Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Başir Rameev (tatar. Bəşir Iskəndər uğlı Rəmiev, Бәшир Искәндәр улы Рәмиев, rus. Баши́р Исканда́рович Раме́ев; d. 1 may 1918, Baymak, Başqırdıstan, Rusiya) — "Ural" hesablama maşınları ailəsinin baş konstruktoru. O, baş konstruktor olaraq öz kollektivi ilə birgə bir neçə universal və ixtisaslaşdırılmış hesablama maşını və 100-dən artıq müxtəlif periferiya qurğusu hazırlamışdır.
| Başir Rameev | |
|---|---|
| tatar. Bəşir Iskəndər uğlı Rəmiev, Бәшир Искәндәр улы Рәмиев rus. Баши́р Исканда́рович Раме́ев | |
 Başir Rameev, 1980-ci il. | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Rusiya, Başqırdıstan, Baymak |
| Vəfat tarixi | (76 yaşında) |
| Vəfat yeri |  Rusiya, Moskva |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | informatik, mühəndis |
| Elmi dərəcəsi | |
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Başir Rameev 1 may 1918-ci ildə Rusiyanın Başqırdıstan Respublikasının Baymak şəhərində anadan olub. Ziyalı tatar ailəsindən olan Başirin babası Zakar Rameev məşhur qızıl mədənçisi və Rusiya Dövlət Dumasının üzvü olub. Atası İsgəndər Rameev "Başzoloto" trest laboratoriyasının rəhbəri vəzifəsində çalışıb. 1935-ci ildə Başirin ailəsi Ufaya köçür.
O, uşaqlıqdan radiotexnika ilə maraqlanır, zirehli qatarın radio ilə idarə olunan modelini hazırlayır və 17 yaşında Ümumittifaq İxtiraçılar Cəmiyyətinin üzvü olur. Orta məktəbin 10-cu sinfi üçün imtahan verən Rameev 2-ci kursuna qəbul edilir,
lakin 1938-ci ildə atası repressiyaya məruz qalır. Başir institutu tərk etmək məcburiyyətində qalır və Ufaya qayıdır.
1940-cı ildə isə Moskvadakı Mərkəzi Rabitə Elmi-Tədqiqat İnstitutunda texnik vəzifəsinə işə düzəlir. Burada onun işi layihələndirmə və radiolokasiya qurğularının elektron elementlərinin hesablaması ilə bağlı idi. 1948-ci ilin dekabrında B. Rameev və İ. Bruk "Avtomatik rəqəmli hesablama maşını" sifarişini hazırlayır. Daha sonra M. Leseçkonun rəhbərliyi ilə "Strela" adlandırılan hesablama maşınının yaradılması üzrə işlərə başlanılır.
Y. Bazilevski baş konstruktor, B. Rameev onun müavini təyin olunur.
Maşının ilk seriyasının eskiz layihəsi Başir tərəfindən hazırlanır. "Strela" böyük ölçüyə və rahat komandalar sisteminə malik idi. 1953-cü ildə maşının qüvvədə olan nüsxəsi Dövlət Mükafatları üzrə Komissiyaya təqdim edilir. 1954-cü ildə "Strela"nın yaradıcıları Dövlət Mükafatına layiq görülürlər. 1951–1953-cü illərdə Rameev Moskva Mühəndis-Fizika İnstitutunda rəqəmli hesablama texnikasına dair mühazirələr oxuyur. Sonradan onun tələbələrinin əksəriyyəti yerli hesablama texnikasının aparıcı istehsalçıları olmuşdurlar.
"Ural" elektron hesablama maşınları
"Strela"nın buraxılışı ilə bağlı işlərin müvəffəqiyyətlə tamamlanmasından sonra onun yaradıcılıq tərcümeyi-halında yeni – "Ural" adlı hesablama maşınları ailəsinin yaradılması dövrü başlandı. "Ural-1" maşınının istehsalı üçün Penza şəhərindəki zavod seçilmişdi. Başir 1955-ci ildə Moskvada onunla işləmiş gənc mütəxəssislər qrupu ilə birlikdə bu şəhərə köçür. Rameev bu haqda yazır:
"Sonradan Penz məktəbini təşkil edən istehsalçılar kollektivi 1952–54-cü illərdə Moskvada formalaşmışdı. Kollektivin bir qismi institutda mənim qrupumda təhsil almış, təcrübə keçmiş və institutu bitirdikdən sonra mənimlə çalışmış və "Strela" hesab qurğusunun tənzimlənməsində iştirak etmişdilər. Sonradan onlara digər ali təhsil ocaqlarının gənc mütəxəssisləri qoşulmuşdular".
