Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Boston Consulting Group — 1960-cı illərdə yaradılmış şirkət.
Boston Consulting Group | |
---|---|
Ümumi məlumatlar | |
Tipi | özəl şirkət[d] |
Təsis tarixi | 1963 |
Baş qərargahın yeri | |
Struktur | |
İşçi sayı |
|
bcg.com | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
BCG matrisin əsasını 2 hipotez təşkil edir:
- Seqmentinin lideri olan şirkət istehsal xərclərində rəqabət üstünlüyünə malikdir, bu isə bazarda ən yüksək rentabelliyə malik olmaq deməkdir.
- Sürətlə böyüyən seqmentlərdə effektiv fəaliyyət göstərmək üçün şirkət məhsulun yüksək səviyyədə istehsalına sərmayə yatırmalıdır və ya aşağı templər ilə bazarda mövcud olan məhsulun inkişaf xərclərini azaltmalıdır.
Bir cümlə ilə modeli ərz etsək: BCG matrisi hesab edir ki, müəssisə uzunmüddətli karlı inkişafını təmin etmək, yeni seqmentdə güclənə bilmək üçün uğurlu biznes sahəsindən gələn gəlirləri cəmləməli və yetkin inkişafda olan biznes sahələrinə sərmayə yatırmalırdır.
BCG modelinin əsas mənası şirkətin məhsul çeşidlərinin inkişfında prioritetləri və gələcək investisiyalar üçün əsas sahələri müəyyən etməkdir.
Metod bu suala cavab verməkdə köməkçi olacaqdır: "Bu cür məhsul və ya xidmətlərə edilən investisiyalar gəlir gətirəcəkmi?"
BCG modelində hansı məhsulları təhlil etmək olar?
- Şirkətin ayrı istiqamətli fəaliyyət sahələri. Məsələn: Sığorta və qazlı içkilər;
- Şirkətin ayrı qruplardan olan, amma eyni bazar iştirakçısı olan. Məsələn: Həyat sığortası və avtomobil sığortası;
- Şirkətin eyni mal qrupundan olan məhsullar. Məsələn: avtomobilin KASKO və İcbari sığortası.
Matrisin əsas xüsusiyyətləri
BCG matrisin qurulması hər bir məhsul qruppası üzrə 3 göstəriciyə əsaslanır:
- bazar payının şirkətin məhsuluna nisbəti
- bazarın inkişaf tempi və satış həcmi
- təhlil olunan məhsul qruppasının gəlirləri
Bazar həcminə nisbətdə hesablanma
Təhlil edilən seqmentdə aparıcı bazar iştirakçısı olan rəqibin bazar payı ilə şirkətin həmin seqmentə aid olan bazar payına bölməklə hesablanır. Bazarın nisbi payı matrisin üfüqi oxunda yerləşdirilir və şirkətin məhsullarının rəqabət qabiliyyətinin göstəricisidir.
Şirkətin məhsullarının bazar payının nisbəti 1-dən çox olduğu halda şirkətin məhsulları bazarda güclü mövqe tutur və nisbi bazar payına nisbətdə yüksəkdir. Az olduqda isə bunun əksi baş verir.
Nisbi bazar payının hesablanması üçün nümunə
Şirkət bazarda iki seqment üzrə fəaliyyət göstərir:
- Kərə yağı
- Ədviyyat
Kərə yağının seqmentində şirkətin payı 40%, əsas rəqibin payı isə 20% təşkil edir. Ədviyyat seqmentində şirkətin payı 10%, əsas rəqibin payı isə 30% təşkil edir. Kərə yağı üzrə seqmentində şirkətin nisbi payı 40%/20%=2 olacaq. Bu isə 1-dən çoxdur ki, bu göstərici yüksəkdir. Ədviyyat seqmentindəki nisbi bazar payı 10%/30%=0.33 olacaq. Bu da 1-dən azdır, yəni göstərici aşağıdır.
