Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beynəlxalq humanitar hüquq — silahlı münaqişələr zamanı tətbiq olunan, döyüş aparılmasının müəyyən üsul və metodlarının tətbiqini qadağan edən və ya məhdudlaşdıran və silahlı münaqişə dövründə fərdin hüquqlarının qorunmasına yönəlmiş beynəlxalq-hüquqi normaların və prinsiplərin sistemidir.
"Beynəlxalq humanitar hüquq" termini Jan Pikte tərəfindən beynəlxalq-hüquqi leksikona daxil edilmişdir, nisbətən yeni termindir. Beynəlxalq hüququn bu mühüm sahəsi müxtəlif cür adlandırılır: silahlı münaqişələr dövründə tətbiq edilən hüquq; müharibə hüququ (jus in bello); silahlı münaqişələr hüququ; müharibə qanun və adətləri və s.
Beynəlxalq humanitar hüquq müharibəni qadağan etmir. O, artıq başlamış müharibəni — onun xarakterindən və başlama səbəblərindən asılı olmayaraq — müəyyən normativ çərçivəyə salmağa çalışır. Bundan çıxış edərək, beynəlxalq humanitar hüququn iki başlıca məqsədini göstərmək olar:
1. Kombatant olmayanları, yəni mülki şəxsləri və sıradan çıxmış hərbi qulluqçuları müdafiə etmək və onlarla humanist rəftarı təmin etmək. Bu məqsədi beynəlxalq humanitar hüququn bir hissəsi olan "Cenevrə hüququ" həyata keçirir. "Cenevrə hüququ" termini, əsas etibarilə, Müharibə qurbanlarının müdafiəsinə dair 1949-cu il Cenevrə Konvensiyalarına istinad edilərək götürülmüşdür.
2. Seçimsiz zorakılığın, artıq əzab-əziyyətin qarşısını almaq üçün, döyüş aparılmasının müəyyən metod və vasitələrini məhdudlaşdırmaq və ya qadağan etmək. Beynəlxalq humanitar hüququn bu məqsədin həyata keçirilməsinə yönəlmiş hissəsi "Haaqa hüququ" adlandırılır (1899 və 1907-ci illərdə Haaqa sülh konfranslarında qəbul olunmuş müvafiq sənədlərə istinadən).
Tətbiq sahəsi
Beynəlxalq humanitar hüququn əsas tətbiq sahəsi beynəlxalq silahlı münaqişələrdir. Belə ki, 1949-cu il Cenevrə Konvensiyalarının 1977-ci ildə qəbul olunmuş Əlavə Protokollarla bir yerdə cəmisi 20 müddəası əgər daxili silahlı münaqişələrə aiddirsə, 500-ə yaxın maddəsi isə beynəlxalq müharibələrə həsr olunmuşdur. Beynəlxalq silahlı münaqişə, — müharibənin elan olunub-olunmamasından, xarakterindən və tərəflərin müharibə vəziyyətini tanıyıb-tanımamasından asılı olmayaraq, — iki və ya daha artıq dövlət arasında baş verən silahlı hərbi münaqişə kimi başa düşülür.
