il 4 fevralda Bilesuvar rayonunun Xirmandali kendi erazisinde 3 ferd qis dovrunde qeyde alinmisdir Koc vaxti 2000 ci illerde 300 600 ferde qeder olan desteleri dag asirimlarinda Zaqatala rayonunda Goygol Milli Parki erazisinde Naxcivan seheri trafinda qeyde alinir Umumiyyetle kocu Goycay rayonu erazisinde mart ayinda muntezem olaraq koc vaxti qeyde alinir Payiz ve yaz kocu Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugunda muntezem qeyde alinir Heyat terziDayaz su bataqliq erazilerde ve onlarin etrafinda rast gelinir Payiz kocu avqust noyabrda yaz kocu mart mayda olur Azerbaycanda 3 miqrasiya yolu oldugu mueyyen edilib Zaqatala Gence Naxclvan Qebele Agcebedi Araz cayi istiqameti uzre ve Xezer sahil boyu uzre koc edirler 2005 2010 cu illerde koc zamani yere yenerek 20 23 menteqeden yemlenmek gecelemek istirahet meqsedile istifade edirdi Cucerti den toxum heseratlarla qurbagalarla sicanabenzer gemiricilerle ve s ile qidalanirSayiDunyada sayi 360 370 min ferd teskil edir Azerbaycan erazisinde yaz payiz kocu zamani saylari 3542 3562 ferd teskil edir XX esrin 50 ci illerine qeder Aggol ve Silyan golu etrafinda her il 100 e qeder ferdi qislayib Koc vaxti X 1958 ci ilde Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugunda 500 10 IX 1974 cu ilde 36 15 X 2001 ci ilde Mingecevir su anbarinin Simal sahil zolaginda 11 ferdi qeyde alinib Payiz kocunde 2005 ci ilde 1208 2006 ci ilde 3358 2007 ci ilde 3407 2008 ci ilde 5120 2009 cu ilde 4843 2010 cu ilde 3318 ferd qeyde alinmisdir Yaz kocunde 2005 ci ilde 3088 2006 ci ilde 3696 2007 ci ilde 3412 2008 ci ilde 3674 2009 cu ilde 4246 2010 cu ilde 3258 ferd qeyde alinmisdir Azalma sebebleriXX esrin 70 ci illerine qeder su bataqliq biotoplarinin qurudulmasi kend teserrufatinin intensivlesdirilmesi qanunsuz ov Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerOvlanmasi qadagandir Durnakimiler Gruiformes Durnalar Gruidae Bonn Bern Ramsar konvensiyalarina ve AEWA sazisine daxil edilmisdir Azerbaycanda medeni menevi deyere malik qus oldugundan durnalar kecmisde ehali terefinden muqeddes qus sayilmis ovlanmamis eti yeyilmemis ve enenvi olaraq qorunmusdur Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerMahmudcala Agcala gollerine yasaqliq statusunun verilmesi ve etrafindaki yarimsehralarda payizliq denli bitki ekininin genislendirilmesi novun qorunmasinin genis tebligi vacibdir IstinadlarIOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3 World Bird List ing IOC World Bird List 6 4 IOU 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 4Hemcinin bax