Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycanda şərabçılıq — Azərbaycan Respublikasındakı yeyinti sənayesi sahələrindən biri.
Azərbaycanda şərabçılıq əsasən sovet hakimiyyəti illərində inkişaf etdirilən bir sahədir. Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, 2011-ci ildə respublikada 693 min dekalitr əmtəəlik, yəni satış üçün şərab istehsal edilib. Ölkə daxilində istehlak edilən və ya xaricə göndərilən şərab məhsullarının həcmi isə bundan xeyli aşağı olub: Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, Azərbaycanda yaşı 15-dən yuxarılar arasında adambaşına çaxır istehlakı ildə cəmi 0,03 litrə bərabərdir. 1984-cü ildə respublikada 2,1 mln. ton üzüm yığılmışdı və həmin illərdə ölkədə 100-110 mln. dekalitr çaxır materialı, 10,4 mln. dekalitr şərab, 1,4 mln dekalitr konyak şərabı, 1,5 milyon dekalitr şampan şərabı istehsal edilmişdi. SSRİ-nin sonuna yaxın Azərbaycanın toplam gücü 1,8 milyon ton olan 181 şərab zavodu əsasən Rusiya bazarı üçün işləyirdi.
Tarixi
Sovet illərində Azərbaycanda xüsusi fəaliyyət göstərirdi. Onun tərkibinə 256 xüsusi sovxoz, həmçinin 97 sovxoz-zavod, 8 müstəqil ilkin şərab emalı zavodu və 10 ədəd təkrar şərab emalı zavodu daxil idi. Komitənin müəssislərində 300 mindən artıq insan işləyirdi. 1980-ci ildə Azərbaycanda 120 milyon dekalitr çaxır, 1,16 milyon dekalitr konyak istehsal edilmişdi. Həmin vaxtlar Azərbaycanın şərab zavodları 60-dan çox markalı şərab, o cümlədən 17 növ kəmşirin çaxır, 20 növ portveyn tipli tünd desert çaxırı, 11 növ desert çaxırı və 6 növ markalı konyak istehsal edib. 1982-ci ildə ölkədə 267 min hektar üzüm sahəsi olub və hektardan məhsuldarlıq 95 sentner təşkil edib. Ölkə üzrə üzüm istehsalı 2,1 milyon təşkil edib.
Həmin illərdə üzümçülükdən gələn vəsaitlər ölkə büdcəsinin 40 faizin təşkil edib. Bütövlükdə isə Azərbaycan büdcəsinin 60 faizi kənd təsərrüfatından formalaşırmış. Hazırda isə Azərbaycan büdcəsinin gəlir hissəsinin 70 faizindən çoxu neft-qaz sektorundan gələn vəsaitlərin hesabına təmin edilir. Yəni üzümçülük sektoru əvvəlki gücünü bərpa edərsə, büdcə gəlirlərinin təminində neft sektoruna layiqli alternativ ola bilər.
Mixail Qorbaçovun alkoqol əleyhinə apardığı kampaniyanın ən ağır zərbəsi Azərbaycana dəymişdi və 130 min hektar üzüm bağı qısa müddət ərzində məhv edilmişdi. Ermənistan tərəfindən işğal edilən Qarabağ torpaqlarında isə 45 min hektardan çox üzüm bağı qalıb. Yəni 180 min hektara yaxın üzüm bağı hələ sovet illərində itirilib. Qalan 80 min hektardan çox üzüm bağı isə müstəqillik illərində məhv oldu - 1990-cı illərdə Rusiya ilə əlaqələrin qırılması nəticəsində şərab zavodları məhsulunu sata bilmədi və əhalidən üzüm tədarük etmədi. Nəticədə, təsərrüfatlarda üzümlüklər məhv edilərək yerində taxıl və başqa bitkilər əkilməyə başladı.
Hazırda isə KTN tərəfindən ənənəvi üzümçülük rayonlarında yeni-yeni üzüm bağlarının salınması siyasəti yürüdülür. Təxminən hər il bu rayonlar üzrə sahələr təxminən 200 hektar artırılır. Məsələn, keçən il Şamaxıda 1,1 min hektar üzüm bağı olubsa, bu il 1,3 min hektara çatdırılıb. 2020-ci ildə Şamaxıda üzüm bağlarının sahəsi 5,5 min hektar olmalıdır. Xüsusi qəbul edilmiş Dövlət Proqramı çərçivəsində 2020-ci ildə ölkə üzrə üzüm bağlarının sahəsi 50 min hektara çatdırılmalıdır. Bağlar Şamaxı - Ağsu - İsmayıllı, Cəlilabad, Gəncə - Qazax, Naxçıvan bölgələrini əhatə etməlidir. Beləliklə, 2020-ci ilə Azərbaycanda üzüm istehsalı 500 min tona çatdırılmalıdır. KTN təmsilçilərinin verdiyi məlumata görə, yığılan məhsulun 30 faizinin süfrə üzümü olacağı düşünülür. Qalan 350 min ton üzüm isə emal edilərək markalı şərablara çevriləcək.