Bazarın artım tempinin hesablanması
BCG matrisinin əsası şaquli ox üzrə yerləşir və şirkəin məhsulların realizə etdiyi bazarın inkişaf, doyma və cəlbediciliyinin əsas göstəricisidir. Bu qalıcılıq effektini proqnozlaşdırmaq üçün istifadə edilir.
Əgər bazarın artım tempinin göstəriciləri 10%-dən çox olarsa – bazar tez inkişaf edəndir və ya bazar yüksək inkişaf tempinə malikdir.
Əgər bazarın artım tempinin göstəriciləri 10%-dən aşağıdırsa – bazar ləng inkişaf edəndir və ya bazar aşağı inkişaf tempinə malikdir.
Bazarın inkişaf tempinin hesablanmasına nümunə
- Ümumi məlumat: bazarın A, B, C seqmentləri üzrə
- A bazarının orta ağırlıq tutumunun orta artım tempi = (bazarın illik artım tempi % ilə x A bazarının illik tutumu AZN ilə)/(A+B+C bazarının ümumi tutumuna AZN ilə)
BCG təhlildə satış həcmi
Satış həcmi matrisdə əhatə ölçüsü ilə ölçülür. Nə qədər ölçü böyükdürsə bir o qədər satış həcmi böyükdür. Məlumatlar şirkətin daxili statistikalarından toplanır və şirkətin pul axınının hansı bazarlara yönləndirdiyini özündə əks etdirir.
Bazarın inkişaf tempi | 10%-dən çox olduqda | Məhsul 1 | Məhsul 5 |
10%-dən az olduqda | Məhsul 2 Məhsul 3 | Məhsul 4 | |
Aşağı (1-dən az olduqda) | Yuxarı (1-dən çox olduqda) | ||
Bazarın həcminə nisbətdə |
Matrisin 4 kvadratının ətraflı təsviri
BCG matrisinin qurulması bütün əmtəə qrupları və ya fərdi məhsullar 4 qrupda təsnifləşdirilib:
Suallar: – Yeni məhsulların başlama nöqtəsi; – Satışın yüksək tempi; – Dəstək və inkişafa daha çox investisiya tələb edəndə; – Qısa müddətli dövrdə aşağı gəlirlilik norması | Ulduzlar: – Artan bazarda lider; – Satışın yüksək tempi; – Gəlirin yüksək səviyyəsi; – Uzunmüddətli inkişaf əsaslı investisiyalar tələb edir. |
İtlər: – Gəlirlərin və zərərsizləşmənin aşağı norması; – Satışın artırılmasının məhdud imkanları: Yeni məhsul, uğursuzluğa düçar olan və ya enən bazarın məhsulu. Bu kateqoriyaya sosial əhəmiyyətli məhsullar daha tez-tez düşür. | Sağmal inəklər: – Durğun bazarın lideri; – Yüksək gəlirlilik səviyyəsi; – Sonrakı inkişafın praktik olaraq mümkünsüzlüyü; – Mövqenin qorunmasında xərclərin gəlirlərə nisbətdə daha az olması. |
1-ci kvadrat: "Sual işarəsi" və ya "Dəcəl uşaqlar"
BCG təhlilinin 1-ci kvadratında biznesin tez inkişaf edin sahələri və ya seqmentləri əks olunur, amma kiçik, az paya sahib olurlar və bazarda zəif mövqe tuturlar. Bu tip fəaliyyət növü inkişaf etmək, məhsulun bazar mövqeyinin möhkəmləndirmək üçün daha çox investiya tələb edir.
Bu kvadrata düşən biznes sahəsi əvvəlcədən müəyyən etməli və qərar verməlidir ki, mövcud biznes sahəsində fəaliyyət üçün şirkətin resursları kifayət edəcək, ya yox. Əgər şirkət məhsulun inkişafı üçün mövcud bazarda lazımi resurslara sahib deyilsə – məhsul inkişaf etməyəcək.
