Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Baba Yaga və ya Babayqa (rus. Яга, яга-баба, еги-баба, ягая, Ягишна, Ягабова, Егибоба; belar. Ба́ба-Яга́, Ба́ба-Юга́, Ягіня; bolq. Ба́ба Я́га; ukr. Баба-Язя, Язя, Язі-баба, Гадра; pol. jędza, babojędza; çex. jezinka, Ježibaba "cadugər"; serb. Баба Јага; sloven. jaga baba, ježi baba) — Slavyan folkloruna (və ya eyni adı daşıyan üç bacıdan biri) sirli, mücərrəd bir obrazdır və iki ziddiyyətli rolu vardır. Bəzi motivlərdə, o, qorxunc və vəhşi görkəmli yaşlı bir qadın olaraq təsvir edilir, uşaqları qızardıb yeyir, digərlərindən isə qəhrəmana kömək edən yaxşı bir yaşlı qadın kimi təqdim edilir. O, çox vaxt meşə təbiəti ilə əlaqələndirilir. Onun özünə məxsus xüsusiyyətləri arasında taxta döyməsi ilə uçmaq, havan istifadə etmək və meşənin dərinliklərində toyuq ayaqları üzərində duran bir taxtadan evdə yaşamaq yer alır. Rus nağıllarından əlavə, Slovak və Çex nağıllarında da rast gəlinir. Bundan əlavə, Babayqa, keçmiş slavyan torpaqları olan indiki Avstriyanın torpağında Milad bayramının ritual personajı, Monteneqro və Serbiyada Maslenitsa personajı, Xorvatiya və Bolqarıstanda gecə ruhu kimi hesab olunur.
| Baba Yaga | |
|---|---|
 | |
| Mifologiya | meşənin sahibəsi, heyvanların və quşların hökmdarı, Ölüm Krallığının sərhədlərinin keşikçisi |
| Cinsi | qadın[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiyası
Baba Yaga adının müxtəlif Slavyan dillərində fərqli variantları mövcuddur. Serbo-xorvat, Makedon, Rumın və Bolqar dillərində baba "nənə" və ya "yaşlı qadın" mənasını verir. Müasir Polşa və Rusiya dillərində isə baba / баба eyni zamanda "qadın" üçün aşağılayıcı sinonimdir, xüsusən yaşlı, çirkli və ya axmaq olan qadınlar üçün istifadə edilir. Slavyan dillərində digər qohumluq terminləri kimi, baba digər şəkildə də istifadə oluna bilər, potensial olaraq tabu nəticəsində; müxtəlif heyvanlara, təbii hadisələrə və əşyalara tətbiq edilə bilər. Bu element, iaga ikinci elementini tanıdıcı bir komponent kimi açıqlamaq üçün və ya Baba Yaganı kişilərdən fərqləndirmək üçün istifadə edilmiş ola bilər.
Yaga etimoloji cəhətdən daha problematikdir və onun mənası haqqında alimlər arasında aydın bir fikir birliyi yoxdur. XIX əsrdə , Proto-Slavyan *ož və Sanskrit ahi ("ilxır") kəlmələrindən törəməyi təklif etmişdir. Bu etimologiya XX əsr alimləri tərəfindən araşdırılmışdır. Əlaqəli terminlər Serb və Xorvatca jeza ("qorxu", "titrəmə", "soyuqluq"), Slovencə jeza ("qəzəb"), Köhnə Çexcə jězě ("cadugər", "əfsanəvi pis qadın varlıq"), müasir Çexcə jezinka ("pis meşə nimfi", "dryad"), və Polşa jędza ("cadugər", "pis qadın", "fury") kimi ifadələrdə görünür. Termin Köhnə Kilsə Slavyanında jęza/jędza ("xəstəlik") kimi istifadə olunub. Digər İndo-Avropa dillərində isə iaga elementi Litva dilində engti ("istismar etmək", "kiçiltmək", "istifadə etmək"), Köhnə İngilis dilində inca ("şübhə", "narahatlıq", "ağrı") və Köhnə Norveç dilində ekki ("ağrı", "narahatlıq") ilə əlaqələndirilmişdir.