Üzümçülük və şərabçılığın inkişafında Heydər Əliyevin rolu
Heydər Əliyev 1969-cu ildə respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrdən başlayaraq üzümçülüyün və onun emal sənayesinin inkişafına xüsusi diqqət yetirmiş, onun göstərişi və qərarları ilə üzüm bağlarının ümumi sahəsi genişlənmiş, üzüm istehsalı isə yüksəlmişdir.
Heydər Əliyevin şəxsi göstərişi ilə respublikada üzümçülük və şərabçılıq sahəsinin inkişafını idarə etmək və tənzimləmək məqsədi ilə 1970-ci ildə respublika Dövlət Üzümçülük və Şərabçılıq Komitəsi yaradılmışdır.
Azərbaycanda üzümçülük və şərabçılıq sahəsinin elmi əsaslarla inkişafını təmin etmək üçün Nazirlər Sovetinin 12 avqust 1976-cı il tarixli, 269 saylı sərəncamı ilə Üzümçülük və Şərabçılıq Elmi-Tədqiqat İnstitutu yaradılmışdır. Respublikanın bütün zonalarında üzümçülük və şərabçılığın elmi əsaslarını öyrənmək və elmi nailiyyətlərin istehsalata tətbiqi məqsədilə bu institutun Naxçıvan MR-də, Gəncə şəhərində, Şamaxı və Cəlilabad rayonlarında təcrübə stansiyaları və dayaq məntəqələri yaradılmışdır.
Heydər Əliyevin üzümçülük sahəsinə göstərdiyi qayğı və diqqətin əsas nəticəsinə xalqımız 1984-cü ildə nail olmuşdur. Həmin il üzümlüklərin ümumi sahəsi 286 min hektara çatdırılaraq üzüm istehsalı 2.12 milyon ton, hektardan məhsuldarlıq isə 100 sentner təşkil etmişdir. Heydər Əliyevin təşəbbüsü və tələbi ilə şərabçılıq sənayesini mühəndis-texnoloq, mühəndis-mexanik kadrları ilə təmin etmək məqsədi ilə 1981-ci ildə Gəncə şəhərində Azərbaycan Texnologiya İnstitutunun yaradılması barədə keçmiş İttifaq hökuməti xüsusi qərar qəbul etmişdir. Azərbaycan üzümçülüyü Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi (1969-1982) illərdə özünün yüksək inkişaf mərhələsini keçmişdir, belə ki, illərdə üzümlüklərin sahəsi genişlənir, məhsuldarlıq artır, üzümün keyfiyyəti ildən-ilə yaxşılaşırdı
Respublikada üzümlüklərin coğrafi cəhətdən yerləşdirilməsi üzümün əkildiyi bütün rayonlarda əlverişli torpaq-iqlim şəraitinin olması ilə xarakterizə olunur. Üzümçülüyün inkişafına dair nəzərdə tutulan tədbirlərin uğurla həyata keçirilməsi, respublikamızın keçmiş ittifaqda aparıcı yerlərdən birini tutmasına və təbii-iqtisadi şəraitdən daha səmərəli istifadə etməklə yüksəkkeyfiyyətli süfrə üzümü və şərab istehsal olunmasına imkan verdi. 1970-ci ildən başlayaraq, respublikada mövcud üzümlüklərin vəziyyəti yaxşılaşdırılır, digər tərəfdən isə elmi əsaslara söykənən geniş miqyasda yeni üzümlüklər salınırdı. Üzümçülükdə yaranmış problemləri tezliklə aradan qaldırmaq üçün H.Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi altında təxirəsalınmaz vəzifələr müəyyən edildi və Mərkəzi Komitənin bürosunda «Üzümçülüyün inkişafında ciddi nöqsanlar və respublikada üzüm istehsalını və şərabçılığı daha da yüksəltmək sahəsində qarşıya qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsini təmin etmək tədbirləri haqqında» məsələ müzakirə edildi. Bu tədbirlərin uğurlu nəticəsi idi ki, 1970-ci ildə 672 təsərrüfat üzüm istehsalı ilə məşğul olmuş, o cümlədən 244 ixtisaslaşdırılmış üzümçülük sovxozları təşkil edilmişdir. Bu dövrdə üzümçülüyə dair geniş tədqiqat işləri aparılaraq, respublikada üzümçülük və şərabçılığın intensiv inkişafını təmin etmək üçün perspektivli 10 təbii-iqtisadi bölgə müəyyənləşdirilmiş və bu bölgələrdə iri üzümçülük aqrar-sənaye birlikləri və sovxozlar fəaliyyət göstərmişdir. 1973-cü ildə üzüm tədarükünün həcmi 397 min ton və ya 1972-ci ildəkindən 114 min ton və ya 1971-ci ildəkindən 186 min ton çox oldu. H.Əliyev bütün müvafiq təşkilatlara və kənd təsərrüfatı orqanlarına istehsalı yalnız intensivləşdirmə yolu ilə inkişaf etdirməyin mümkün olduğunu izah edir və bunun üçün hər bir kolxoz və sovxozda konkret tədbirlər görülməsini tələb edirdi. 1970-ci ildə üzümlüklərin sahəsi 121,6 min hektara, 5 il ərzində 50 min hektardan çox yeni üzümlüklər salınaraq 1975-ci ildə 178,1 min hektara çatdırılmışdır. 1970-ci ilə nisbətən 1975-ci ildə məhsul istehsalı 2 dəfəyə qədər artaraq 351,7 min tondan 706,2 min tona qədər artmış, məhsuldarlıq isə 46,8 s/ha-dan 65,1 s/ha-ya yüksəlmişdir. Azərbaycanın ayrı-ayrı üzümçülük təsərrüfatlarında müxtəlif sortlardan yeni üzümlüklərin salınması geniş vüsət aldı. Qeyd etmək lazımdır ki, mövcud üzümlüklərdə süfrə və texniki sortların əkinləri arasındakı nisbətin qeyri-mütənasib olması ilə əlaqədar olaraq gələcəkdə öz keyfiyyəti ilə üstünlük təşkil edən yerli üzüm sortlarının əkin sahələrinin artırılması nəzərdə tutulurdu.