Cenevrə Konvensiyaları üçün ümumi olan 2-ci maddədə deyilir:
 | “Dinc dövrdə qüvvəyə minməli olan müddəalardan başqa, bu konvensiya iki və ya daha artıq Yüksək Razılığa gələn Tərəflər arasında meydana çıxan elan olunmuş müharibə və ya istənilən digər silahlı münaqişə zamanı, həmin Tərəflərdən biri müharibə vəziyyətini tanımadığı halda belə, — tətbiq olunur. Konvensiya habelə Yüksək Razılığa gələn Tərəfin ərazisinin bütövlükdə və ya qismən işğal olunduğu bütün hallarda, — bu işğal heç bir silahlı müqavimətə rast gəlmədikdə belə, — tətbiq olunur”. |  |
Bundan əlavə, beynəlxalq humanitar hüquq qeyri-beynəlxalq xarakterli (daxili) silahlı münaqişələrə şamil edilir. Bu, Cenevrə Konvensiyaları üçün ümumi olan 3-cü maddədə göstərilmişdir. Cenevrə Konvensiyalarına II Əlavə Protokolun 1-ci maddəsinin 1-ci bəndində bu cür silahlı münaqişələrin səciyyəvi cəhətləri dəqiqləşdirilmişdir:
- bir dövlətin ərazisində baş verir;
- həmin dövlətin silahlı qüvvələri ilə müxtəlif silahlı qüvvələr və ya digər mütəşəkkil silahlanmış qruplar arasında olur;
- hökumət əleyhinə olan qüvvələr məsul komandanlıq altında olmaqla, dövlətin ərazisinin bir hissəsi üzərində elə nəzarət həyata keçirirlər ki, bu, onlara fasiləsiz və razılaşdırılmış hərbi əməliyyatlar aparmağa və müvafiq beynəlxalq humanitar hüquq normalarını tətbiq etməyə imkan verir.
Prinsipləri
Beynəlxalq humanitar hüquq onun məqsəd və vəzifələrini əks etdirən bir sıra prinsiplərə söykənir. Bu prinsiplər aşağıdakılardır:
- silahlı münaqişələrin humanistləşdirilməsi; bu, əslində beynəlxalq humanitar hüququn başlıca prinsipidir.
- döyüş aparılmasının metod və vasitələrinin seçilməsində vuruşan tərəflərin üzərinə məhdudiyyətlər qoyulması;
- müharibə qurbanlarının beynəlxalq-hüquqi müdafiəsi;
- mülki obyektlərin və mədəni mülkiyyətin mühafizəsi;
- hərbi zərurətin və ictimai qaydanın qorunmasının insana hörmətlə uzlaşdırılması;
- düşmən tərəfə, müharibənin məqsədinə (məsələn, düşmənin hərbi gücünün məhv edilməsi və ya zəiflədilməsi və s.) uyğun gəlməyən ziyan vurulmasının yolverilməzliyi;
- neytral dövlətlərin mənafelərinin qorunması.
Ədəbiyyat
- Hüseynov L. H. Beynəlxalq hüquq. dərslik. Bakı, "Hüquq ədəbiyyatı" nəşriyyatı, 2002, 420 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Beynelxalq humanitar huquq silahli munaqiseler zamani tetbiq olunan doyus aparilmasinin mueyyen usul ve metodlarinin tetbiqini qadagan eden ve ya mehdudlasdiran ve silahli munaqise dovrunde ferdin huquqlarinin qorunmasina yonelmis beynelxalq huquqi normalarin ve prinsiplerin sistemidir Beynelxalq humanitar huquq termini Jan Pikte terefinden beynelxalq huquqi leksikona daxil edilmisdir nisbeten yeni termindir Beynelxalq huququn bu muhum sahesi muxtelif cur adlandirilir silahli munaqiseler dovrunde tetbiq edilen huquq muharibe huququ jus in bello silahli munaqiseler huququ muharibe qanun ve adetleri ve s Beynelxalq humanitar huquq muharibeni qadagan etmir O artiq baslamis muharibeni onun xarakterinden ve baslama sebeblerinden asili olmayaraq mueyyen normativ cerciveye salmaga calisir Bundan cixis ederek beynelxalq humanitar huququn iki baslica meqsedini gostermek olar 1 Kombatant olmayanlari yeni mulki sexsleri ve siradan cixmis herbi qulluqculari mudafie etmek ve onlarla humanist reftari temin etmek