Bosniya və Herseqovinada katolisizm

Bosniya və Herseqovinada katolik kilsəsi dünya Roma-Katolik kilsəsinin bir hissəsidir. Katolisizm ölkədə islam və pravoslavlıqdan sonra ən geniş yayılmış üçüncü dindir. The World Factbook-a əsasən, katoliklər ölkə əhalisinin təxminən 15% -ni təşkil edirlər.. 2005-ci ildə catholic-hierarchy.org veb saytına görə, ölkədəki katoliklərin sayı təxminən 464 min nəfər (əhalinin 15,5%) idi. Bosniya katoliklərinin əksəriyyəti etnik xorvatlardır. Katolik əhalinin böyük əksəriyyəti aiddir; az sayda icması da var.

Bosniya və Herseqovinanın katolik yeparxiyaları

  Vrhbosna arxiyeparxiyası

  Banya Luka yeparxiyası

  Mostar Duvno yeparxiyası

  Trebinye Mrkan yeparxiyası

Tarixi

Müqəddəs İsa Qəlbi Katedralı, Sarayevo

Xristianlıq müasir Bosniya və Herseqovina ərazisində 5-6-cı əsrlərdə yayılmışdır. Bu dövrdə burada (müasir Split) arxiyeparxiyasına bağlı bir neçə yeparxiya quruldu. XI-XII əsrlərdə Bosniya üzərindəki hakimiyyət Bizansdan Macarıstan krallığına keçdi, burada həm katoliklər, həm də pravoslavlar yaşayırdı. Əsas katolik ərazilər Bosniyanın şimal və mərkəzi sayılırdı. Bu dövrdə, Bosniyada katoliklik və pravoslavlıqla yanaşı, boqomilçilik də geniş yayılmışdı. XIII əsrdə, bir neçə səlib yürüşlərindən sonra boqomilçilik ümumiyyətlə yatırıldı. 1250-ci ildə Macarıstan yenidən Bosniyanı ələ keçirdi. 1377-ci ildə özünü Bosniya kralı elan edənə qədər yüz il boyunca Bosniya Macarıstana tabe olan bir katolik ölkəsi oldu. XIV əsrin sonunda qonşu Serbiya və Xorvatiya torpaqları hesabına genişlənən Bosniya, böyük bir Slavyan dövlətinə çevrildi. Ölkə əhalisi kəskin şəkildə artdı və çoxmillətli və çoxkonfessional oldu.

XV əsrin ikinci yarısında Bosniya və Herseqovina türklərin hakimiyyəti altına düşdü. Əhalinin kütləvi islamlaşması başlasa da yerli əhalinin bir hissəsi xristian olaraq qaldı və türk hakimiyyəti onlara qarşı sərt bir ayrı-seçkilik siyasəti yürüdürdü.

1878-ci ildən Bosniya Avstriya-Macarıstanın tərkib hissəsinə daxil oldu, ancaq 4 əsrə yaxın islamlaşma əhalinin əhəmiyyətli bir hissəsinin islam dininə etiqad etməsinə səbəb oldu. Ölkə əhalisi etno-konfessional olaraq üç qrupa ayrıldı: müsəlman bosniyalılar, pravoslav serblər və katolik xorvatlar. 1879-cu il tarixli Avstriya siyahıyaalınmasına görə, əhalinin 42,88%-ı pravoslav, 38,75%-ı müsəlman və 18,08%-ı katolik idi.

1992-1995-ci illərdə baş verən Bosniya müharibəsi etno-konfessional mənzərədə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb oldu, xüsusən Bosniya xorvatlarının müstəqil Xorvatiyaya kütləvi köçü səbəbiylə ölkədəki katoliklərin nisbəti azaldı. Döyüşlər zamanı bir çox katolik kilsəsi məhv edildi.

20-ci əsrin sonunda Bosniyanın Medjuqoryekəndi məşhurluq qazandı; rəvayətə görə, burada İsanın anasına aid hadisələr baş verirdi. Bu fenomenlərin tərəfindən tanınmamasına baxmayaraq, Medjuqoryehər il yüz minlərlə inanan tərəfindən ziyarət edilən böyük zəvvar mərkəzinə çevrildi.

Medjuqorye

Quruluşu

Ölkədəki Katolik Kilsəsi struktur olaraq Vrhbosna arxiyeparxiyası (mərkəzi Sarayevodadır) və ona tabe olan üç yeparxiyaya (Banya Luka, Mostar Duvno və ) bölünür. Trebinye Mrkan yeparxiyası Mostar-Duvno yeparxiyası ilə əlaqələndirilir və Mostar yepiskopu tərəfindən idarə olunur. Bundan əlavə, qonşu Şimali Makedoniyada olan Skopye Roma Katolik yeparxiyası da Sarayevo arxiyepiskopluğuna tabedir. Ölkənin yunan katolikləri Xorvat Yunan Katolik Kilsəsinə tabedirlər (Krijevets yeparxiyası).

1990-cı ildən bəri Vrhbosna arxiyeparxiyasına kardinal rəhbərlik edir. Bosniya və Herseqovinanın Vatikanla diplomatik əlaqələri mövcuddur, 2012-ci ildən etibarən arxiyepiskop Luici Petsutto Bosniya və Herseqovinada apostol nuntsidir.

8 dekabr 1994-cü ildə quruldu. 2011-ci ilin fevral ayında Bosniya və Herseqovinada quruldu, rəhbəri Tomo Vukşiç oldu.

Yeparxiya statistikası (2004-cü il məlumatları):

Yeparxiya		Statusu	Mitropoliya	Katoliklər sayı	Keşiş sayı	Prixod sayı	Rəhbəri	Kafedral sobor
Vrhbosna arxiyeparxiyası	Vrhbosna	Митрополия		215 000	324	148	kardinal Vinko Puliç	Müqəddəs İsa Qəlbi Katedralı, Sarayevo
Banya Luka Roma-Katolik yeparxiyası	Banja Luka	Yeparxiya	Vrhbosna	40 000	68	48	Franyo Komaritsa	Müqəddəs Bonaventura Katedrali, Banya Luka
Mostar Duvno yeparxiyası və	Mostar-Duvno, Trebinje-Mrkan	Yeparxiya	Vrhbosna	208 000	229	81	Ratko Periç	Müqəddəs Məryəm Katedrali, Mostar

İstinadlar

1. . 2018-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-02.
2. "Статистика сайта catholic-hierarchy.org". 2016-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
3. ""Bosnia and Herzegovina" //Catholic Encyclopedia. 1913". 2017-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
4. «Босния и Герцеговина» //. Т.1. М.:2002. Ст. 705—708
5. "В Ватикане выражают скепсис по поводу якобы происходящих в боснийском Меджугорье «явлений» Богородицы". 2014-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
6. "Bosnia and Herzegovina. Current Dioceses". 2010-12-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
7. "Archdiocese of Vrhbosna {Sarajevo}". 2014-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
8. "Križevačka eparhija". 2015-02-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-01.
9. "Nunciature to Bosnia-Herzegovina". 2014-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
10. "Biskupska konferencija Bosne i Hercegovine". 2014-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
11. "Military Ordinariate of Bosnia and Herzegovina, Military". 2014-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
12. "catholic-hierarchy.org". 2010-12-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.

Xarici keçidlər və mənbələr

• gcatholic.org saytında Bosniya və Herseqovinada Katolik Kilsəsi
• Bosniya və Herseqovina Katolik Kilsəsinin statistikası
• «Bosnia and Herzegovina» //Catholic Encyclopedia  (ing.)