Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aşur məscidi və ya Ləzgi məscidi — İçəri Şəhərdə yerləşən və ölkə əhəmiyyətli abidə olan məscid.
| Aşur məscidi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | İçərişəhər, Asəf Zeynallı küçəsi |
| Aidiyyatı | İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Memar | Nəcəf Aşur ibn İbrahim |
| Tikilmə tarixi | 1169 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | stabil |
| Rəsmi adı: Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | vi |
| Təyin edilib | 2000 |
| İstinad nöm. | 958 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa və Şimali Amerika |
| İstinad nöm. | 91 |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| Kateqoriya | Memarlıq abidələri |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İçərişəhərin tarixi mərkəzində Qız qalası ilə Sınıqqala məscidi arasında yerləşən qədim məscid. Məscid XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərindən etibarən əsasən Dağıstandan köçmüş, xalq arasında ləzgi adlanan camaatın daha çox toplanması ilə əlaqədar olaraq Ləzgi məscidi kimi də tanınmışdır.
Tarixi
Üstündəki kitabəyə görə onu Hicri-qəməri təqvimlə 567-ci ildə/ 1169 ustad Nəcəf Aşur ibn İbrahim tikmişdir.
Haqqında
Məscid sasanilər dövrü abidəsi üzərində tikilmişdir. Həmin abidədən yalnız iki portik və qübbə ilə örtülmüş otağı qalmışdır. Məscid həcmcə parallelepiped formasındadır. Cənub fasadında isə sonradan iki kiçik pəncərə açılmışdır. Məscidin şimal-şərq hissəsində yerləşən kiçik çatma formalı giriş, geniş birkameralı, qalın tipli çatma qübbə ilə örtülmüş ibadət zalına aparır. Gözəl ifadə olunmuş tac, ibadət zalını sanki iki hissəyə bölür. Daşdan tac kimi hörülmüş nəbati və həndəsi naxışlarla bəzədilmiş mehrab isə ХII əsrə aid stalaktit ilə zəngin bəzədilmişdir. ХХ əsrin əvvəlində ibadət zalının cənub-qərb küncündə bir Bakı sakini tərəfindən ikinci mehrab tikilmişdir. Bayır tərəfdən məscidin qədim hissəsində, təmiz yonulmuş iri daş bloklardan yuxarı, daha sonrakı hissəsinə isə xırda daşlardan üz çəkilmişdir. Cənub fasadının oxu ilə sadə profilli karnizin üzərindən kufi xətti ilə "Allah" sözü frizlənmiş lövhə var.
1970-ci ildə məscidin bərpa prosesi zamanı arxeoloji qazıntılar nəticəsində binanın cənub hissəsinin altından sasanilər dövrünə aid iki yarımdairəvi tipli tağlar aşkar edilmişdir. Tağların arxasından isə qübbəli otaq aşkar olunmuşdur. Məscidin qədim atəşpərəstlik məbədi üzərində inşa olunduğu ehtimal edilir. Gələcək arxeoloji qazıntılar, səkkiz əsrdən çox üzərində müsəlman ibadətgahı yerləşən qədim binanın digər hissələrini də üzə çıxaracağı istisna olunmur.
Abidə kiçik ölçülü zirzəmi və üst ibadət salonundan ibarətdir. Bərpa zamanı torpaq altından çıxarılmış torpaq yerləşgəsi tağbənd örtülü, planda uzunsov biçimlidir və yarım dairəvi tağlı iki gözlə bayıra yönəlir.
Planda uzunsov biçimi olan ibadət salonunun (sahəsi 55,0 m) 2 mehrabı var. Salonun oxunda yerləşən əski mehrab zəngin dekorludur. İbadət salonu tağbəndlə örtülmüş, ortada bir tağ qurşağı ilə vizual iki bölümə ayrılmışdır. Salonun ensiz divarında kiçik tağça, mehrabın üstündə kiçik pəncərə gözü var, giriş qapısı şimal-şərq küncdədir.
Aşur məscidi bayırdan sadə prizmatik tutum şəklindədir. Daş hörgü sistemindən onun üst hissəsinin sonralar yenidən tikildiyi hiss olunur. Daha qədim hörgü – məscid divarının alt hissəsi nisbətən iri və müxtəlif ölçülü daşlardan ustalıqla yerinə yetirilmişdir. Divarların üst qatı isə kiçik ölçülü daşlardan bərabər ölçülü hörgü sırasıyla ucaldılmışdır. Məscid içində mehrab olan cənub divarı ilə İçərişəhərin baş ticarət küçəsinə yönəlir. Baş fasad saya profilli karnizlə tamamlanır. Onun üstündə – baş fasadın simmetriya oxunda sivri biçimli tağvari işlənmiş kiçik bir daş qoyulub, onun tağçası içərisində kufi xəttiylə "Allah" sözü yonulmuşdur. Bakının ən qədim məscidlərindən olan Aşur məscidinin ikiqatlı quruluşu Sınıqqala məscidi və Xıdır məscidi (1301-ci il) kimi İçərişəhərin enişli relyefinə uyğun yaradılmışdır.
Adı
Məscid öz adını ХIХ əsrin sonu – ХХ əsrin əvvəllində neft sənayesi inkişaf etməyə başlayan zaman almışdır. Belə ki, Dağıstan fəhlələri Bakı sənaye müəssisələrinə qazanc dalınca axışan zaman İçərişəhərin sakinləri ibadət üçün onlara məhz bu məscidi həvalə etmişlər. Dağıstandan gələn fəhlələrin uzun müddət burada ibadət etmələri, məscidin xalq etimalogiyasında "ləzgi məscidi" adını almasına səbəb olmuşdur.