Penzada o, Riyazi Maşınların Elmi-Tədqiqat İnstitutunun (sonra İdarəedici Maşınların Elmi Tədqiqat İnstitutu) elmi iş üzrə baş mühəndis və direktor müavini, eyni zamanda "Ural" hesablama maşınlarının baş konstruktoru olur. 1957-ci ildə buraxılmış "Ural-1" maşını "Ural" ailəsinin əsası hesab edilir. Maşının sadəliyi, uğurlu konstruksiya və qiymətinin aşağı olması onun geniş tətbiqini şərtləndirdi. "Ural-1"-dən sonra həminki element bazasında (elektron lampalarda) daha iki maşın yaradıldı: 1959-cu ildə "Ural-2" və 1961-ci ildə "Ural-4". Birinci "Ural" ilə müqayisədə "Ural-2" və "Ural-4" maşınlarının sürəti 50 dəfə və xarici yaddaşın həcmi isə əhəmiyyətli dərəcədə artırılmışdı. Başir Rameev xatirələrində qeyd edir:
"1960-cı ildə yarımkeçirici "Ural" ailəsinin yaradılması üzrə işlər başlandı.
Maşınların yeni nəslinin əsas xüsusiyyətləri mənim tərəfimdən hələ 1959-cu ildə xülasə edilmişdi. Onlara uyğun olaraq mən maşınlar ailəsinin tərkibini müəyyən etdim, onların strukturunu, arxitekturasını, interfeysləri, unifikasiya prinsiplərini qurdum, qurğular üçün texniki tapşırıqları təsdiq etdim. Planlaşdırma prosesində istehsalçılarla əsas həlləri və işin gedişi müzakirə edilirdi. Digər məsələlərdə aparıcı istehsalçılar və bölmələrin rəhbərləri tam azadlığa malik idilər".
1962-ci ilin noyabrında avtomatlaşdırılmış istehsala hesablanmış "Ural-10" elementlərinin unifikasiya edilmiş kompleksinin hazırlaması tamamlandı.
Hərçənd elementlər "Ural-11" — "Ural-16" EHM seriyasında istifadə üçün işlənirdi, hesablayıcı texnikanın başqa vasitələrində və avtomatikada geniş şəkildə tətbiq olunmağa başlandı. Bu hədəflər üçün elementlərin bir neçə milyon ədədi buraxılmışdı. Yarımkeçirici "Ural" ailəsinə üç model daxil idi: "Ural-P", "Ural-14" və "Ural-16". İlk iki model ardıcıllıqla 1964-cü, sonuncu isə 1969-cu ildən buraxılmağa başlandı. Bu ailə modellərinin buraxılışı baş konstruktor B. Rameevin yaradıcılıq irsində yeni mərhələ açdı.
Bu, Rusiyada periferiya qurğuları (unifikasiya edilmiş interfeys), unifikasiya edilmiş operativ və xarici yaddaş ilə əlaqənin təşkilinin unifikasiya edilmiş sisteminə malik maşınların ilk ailəsi idi. Bu ailənin modellərində sonradan üçüncü nəsil maşınlarında geniş istifadə olunan bir çox ideyalar (fasilələrin inkişaf etmiş sistemi, yaddaşın effektiv mühafizə sistemi, inkişaf etdirilmiş proqram təminatı və s.) reallaşdırıldı. 1962-ci ildə Rameev dissertasiya müdafiəsi olmadan texniki elmlər doktoru elmi dərəcəsinə layiq görüldü. Rameevin elmi-texniki fəaliyyəti haqqında akademik A. İ. Berq yazırdı:
"Başir Rameevi mən 17 yaşından tanıyıram.
Elmi-texniki fəaliyyətin xarakteri və yerinə yetirilmiş işlərinin həcmi üzrə çoxdan elmlər doktoru dərəcəsinə təqdim edilən tələbələr səviyyəsindədir. Buna görə hesab edirəm ki, B. Rameev dissertasiya müdafiəsi olmadan texniki elmlər doktoru elmi dərəcəsini almağa tamamilə layiqdir".
