Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bitki coğrafiyası və ya fitocoğrafiya və ya botaniki coğrafiya — bitki və bitki qruplarının yayılma qanunauyğunluqlarını, eləcə də bitki aləmi müxtəlifliklərinin Yer kürəsində paylanmasını öyrənən botanika bölməsi.
Tədqiqat istiqamətləri
Bitki coğrafiyası bioloji obyektləri, həm bioloji (tipoloji, müqayisəli, ekoloji, tarixi), həm də coğrafi (kartoqrafiya, ölkəşünaslıq, rayonlaşdırma) metodlardan istifadə edərək populyasiya-növ (populyasiyalar, növlər, yarımnövlər, cinslər, fəsilələr və daha ali taksonomik dərəcələr), senotik (bitki qrupları və ya fitosenozlar) və biotik (məhəlli və ya daha böyük ölçüdə bitkilik, flora kompleksləri təşkil səviyyələrində tədqiq edir.
Tarixi
Bitki coğrafiyasının meydana gəlməsi e.ə. IV əsrin sonlarına təsadüf edir. Bu barədə Feofrastın "Bitkilər haqqında tədqiqatlar" adlı 4-cü kitabında qeyd edilmişdir.
Müstəqil elm kimi XVIII əsrin sonu – XIX əsrin əvvəllərində formalaşmışdır. Alman botaniki K.L.Vildenov, onun tələbəsi A.Humboldt, İsveçrə botaniki O.Dekandol və danimarkalı alim Y.Skou – Botaniki coğrafiyanın baniləridir.
Bitki coğrafiyasına dair faktiki materialların toplanması bir çox görkəmli botaniklərin ekspedisiya tədqiqatları ilə bağlıdır. XIX əsrdə ingilis bioloqu E.Forbs, botaniklər D.D. Huker, A. Dekandol, A. Qrizebax, A. Enqler, XX əsrdə ingilis botaniki D.Villis və amerikalı bioloq L. Kruaza bitki coğrafiyası nəzəriyyəsini xeyli zənginləşdirmişlər.
Müasir vəziyyəti
Müasir bitki coğrafiyası areal haqqında (bitkilərin xorologiyası); bitkilərin həyati formaları və onların Yer kürəsində paylanması günəş enerjisinin mənimsənilməsində, üzvi maddələrin əmələgəlməsində, oksigenin, karbonun və bütövlükdə Yer kürəsində bir çox digər həyati əhəmiyyətli birləşmələrin müxtəlif ərazilərdə və müxtəlif landşaftlarda dövranında, biomların ümumi məhsuldarlığında bitkilərin rolu (bitkilərin ekoloji coğrafiyası); yaşayış mühitinin müxtəlifliyi şəraitində bitkilərin məskunlaşması (bitkilərin dinamik coğrafiyası); bitki aləminin Yer kürəsində paylanmasını müəyyən edən zonallıq, sektorluq, hündürlük qurşaqları və s. kimi qlobal qanunauyğunluqlar (bitki örtüyünün coğrafiyası); bitki qruplaşmalarının müxtəlifliyini şərtləndirən coğrafi qanunauyğunluqlar, o cümlədən bitkilik tipləri (bitki coğrafiyası); floralar; Yer kürəsinin bitki örtüyünün coğrafi xüsusiyyətlərinin vaxt baxımından dəyişmə qanunauyğunluqları, bitkilərin ümumi təkamül prosesində növün filogenezi ilə sıx bağlı olan filosenogenez və florogenez prosesləri haqqında (floro-genetika) təlimləri əhatə edir. Yer kürəsində bitki müxtəlifliyinin qeyri-bərabər paylanması və bununla bağlı biotanı təşkil edən mikroorqanizmlər, göbələklər və heyvanlar kimi bütün digər müxtəlifliklərin qeyri-bərabərliyi; bitki müxtəlifliyinin məkan və zaman baxımından dinamikasının onların yaşadıqları mühitdəki dəyişikliklərlə sıx əlaqəsi; bitkilərin (həmçinin bütün canlı orqanizmlərin) təkamülü, biotik səviyyədə çox hallarda coğrafi amillərlə müəyyən edilən proseslərin çoxsəviyyəli xarakteri – bitki coğrafiyasının əsas postulatlarıdır.
