Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bazel 2
İnkişaf etmiş dövlətlərin Mərkəzi Banklarının birlikdə təşkil etdikləri təşkilat olan Beynəlxalq Hesablaşmalar Bankı (BİS – "Bank for İnternational Settlements") 1974-cü ildə İsveçrənin Bazel şəhərində "Bazel Komitəsi"ni təsis etmişdir. Bu qurum 1988-ci ildə bankların iqtisadiyyatda baş verəcək böhranlara qarşı dayanıqlılığını təmin etmək üçün bankların məcmu kapitalının riskli aktivlərə nisbətinin 8%-dən az olmamasının vacib olduğunu elan etmiş və həmin il də "Bazel-I" Sazişi adı altında kapital adekvatlığı ilə bağlı beynəlxalq standartlar toplusu yayımlamışdır. Bu standartlar bankların əməl etmələri vacib olan kriteriyaları müəyyən edir. Sonrakı illərdə texnologiyanın da inkişafı ilə banklar fərqli risk mənbələrini daha effektiv şəkildə müəyyən edəbiləcək və bazarda risklərin həcminə görə İqtisadi Kapitalın Yayılması (Economic Capital Allocation) metodologoyasını istifadə edərək lazımi kapitalı ayırabiləcək səviyyəyə çatması və bazarda başverən böhranların nəticəsi olaraq, Bazel Komitəsi 1996-cı ildə yeni bir saziş üzərində işləməyə başladı. Yeni sazişin əsas məqsədi bank sektorundakı inkişafa uyğunlaşmaq və eyni zamanda, risklərə uyğun olaraq kapitalın yerləşdirilməsində banklar üçün əsas olan qanunları həyata keçirməkdən ibarətdir. İlk versiyası 1999-cu ildə tamamlanan "Bazel-II" sazişinin üçüncü (Basel 3rd Consultative Paper) versiyasının da 2003-cü ildə yayımlanması ilə yekunlaşma mərhələsinə çatmış və planlaşdırıldığı kimi 2007-ci ilin əvvəlindən etibarən icra edilməsinə başlanılmışdır.
Bazel 2" nədir ?
— Yeni Bazel Kapital Sazişi (Bazel 2), bankların kapital adekvatlığının ölçülməsi və qiymətləndirilməsi ilə bağlı Bazel Bank Nəzarəti Komitəsi (Basel Committee on Banking Supervision – BCBS) tərəfindən yayımlanan və yaxın zamanlarda bir çox dövlətlərdə tətbiq edilməsi gözlənilən standartlar toplusudur.
— "Bazel 2" banklarda risklərin effektiv idarəedilməsini və bazar intizamını inkişaf etdirmək, kapital adekvatlılığının ölçülməsinin effektivliyini artırmaq və bunun əsasında sağlam bank sistemi qurmaq və maliyyə sabitliyinə yardım etmək üçün mühüm amildir. – "Bazel 2"-nin daxilində kapital öhdəliyinin necə hesablanacağı, məruz qalınan risklərin necə idarə olunacağı, kapital adekvatlığının necə qiymətləndiriləcəyi və ictimaiyyətə necə açıqlanacağı ilə bağlı göstərişlər mövcuddur.
— "Bazel 2" prosesi əslində risklərin idarəedilməsi ilə bağlı son illərdə müşahidə olunan inkişafın bir davamıdır və inkişaf etmiş dövlətlərdə sektor standartı olaraq həyata keçirilən metodlar "Bazel 2" ilə birlikdə qanun formasını almışdır. Yeni Bazel Kapital Sazişi – "Bazel 2" adı ilə artıq qeyd etdiyimiz kimi 2007-ci ili əvvəllərindən etibarən tətbiq edilməsi planlaşdırılan bu standartlar bankların kredit siyasətində, risklərin idarə edilməsini ön plana çıxarır. "Bazel 2" ilə birlikdə bütün banklar risklərini qiymətləndirəcək və daşıdıqları riskləri kreditlərin faiz dərəcəsində əks etdirəcəklər. "Bazel 2"-nin ən mühüm dəyişikliklərdən biri də xarici dövlətlərdən borc alınan zaman ölkə reytinqinin əsas götürülməsidir. "Bazel 1" də İƏİT-yə üzv olan dövlətlər arasında heç bir fərq qoyulmur. Lakin, "Bazel 1"-də isə dövlətlərin reytinqi mütləq nəzərə alınır və bu amil isə reytinqi aşağı olan bütün dövlətlər üçün xarici ticarətin maliyyələşdirilməsində və xarici dövlətlərdən borc alınan zaman bir sıra problemlərin (məsələn, kredit faizinin artırılması) meydana çıxmasını şərtləndirir.
