Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bataysk — Rusiya Federasiyasında yerləşən şəhər. Rostov vilayətinə daxildir.
| Şəhər | |||||
| Bataysk | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Батайск | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1769 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 5 m | ||||
| Saat qurşağı | | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +7 86354 | ||||
| Poçt indeksi | 346880–346884 | ||||
| Digər | |||||
| батайск-официальный.рф | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Rostovdan cənuba doğru, ondan 11 km. məsafədə yerləşir. Indi Rostov-Donun vilayət şəhəri və iri dəmiryol qovşağı olan bu şəhərin adı Qızıl Orda imperiyası dövrü ilə səsləşir. Burada Batı xanın (öld.1255) qərargahı yerləşdiyindən məntəqə də Batı (yerli tələffüzdə Bata) adlanmışdır. Həm də onu nəzərə almaq lazımdır ki, 1743-cü ildə tərtib olunmuş məxfi hərbi xəritədə Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında Azov ətrafı yerlərin sərhədləri qeyd olunarkən müasir Bataysk şəhərinin yerindəki məntəqə Batı Çeqrak "Batı Suyu" (quyu, su mənbəyi) deyə qeyd olunmuşdur.1. (Qeyd : xəritədə adlar həm rusca həm də türkcə yazılmışdır) Bu suat (suüstü yer) noqay və tatarların köçəri güzəranında çox istifadə etdikləri mühüm bir düşərgə idi. XVIII əsrin ortalarında Temerik çayı ağzında payız yarmarkası təşkil olunurdu. Yarmarka gur və izdihamlı keçirdi; onu qorumaq üçün xüsusi kazak bölükləri qarovula cəlb edilirdi. Kuban, Sal çöllərindən noqaylar bura mal-qara sürüb gətirirdilər. Onlar Batı Sudan keçib gəlirdilər. Batı (Batay) torpaqlarına rusların gəlmə tarixi Pyotrun Azov səfərilə başlayır. 1695–1696-cı illərdən rusların bura ayağı açılır. Təbii ki, ilk rus sakinləri burada hərbi xidmət aparan hərbçilər idi. Lakin Pyotrun Azov səfərindən sonra Azov və Azov ətrafı yerlər rus dövlətinin tərkibinə daxil edilsə də, Prut sülhündən sonra (1711) məğlub olmuş ruslar burada görünmürdü. Çox keçmir ki, 1735-ci ildə Rusiya və Türkiyə arasında yeni müharibə başladıqdan sonra 39-cu ildə Belqrad sülh müqaviləsinə görə Batay kəndi əraziləri Rusiyaya keçir. Hələlik isə Azovun qərb sahilləri Rusiya tərkibinə daxil edilməmiş qalırdı. 1768–74-cü illərin Rus-Türk müharibəsi gedirdi. Elə müharibənin gedişindəcə bu ərazilərin ruslarla məskunlaşdırılmasına başlanıldı. Belə ki, Rostov dövlət arxivində saxlanan bir sənəddən də aydın olur ki, 1769-cu ildə bu yerlərdə, yəni Batı Su və Göy Suq kəndləri ərazilərində yalniz noqay tatarları yaşayırdılar (Qeyd : indi Göy Suq kəndi Bataysk şəhərinin qərb hissəsinə daxildir.) 1769-cu ilin baharında rusların Azovu və Taqanroqu tutmasıyla Zaporojye və Maloross burlakları (gəzərgi işçilər) dərhal bu yerlərə axışdılar. 1773-cü ildə artıq bir neçə yüz ailə burada rahatca məskunlaşmışdılar. Hərbi dəstələr Eyskə (Ey çayı üzərində qəsəbə) və Kubana gedən yolları nəzarətə aldılar. 1779-cu il 14 dekabr tarixli Dövlət fərmanı ilə müasir Batayska, Naxçıvana (Don üzərindəki) və Rostova ermənilər köçürüldü.2. Batı şəhərinin əhalisi yeni köçürülənlər hesabına durmadan artırdı. XVIII əsrin axırlarına aid Dövlət sənədlərində kəndin təsviri belə verilmişdi: Bataysk kəndi Göysuq çayının üstündə və Rostovdan Azova gedən böyük yolun hər iki üzündə yerləşir. Hələ Qafqazda dəmir yolu olmadığı vaxt Bataysk əhalisi arabaçılıqla məşğul idilər. Arabaçıya çumak (çumak türk sözüdür yəni çomaq, çomaqçı) deyirdilər. Bu arabaçı-çumakların işi Qafqazda aramsız gedən müharibələrə görə sürətlə gedirdi. Onların boynuna həm də Qafqaz Korpusunun ərzaq və silahla təchizatı işi düşürdü. Bu üzdən XIX əsrin ortalarına doğru Bataysk sürətlə inkişaf edən şəhərə çevrilməkdə idi. Bu mənada öz əhalisinin sayına görə o Rusiyanın bir çox şəhərlərini geridə qoymuşdur. XX əsrin əvvəllərində artıq Batayskda 4 kilsə, bir yəhudi ibadətxanası, 4 məktəb var idi.3.
