Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bahar xoruzgülü (lat. Adonis vernalis) — qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin xoruzgülü cinsinə aid bitki növü. (Dərman xoruzgülü, , dərman bahargülü, xoruzgülü, ağ hərif, pörtmə otu, dovşan laləsi, tüklü, xovlu, liflicə, dovşan laləsi, ovçu otu)
| Bahar xoruzgülü | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Bahar xoruzgülü | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovları qısa, tünd-qəhvəyi olub, sıxtükcüklü kökləri vardır. Gövdəsinin hündürlüyü 20-50 sm, budaqlanan, bəzən sadə, yan budaqları əsas gövdədən inkişaf edir. Gövdənin aşağı hissəsində qoltuq tumurcuqlarının pulcuqları vardır. Gövdənin yuxarı hissəsində oturaq yaşıl yarpaqlar, güclü şaqqalanmış çox kiçik (1 mm-ə qədər) yarpaqcıqları vardır. Gövdəsinin qurtaracağında iri çiçəkləri (diametri 2-7 sm) vardır. Kasayarpağı 5, yaşıl, bəzən çəhrayı və ya qəhvəyi çalarlı olmaqla, azacıq tükcüklüdür. Birtoxumlu mürəkkəb meyvələrdən ibarətdər. Gövdənin yuxarı hissəsindəki meyvələri tor qişadan ibarətdir. Yetişmiş meyvələri qonur və ya sarımtıl-yaşıl rəngli, yüngül olub, ətrafa səpələnəndir. Yazda çiçəkləyir. Çiçəkləmə zamanı bitkinin gövdə və yarpaqları inkişaf etdikcə, yan budaqları getdikcə saralaraq quruyur.
İşıqlı enliyarpaq meşələrdə, talalarda, kolluqlarda, dərə və dağlıq yerlərdə, çəmənliklərdə, çöllük ərazilərdə yaşayır.
Xammalı çiçəkləmə fazasının sonunda və meyvələri yetişən zaman toplanılır. Gövdəsi yuxarıdan qəhvəyi pulcuqları olan yerdən (5-10 sm yuxarı hissədən) oraq, bıçaq və digər vasitələrlə kəsilir. Gövdələr səbir və təmkinlə kəsilməlidir. Bitkinin toplanıldığı ərazilərdən məhsulun təkrar toplanılması 4 ildən bir aparıla bilər. Xammalın qurudulması sürlətli olmaqla, 55-60оС temperaturda aparılmalıdır. Quru yerdə saxlanılmaqla, işıqdan mühafizə edilməli, temperatur 15ºС-də rütubət 30-50%-dən yüksək olmamaqla, B siyahısında saxlanılır. Tərkibindəki bioloji aktiv maddələr hər il yoxlanılmalıdır. Çiçəklərini tədarük edən zaman çiçəkqrupları və çiçəkləri fırça ilə birlikdə 3 sm ölçüdə kəsilir. Düzgün istismar üçün toplandıqdan 3-4 ildən sonra təkrar toplamaq lazımdır. Qurudulma zamanı xammalın bioloji aktivliyi azalır. Xammal nazik qatlı kəsilməli (1sm), işlənməli, daha xirdalanmanın qarşısı alınmalıdır. Xammalın qurudulması 55-60оС temperaturda aparılmalıdır.
Tərkibi və təsiri
Bitkinin tərkibində 0,6-0,7% 20 qədər ürək qlükozidləri - başlıca olaraq konvallotoksin, konvallozid, konvallazid təşkil edir. Bundan başqa çiçəklərin tərkibində digər ürək qlükozidləri olan farnezol və likopin, flavonoidlər və kumarin vardır. Bitkinin bütün orqanlarında ürək qlükozidləri vardır.
Kardiotonik dərmandır. Yerüstü hissələri və çiçəkləri zəhərlidir! Tərkibi saponinlər (5-10%), efir yağı, flavonoidlər, silikat turşusu, aşı maddələr və fenol qlükozidlərindən (primulaverozid və primverozid) ibarətdir.
Bitkinin cövhəri apteklərdə hazırlanır. Bextereyev miksturasının tərkibinə daxildir. Kardiotonik dərmandır.