Üçüncü nəsil EHM-lərin hazırlanmasında iştirakı
XX əsrin 60-cı illərinin sonlarında Rusiyada hökumət səviyyəsində bir sıra inteqral sxemlərdə hesablama maşınlarının yeni nəsilləri sisteminin yaradılması haqqında qərar qəbul edildi.
Üçüncü nəsil maşınları ilə bağlı məsələlərin həlli, planlaşdırma, hazırlama və buraxılış ilə əlaqədar olaraq 1967-ci ildə Moskvada Elektron Hesablama Texnikası üzrə Elmi Tədqiqat Mərkəzi təşkil edildi. Mərkəzin direktoru Krutovski oldu, eyni zamanda o, baş konstruktorlar şurasına başçılıq edirdi. Qeyd edək ki, bir sıra ölkələrdə artıq üçüncü nəslin ilk sistemləri buraxılmışdı: ABŞ-da — "IBM/360" (IBM firması) və İngiltərədə — "System 4" (ICL firması).
Bu istiqamətdə artıq "ICL" firması ilə danışıqlar aparılırdı. B. Rameev aktiv tərəfdar və danışıqların iştirakçısı idi. Onun iştirakı ilə "ICL" firması ilə əməkdaşlıq haqqında bir sıra ikitərəfli protokollar imzalandı. Rameev sistemin əsas konstruktorunun müavini kimi elmi-tədqiqat institutunda çalışmağa razılaşdı. Çünki o, riyazi maşınların Penza Elmi Tədqiqat İnstitutu barədə rahat idi — orada şagirdləri "Ural-25" multiprosessorlu sistem layihəsinin hazırlamasını bitirirdilər və inteqral sxemlərdə "Ural-21"-in yaradılması üzrə işlərə istiqamət almışdılar.
Dahi ixtiraçı Başir Rameev 16 may 1994-cü ildə Moskva şəhərində vəfat edib.
Mənbə
- Cahangir Atakişiyev. 1, 2, 3…onun sayəsində ən böyük rəqəmləri belə asanlıqla hesablayırıq. ictnews.az, 28.01.2013 (az.)
Xarici keçidlər
- Ревич Ю. Они были первыми 2006-06-17 at the Wayback Machine
- Страница Рамеева в "Компьютерном музее"
- Малиновский Б. Н. Рамеев
- Страница семьи Рамеевых
- Башир Рамеев 2015-07-21 at the Wayback Machine
- Башир Рамеев 2012-05-12 at the Wayback Machine // Пензенская энциклопедия
- Башир Искандарович Рамеев [ölü keçid] на сайте Музея истории отечественных компьютеров
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basir Rameev tatar Besir Iskender ugli Remiev Bәshir Iskәndәr uly Rәmiev rus Bashi r Iskanda rovich Rame ev d 1 may 1918 Baymak Basqirdistan Rusiya Ural hesablama masinlari ailesinin bas konstruktoru O bas konstruktor olaraq oz kollektivi ile birge bir nece universal ve ixtisaslasdirilmis hesablama masini ve 100 den artiq muxtelif periferiya qurgusu hazirlamisdir Basir Rameevtatar Besir Iskender ugli Remiev Bәshir Iskәndәr uly Rәmiev rus Bashi r Iskanda rovich Rame evBasir Rameev 1980 ci il Dogum tarixi 1 may 1918Dogum yeri Rusiya Basqirdistan BaymakVefat tarixi 16 may 1994 76 yasinda Vefat yeri Rusiya MoskvaDefn yeri Kuntsevo qebiristanligiTehsili Moskva Energetika Institutu d Fealiyyeti informatik muhendisElmi derecesi texnika elmleri doktoruMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBasir Rameev 1 may 1918 ci ilde Rusiyanin Basqirdistan Respublikasinin Baymak seherinde anadan olub Ziyali tatar ailesinden olan Basirin babasi Zakar Rameev meshur qizil medencisi ve Rusiya Dovlet Dumasinin uzvu olub Atasi Isgender Rameev Baszoloto trest laboratoriyasinin rehberi vezifesinde calisib 1935 ci ilde Basirin ailesi Ufaya kocur Basir Rameev 1929 cu il O usaqliqdan radiotexnika ile maraqlanir zirehli qatarin radio ile idare olunan modelini hazirlayir ve 17 yasinda Umumittifaq Ixtiracilar Cemiyyetinin uzvu olur Orta mektebin 10 cu sinfi ucun imtahan