Mənbə
Minaxanım Təkləli. Türk kitabı. Unudulan tarix. Dəyişdirilən adlar, Bakı, Nurlar, 2009
İstinadlar
 | Rusiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Şəhər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bataysk Rusiya Federasiyasinda yerlesen seher Rostov vilayetine daxildir SeherBatayskBatajskBayraq d Gerb47 08 sm e 39 45 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1769Sahesi 77 68 km Merkezin hundurluyu 5 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 126 988 nef 1 oktyabr 2021 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 86354Poct indeksi 346880 346884Digerbatajsk oficialnyj rfXeriteni goster gizle Bataysk Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiRostovdan cenuba dogru ondan 11 km mesafede yerlesir Indi Rostov Donun vilayet seheri ve iri demiryol qovsagi olan bu seherin adi Qizil Orda imperiyasi dovru ile seslesir Burada Bati xanin old 1255 qerargahi yerlesdiyinden menteqe de Bati yerli teleffuzde Bata adlanmisdir Hem de onu nezere almaq lazimdir ki 1743 cu ilde tertib olunmus mexfi herbi xeritede Rusiya ile Osmanli dovleti arasinda Azov etrafi yerlerin serhedleri qeyd olunarken muasir Bataysk seherinin yerindeki menteqe Bati Ceqrak Bati Suyu quyu su menbeyi deye qeyd olunmusdur 1 Qeyd xeritede adlar hem rusca hem de turkce yazilmisdir Bu suat suustu yer noqay ve tatarlarin koceri guzeraninda cox istifade etdikleri muhum bir duserge idi XVIII esrin ortalarinda Temerik cayi agzinda payiz yarmarkasi teskil olunurdu Yarmarka gur ve izdihamli kecirdi onu qorumaq ucun xususi kazak bolukleri qarovula celb edilirdi Kuban Sal collerinden noqaylar bura mal qara surub getirirdiler Onlar Bati Sudan kecib gelirdiler Bati Batay torpaqlarina ruslarin gelme tarixi Pyotrun Azov seferile baslayir 1695 1696 ci illerden ruslarin bura ayagi acilir Tebii ki ilk rus sakinleri burada herbi xidmet aparan herbciler idi Lakin Pyotrun Azov seferinden sonra Azov ve Azov etrafi yerler rus dovletinin terkibine daxil edilse de Prut sulhunden sonra 1711 meglub olmus ruslar burada gorunmurdu Cox kecmir ki 1735 ci ilde Rusiya ve Turkiye arasinda yeni muharibe basladiqdan sonra 39 cu ilde Belqrad sulh muqavilesine gore Batay kendi erazileri Rusiyaya kecir Helelik ise Azovun qerb sahilleri Rusiya terkibine daxil edilmemis qalirdi 1768 74 cu illerin Rus Turk muharibesi gedirdi Ele muharibenin gedisindece bu erazilerin ruslarla meskunlasdirilmasina baslanildi Bele ki Rostov dovlet arxivinde saxlanan bir senedden de aydin olur ki 1769 cu ilde bu yerlerde yeni Bati Su ve Goy Suq kendleri erazilerinde yalniz noqay tatarlari yasayirdilar Qeyd indi Goy Suq kendi Bataysk seherinin qerb hissesine daxildir 1769 cu ilin baharinda ruslarin Azovu ve Taqanroqu tutmasiyla Zaporojye ve Maloross burlaklari gezergi isciler derhal bu yerlere axisdilar 1773 cu ilde artiq bir nece yuz aile burada rahatca meskunlasmisdilar Herbi desteler Eyske Ey cayi uzerinde qesebe ve Kubana geden yollari nezarete aldilar 1779 cu il 14 dekabr tarixli Dovlet fermani ile muasir Batayska Naxcivana Don uzerindeki ve Rostova ermeniler kocuruldu 2 Bati seherinin ehalisi yeni kocurulenler hesabina durmadan artirdi XVIII esrin axirlarina aid Dovlet senedlerinde kendin tesviri bele verilmisdi Bataysk kendi Goysuq cayinin ustunde ve Rostovdan Azova geden boyuk yolun her iki uzunde yerlesir Hele Qafqazda demir yolu olmadigi vaxt Bataysk ehalisi arabaciliqla mesgul idiler Arabaciya cumak cumak turk sozudur yeni comaq comaqci deyirdiler Bu arabaci cumaklarin isi Qafqazda aramsiz geden muharibelere gore suretle gedirdi Onlarin boynuna hem de Qafqaz Korpusunun erzaq ve silahla techizati isi dusurdu Bu uzden XIX esrin ortalarina dogru Bataysk suretle inkisaf eden sehere cevrilmekde idi Bu menada oz ehalisinin sayina gore o Rusiyanin bir cox seherlerini geride qoymusdur XX esrin evvellerinde artiq Batayskda 4 kilse bir yehudi ibadetxanasi 4 mekteb var idi 3 MenbeMinaxanim Tekleli Turk kitabi Unudulan tarix Deyisdirilen adlar Baki Nurlar 2009Istinadlar Rusiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin