Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakı cuzğunu, və ya Petunkin cuzğunu (lat. Calligonum bakuense) — bioloji növ olaraq İkiləpəlilər tipinə aid olan və Cuzqun cinsinə daxildir. Bitki ilkdəfə olaraq rus botaniki Dmitri İvanoviç Litvinov tərəfindən 1922-ci ildə qeydə alınmışdır.
| Bakı cuzğunu | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: ???: Bakı cuzğunu | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar” kateqoriyasına aiddir – EN B1ab(i,ii,iii, iv,v)+2ab (i,ii, iii, iv, v). Azərbaycanın nadir, prioritet endemik növüdür.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Hündürlüyü 1,5 m olan kol bitkisi. Yaşlı gövdəsinin qabığında çatlar əmələ gəlir. Gövdəsinin rəngi bozumtul-qara, zoğları buğumlu, yarpaqları olduqca balacadır. sapvari quruluşa malik olub əl vurduqda asanlıqla belə tökülə bilir. Zoğları buğumludur. Buğumlar arasında məsafə 30 sm-ə qədərdir. Buğumarası hissələrin uzunlğu 2-3 sm-dir. Yarpaqları iynəşəkilli formaya malikdir. Uzunluqları 2-4 mm-dir. Çiçəkləri müxtəlif rəngli, 2-5-ə qədər topa halında qeyri-bərabər boylu çiçək saplaqları üzərində yerləşir.Özünəməxsus iyə malikdir. Çiçəkyanlığı üzvlərinin uzunluğu 3 mm-dir. Tozluqları çəhrayıdır. Meyvələri oval və ya uzunsov formalıdır. Uzunluğu 10-15 mm, eni 9-13 mm olan tükcüklərlə örtülüdür. May-iyun aylarında çiçəkləyir və tez də meyvə verirlər. Əsasən dənizkənarı sahələrdə qumluq ərazilərdə çox nadir hallarda tək-tək rast gəlinir.
Yayılması və xüsusiyyətləri
Azərbaycanın endemik bitkisidir. Əsasən Abşeron yarımadasında yayılmışdır. Xüsusi ilə onlara Qobustan, Mərdəkən, Şüvəlan qəsəbələri ətrafında, Sumqayıt çayının vadisində, Sumqayıt şəhərinin dəmir yolu boyunca ərazilərində rast gəlmək olur.
Yarpağını tökən kol bitkisidir. Yarpaqları gözə dəymir, sadə olmaqla yanaşı gövdə boyunca düzülmüşdür Çiçəyi altı ləçəklidir. Meyvələri fındığa bənzərdir. Dənizkənarı qumlu sahələr və daşlı yamaclarda bitir.
Sayı və tendensiyası
Populyasiyanın məhdud sahələrdə yayılması və mənfi təsirlərə məruz qalması azalma tendensiyasını sürətləndirir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Antropogen amillər (infrastrukturun inkişafı, sahilboyu ərazilərin tikintisi), areallarının çiçərlik və istirahət mərkəzləri kimi mənimsənilməsi. Bəzi ərazilərin həyat yanı sahələrə çevrilməsi ilə lazımsız bitki kimi çıxarılıb atılması.
Mühafizə tədbirləri
Abşerondakı lokalitetlərin hamısının ixtisar olunmadan nəzarətə götürülməsi, Nəbatət bağları, Dendropark və ya ekoparkların rezervasiyası, çilinglə çoxaldılması təklif olunur.
Əhəmiyyəti və qorunması
Bu bitkidən yem və texniki məqsədlər üçün istifadə edilirdi.
1978-ci ildən SSRİ-nin Qırmızı Kitabına daxil edilmişdir. Sonra isə 1989-ci ildən isə Azərbaycanın Qırmızı Kitabına daxil edilir. Növün sinonimi- Calligonum petunnikowii ()
İstinadlar
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.
http://dendrologiya.az/?page_id=112 2019-11-17 at the Wayback Machine
İstinadlar
- . 2015-09-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-16.
- "Bakı cuzğunu". 2023-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-27.
- "Calligonum bakuense — Information on Calligonum bakuense — Encyclopedia of Life". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-09-16.
- "Arxivlənmiş surət". 2015-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-09-16.
- "Calligonum bakuense Litv". 2021-04-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-09-16.
- Флора Азербайджана, 1952
- Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabı 1989
- (PDF). 2016-03-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-16.
Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. 2019-11-17 at the Wayback Machine T.S.Məmmədov
Ədəbiyyat
- Calligonum bakuense Litv. Schedae ad Herbarium Florae Rossicae 7: 7. 1922. (Sched. Herb. Fl. Ross.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baki cuzgunu ve ya Petunkin cuzgunu lat Calligonum bakuense bioloji nov olaraq Ikilepeliler tipine aid olan ve Cuzqun cinsine daxildir Bitki ilkdefe olaraq rus botaniki Dmitri Ivanovic Litvinov terefinden 1922 ci ilde qeyde alinmisdir Baki cuzgunuElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Deste QerenfilciceklilerFesile QirxbugumkimilerCins Cuzqun Baki cuzgunuBeynelxalq elmi adiCalligonum bakuense Litv 1922Seklin VikiAnbarda axtarisiNCBI 2785155EOL 5231786 IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmek tehlukesinde olanlar kateqoriyasina aiddir EN B1ab i ii iii iv v 2ab i ii iii iv v Azerbaycanin nadir prioritet endemik novudur Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriHundurluyu 1 5 m olan kol bitkisi Yasli govdesinin qabiginda catlar emele gelir Govdesinin rengi bozumtul qara zoglari bugumlu yarpaqlari olduqca balacadir sapvari qurulusa malik olub el vurduqda asanliqla bele tokule bilir Zoglari bugumludur Bugumlar arasinda mesafe 30 sm e qederdir Bugumarasi hisselerin uzunlgu 2 3 sm dir Yarpaqlari iynesekilli formaya malikdir Uzunluqlari 2 4 mm dir Cicekleri muxtelif rengli 2 5 e qeder topa halinda qeyri beraber boylu cicek saplaqlari uzerinde yerlesir Ozunemexsus iye malikdir Cicekyanligi uzvlerinin uzunlugu 3 mm dir Tozluqlari cehrayidir Meyveleri oval ve ya uzunsov formalidir Uzunlugu 10 15 mm eni 9 13 mm olan tukcuklerle ortuludur May iyun aylarinda cicekleyir ve tez de meyve verirler Esasen denizkenari sahelerde qumluq erazilerde cox nadir hallarda tek tek rast gelinir Yayilmasi ve xususiyyetleriAzerbaycanin endemik bitkisidir Esasen Abseron yarimadasinda yayilmisdir Xususi ile onlara Qobustan Merdeken Suvelan qesebeleri etrafinda Sumqayit cayinin vadisinde Sumqayit seherinin demir yolu boyunca erazilerinde rast gelmek olur Yarpagini token kol bitkisidir Yarpaqlari goze deymir sade olmaqla yanasi govde boyunca duzulmusdur Ciceyi alti leceklidir Meyveleri findiga benzerdir Denizkenari qumlu saheler ve dasli yamaclarda bitir Sayi ve tendensiyasi Populyasiyanin mehdud sahelerde yayilmasi ve menfi tesirlere meruz qalmasi azalma tendensiyasini suretlendirir Mehdudlasdirici amiller Antropogen amiller infrastrukturun inkisafi sahilboyu erazilerin tikintisi areallarinin cicerlik ve istirahet merkezleri kimi menimsenilmesi Bezi erazilerin heyat yani sahelere cevrilmesi ile lazimsiz bitki kimi cixarilib atilmasi Muhafize tedbirleri Abserondaki lokalitetlerin hamisinin ixtisar olunmadan nezarete goturulmesi Nebatet baglari Dendropark ve ya ekoparklarin rezervasiyasi cilingle coxaldilmasi teklif olunur Ehemiyyeti ve qorunmasiBu bitkiden yem ve texniki meqsedler ucun istifade edilirdi 1978 ci ilden SSRI nin Qirmizi Kitabina daxil edilmisdir Sonra ise 1989 ci ilden ise Azerbaycanin Qirmizi Kitabina daxil edilir Novun sinonimi Calligonum petunnikowii IstinadlarTofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin nadir agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh http dendrologiya az page id 112 2019 11 17 at the Wayback MachineIstinadlar 2015 09 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 09 16 Baki cuzgunu 2023 07 01 tarixinde Istifade tarixi 2018 02 27 Calligonum bakuense Information on Calligonum bakuense Encyclopedia of Life 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2015 09 16 Arxivlenmis suret 2015 09 24 tarixinde Istifade tarixi 2015 09 16 Calligonum bakuense Litv 2021 04 26 tarixinde Istifade tarixi 2015 09 16 Flora Azerbajdzhana 1952 Azerbaycan SSR in Qirmizi kitabi 1989 PDF 2016 03 04 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 09 16 Azerbaycan Dendroflorasi III cild Baki Elm 2016 400 seh 2019 11 17 at the Wayback Machine T S MemmedovEdebiyyatCalligonum bakuense Litv Schedae ad Herbarium Florae Rossicae 7 7 1922 Sched Herb Fl Ross