2-ci kvadrat: "Ulduzlar"
BCG matrisinin 2-ci kvadratında şirkətin o məhsulları yer alır ki, onlar inkişaf edən sahənin liderləridi. Şirkət biznesin bu sahəsini dəstəkləməli və möhkəmləndirməlidir. İnvestisiyaları azaldmamalı və mümkün qədər artırmalıdır ki, məhsul daha çox inkişaf etsin. Bu istiqamətdə şirkət ən yaxşı resurlarını (işçi, araşdırma, pul aktivləri və d.) ayırmalıdır. Bu tip biznes sahəsi şirkətin gələcəkdə stabil pul vəsaitlərinin gətirməsinə səbəb olacaqdır.
3-cü kvadrat: "Sağmal İnək"
Qeyd olunan kvadrata biznesin inkişaf edən və ya durğun bazarda böyük həcmli paya sahib olması özündə nümayiş elətdirir. Bu kvadratda yerləşən məhsullar şirkətin əsas gəlir mənbələridirlər.
Mövcud məhsullar böyük investisiyalar tələb etmirlər, yalnız satışın artımında dəstəklənməsi gərəklidir. Şirkət bu məhsullardan gələn gəlirlərdən "Ulduzlar" və ya "Sual işarəsi" olan məhsulların perspektivli inkişafında istifadə edə bilər.
BCG matrisinə görə portfelin balanslaşdırılması.
İdeal portfel 2 qrup məhsullardan ibarət olmalıdır:
1. Məhsul – şirkətin biznesi inkişaf etdirmək üçün azad pul resursları ilə təmin etmə qabiliyyəti olsun. Bura "Ulduzlar" və "Sağmal inəklər" aiddir.
2. Məhsul – bazara giriş və investisiya mərhələsində olan, belə ki, şirkətin gələcəkdə davamlılığını təmin etsin. Bura "Sual işarələri" aiddir.
Başqa sözlə desək, 1-ci qrup məhsullar şirkətin mövcudluğunu təmin edir, 2-ci qrup məhsullar şirkətin gələcək gəlirlərini təmin edir.
- Matrisin nəticələri
Təhlil nəticəsində alınan qərarlar:
1. BCG matrisində hər bir məhsul üzrə inkişaf strategiyası qəbul edilməlidir. Düzgün strategiya məhsulları matrisdə yerləşdirilməsinə (mövqeləşdirilməsinə) kömək edir:
- "Ulduzlar" üçün – liderliyin qorunması;
- "İtlər" üçün – bazardan çıxmaq və ya aktivliyin azalması;
- "Sual işarələri" üçün – investisiya etmək və ya seçmə inkişaf;
- "Sağmal inəklər" üçün – maksimum gəlir əldə etmək.
2. "İtlər" qrupuna daxil olan məhsullar portfeldən mümkün qədər tez çıxarılmalıdır. Bu qrup məhsullar şirkəti geri salır, azad pul vəsaitlərindən kənar edir, resursları israf edir. Alternativ olaraq bu qrup məhsulları yeniləmək və yenidən mövqeləndirmək lazımdır.
3. Məhdud imkanlar şəraitində "Sağmal inəklər"in və "Ulduzlar"ın həcmini artırmaq, uzunmüddətli perspektivli proqramlar hazırlanmalıdır, qısamüddətli perspektivdə yeni məhsulların istehsalı təxirə salınmalı və ya ixtisar edilməlidir.
4. Gələcəkdə "Ulduzlar" və "Sağmal inəklər" olacaq məhsulların sayını portfeldə artırmaq lazımdır.
BCG matrisin məhdudiyyət və çatışmazlıqları:
- Bazarın artım tempi sahənin bütöv olaraq cəlbedici olması haqqında söz deyə bilmir. Seqmentin cəlbedici olmasına bir çox faktorlar təsir edir – bazara giriş baryerləri, makro və mikro iqtisadi faktorlar. Bazarın inkişaf tempi trendin nə qədər uzunmüddətli olacağını deyə bilmir.
- Bazarın artım tempi sahənin gəlirliliyini də deyə bilmir. Belə ki, yüksək artım tempi və asan giriş baryerləri intensiv rəqabətliyə səbəb ola bilər. Bu da şirkətin fəaliyyət sahəsini perspektivsiz edə bilər.
- Nisbi bazar payı məhsulun rəqabət qabiliyyətindən söz deyə bilməz. Nisbi bazar payı – keçmiş səylərin nəticəsidir və məhsulun gələcəkdə lider olmasına zəmanət vermir.
- BCG matrisi investisiyanın düzgün yerləşdirilməsinə istiqamət verir, lakin taktiki göstərişlərdə və strategiyanın realizə edilməsində çətinlik çəkir. Bəzi rəqabət üstünlükləri olmadan məhsulların inkişafına sərf olunan investisiyalar səmərəsiz ola bilər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Boston Consulting Group 1960 ci illerde yaradilmis sirket Boston Consulting GroupUmumi melumatlarTipi ozel sirket d Tesis tarixi 1963Bas qerargahin yeri BostonStrukturIsci sayi 18 500 nef bcg com Vikianbarda elaqeli mediafayllar BCG matrisin esasini 2 hipotez teskil edir Seqmentinin lideri olan sirket istehsal xerclerinde reqabet ustunluyune malikdir bu ise bazarda en yuksek rentabelliye malik olmaq demekdir Suretle boyuyen seqmentlerde effektiv fealiyyet gostermek ucun sirket mehsulun yuksek seviyyede istehsalina sermaye yatirmalidir ve ya asagi templer ile bazarda movcud olan mehsulun inkisaf xerclerini azaltmalidir Bir cumle ile modeli erz etsek BCG matrisi hesab edir ki muessise uzunmuddetli karli inkisafini temin etmek yeni seqmentde guclene bilmek ucun ugurlu biznes sahesinden gelen gelirleri cemlemeli ve yetkin inkisafda olan biznes sahelerine sermaye yatirmalirdir BCG modelinin esas menasi sirketin mehsul cesidlerinin inkisfinda prioritetleri ve gelecek investisiyalar ucun esas saheleri mueyyen etmekdir Metod bu suala cavab vermekde komekci olacaqdir Bu cur mehsul ve ya xidmetlere edilen investisiyalar gelir getirecekmi BCG modelinde hansi mehsullari tehlil etmek olar Sirketin ayri istiqametli fealiyyet saheleri Meselen Sigorta ve qazli ickiler Sirketin ayri qruplardan olan amma eyni bazar istirakcisi olan Meselen Heyat sigortasi ve avtomobil sigortasi Sirketin eyni mal qrupundan olan mehsullar Meselen avtomobilin KASKO ve Icbari sigortasi Matrisin esas xususiyyetleri BCG matrisin qurulmasi her bir mehsul qruppasi uzre 3 gostericiye esaslanir bazar payinin sirketin mehsuluna nisbeti bazarin inkisaf tempi ve satis hecmi tehlil olunan mehsul qruppasinin gelirleri Bazar hecmine nisbetde hesablanma Tehlil edilen seqmentde aparici bazar istirakcisi olan reqibin bazar payi ile sirketin hemin seqmente aid olan bazar payina bolmekle hesablanir Bazarin nisbi payi matrisin ufuqi oxunda yerlesdirilir ve sirketin mehsullarinin reqabet qabiliyyetinin gostericisidir Sirketin mehsullarinin bazar payinin nisbeti 1 den cox oldugu halda sirketin mehsullari bazarda guclu movqe tutur ve nisbi bazar payina nisbetde yuksekdir Az olduqda ise bunun eksi bas verir Nisbi bazar payinin hesablanmasi ucun numune Sirket bazarda iki seqment uzre fealiyyet gosterir Kere yagi Edviyyat Kere yaginin seqmentinde sirketin payi 40 esas reqibin payi ise 20 teskil edir Edviyyat seqmentinde