veren Rameev 2 ci kursuna qebul edilir lakin 1938 ci ilde atasi repressiyaya meruz qalir Basir institutu terk etmek mecburiyyetinde qalir ve Ufaya qayidir 1940 ci ilde ise Moskvadaki Merkezi Rabite Elmi Tedqiqat Institutunda texnik vezifesine ise duzelir Burada onun isi layihelendirme ve radiolokasiya qurgularinin elektron elementlerinin hesablamasi ile bagli idi 1948 ci ilin dekabrinda B Rameev ve I Bruk Avtomatik reqemli hesablama masini sifarisini hazirlayir Daha sonra M Leseckonun rehberliyi ile Strela adlandirilan hesablama masininin yaradilmasi uzre islere baslanilir Y Bazilevski bas konstruktor B Rameev onun muavini teyin olunur Masinin ilk seriyasinin eskiz layihesi Basir terefinden hazirlanir Strela boyuk olcuye ve rahat komandalar sistemine malik idi 1953 cu ilde masinin quvvede olan nusxesi Dovlet Mukafatlari uzre Komissiyaya teqdim edilir 1954 cu ilde Strela nin yaradicilari Dovlet Mukafatina layiq gorulurler 1951 1953 cu illerde Rameev Moskva Muhendis Fizika Institutunda reqemli hesablama texnikasina dair muhazireler oxuyur Sonradan onun telebelerinin ekseriyyeti yerli hesablama texnikasinin aparici istehsalcilari olmusdurlar Ural elektron hesablama masinlari Strela nin buraxilisi ile bagli islerin muveffeqiyyetle tamamlanmasindan sonra onun yaradiciliq tercumeyi halinda yeni Ural adli hesablama masinlari ailesinin yaradilmasi dovru baslandi Ural 1 masininin istehsali ucun Penza seherindeki zavod secilmisdi Basir 1955 ci ilde Moskvada onunla islemis genc mutexessisler qrupu ile birlikde bu sehere kocur Rameev bu haqda yazir Sonradan Penz mektebini teskil eden istehsalcilar kollektivi 1952 54 cu illerde Moskvada formalasmisdi Kollektivin bir qismi institutda menim qrupumda tehsil almis tecrube kecmis ve institutu bitirdikden sonra menimle calismis ve Strela hesab qurgusunun tenzimlenmesinde istirak etmisdiler Sonradan onlara diger ali tehsil ocaqlarinin genc mutexessisleri qosulmusdular Penzada o Riyazi Masinlarin Elmi Tedqiqat Institutunun sonra Idareedici Masinlarin Elmi Tedqiqat Institutu elmi is uzre bas muhendis ve direktor muavini eyni zamanda Ural hesablama masinlarinin bas konstruktoru olur 1957 ci ilde buraxilmis Ural 1 masini Ural ailesinin esasi hesab edilir Masinin sadeliyi ugurlu konstruksiya ve qiymetinin asagi olmasi onun genis tetbiqini sertlendirdi Ural 1 den sonra heminki element bazasinda elektron lampalarda daha iki masin yaradildi 1959 cu ilde Ural 2 ve 1961 ci ilde Ural 4 Birinci Ural ile muqayisede Ural 2 ve Ural 4 masinlarinin sureti 50 defe ve xarici yaddasin hecmi ise ehemiyyetli derecede artirilmisdi Basir Rameev xatirelerinde qeyd edir 1960 ci ilde yarimkecirici Ural ailesinin yaradilmasi uzre isler baslandi Masinlarin yeni neslinin esas xususiyyetleri menim terefimden hele 1959 cu ilde xulase edilmisdi Onlara uygun olaraq men masinlar ailesinin terkibini mueyyen etdim onlarin strukturunu arxitekturasini interfeysleri unifikasiya prinsiplerini qurdum qurgular ucun texniki tapsiriqlari tesdiq etdim Planlasdirma prosesinde istehsalcilarla esas helleri ve isin gedisi muzakire edilirdi Diger meselelerde aparici istehsalcilar ve bolmelerin rehberleri tam azadliga malik idiler 1962 ci ilin noyabrinda avtomatlasdirilmis istehsala hesablanmis Ural 10 elementlerinin unifikasiya