Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan Dili və Əlifbası Günü — Azərbaycanda qeyd olunan milli bayram. Bayram günü hər il 1 avqustda qeyd olunur. Rəsmi dövlət bayramı sayılsa da, istirahət günü siyahısına daxil deyil.
| Azərbaycan Dili və Əlifbası Günü | |
|---|---|
 Latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası | |
| Rəsmi adı | Azərbaycan Respublikası Dili və Əlifbası Günü |
| Ölkə | |
| Növ | İş günü olan bayram günü |
| Tarix | 1 avqust |
Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra, SSRİ dövründə məcbur qəbul edilmiş qərarların yenidən baxılmasına başlandı. Belə qərarlardan biri əlifba ilə bağlı oldu. 1939-cu ildə Sovet İttifaqı rəhbərliyinin tapşırığı ilə Azərbaycada latın qrafikalı əlifbadan kiril qrafikalı əlifbaya keçilmişdi. Müstəqillik əldə etdikdən sonra yenidən latın qrafikası əlifbaya keçilməsi təklifi irəli sürüldü. 1992-ci ildə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının tətbiqi barədə Qanun qəbul olundu. 2001-ci ildə isə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçid başa çatdırıldı. 2001-ci il avqustun 1-də bütün respublika ərazisində kiril qrafikalı əlifbanın tətbiqi dayandırıldı. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev 2001-ci il avqustun 9-da avqustun 1-inin Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi qeyd olunması haqqında fərman imzaladı.
Tarixi
Azərbaycan xalqının dünya sivilizasiyasına bəxş etdiyi nadir töhfələrdən biri də Qobustan və Gəmiqaya təsvirləri, həmçinin epiqrafik abidələrdir. Tarixi faktlar sübut edir ki, bu qiymətli əsərləri yaradarkən xalqımız müxtəlif yazı növlərindən və əlifbalardan istifadə etmişdir. Qədim Manna dövlətində yerli yazı növü ilə yanaşı, heroqliflərdən də istifadə olunduğu məlumdur. Ulu əcdadlarımız olan albanların 52 hərfdən ibarət əlifbası vardı.
Ölkəmizdə İslam dininin yayılması ilə əlaqədar ərəb əlifbasından geniş istifadə olunmuş, yüz illər boyu ərəb dili din, elm və təhsil dili rolunu oynamışdır. Lakin əsrlərlə müxtəlif xalqların mədəni əlaqələrinə xidmət etmiş ərəb qrafikası dilimizin səs sistemini bütün dolğunluğu ilə əks etdirə bilmir, onun quruluşu və xarakteri haqqında tam aydın təsəvvür yaratmırdı. Bu çatışmazlıqlar Mirzə Fətəli Axundov başda olmaqla dövrün mütərəqqi maarifçi ziyalılarında əlifba islahatı keçirmək ideyaları yaratmışdı. Lakin o vaxt bu ideyanı həyata keçirmək mümkün olmamışdı.
1922-ci ildə Azərbaycan hökumətinin qərarı ilə Yeni Əlifba Komitəsi yaradıldı. Bu Komitəyə Azərbaycan dili üçün latın qrafikalı əlifba tərtib etmək tapşırığı verildi. Bu yeni əlifbaya keçilməsi yolunda atılmış ilk ciddi addım oldu.
1923-cü ildən etibarən latın qrafikalı əlifbaya keçmə prosesi sürətləndirildi. 1926-cı ildə keçirilmiş Birinci Ümumittifaq Türkoloji Qurultayın tövsiyəsinə əsasən 1929-cu il yanvarın 1-dən etibarən Azərbaycanda kütləvi şəkildə latın qrafikalı əlifba tətbiq edildi. Bu hadisə Azərbaycanda savadsızlığın ləğv olunmasında mühüm rol oynadı. Lakin Türkiyə Cümhuriyyətində də latın qrafikalı əlifbaya keçilməsi və bunun nəticəsində SSRİ- də və xaricdə yaşayan türk xalqları arasında mədəni əlaqələrin güclənməsi qorxusu Sovet imperiyası rəhbərliyində Azərbaycan əlifbasının yenidən dəyişdirilməsi planlarını yaratdı.