Bazel 2" üç əsas mövzunu əhatə edir
1) Kapital Adekvatlığı Standartları
2) Nəzarət və Tənzimləmə Standartları
3) Bazar İntizamı Standartları
"Bazel 2"-də, "Bazel-I"-də qəbul edilən kredit və bazar risklərinə əlavə olaraq, əməliyyat riski də kapital adekvatlılığının hesaplanmasına daxil edilmişdir. Üç ayrı səviyyədə həyata keçiriləbiləcək bu standartlar, səviyyələr artdıqca texnoloji bazanın zəruriliyini və tətbiqedilmə zamanı ortaya çıxacaq problemləri özü ilə birlikdə gətirir. Qeyd olunduğu kimi, bu standartların tətbiq edilməsindəki problemlər səbəbi ilə ABŞ-də daxil olmaqla bir çox dövlətlərdə, standartların bütün banklar yerinə sadəcə sistemdəki böyük bankları əhatə etməsi məsələsi mübahisə mövzusudur.
a) Standart Yanaşma (Standardized Approach)
b) Daxili Reytinq Yanaşması (IRB Approach)
c) Qabaqcıl Yanaşma (Advanced Approach)
"Bazel-I" kriteriyaları, bankların kredit riskləri ilə bağlı daha yüksək standartlar tətbiq edərkən, kredit verilən şirkətlərin də yeni standartlara görə risklərini qiymətləndirməsi vacib hesab olunur. Bankların kredit əməliyyatları iki baxımdan risklərin qiymətləndirməsini vacib edir: – Kredit verilən şirkətlərin riski (firmanın balansı, kapital adekvatlığı, mənfəət və zərər cədvəli, idarəetmə və təşkilati strukturu, məhsul/xidmət inkişafı, idxalat- ixracat, bazar payı və başqa bunun kimi keyfiyyət faktorlarının da qiymətləndirilməsi ilə "frma reytinqi" hesablanaraq tapılacaqdır). – Kredit əməliyyatlarının növü ilə bağlı risk (əməliyyatın forması, təminat, vaxt, pil vahidi) Verilən kreditin ümumi riski isə bu iki risk qiymətləndirməsinin nəticəsində ortaya çıxır.
Bazel 2"nin "Bazel 1"-dən əsas fərqi nədir ?
1) "Bazel 1"-də yer alan kredit riski baxımından kapital öhdəliyinin İƏİT-yə üzv olub-olmaması kriteriyalarına görə təyin edilməsi prinsipinə əsaslanan "klub qaydası (club rule)" "Bazel 2"-də ləğv edilmişdir. "Bazel 1"-də İƏİT-yə üzv dövlətlər 0%-li, üzv olmayan dövlətlər isə 100%-li risk qrupuna aid edilir. "Bazel 2"-də isə bu tamamilə aradan qaldırılmışdır.
"Bazel 2" də gözlənilən risklərlə bərabər gözlənilməyən risklər üçün də minimum kapital tələb edilir. Burada əsas məqsəd, bankların nəzarətinə maksimum əhəmiyyət vermək, risklərin idarəedilməsini gücləndirmək, bazar intizamı və kreditlər üzrə ödənişlərin hesablanmasında standartlara çatmaqdır.
2) "Bazel 2"-də kredit riski, krediti alan tərəflərin reytinqlərinə görə təyin edilir. "Bazel 2"-də yer alan bəzi metodlar müstəqil reytinq şirkətləri (məsələn Standard & Poors, Fitch, Moodys və s.) tərəfindən verilən reytinqlərdən istifadə edərkən, bəzi mütərəqqi metodlarda – banklara nəzarət orqanlarından icazə alınmaq şərti ilə, bankların öz qiymətləndirmələrinə əsaslanaraq verdikləri reytinqlər əsas götürülür.
3) "Bazel 1"-də yalnız kredit və bazar riskləri üçün kapital adekvatlığı mövcuddur. "Bazel 2" –də isə buna əlavə olaraq əməliyyat riski üçün də kapital öhdəliyi daxil edilmişdir. "Bazel-II"-də əməliyyat riski, qeyri-qənaətbəxş və ya ləng gedən daxili prosedurlar, eyni zamanda, insanlar, sistemlər və kənar hadisələr nəticəsində ortaya çıxan itki riski olaraq bilinir (məsələn, mənimsəmə, zəlzələ, və məlumatın işlənməsi zamanı baş verən xətalar nəticəsində meydana çıxan zərərlər) və banklardan bu risklər üçün də adekvat səviyyədə kapitalla təmin olunmaları tələb olunur.