Bitki coğrafiyası bitki biomüxtəlifliyi mühafizəsinin praktiki təşkili, təbii qorunan ərazilərin beynəlxalq sisteminin yaradılması üçün dəyərli məlumatlar verir. Bitki coğrafiyasının müxtəlif istiqamətlərin rolu da bitki introduksiyası təcrübəsi, torpaq sahələrini qiymətləndirmə kadastrı və torpaqdan istifadənin planlaşdırılması, ölkə və qitələrin hissə-hissə kompleks rayonlaşdırılması üçün olduqca vacibdir.
Yalnız Yer kürəsinin, yaxud onun ayrı-ayrı regionlarının bitki aləmini öyrənən bilik sahəsi kimi "Bitki coğrafiyası" termini daha dar mənada başa düşülür. Bu halda bəzi alimlər (xüsusilə əcnəbi) "Bitki coğrafiyası" terminini "geobotanika" termininin sinonimi sayır, digərləri onu geobotanikaya qarşı qoyaraq bitki cağrafiyasını Yer kürəsinin bitki örtüyünün (zonallıq, hündürlük qurşaqları) ümumi qanunauyğunluqlarına dair elm hesab edirlər.
İstinadlar
- Botaniki coğrafiya 2022-08-19 at the Wayback Machine. ensiklopediya.gov.az (az.)
Ədəbiyyat
- Brown, J.H. & Lomolino, M.V. 1998. Biogeography. 2nd edition. Chapter 1.
- Humboldt, A. von & Bonpland, A. 1805. Essai sur la geographie des plantes. Accompagné d'un tableau physique des régions équinoxiales fondé sur des mesures exécutées, depuis le dixiéme degré de latitude boréale jusqu'au dixiéme degré de latitude australe, pendant les années 1799, 1800, 1801, 1802 et 1803. Paris: Schöll, [1].
- Polunin, N. 1960. Introduction to plant geography and some related sciences. New York, McGraw-Hill, [2].
- Wallace, A. R. 1878. Tropical nature and other essays. Macmillan, London.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bitki cografiyasi ve ya fitocografiya ve ya botaniki cografiya bitki ve bitki qruplarinin yayilma qanunauygunluqlarini elece de bitki alemi muxtelifliklerinin Yer kuresinde paylanmasini oyrenen botanika bolmesi Tedqiqat istiqametleriBitki cografiyasi bioloji obyektleri hem bioloji tipoloji muqayiseli ekoloji tarixi hem de cografi kartoqrafiya olkesunasliq rayonlasdirma metodlardan istifade ederek populyasiya nov populyasiyalar novler yarimnovler cinsler fesileler ve daha ali taksonomik dereceler senotik bitki qruplari ve ya fitosenozlar ve biotik mehelli ve ya daha boyuk olcude bitkilik flora kompleksleri teskil seviyyelerinde tedqiq edir TarixiBitki cografiyasinin meydana gelmesi e e IV esrin sonlarina tesaduf edir Bu barede Feofrastin Bitkiler haqqinda tedqiqatlar adli 4 cu kitabinda qeyd edilmisdir Musteqil elm kimi XVIII esrin sonu XIX esrin evvellerinde formalasmisdir Alman botaniki K L Vildenov onun telebesi A Humboldt Isvecre botaniki O Dekandol ve danimarkali alim Y Skou Botaniki cografiyanin banileridir Bitki cografiyasina dair faktiki materiallarin toplanmasi bir cox gorkemli botaniklerin ekspedisiya tedqiqatlari ile baglidir XIX esrde ingilis bioloqu E Forbs botanikler D D Huker A Dekandol A Qrizebax A Enqler XX esrde ingilis botaniki D Villis ve amerikali bioloq L Kruaza bitki cografiyasi nezeriyyesini xeyli zenginlesdirmisler Muasir veziyyetiMuasir bitki cografiyasi areal haqqinda bitkilerin xorologiyasi bitkilerin