sirketin payi 10 esas reqibin payi ise 30 teskil edir Kere yagi uzre seqmentinde sirketin nisbi payi 40 20 2 olacaq Bu ise 1 den coxdur ki bu gosterici yuksekdir Edviyyat seqmentindeki nisbi bazar payi 10 30 0 33 olacaq Bu da 1 den azdir yeni gosterici asagidir Bazarin artim tempinin hesablanmasi BCG matrisinin esasi saquli ox uzre yerlesir ve sirkein mehsullarin realize etdiyi bazarin inkisaf doyma ve celbediciliyinin esas gostericisidir Bu qaliciliq effektini proqnozlasdirmaq ucun istifade edilir Eger bazarin artim tempinin gostericileri 10 den cox olarsa bazar tez inkisaf edendir ve ya bazar yuksek inkisaf tempine malikdir Eger bazarin artim tempinin gostericileri 10 den asagidirsa bazar leng inkisaf edendir ve ya bazar asagi inkisaf tempine malikdir Bazarin inkisaf tempinin hesablanmasina numune Umumi melumat bazarin A B C seqmentleri uzre A bazarinin orta agirliq tutumunun orta artim tempi bazarin illik artim tempi ile x A bazarinin illik tutumu AZN ile A B C bazarinin umumi tutumuna AZN ile BCG tehlilde satis hecmi Satis hecmi matrisde ehate olcusu ile olculur Ne qeder olcu boyukdurse bir o qeder satis hecmi boyukdur Melumatlar sirketin daxili statistikalarindan toplanir ve sirketin pul axininin hansi bazarlara yonlendirdiyini ozunde eks etdirir Bazarin inkisaf tempi 10 den cox olduqda Mehsul 1 Mehsul 510 den az olduqda Mehsul 2 Mehsul 3 Mehsul 4Asagi 1 den az olduqda Yuxari 1 den cox olduqda Bazarin hecmine nisbetde Matrisin 4 kvadratinin etrafli tesviri BCG matrisinin qurulmasi butun emtee qruplari ve ya ferdi mehsullar 4 qrupda tesniflesdirilib Suallar Yeni mehsullarin baslama noqtesi Satisin yuksek tempi Destek ve inkisafa daha cox investisiya teleb edende Qisa muddetli dovrde asagi gelirlilik normasi Ulduzlar Artan bazarda lider Satisin yuksek tempi Gelirin yuksek seviyyesi Uzunmuddetli inkisaf esasli investisiyalar teleb edir Itler Gelirlerin ve zerersizlesmenin asagi normasi Satisin artirilmasinin mehdud imkanlari Yeni mehsul ugursuzluga ducar olan ve ya enen bazarin mehsulu Bu kateqoriyaya sosial ehemiyyetli mehsullar daha tez tez dusur Sagmal inekler Durgun bazarin lideri Yuksek gelirlilik seviyyesi Sonraki inkisafin praktik olaraq mumkunsuzluyu Movqenin qorunmasinda xerclerin gelirlere nisbetde daha az olmasi 1 ci kvadrat Sual isaresi ve ya Decel usaqlar BCG tehlilinin 1 ci kvadratinda biznesin tez inkisaf edin saheleri ve ya seqmentleri eks olunur amma kicik az paya sahib olurlar ve bazarda zeif movqe tuturlar Bu tip fealiyyet novu inkisaf etmek mehsulun bazar movqeyinin mohkemlendirmek ucun daha cox investiya teleb edir Bu kvadrata dusen biznes sahesi evvelceden mueyyen etmeli ve qerar vermelidir ki movcud biznes sahesinde fealiyyet ucun sirketin resurslari kifayet edecek ya yox Eger sirket mehsulun inkisafi ucun movcud bazarda lazimi resurslara sahib deyilse mehsul inkisaf etmeyecek 2 ci kvadrat Ulduzlar BCG matrisinin 2 ci kvadratinda sirketin o mehsullari yer alir ki onlar inkisaf eden sahenin liderleridi Sirket biznesin bu sahesini desteklemeli ve mohkemlendirmelidir Investisiyalari azaldmamali ve mumkun qeder artirmalidir