4) "Bazel 2" də bankların kapital adekvatlıqlarını özlərinin qiymətləndirmələri istənilir və həm kapital adekvatlığı həm də bankların özlərini qiymətləndirmə prosesinə bank nəzarəti orqanları tərəfindən nəzarət edilməsi və qiymətləndirilməsi də tələb olunur. 5) "Bazel 2" çərçivəsində kapital adekvatlığı ilə əlaqədar olaraq, "Bazel 2"-yə aid ətraflı məlumatların ictimaiyyətə açıqlanması tələb edilir. "Bazel 1"-də isə bu tələb yoxdur.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bazel 2 Inkisaf etmis dovletlerin Merkezi Banklarinin birlikde teskil etdikleri teskilat olan Beynelxalq Hesablasmalar Banki BIS Bank for International Settlements 1974 cu ilde Isvecrenin Bazel seherinde Bazel Komitesi ni tesis etmisdir Bu qurum 1988 ci ilde banklarin iqtisadiyyatda bas verecek bohranlara qarsi dayaniqliligini temin etmek ucun banklarin mecmu kapitalinin riskli aktivlere nisbetinin 8 den az olmamasinin vacib oldugunu elan etmis ve hemin il de Bazel I Sazisi adi altinda kapital adekvatligi ile bagli beynelxalq standartlar toplusu yayimlamisdir Bu standartlar banklarin emel etmeleri vacib olan kriteriyalari mueyyen edir Sonraki illerde texnologiyanin da inkisafi ile banklar ferqli risk menbelerini daha effektiv sekilde mueyyen edebilecek ve bazarda risklerin hecmine gore Iqtisadi Kapitalin Yayilmasi Economic Capital Allocation metodologoyasini istifade ederek lazimi kapitali ayirabilecek seviyyeye catmasi ve bazarda basveren bohranlarin neticesi olaraq Bazel Komitesi 1996 ci ilde yeni bir sazis uzerinde islemeye basladi Yeni sazisin esas meqsedi bank sektorundaki inkisafa uygunlasmaq ve eyni zamanda risklere uygun olaraq kapitalin yerlesdirilmesinde banklar ucun esas olan qanunlari heyata kecirmekden ibaretdir Ilk versiyasi 1999 cu ilde tamamlanan Bazel II sazisinin ucuncu Basel 3rd Consultative Paper versiyasinin da 2003 cu ilde yayimlanmasi ile yekunlasma merhelesine catmis ve planlasdirildigi kimi 2007 ci ilin evvelinden etibaren icra edilmesine baslanilmisdir Bazel 2 nedir Yeni Bazel Kapital Sazisi Bazel 2 banklarin kapital adekvatliginin olculmesi ve qiymetlendirilmesi ile bagli Bazel Bank Nezareti Komitesi Basel Committee on Banking Supervision BCBS terefinden yayimlanan ve yaxin zamanlarda bir cox dovletlerde tetbiq edilmesi gozlenilen standartlar toplusudur Bazel 2 banklarda risklerin effektiv idareedilmesini ve bazar intizamini inkisaf etdirmek kapital adekvatliliginin olculmesinin effektivliyini artirmaq ve bunun esasinda saglam bank sistemi qurmaq ve maliyye sabitliyine yardim etmek ucun muhum amildir Bazel 2 nin daxilinde kapital ohdeliyinin nece hesablanacagi meruz qalinan risklerin nece idare olunacagi kapital adekvatliginin nece qiymetlendirileceyi ve ictimaiyyete nece aciqlanacagi ile bagli gosterisler movcuddur Bazel 2 prosesi eslinde risklerin idareedilmesi ile bagli son illerde musahide olunan inkisafin bir davamidir ve inkisaf etmis dovletlerde sektor standarti olaraq heyata kecirilen metodlar Bazel 2 ile birlikde qanun formasini almisdir Yeni Bazel Kapital Sazisi Bazel 2 adi ile artiq qeyd etdiyimiz kimi 2007 ci ili evvellerinden etibaren tetbiq edilmesi planlasdirilan bu standartlar banklarin kredit siyasetinde risklerin idare edilmesini on plana cixarir Bazel 2 ile birlikde butun banklar risklerini qiymetlendirecek ve dasidiqlari riskleri kreditlerin faiz derecesinde eks etdirecekler Bazel 2 nin en muhum deyisikliklerden biri de xarici dovletlerden borc alinan zaman olke reytinqinin esas goturulmesidir Bazel 1 de IEIT ye uzv olan dovletler arasinda hec bir ferq qoyulmur Lakin Bazel 1 de ise dovletlerin reytinqi mutleq nezere alinir ve bu amil ise reytinqi asagi olan butun dovletler ucun xarici ticaretin maliyyelesdirilmesinde ve xarici dovletlerden