Bitkinin ekstraktı, həb və dəmləməsi işlədilir. Kardiotonik dərmandır.
Adonizid damcısı (təmizlənmiş ekstrakt). Kardiotonik dərmandır.
Adonizid quru həb 0,00075q (təmizlənmiş ekstrakt). Kardiotonik dərmandır.
Adonis-brom həb, (ekstrakt komponenti). Kardiotonik və sedativ dərmandır.
Adonizid kompleks preparat (Kardioviolen – inciçiçəyi, valerian və adonizid)
Tərkibi çoxlu miqdarda askorbin turşusundan ibarət olduğu üçün yazda salat kimi qəbul edilir. Qurumuş bitkisindən qripp, angina, bronxit, pollinoz və rinosinusitlərin müalicəsində istifadə edilir. Bahar xoruzgülünün zəif sedativ və yuxugətirici xüsusiyyətinə görə miqren, nevroz və zəiflik hallarında istifadə edilir. Kökləri yaxşı öskürəkkəsici maddədir. Tərkibindəki saponinlər xüsusən quru öskürəyi kəsmək üçün çox faydalıdır. Ürək döyünməni azaldaraq ürək və ağciyərin qanla təchizini yaxşılaşdırır. Tərkibinə bu bitkidən başqa əməköməci daxil etdikdə soyuqdəymə və öskürək hallarında işlətmək məqsədəuyğun sayılır. Ürək qan dövranını təchizini yaxşılaşdırır və ürəkdöyünməni azaldır. Qalxanabənzər vəzinin hiperfunksiyasını normallaşdırır. Böyrək və sidik yollarının daş və qumlarını (konkriment) təmizləyir. Gündə 2-3 dəfə hər dəfə 5-10 damcı, güclü tutmalarda isə 20 damcı qəbul etmək olar. Yüksək dozada və ya uzun müddət qəbulu təngnəfəslik və qusma verir. Qalen preparatlarına daxildir.
2 çay qaşığı 250,0 qaynanmış suda 10 dəqiqə həll edərək isti halda bal ilə qəbul etmək lazımdır. 2-3 xörək qaşığı bitkini 0,5 l qaynar suda dəmləyərək (termosda), içmək lazımdır (sutqalıq doza).
Xalq təbabətində miqren, nevralgiya, podaqra, revmatizmdə işlədilir.
Əks göstəriş - Yoxdur.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 547.
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bahar xoruzgulu lat Adonis vernalis qaymaqciceyikimiler fesilesinin xoruzgulu cinsine aid bitki novu Derman xoruzgulu derman bahargulu xoruzgulu ag herif portme otu dovsan lalesi tuklu xovlu liflice dovsan lalesi ovcu otu Bahar xoruzguluElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Deste QaymaqciceklilerFesile QaymaqciceyikimilerYarimfesile Triba Cins XoruzguluNov Bahar xoruzguluBeynelxalq elmi adiAdonis vernalis L 1753Sekil axtarisiITIS 18727NCBI 46985EOL 595629Botaniki xarakteristikasiCoxillik ot bitkisidir Kokumsovlari qisa tund qehveyi olub sixtukcuklu kokleri vardir Govdesinin hundurluyu 20 50 sm budaqlanan bezen sade yan budaqlari esas govdeden inkisaf edir Govdenin asagi hissesinde qoltuq tumurcuqlarinin pulcuqlari vardir Govdenin yuxari hissesinde oturaq yasil yarpaqlar guclu saqqalanmis cox kicik 1 mm e qeder yarpaqciqlari vardir Govdesinin qurtaracaginda iri cicekleri diametri 2 7 sm vardir Kasayarpagi 5 yasil bezen cehrayi ve ya qehveyi calarli olmaqla azaciq tukcukludur Birtoxumlu murekkeb meyvelerden ibaretder Govdenin yuxari hissesindeki meyveleri tor qisadan ibaretdir Yetismis meyveleri qonur ve ya sarimtil yasil rengli yungul olub etrafa sepelenendir Yazda cicekleyir Cicekleme zamani bitkinin govde ve yarpaqlari inkisaf etdikce yan budaqlari getdikce saralaraq quruyur Isiqli enliyarpaq meselerde talalarda kolluqlarda dere ve dagliq yerlerde cemenliklerde colluk erazilerde yasayir Xammali cicekleme fazasinin sonunda ve meyveleri