1940-cı il yanvarın 1-dən kiril qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçmək haqqında qərar qəbul olundu. Sonralar kiril qrafikasının Azərbaycan dilinin fonetik səs sisteminə uyğunlaşdırılması üçün Azərbaycan kiril qrafikasında müəyyən dəyişikliklər aparıldı. Yarım əsrdən çox bir müddət ərzində kiril qrafikası ilə Azərbaycan elmi və mədəniyyətinin qiymətli nümunələri yaradıldı.
Müstəqillik illərində
1990-ci ildən Azərbaycanda yenidən latın qrafikalı əlifbaya keçidlə bağlı təşəbbüslər irəli sürülməyə başlanılmışdır. Yeni müstəqil əlifbaya keçməyin zəruriliyini elmi faktlarla əsaslandıran ilk alim Afad Qurbanov olmuşdur. 1 avqust 1990-cı il tarixində onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan Əlifba Komissiyası yaradılmış və əlifba mütəxəssisi kimi bilik və bacarığı nəzərə alınaraq o, komissiyanın sədri təyin edilmişdir. Məhz Azərbaycan Əlifba Komissiyasının tərtib etdiyi yeni əlifba 1992-ci ildə təsdiq edilmiş və tətbiq edilməyə başlanılmışdır.
Azərbaycan Respublikasında dilin qorunması və inkişaf etdirilməsi istiqamətində ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir. Azərbaycan dilinin qloballaşma dövrünün mənfi təsirlərindən qorunması və inkişaf etdirilməsi istiqamətində mühüm işlər görüldü. Heydər Əliyevin 2001-ci il iyulun 18-də imzaladığı “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” fərman Azərbaycan dilinin qorunması və inkişafı baxımından göstərdiyi mühüm addım oldu. 2003-cü il yanvarın 2-də isə Heydər Əliyevin Fərmanı ilə "Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu qüvvəyə mindi. Qanunda dövlətin ana dilinə qayğısı istiqamətində əsas vəzifələr dəqiq göstərilib.
Bayramın qeyd olunması
Nəticədə 1992-ci ildə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının tətbiqi barədə Qanun qəbul olundu. 2001-ci ildə isə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçid başa çatdırıldı. Latın qrafikalı əlifbanın tətbiqinin Azərbaycan Respublikasının siyasi həyatında, yazı mədəniyyətimizin tarixində mühüm hadisə olduğunu nəzərə alaraq Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev 2001-ci il avqustun 9-da fərman imzalamışdır. Bu fərmanla avqustun 1-i Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi qeyd olunur.
İstinadlar
- (PDF). 2014-09-02 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-19.
- Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında Azərbaycan Respublikasinin Qanunu Dövlət dilinin əlifbası. Maddə 14
- "1 Avqust - Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günüdür". 2021-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-14.
- М. З. Закиев. Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы. Москва, "Инсан", 2005
- "Milli dirçəliş, I Türkoloji qurultay və ədəbiyyat məsələləri — Tofiq HÜSEYNOĞLU". 2020-11-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-16.
- Исаев М. И. Языковое строительство в СССР: Процессы создания письменностей народов СССР. М.: Наука. 1979. səh. 68.
- Həsən İmanov, Birinci Türkoloji Qurultay, Yeni yol qəzetinə əlavə, 7 noyabr, 1927, s. 13–14
- . 2012-10-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-23.
- "1 avqust - Azərbaycan Əlifbası Günüdür". 2023-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-14.
- "1 avqust Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günüdür". 2023-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-14.