heyati formalari ve onlarin Yer kuresinde paylanmasi gunes enerjisinin menimsenilmesinde uzvi maddelerin emelegelmesinde oksigenin karbonun ve butovlukde Yer kuresinde bir cox diger heyati ehemiyyetli birlesmelerin muxtelif erazilerde ve muxtelif landsaftlarda dovraninda biomlarin umumi mehsuldarliginda bitkilerin rolu bitkilerin ekoloji cografiyasi yasayis muhitinin muxtelifliyi seraitinde bitkilerin meskunlasmasi bitkilerin dinamik cografiyasi bitki aleminin Yer kuresinde paylanmasini mueyyen eden zonalliq sektorluq hundurluk qursaqlari ve s kimi qlobal qanunauygunluqlar bitki ortuyunun cografiyasi bitki qruplasmalarinin muxtelifliyini sertlendiren cografi qanunauygunluqlar o cumleden bitkilik tipleri bitki cografiyasi floralar Yer kuresinin bitki ortuyunun cografi xususiyyetlerinin vaxt baximindan deyisme qanunauygunluqlari bitkilerin umumi tekamul prosesinde novun filogenezi ile six bagli olan filosenogenez ve florogenez prosesleri haqqinda floro genetika telimleri ehate edir Yer kuresinde bitki muxtelifliyinin qeyri beraber paylanmasi ve bununla bagli biotani teskil eden mikroorqanizmler gobelekler ve heyvanlar kimi butun diger muxtelifliklerin qeyri beraberliyi bitki muxtelifliyinin mekan ve zaman baximindan dinamikasinin onlarin yasadiqlari muhitdeki deyisikliklerle six elaqesi bitkilerin hemcinin butun canli orqanizmlerin tekamulu biotik seviyyede cox hallarda cografi amillerle mueyyen edilen proseslerin coxseviyyeli xarakteri bitki cografiyasinin esas postulatlaridir Bitki cografiyasi bitki biomuxtelifliyi muhafizesinin praktiki teskili tebii qorunan erazilerin beynelxalq sisteminin yaradilmasi ucun deyerli melumatlar verir Bitki cografiyasinin muxtelif istiqametlerin rolu da bitki introduksiyasi tecrubesi torpaq sahelerini qiymetlendirme kadastri ve torpaqdan istifadenin planlasdirilmasi olke ve qitelerin hisse hisse kompleks rayonlasdirilmasi ucun olduqca vacibdir Yalniz Yer kuresinin yaxud onun ayri ayri regionlarinin bitki alemini oyrenen bilik sahesi kimi Bitki cografiyasi termini daha dar menada basa dusulur Bu halda bezi alimler xususile ecnebi Bitki cografiyasi terminini geobotanika termininin sinonimi sayir digerleri onu geobotanikaya qarsi qoyaraq bitki cagrafiyasini Yer kuresinin bitki ortuyunun zonalliq hundurluk qursaqlari umumi qanunauygunluqlarina dair elm hesab edirler IstinadlarBotaniki cografiya 2022 08 19 at the Wayback Machine ensiklopediya gov az az EdebiyyatBrown J H amp Lomolino M V 1998 Biogeography 2nd edition Chapter 1 Humboldt A von amp Bonpland A 1805 Essai sur la geographie des plantes Accompagne d un tableau physique des regions equinoxiales fonde sur des mesures executees depuis le dixieme degre de latitude boreale jusqu au dixieme degre de latitude australe pendant les annees 1799 1800 1801 1802 et 1803 Paris Scholl 1 Polunin N 1960 Introduction to plant geography and some related sciences New York McGraw Hill 2 Wallace A R 1878 Tropical nature and other essays Macmillan London Xarici kecidlerVikianbarda Bitki cografiyasi ile elaqeli mediafayllar var