yetisen zaman toplanilir Govdesi yuxaridan qehveyi pulcuqlari olan yerden 5 10 sm yuxari hisseden oraq bicaq ve diger vasitelerle kesilir Govdeler sebir ve temkinle kesilmelidir Bitkinin toplanildigi erazilerden mehsulun tekrar toplanilmasi 4 ilden bir aparila biler Xammalin qurudulmasi surletli olmaqla 55 60oS temperaturda aparilmalidir Quru yerde saxlanilmaqla isiqdan muhafize edilmeli temperatur 15ºS de rutubet 30 50 den yuksek olmamaqla B siyahisinda saxlanilir Terkibindeki bioloji aktiv maddeler her il yoxlanilmalidir Ciceklerini tedaruk eden zaman cicekqruplari ve cicekleri firca ile birlikde 3 sm olcude kesilir Duzgun istismar ucun toplandiqdan 3 4 ilden sonra tekrar toplamaq lazimdir Qurudulma zamani xammalin bioloji aktivliyi azalir Xammal nazik qatli kesilmeli 1sm islenmeli daha xirdalanmanin qarsisi alinmalidir Xammalin qurudulmasi 55 60oS temperaturda aparilmalidir Terkibi ve tesiriBitkinin terkibinde 0 6 0 7 20 qeder urek qlukozidleri baslica olaraq konvallotoksin konvallozid konvallazid teskil edir Bundan basqa ciceklerin terkibinde diger urek qlukozidleri olan farnezol ve likopin flavonoidler ve kumarin vardir Bitkinin butun orqanlarinda urek qlukozidleri vardir Kardiotonik dermandir Yerustu hisseleri ve cicekleri zeherlidir Terkibi saponinler 5 10 efir yagi flavonoidler silikat tursusu asi maddeler ve fenol qlukozidlerinden primulaverozid ve primverozid ibaretdir Bitkinin covheri apteklerde hazirlanir Bextereyev miksturasinin terkibine daxildir Kardiotonik dermandir Bitkinin ekstrakti heb ve demlemesi isledilir Kardiotonik dermandir Adonizid damcisi temizlenmis ekstrakt Kardiotonik dermandir Adonizid quru heb 0 00075q temizlenmis ekstrakt Kardiotonik dermandir Adonis brom heb ekstrakt komponenti Kardiotonik ve sedativ dermandir Adonizid kompleks preparat Kardioviolen inciciceyi valerian ve adonizid Terkibi coxlu miqdarda askorbin tursusundan ibaret oldugu ucun yazda salat kimi qebul edilir Qurumus bitkisinden qripp angina bronxit pollinoz ve rinosinusitlerin mualicesinde istifade edilir Bahar xoruzgulunun zeif sedativ ve yuxugetirici xususiyyetine gore miqren nevroz ve zeiflik hallarinda istifade edilir Kokleri yaxsi oskurekkesici maddedir Terkibindeki saponinler xususen quru oskureyi kesmek ucun cox faydalidir Urek doyunmeni azaldaraq urek ve agciyerin qanla techizini yaxsilasdirir Terkibine bu bitkiden basqa emekomeci daxil etdikde soyuqdeyme ve oskurek hallarinda isletmek meqsedeuygun sayilir Urek qan dovranini techizini yaxsilasdirir ve urekdoyunmeni azaldir Qalxanabenzer vezinin hiperfunksiyasini normallasdirir Boyrek ve sidik yollarinin das ve qumlarini konkriment temizleyir Gunde 2 3 defe her defe 5 10 damci guclu tutmalarda ise 20 damci qebul etmek olar Yuksek dozada ve ya uzun muddet qebulu tengnefeslik ve qusma verir Qalen preparatlarina daxildir 2 cay qasigi 250 0 qaynanmis suda 10 deqiqe hell ederek isti halda bal ile qebul etmek lazimdir 2 3 xorek qasigi bitkini 0 5 l qaynar suda demleyerek termosda icmek lazimdir sutqaliq doza Xalq tebabetinde miqren nevralgiya podaqra revmatizmde isledilir Eks gosteris Yoxdur IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 547 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333Hemcinin bax