Xarici keçidlər
- Latın və ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbası 2012-02-09 at the Wayback Machine
- 1 Avqust – Azərbaycan Əlifbası Günüdür - VİDEO
- 1 avqust - Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günüdür
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan Dili ve Elifbasi Gunu Azerbaycanda qeyd olunan milli bayram Bayram gunu her il 1 avqustda qeyd olunur Resmi dovlet bayrami sayilsa da istirahet gunu siyahisina daxil deyil Azerbaycan Dili ve Elifbasi GunuLatin qrafikali Azerbaycan elifbasiResmi adi Azerbaycan Respublikasi Dili ve Elifbasi GunuOlke AzerbaycanNov Is gunu olan bayram gunuTarix 1 avqust Azerbaycan 1991 ci ilde musteqillik elde etdikden sonra SSRI dovrunde mecbur qebul edilmis qerarlarin yeniden baxilmasina baslandi Bele qerarlardan biri elifba ile bagli oldu 1939 cu ilde Sovet Ittifaqi rehberliyinin tapsirigi ile Azerbaycada latin qrafikali elifbadan kiril qrafikali elifbaya kecilmisdi Musteqillik elde etdikden sonra yeniden latin qrafikasi elifbaya kecilmesi teklifi ireli suruldu 1992 ci ilde latin qrafikali Azerbaycan elifbasinin tetbiqi barede Qanun qebul olundu 2001 ci ilde ise latin qrafikali Azerbaycan elifbasina kecid basa catdirildi 2001 ci il avqustun 1 de butun respublika erazisinde kiril qrafikali elifbanin tetbiqi dayandirildi Azerbaycan Prezidenti Heyder Eliyev 2001 ci il avqustun 9 da avqustun 1 inin Azerbaycan Respublikasinda Azerbaycan Elifbasi ve Azerbaycan Dili Gunu kimi qeyd olunmasi haqqinda ferman imzaladi TarixiMehmed Fuad Kopruluzade Eli bey Huseynzade ve Salman Mumtaz Latin qrafikali Azerbaycan elifbasina kecid qerarinin qebul edildiyi Birinci Turkoloji Qurultayin istirakcilari Azerbaycan xalqinin dunya sivilizasiyasina bexs etdiyi nadir tohfelerden biri de Qobustan ve Gemiqaya tesvirleri hemcinin epiqrafik abidelerdir Tarixi faktlar subut edir ki bu qiymetli eserleri yaradarken xalqimiz muxtelif yazi novlerinden ve elifbalardan istifade etmisdir Qedim Manna dovletinde yerli yazi novu ile yanasi heroqliflerden de istifade olundugu melumdur Ulu ecdadlarimiz olan albanlarin 52 herfden ibaret elifbasi vardi Olkemizde Islam dininin yayilmasi ile elaqedar ereb elifbasindan genis istifade olunmus yuz iller boyu ereb dili din elm ve tehsil dili rolunu oynamisdir Lakin esrlerle muxtelif xalqlarin medeni elaqelerine xidmet etmis ereb qrafikasi dilimizin ses sistemini butun dolgunlugu ile eks etdire bilmir onun qurulusu ve xarakteri haqqinda tam aydin tesevvur yaratmirdi Bu catismazliqlar Mirze Feteli Axundov basda olmaqla dovrun mutereqqi maarifci ziyalilarinda elifba islahati kecirmek ideyalari yaratmisdi Lakin o vaxt bu ideyani heyata kecirmek mumkun olmamisdi 1922 ci ilde Azerbaycan hokumetinin qerari ile Yeni Elifba Komitesi yaradildi Bu Komiteye Azerbaycan dili ucun latin qrafikali elifba tertib etmek tapsirigi verildi Bu yeni elifbaya kecilmesi yolunda atilmis ilk ciddi addim oldu 1923 cu ilden etibaren latin qrafikali elifbaya kecme prosesi suretlendirildi 1926 ci ilde kecirilmis Birinci Umumittifaq Turkoloji Qurultayin tovsiyesine esasen 1929 cu il yanvarin 1 den etibaren Azerbaycanda kutlevi sekilde latin qrafikali elifba tetbiq edildi Bu hadise Azerbaycanda savadsizligin legv olunmasinda muhum rol oynadi Lakin Turkiye Cumhuriyyetinde de latin qrafikali elifbaya kecilmesi ve bunun neticesinde SSRI de ve xaricde yasayan turk xalqlari arasinda medeni elaqelerin guclenmesi qorxusu Sovet imperiyasi rehberliyinde