Atributları
Köhnə dövrlərdə ölüləri "domovinas" adlanan, yer üzərində çox yüksək kəsilmiş ağac gövdələrinin üzərində yerləşən kiçik evlərdə dəfn edirdilər. Bu evlərin altından yerə çıxan köklər, toyuq ayaqlarına bənzəyirdi (müasir ukraynca "domovina" və belarusca "damavina" — tabut). Domovinalar belə qurulurdu ki, onların açılışı yaşayış yerinin əksinə, meşəyə tərəf yönəlsin. İnsanlar ölülərin tabutlarının üzərində uçduqlarına inanırdılar. Ölülərə, atalarına hörmət və qorxu ilə yanaşırdılar, heç vaxt onları kiçik məsələlərlə narahat etmirdilər, çünki bunun özlərinə bədbəxtlik gətirəcəyindən qorxurdular, amma çətin vəziyyətlərdə onlardan kömək istəməyə gəlirdilər. Beləliklə, Baba Yaga — ölən bir ata, ölü bir varlıqdır və uşaqları çox vaxt ondan qorxudurdular. Digər məlumatlara görə, bəzi Slavyan tayfalarında Baba Yaga, ölülərin yandırılma mərasimini idarə edən bir kahin olub.
Adətən, qəhrəman Baba Yaganın daxmasını dünyaların sərhədində, başqa dünyaya getmək istəyən və əsir düşmüş şahzadəni azad etmək istəyən zaman tapırdı. Ölülər aləminə daxil olmaq üçün qəhrəman Baba Yagadan onu yedizdirməsini və içizdirməsini (ölülərin qidasını verməsini), hamamda təmizləməsini və yatmağa qoymasını xahiş edirdi (bu, ölünün dəfnə hazırlanması ilə əlaqələndirilir). Həmçinin, bəzi variantlarda qəhrəman Baba Yaga tərəfindən yeyilir və beləliklə, ölülər aləminə daxil olur.
Beləliklə, Baba Yaganın daxmasındakı sınaqlardan keçdikdən sonra qəhrəman, elə Baba Yaga kimi, hər iki dünyaya aid olur, sehrli xüsusiyyətlər qazanır, ölülər aləmində yaşayan müxtəlif varlıqları özünə tabe etdirir, onları qoruyan canavarlara qalib gəlir, şahzadəni geri alır və sonunda özü də şah olur.
İstinadlar
- Баба-яга (rus.). // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1891. Т. IIа. С. 591.
- Потебня А. А. «О мифическом значении некоторых поверий и обрядов» (1865) с. 270
- "Заколдованный замок". 2012-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-05.
- Русские народные картинки: в 2-х томах. Т. 1 / Собрал и описал Д.А. Ровинский; посмертный труд печатан под наблюдением Н.П. Собко. СПб.: Издание Р. Голике, 1900. 368 с
- "Ян Деда и красная баба-яга". 2012-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-05.
- Johns, 2004. səh. 9
- Johns, 2004. səh. 10
- Williams, Imogen Russell. "Children's and teens roundup: the best new picture books and novels". The Guardian. 26 May 2018. ISSN 0261-3077. 8 June 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 September 2023.
- "Марья Моревна". 2012-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-05.
- Глава 5 К начальной истории русского города. Города и погосты Arxiv surəti 5 dekabr 2008 tarixindən (Wayback Machine) saytında // Начало этнокультурной истории Руси IX—XI веков Arxiv surəti 3 dekabr 2013 tarixindən (Wayback Machine) saytında / РАН. . — Смоленск: Русич; М.: Гнозис, 1995. — 317 с.
- "Гуси-лебеди". 2012-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-05.
- "The House With Chicken Legs by Sophie Anderson". Junior Library Guild. 29 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 September 2023.
Mənbə
- Afanasyev, Alexander. Magnus, Leonard A. (redaktor). Russian Folk-Tales. Kegan Paul, Trench, Trubner & Co. 1916.
- Afanasyev, Alexander. Russian Fairy Tales. Guterman, Norbert tərəfindən tərcümə olunub. New York: Pantheon Books. 1973 [1945]. ISBN .
- Henry, C. Ryan, L. (redaktor). Into the Forest: Tales of the Baba Yaga. Black Spot Books. 2022. ISBN .
- Johns, Andreas. "Baba Yaga and the Russian Mother". The Slavic and East European Journal. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages. 42 (1). 1998: 21–36. doi:10.2307/310050. JSTOR 310050.
- Johns, Andreas. Baba Yaga: The Ambiguous Mother and Witch of the Russian Folktale. New York: Peter Lang. 2004. ISBN .
- Hubbs, Joanna. Mother Russia: The Feminine Myth in Russian culture (1st Midland Book). Bloomington: Indiana University Press. 1993. ISBN . OCLC 29539185.
- Ness, Mari. "Chicken Feet and Fiery Skulls: Tales of the Russian Witch Baba Yaga". Tor.com. 13 August 2021. İstifadə tarixi: 29 September 2023.