ki mehsul daha cox inkisaf etsin Bu istiqametde sirket en yaxsi resurlarini isci arasdirma pul aktivleri ve d ayirmalidir Bu tip biznes sahesi sirketin gelecekde stabil pul vesaitlerinin getirmesine sebeb olacaqdir 3 cu kvadrat Sagmal Inek Qeyd olunan kvadrata biznesin inkisaf eden ve ya durgun bazarda boyuk hecmli paya sahib olmasi ozunde numayis eletdirir Bu kvadratda yerlesen mehsullar sirketin esas gelir menbeleridirler Movcud mehsullar boyuk investisiyalar teleb etmirler yalniz satisin artiminda desteklenmesi gereklidir Sirket bu mehsullardan gelen gelirlerden Ulduzlar ve ya Sual isaresi olan mehsullarin perspektivli inkisafinda istifade ede biler BCG matrisine gore portfelin balanslasdirilmasi Ideal portfel 2 qrup mehsullardan ibaret olmalidir 1 Mehsul sirketin biznesi inkisaf etdirmek ucun azad pul resurslari ile temin etme qabiliyyeti olsun Bura Ulduzlar ve Sagmal inekler aiddir 2 Mehsul bazara giris ve investisiya merhelesinde olan bele ki sirketin gelecekde davamliligini temin etsin Bura Sual isareleri aiddir Basqa sozle desek 1 ci qrup mehsullar sirketin movcudlugunu temin edir 2 ci qrup mehsullar sirketin gelecek gelirlerini temin edir Matrisin neticeleri Tehlil neticesinde alinan qerarlar 1 BCG matrisinde her bir mehsul uzre inkisaf strategiyasi qebul edilmelidir Duzgun strategiya mehsullari matrisde yerlesdirilmesine movqelesdirilmesine komek edir Ulduzlar ucun liderliyin qorunmasi Itler ucun bazardan cixmaq ve ya aktivliyin azalmasi Sual isareleri ucun investisiya etmek ve ya secme inkisaf Sagmal inekler ucun maksimum gelir elde etmek 2 Itler qrupuna daxil olan mehsullar portfelden mumkun qeder tez cixarilmalidir Bu qrup mehsullar sirketi geri salir azad pul vesaitlerinden kenar edir resurslari israf edir Alternativ olaraq bu qrup mehsullari yenilemek ve yeniden movqelendirmek lazimdir 3 Mehdud imkanlar seraitinde Sagmal inekler in ve Ulduzlar in hecmini artirmaq uzunmuddetli perspektivli proqramlar hazirlanmalidir qisamuddetli perspektivde yeni mehsullarin istehsali texire salinmali ve ya ixtisar edilmelidir 4 Gelecekde Ulduzlar ve Sagmal inekler olacaq mehsullarin sayini portfelde artirmaq lazimdir BCG matrisin mehdudiyyet ve catismazliqlari Bazarin artim tempi sahenin butov olaraq celbedici olmasi haqqinda soz deye bilmir Seqmentin celbedici olmasina bir cox faktorlar tesir edir bazara giris baryerleri makro ve mikro iqtisadi faktorlar Bazarin inkisaf tempi trendin ne qeder uzunmuddetli olacagini deye bilmir Bazarin artim tempi sahenin gelirliliyini de deye bilmir Bele ki yuksek artim tempi ve asan giris baryerleri intensiv reqabetliye sebeb ola biler Bu da sirketin fealiyyet sahesini perspektivsiz ede biler Nisbi bazar payi mehsulun reqabet qabiliyyetinden soz deye bilmez Nisbi bazar payi kecmis seylerin neticesidir ve mehsulun gelecekde lider olmasina zemanet vermir BCG matrisi investisiyanin duzgun yerlesdirilmesine istiqamet verir lakin taktiki gosterislerde ve strategiyanin realize edilmesinde cetinlik cekir Bezi reqabet ustunlukleri olmadan mehsullarin inkisafina serf olunan investisiyalar semeresiz ola biler