Azerbaycan elifbasinin yeniden deyisdirilmesi planlarini yaratdi 1940 ci il yanvarin 1 den kiril qrafikali Azerbaycan elifbasina kecmek haqqinda qerar qebul olundu Sonralar kiril qrafikasinin Azerbaycan dilinin fonetik ses sistemine uygunlasdirilmasi ucun Azerbaycan kiril qrafikasinda mueyyen deyisiklikler aparildi Yarim esrden cox bir muddet erzinde kiril qrafikasi ile Azerbaycan elmi ve medeniyyetinin qiymetli numuneleri yaradildi Musteqillik illerinde1990 ci ilden Azerbaycanda yeniden latin qrafikali elifbaya kecidle bagli tesebbusler ireli surulmeye baslanilmisdir Yeni musteqil elifbaya kecmeyin zeruriliyini elmi faktlarla esaslandiran ilk alim Afad Qurbanov olmusdur 1 avqust 1990 ci il tarixinde onun tesebbusu ile Azerbaycan Elifba Komissiyasi yaradilmis ve elifba mutexessisi kimi bilik ve bacarigi nezere alinaraq o komissiyanin sedri teyin edilmisdir Mehz Azerbaycan Elifba Komissiyasinin tertib etdiyi yeni elifba 1992 ci ilde tesdiq edilmis ve tetbiq edilmeye baslanilmisdir Azerbaycan Respublikasinda dilin qorunmasi ve inkisaf etdirilmesi istiqametinde ardicil tedbirler heyata kecirilir Azerbaycan dilinin qloballasma dovrunun menfi tesirlerinden qorunmasi ve inkisaf etdirilmesi istiqametinde muhum isler goruldu Heyder Eliyevin 2001 ci il iyulun 18 de imzaladigi Dovlet dilinin tetbiqi isinin tekmillesdirilmesi haqqinda ferman Azerbaycan dilinin qorunmasi ve inkisafi baximindan gosterdiyi muhum addim oldu 2003 cu il yanvarin 2 de ise Heyder Eliyevin Fermani ile Azerbaycan Respublikasinda dovlet dili haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu quvveye mindi Qanunda dovletin ana diline qaygisi istiqametinde esas vezifeler deqiq gosterilib Bayramin qeyd olunmasiNeticede 1992 ci ilde latin qrafikali Azerbaycan elifbasinin tetbiqi barede Qanun qebul olundu 2001 ci ilde ise latin qrafikali Azerbaycan elifbasina kecid basa catdirildi Latin qrafikali elifbanin tetbiqinin Azerbaycan Respublikasinin siyasi heyatinda yazi medeniyyetimizin tarixinde muhum hadise oldugunu nezere alaraq Azerbaycan Prezidenti Heyder Eliyev 2001 ci il avqustun 9 da ferman imzalamisdir Bu fermanla avqustun 1 i Azerbaycan Respublikasinda Azerbaycan Elifbasi ve Azerbaycan Dili Gunu kimi qeyd olunur Istinadlar PDF 2014 09 02 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 03 19 Azerbaycan Respublikasinda dovlet dili haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu Dovlet dilinin elifbasi Madde 14 1 Avqust Azerbaycan Elifbasi ve Azerbaycan Dili Gunudur 2021 09 24 tarixinde Istifade tarixi 2023 03 14 M Z Zakiev Tyurko tatarskoe pismo Istoriya sostoyanie perspektivy Moskva Insan 2005 Milli dircelis I Turkoloji qurultay ve edebiyyat meseleleri Tofiq HUSEYNOGLU 2020 11 27 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 16 Isaev M I Yazykovoe stroitelstvo v SSSR Processy sozdaniya pismennostej narodov SSSR M Nauka 1979 seh 68 Hesen Imanov Birinci Turkoloji Qurultay Yeni yol qezetine elave 7 noyabr 1927 s 13 14 2012 10 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 08 23 1 avqust Azerbaycan Elifbasi Gunudur 2023 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2023 03 14 1 avqust Azerbaycan Elifbasi ve Azerbaycan Dili Gunudur 2023 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2023 03 14 Xarici kecidlerLatin ve ereb qrafikali Azerbaycan elifbasi 2012 02 09 at the Wayback Machine 1 Avqust Azerbaycan Elifbasi Gunudur VIDEO 1 avqust Azerbaycan elifbasi ve Azerbaycan dili gunudur