Bu meqsedi beynelxalq humanitar huququn bir hissesi olan Cenevre huququ heyata kecirir Cenevre huququ termini esas etibarile Muharibe qurbanlarinin mudafiesine dair 1949 cu il Cenevre Konvensiyalarina istinad edilerek goturulmusdur 2 Secimsiz zorakiligin artiq ezab eziyyetin qarsisini almaq ucun doyus aparilmasinin mueyyen metod ve vasitelerini mehdudlasdirmaq ve ya qadagan etmek Beynelxalq humanitar huququn bu meqsedin heyata kecirilmesine yonelmis hissesi Haaqa huququ adlandirilir 1899 ve 1907 ci illerde Haaqa sulh konfranslarinda qebul olunmus muvafiq senedlere istinaden Tetbiq sahesiBeynelxalq humanitar huququn esas tetbiq sahesi beynelxalq silahli munaqiselerdir Bele ki 1949 cu il Cenevre Konvensiyalarinin 1977 ci ilde qebul olunmus Elave Protokollarla bir yerde cemisi 20 muddeasi eger daxili silahli munaqiselere aiddirse 500 e yaxin maddesi ise beynelxalq muharibelere hesr olunmusdur Beynelxalq silahli munaqise muharibenin elan olunub olunmamasindan xarakterinden ve tereflerin muharibe veziyyetini taniyib tanimamasindan asili olmayaraq iki ve ya daha artiq dovlet arasinda bas veren silahli herbi munaqise kimi basa dusulur Cenevre Konvensiyalari ucun umumi olan 2 ci maddede deyilir Dinc dovrde quvveye minmeli olan muddealardan basqa bu konvensiya iki ve ya daha artiq Yuksek Raziliga gelen Terefler arasinda meydana cixan elan olunmus muharibe ve ya istenilen diger silahli munaqise zamani hemin Tereflerden biri muharibe veziyyetini tanimadigi halda bele tetbiq olunur Konvensiya habele Yuksek Raziliga gelen Terefin erazisinin butovlukde ve ya qismen isgal olundugu butun hallarda bu isgal hec bir silahli muqavimete rast gelmedikde bele tetbiq olunur Bundan elave beynelxalq humanitar huquq qeyri beynelxalq xarakterli daxili silahli munaqiselere samil edilir Bu Cenevre Konvensiyalari ucun umumi olan 3 cu maddede gosterilmisdir Cenevre Konvensiyalarina II Elave Protokolun 1 ci maddesinin 1 ci bendinde bu cur silahli munaqiselerin seciyyevi cehetleri deqiqlesdirilmisdir bir dovletin erazisinde bas verir hemin dovletin silahli quvveleri ile muxtelif silahli quvveler ve ya diger mutesekkil silahlanmis qruplar arasinda olur hokumet eleyhine olan quvveler mesul komandanliq altinda olmaqla dovletin erazisinin bir hissesi uzerinde ele nezaret heyata kecirirler ki bu onlara fasilesiz ve razilasdirilmis herbi emeliyyatlar aparmaga ve muvafiq beynelxalq humanitar huquq normalarini tetbiq etmeye imkan verir PrinsipleriBeynelxalq humanitar huquq onun meqsed ve vezifelerini eks etdiren bir sira prinsiplere soykenir Bu prinsipler asagidakilardir silahli munaqiselerin humanistlesdirilmesi bu eslinde beynelxalq humanitar huququn baslica prinsipidir doyus aparilmasinin metod ve vasitelerinin secilmesinde vurusan tereflerin uzerine mehdudiyyetler qoyulmasi muharibe qurbanlarinin beynelxalq huquqi mudafiesi mulki obyektlerin ve medeni mulkiyyetin muhafizesi herbi zeruretin ve ictimai qaydanin qorunmasinin insana hormetle uzlasdirilmasi dusmen terefe muharibenin meqsedine meselen dusmenin herbi gucunun mehv edilmesi ve ya zeifledilmesi ve s uygun gelmeyen ziyan vurulmasinin yolverilmezliyi neytral dovletlerin menafelerinin qorunmasi EdebiyyatHuseynov L H Beynelxalq huquq derslik Baki Huquq edebiyyati nesriyyati 2002 420 seh