edilmis kompleksinin hazirlamasi tamamlandi Hercend elementler Ural 11 Ural 16 EHM seriyasinda istifade ucun islenirdi hesablayici texnikanin basqa vasitelerinde ve avtomatikada genis sekilde tetbiq olunmaga baslandi Bu hedefler ucun elementlerin bir nece milyon ededi buraxilmisdi Yarimkecirici Ural ailesine uc model daxil idi Ural P Ural 14 ve Ural 16 Ilk iki model ardicilliqla 1964 cu sonuncu ise 1969 cu ilden buraxilmaga baslandi Bu aile modellerinin buraxilisi bas konstruktor B Rameevin yaradiciliq irsinde yeni merhele acdi Bu Rusiyada periferiya qurgulari unifikasiya edilmis interfeys unifikasiya edilmis operativ ve xarici yaddas ile elaqenin teskilinin unifikasiya edilmis sistemine malik masinlarin ilk ailesi idi Bu ailenin modellerinde sonradan ucuncu nesil masinlarinda genis istifade olunan bir cox ideyalar fasilelerin inkisaf etmis sistemi yaddasin effektiv muhafize sistemi inkisaf etdirilmis proqram teminati ve s reallasdirildi 1962 ci ilde Rameev dissertasiya mudafiesi olmadan texniki elmler doktoru elmi derecesine layiq goruldu Rameevin elmi texniki fealiyyeti haqqinda akademik A I Berq yazirdi Basir Rameevi men 17 yasindan taniyiram Elmi texniki fealiyyetin xarakteri ve yerine yetirilmis islerinin hecmi uzre coxdan elmler doktoru derecesine teqdim edilen telebeler seviyyesindedir Buna gore hesab edirem ki B Rameev dissertasiya mudafiesi olmadan texniki elmler doktoru elmi derecesini almaga tamamile layiqdir Ucuncu nesil EHM lerin hazirlanmasinda istirakiXX esrin 60 ci illerinin sonlarinda Rusiyada hokumet seviyyesinde bir sira inteqral sxemlerde hesablama masinlarinin yeni nesilleri sisteminin yaradilmasi haqqinda qerar qebul edildi Ucuncu nesil masinlari ile bagli meselelerin helli planlasdirma hazirlama ve buraxilis ile elaqedar olaraq 1967 ci ilde Moskvada Elektron Hesablama Texnikasi uzre Elmi Tedqiqat Merkezi teskil edildi Merkezin direktoru Krutovski oldu eyni zamanda o bas konstruktorlar surasina basciliq edirdi Qeyd edek ki bir sira olkelerde artiq ucuncu neslin ilk sistemleri buraxilmisdi ABS da IBM 360 IBM firmasi ve Ingilterede System 4 ICL firmasi Bu istiqametde artiq ICL firmasi ile danisiqlar aparilirdi B Rameev aktiv terefdar ve danisiqlarin istirakcisi idi Onun istiraki ile ICL firmasi ile emekdasliq haqqinda bir sira ikiterefli protokollar imzalandi Rameev sistemin esas konstruktorunun muavini kimi elmi tedqiqat institutunda calismaga razilasdi Cunki o riyazi masinlarin Penza Elmi Tedqiqat Institutu barede rahat idi orada sagirdleri Ural 25 multiprosessorlu sistem layihesinin hazirlamasini bitirirdiler ve inteqral sxemlerde Ural 21 in yaradilmasi uzre islere istiqamet almisdilar Dahi ixtiraci Basir Rameev 16 may 1994 cu ilde Moskva seherinde vefat edib MenbeCahangir Atakisiyev 1 2 3 onun sayesinde en boyuk reqemleri bele asanliqla hesablayiriq ictnews az 28 01 2013 az Xarici kecidlerVikianbarda Basir Rameev ile elaqeli mediafayllar var Revich Yu Oni byli pervymi 2006 06 17 at the Wayback Machine Stranica Rameeva v Kompyuternom muzee Malinovskij B N Rameev Stranica semi Rameevyh Bashir Rameev 2015 07 21 at the Wayback Machine Bashir Rameev 2012 05 12 at the Wayback Machine Penzenskaya enciklopediya Bashir Iskandarovich Rameev olu kecid na sajte Muzeya istorii otechestvennyh kompyuterov