borc alinan zaman bir sira problemlerin meselen kredit faizinin artirilmasi meydana cixmasini sertlendirir Bazel 2 uc esas movzunu ehate edir1 Kapital Adekvatligi Standartlari 2 Nezaret ve Tenzimleme Standartlari 3 Bazar Intizami Standartlari Bazel 2 de Bazel I de qebul edilen kredit ve bazar risklerine elave olaraq emeliyyat riski de kapital adekvatliliginin hesaplanmasina daxil edilmisdir Uc ayri seviyyede heyata kecirilebilecek bu standartlar seviyyeler artdiqca texnoloji bazanin zeruriliyini ve tetbiqedilme zamani ortaya cixacaq problemleri ozu ile birlikde getirir Qeyd olundugu kimi bu standartlarin tetbiq edilmesindeki problemler sebebi ile ABS de daxil olmaqla bir cox dovletlerde standartlarin butun banklar yerine sadece sistemdeki boyuk banklari ehate etmesi meselesi mubahise movzusudur a Standart Yanasma Standardized Approach b Daxili Reytinq Yanasmasi IRB Approach c Qabaqcil Yanasma Advanced Approach Bazel I kriteriyalari banklarin kredit riskleri ile bagli daha yuksek standartlar tetbiq ederken kredit verilen sirketlerin de yeni standartlara gore risklerini qiymetlendirmesi vacib hesab olunur Banklarin kredit emeliyyatlari iki baximdan risklerin qiymetlendirmesini vacib edir Kredit verilen sirketlerin riski firmanin balansi kapital adekvatligi menfeet ve zerer cedveli idareetme ve teskilati strukturu mehsul xidmet inkisafi idxalat ixracat bazar payi ve basqa bunun kimi keyfiyyet faktorlarinin da qiymetlendirilmesi ile frma reytinqi hesablanaraq tapilacaqdir Kredit emeliyyatlarinin novu ile bagli risk emeliyyatin formasi teminat vaxt pil vahidi Verilen kreditin umumi riski ise bu iki risk qiymetlendirmesinin neticesinde ortaya cixir Bazel 2 nin Bazel 1 den esas ferqi nedir 1 Bazel 1 de yer alan kredit riski baximindan kapital ohdeliyinin IEIT ye uzv olub olmamasi kriteriyalarina gore teyin edilmesi prinsipine esaslanan klub qaydasi club rule Bazel 2 de legv edilmisdir Bazel 1 de IEIT ye uzv dovletler 0 li uzv olmayan dovletler ise 100 li risk qrupuna aid edilir Bazel 2 de ise bu tamamile aradan qaldirilmisdir Bazel 2 de gozlenilen risklerle beraber gozlenilmeyen riskler ucun de minimum kapital teleb edilir Burada esas meqsed banklarin nezaretine maksimum ehemiyyet vermek risklerin idareedilmesini guclendirmek bazar intizami ve kreditler uzre odenislerin hesablanmasinda standartlara catmaqdir 2 Bazel 2 de kredit riski krediti alan tereflerin reytinqlerine gore teyin edilir Bazel 2 de yer alan bezi metodlar musteqil reytinq sirketleri meselen Standard amp Poors Fitch Moodys ve s terefinden verilen reytinqlerden istifade ederken bezi mutereqqi metodlarda banklara nezaret orqanlarindan icaze alinmaq serti ile banklarin oz qiymetlendirmelerine esaslanaraq verdikleri reytinqler esas goturulur 3 Bazel 1 de yalniz kredit ve bazar riskleri ucun kapital adekvatligi movcuddur Bazel 2 de ise buna elave olaraq emeliyyat riski ucun de kapital ohdeliyi daxil edilmisdir Bazel II de emeliyyat riski qeyri qenaetbexs ve ya leng geden daxili prosedurlar eyni zamanda insanlar sistemler ve kenar hadiseler neticesinde ortaya cixan itki riski olaraq bilinir meselen menimseme zelzele ve melumatin islenmesi zamani bas veren xetalar neticesinde meydana cixan zererler ve banklardan bu riskler ucun de adekvat seviyyede kapitalla temin olunmalari teleb olunur 4 Bazel 2 de banklarin kapital adekvatliqlarini ozlerinin qiymetlendirmeleri istenilir ve hem kapital adekvatligi hem de banklarin ozlerini qiymetlendirme prosesine bank nezareti orqanlari terefinden nezaret edilmesi ve qiymetlendirilmesi de teleb olunur 5 Bazel 2 cercivesinde kapital adekvatligi ile elaqedar olaraq Bazel 2 ye aid etrafli melumatlarin ictimaiyyete aciqlanmasi teleb edilir Bazel 1 de ise bu teleb yoxdur