Ədəbiyyat
- Cooper, Brian. "Baba-Yaga, the Bony-Legged: A Short Note on the Witch and Her Name". New Zealand Slavonic Journal. 1997: 82–88. JSTOR 23806796. Accessed 31 Aug. 2024.
Xarici keçidlər
- Baba Yaga: The greatest 'wicked witch' of all?, BBC
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baba Yaga ve ya Babayqa rus Yaga yaga baba egi baba yagaya Yagishna Yagabova Egiboba belar Ba ba Yaga Ba ba Yuga Yaginya bolq Ba ba Ya ga ukr Baba Yazya Yazya Yazi baba Gadra pol jedza babojedza cex jezinka Jezibaba caduger serb Baba Јaga sloven jaga baba jezi baba Slavyan folkloruna ve ya eyni adi dasiyan uc bacidan biri sirli mucerred bir obrazdir ve iki ziddiyyetli rolu vardir Bezi motivlerde o qorxunc ve vehsi gorkemli yasli bir qadin olaraq tesvir edilir usaqlari qizardib yeyir digerlerinden ise qehremana komek eden yaxsi bir yasli qadin kimi teqdim edilir O cox vaxt mese tebieti ile elaqelendirilir Onun ozune mexsus xususiyyetleri arasinda taxta doymesi ile ucmaq havan istifade etmek ve mesenin derinliklerinde toyuq ayaqlari uzerinde duran bir taxtadan evde yasamaq yer alir Rus nagillarindan elave Slovak ve Cex nagillarinda da rast gelinir Bundan elave Babayqa kecmis slavyan torpaqlari olan indiki Avstriyanin torpaginda Milad bayraminin ritual personaji Monteneqro ve Serbiyada Maslenitsa personaji Xorvatiya ve Bolqaristanda gece ruhu kimi hesab olunur Baba YagaMifologiya mesenin sahibesi heyvanlarin ve quslarin hokmdari Olum Kralliginin serhedlerinin kesikcisiCinsi qadin d Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyasiBaba Yaga adinin muxtelif Slavyan dillerinde ferqli variantlari movcuddur Serbo xorvat Makedon Rumin ve Bolqar dillerinde baba nene ve ya yasli qadin menasini verir Muasir Polsa ve Rusiya dillerinde ise baba baba eyni zamanda qadin ucun asagilayici sinonimdir xususen yasli cirkli ve ya axmaq olan qadinlar ucun istifade edilir Slavyan dillerinde diger qohumluq terminleri kimi baba diger sekilde de istifade oluna biler potensial olaraq tabu neticesinde muxtelif heyvanlara tebii hadiselere ve esyalara tetbiq edile biler Bu element iaga ikinci elementini tanidici bir komponent kimi aciqlamaq ucun ve ya Baba Yagani kisilerden ferqlendirmek ucun istifade edilmis ola biler Yaga etimoloji cehetden daha problematikdir ve onun menasi haqqinda alimler arasinda aydin bir fikir birliyi yoxdur XIX esrde Proto Slavyan oz ve Sanskrit ahi ilxir kelmelerinden toremeyi teklif etmisdir Bu etimologiya XX esr alimleri terefinden arasdirilmisdir Elaqeli terminler Serb ve Xorvatca jeza qorxu titreme soyuqluq Slovence jeza qezeb Kohne Cexce jeze caduger efsanevi pis qadin varliq muasir Cexce jezinka pis mese nimfi dryad ve Polsa jedza caduger pis qadin fury kimi ifadelerde gorunur Termin Kohne Kilse Slavyaninda jeza jedza xestelik kimi istifade olunub Diger Indo Avropa dillerinde ise iaga elementi Litva dilinde engti istismar etmek kiciltmek istifade etmek Kohne Ingilis dilinde inca subhe narahatliq agri ve Kohne Norvec dilinde ekki agri narahatliq ile elaqelendirilmisdir AtributlariNikolay Rerix Olum daxmasi 1905 g Kohne dovrlerde oluleri domovinas adlanan yer uzerinde cox yuksek kesilmis agac govdelerinin uzerinde yerlesen kicik evlerde defn edirdiler Bu evlerin altindan yere cixan kokler toyuq ayaqlarina benzeyirdi muasir ukraynca domovina ve belarusca damavina tabut Domovinalar bele qurulurdu ki onlarin acilisi yasayis yerinin eksine meseye teref yonelsin Insanlar olulerin tabutlarinin uzerinde ucduqlarina inanirdilar Olulere atalarina hormet ve qorxu ile yanasirdilar hec vaxt onlari kicik meselelerle narahat etmirdiler cunki bunun ozlerine bedbextlik getireceyinden qorxurdular