Mənbə
- (az.). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
Qeydlər
İstinadlar
- (az.). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
- C. Qiyasi. "Nizami dövrünün memarlıq abidələri". Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 47
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Asur mescidi ve ya Lezgi mescidi Iceri Seherde yerlesen ve olke ehemiyyetli abide olan mescid Asur mescidi40 21 56 sm e 49 50 10 s u Olke AzerbaycanSeher BakiYerlesir Iceriseher Asef Zeynalli kucesiAidiyyati Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq QoruguMemar Necef Asur ibn IbrahimTikilme tarixi 1169Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiVeziyyeti stabilUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden TowerTipiMedeniKriteriyaviTeyin edilib2000Istinad nom 958DovletAzerbaycanRegionAvropa ve Simali AmerikaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 91EhemiyyetiOlke ehemiyyetliKateqoriyaMemarliq abideleriAsur mescidi Vikianbarda elaqeli mediafayllarAsur mescidinin daxili gorunusu Iceriseherin tarixi merkezinde Qiz qalasi ile Siniqqala mescidi arasinda yerlesen qedim mescid Mescid XIX esrin sonu XX esrin evvellerinden etibaren esasen Dagistandan kocmus xalq arasinda lezgi adlanan camaatin daha cox toplanmasi ile elaqedar olaraq Lezgi mescidi kimi de taninmisdir TarixiUstundeki kitabeye gore onu Hicri qemeri teqvimle 567 ci ilde 1169 ustad Necef Asur ibn Ibrahim tikmisdir HaqqindaMescid sasaniler dovru abidesi uzerinde tikilmisdir Hemin abideden yalniz iki portik ve qubbe ile ortulmus otagi qalmisdir Mescid hecmce parallelepiped formasindadir Cenub fasadinda ise sonradan iki kicik pencere acilmisdir Mescidin simal serq hissesinde yerlesen kicik catma formali giris genis birkamerali qalin tipli catma qubbe ile ortulmus ibadet zalina aparir Gozel ifade olunmus tac ibadet zalini sanki iki hisseye bolur Dasdan tac kimi horulmus nebati ve hendesi naxislarla bezedilmis mehrab ise HII esre aid stalaktit ile zengin bezedilmisdir HH esrin evvelinde ibadet zalinin cenub qerb kuncunde bir Baki sakini terefinden ikinci mehrab tikilmisdir Bayir terefden mescidin qedim hissesinde temiz yonulmus iri das bloklardan yuxari daha sonraki hissesine ise xirda daslardan uz cekilmisdir Cenub fasadinin oxu ile sade profilli karnizin uzerinden kufi xetti ile Allah sozu frizlenmis lovhe var 1970 ci ilde mescidin berpa prosesi zamani arxeoloji qazintilar neticesinde binanin cenub hissesinin altindan sasaniler dovrune aid iki yarimdairevi tipli taglar askar edilmisdir Taglarin arxasindan ise qubbeli otaq askar olunmusdur Mescidin qedim atesperestlik mebedi uzerinde insa olundugu ehtimal edilir Gelecek arxeoloji qazintilar sekkiz esrden cox uzerinde muselman ibadetgahi yerlesen qedim binanin diger hisselerini de uze cixaracagi istisna olunmur Abide kicik olculu zirzemi ve ust ibadet salonundan ibaretdir Berpa zamani torpaq altindan cixarilmis torpaq yerlesgesi tagbend ortulu planda uzunsov bicimlidir ve yarim dairevi tagli iki gozle bayira yonelir Planda uzunsov bicimi olan ibadet salonunun sahesi 55 0 m 2 mehrabi var Salonun oxunda yerlesen eski mehrab zengin dekorludur Ibadet salonu tagbendle ortulmus ortada bir tag qursagi ile vizual iki bolume ayrilmisdir Salonun ensiz divarinda kicik tagca mehrabin ustunde kicik pencere gozu var giris qapisi simal serq kuncdedir Asur mescidi bayirdan sade prizmatik tutum seklindedir Das horgu sisteminden onun ust hissesinin sonralar yeniden tikildiyi hiss olunur Daha qedim horgu mescid divarinin alt hissesi nisbeten iri ve muxtelif olculu daslardan ustaliqla yerine yetirilmisdir Divarlarin ust qati ise kicik olculu daslardan beraber olculu horgu sirasiyla ucaldilmisdir Mescid icinde mehrab olan cenub divari ile Iceriseherin bas ticaret kucesine yonelir Bas fasad saya profilli karnizle tamamlanir Onun ustunde bas fasadin simmetriya oxunda sivri bicimli tagvari islenmis kicik bir das qoyulub onun tagcasi icerisinde kufi xettiyle Allah sozu yonulmusdur Bakinin en qedim mescidlerinden olan Asur mescidinin ikiqatli qurulusu Siniqqala mescidi ve Xidir mescidi 1301 ci il kimi Iceriseherin enisli relyefine uygun yaradilmisdir Adi Mescid oz adini HIH esrin sonu HH esrin evvellinde neft senayesi inkisaf etmeye baslayan zaman almisdir Bele ki Dagistan fehleleri Baki senaye muessiselerine qazanc dalinca axisan zaman Iceriseherin sakinleri ibadet ucun onlara mehz bu mescidi hevale etmisler Dagistandan gelen fehlelerin uzun muddet burada ibadet etmeleri mescidin xalq etimalogiyasinda lezgi mescidi adini almasina sebeb olmusdur Menbe az icherisheher gov az 2016 07 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 29 QeydlerH Q 567 M 4 sentyabr 1171 22 avqust 1172Istinadlar az icherisheher gov az 2016 07 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 29 C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 47Hemcinin baxIceri Seher Azerbaycan memarligiXarici kecidler