amma cetin veziyyetlerde onlardan komek istemeye gelirdiler Belelikle Baba Yaga olen bir ata olu bir varliqdir ve usaqlari cox vaxt ondan qorxudurdular Diger melumatlara gore bezi Slavyan tayfalarinda Baba Yaga olulerin yandirilma merasimini idare eden bir kahin olub Adeten qehreman Baba Yaganin daxmasini dunyalarin serhedinde basqa dunyaya getmek isteyen ve esir dusmus sahzadeni azad etmek isteyen zaman tapirdi Oluler alemine daxil olmaq ucun qehreman Baba Yagadan onu yedizdirmesini ve icizdirmesini olulerin qidasini vermesini hamamda temizlemesini ve yatmaga qoymasini xahis edirdi bu olunun defne hazirlanmasi ile elaqelendirilir Hemcinin bezi variantlarda qehreman Baba Yaga terefinden yeyilir ve belelikle oluler alemine daxil olur Belelikle Baba Yaganin daxmasindaki sinaqlardan kecdikden sonra qehreman ele Baba Yaga kimi her iki dunyaya aid olur sehrli xususiyyetler qazanir oluler aleminde yasayan muxtelif varliqlari ozune tabe etdirir onlari qoruyan canavarlara qalib gelir sahzadeni geri alir ve sonunda ozu de sah olur IstinadlarBaba yaga rus Enciklopedicheskij slovar pod red I E Andreevskij SPb Brokgauz Efron 1891 T IIa S 591 Potebnya A A O mificheskom znachenii nekotoryh poverij i obryadov 1865 s 270 Zakoldovannyj zamok 2012 06 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 05 05 Russkie narodnye kartinki v 2 h tomah T 1 Sobral i opisal D A Rovinskij posmertnyj trud pechatan pod nablyudeniem N P Sobko SPb Izdanie R Golike 1900 368 s Yan Deda i krasnaya baba yaga 2012 05 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 05 05 Johns 2004 seh 9 Johns 2004 seh 10 Williams Imogen Russell Children s and teens roundup the best new picture books and novels The Guardian 26 May 2018 ISSN 0261 3077 8 June 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 September 2023 Marya Morevna 2012 06 23 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 05 05 Glava 5 K nachalnoj istorii russkogo goroda Goroda i pogosty Arxiv sureti 5 dekabr 2008 tarixinden Wayback Machine saytinda Nachalo etnokulturnoj istorii Rusi IX XI vekov Arxiv sureti 3 dekabr 2013 tarixinden Wayback Machine saytinda RAN Smolensk Rusich M Gnozis 1995 317 s Gusi lebedi 2012 11 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 05 05 The House With Chicken Legs by Sophie Anderson Junior Library Guild 29 November 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 September 2023 MenbeAfanasyev Alexander Magnus Leonard A redaktor Russian Folk Tales Kegan Paul Trench Trubner amp Co 1916 Afanasyev Alexander Russian Fairy Tales Guterman Norbert terefinden tercume olunub New York Pantheon Books 1973 1945 ISBN 978 0 394 73090 5 Henry C Ryan L redaktor Into the Forest Tales of the Baba Yaga Black Spot Books 2022 ISBN 978 1 64548 123 2 Johns Andreas Baba Yaga and the Russian Mother The Slavic and East European Journal American Association of Teachers of Slavic and East European Languages 42 1 1998 21 36 doi 10 2307 310050 JSTOR 310050 Johns Andreas Baba Yaga The Ambiguous Mother and Witch of the Russian Folktale New York Peter Lang 2004 ISBN 978 0 8204 6769 6 Hubbs Joanna Mother Russia The Feminine Myth in Russian culture 1st Midland Book Bloomington Indiana University Press 1993 ISBN 978 0 253 20842 2 OCLC 29539185 Ness Mari Chicken Feet and Fiery Skulls Tales of the Russian Witch Baba Yaga Tor com 13 August 2021 Istifade tarixi 29 September 2023 EdebiyyatCooper Brian Baba Yaga the Bony Legged A Short Note on the Witch and Her Name New Zealand Slavonic Journal 1997 82 88 JSTOR 23806796 Accessed 31 Aug 2024 Xarici kecidlerVikianbarda Baba Yaga ile elaqeli mediafayllar var Baba Yaga The greatest wicked witch of all BBC