«Kənd təsərrüfatı istehsalının daha da ixtisaslaşdırılması və Azərbaycanda üzümçülüyün və şərabçılığın inkişafına dair tədbirlər» haqqında keçmiş Sov.İKP və Nazirlər Sovetinin 22 fevral 1979-cu il qərarı qarşıya möhtəşəm vəzifələr qoydu. Həmin qərara əsasən 1990-cı ildə respublikada üzüm istehsalının 2,5-3,0 milyon tona çatdırılması nəzərdə tutulmuşdur.1970-1980-ci illərdə Respublikada üzümçülük yüksək templə inkişaf etməyə başladı. Həmin illərdə 180 min hektar sahədə yeni üzümlüklər salındı. Üzümlüklərin ümumi sahəsi 270 min hektara çatdırıldı. Üzümçülüyün inkişafı ilə yanaşı respublikada şərabçılığın inkişafı da təmin olundu. Vaxtilə (1980-1985-ci illər) Azərbaycanda sənaye miqyaslı üzüm bağlarının 85,3%-ni texniki üzüm sortları, 14,7%-ni isə süfrə sortalrı təşkil edirdi.
Təbiidir ki, üzümçülüyün inkişafını üzüm sortları olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Vaxtilə üzümlüklərin 69,1%-i suvarılma, 30,9%-i isə dəmyə şəraitində əkilib-becərilirdi. 80-ci illərdə Azərbaycanda mövcud olan üzümlüklərin 16,4%-i Mədrəsə, 11,2%-i Bayanşirə, 10,6%-i Həməşərə, 4,1%-i Xindoqnı, 2,4%-i Mələyi, 0,4%-i Ağ şirə və Misqalı, 3,4%-i Təbrizi, 1,5%-i Ağ şanı və Qara şanı yerli üzüm sortları (cəmi 50,1%) becərilən sahələr təşkil edirdi. Əsrlər boyu təbii xalq seleksiyası yolu ilə Azərbaycanda yerli üzüm sortları və formaları yaradılmışdır ki, bunların da öyrənilməsi, təsərrüfat baxımdan qiymətləndirilməsi, botaniki cəhətdən təsvir edilməsi və qruplar üzrə təsnif edilməsi tələb olunurdu.1980-1984-cü illərdə respublikada üzüm istehsalı 1,7-2,1 mln. tona, hektardan məhsuldarlıq müvafiq olaraq 70-100 sentnerə çatdırıldı. Artıq 1984-cü ildə üzümlüklərin əkin sahəsi 284,1 min hektar, üzüm yığımı 2,126 min ton, hektardan məhsuldarlıq respublikada ən yüksək həddinə çataraq 99,2 sentner təşkil etdi. Azərbaycan üzüm istehsalının həcminə görə keçmiş İttifaqda birinci yerə çıxdı.
Qanunvericilik bazası
19 oktyabr 2001-ci il tarixində "Üzümçülük və şərabçılıq haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir.
Həmçinin bax
- Azərbaycanda üzümçülük
- Yunis Rzayev — 1973-1985-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Üzümçülük və Şərabçılıq Komitəsinin sədri
İstinadlar
- . 2013-08-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-16.
- "Üzümçülük Və Şərabçılığın Inkişafında Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Rolu" (az.). Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Üzümçülük və Şərabçılıq Elmi Tədqiqat İnstitutu. 16.03.2023 tarixində arxivləşdirilib.
- "Üzümçülük və şərabçılıq haqqında" 2022-01-20 at the Wayback Machine Azərbaycan Respublikasının 19 oktyabr 2001-ci il tarixli, 208-IIQ nömrəli Qanunu. e-qanun.az (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycanda serabciliq Azerbaycan Respublikasindaki yeyinti senayesi sahelerinden biri Azerbaycanda serabciliq esasen sovet hakimiyyeti illerinde inkisaf etdirilen bir sahedir Dovlet Statistika Komitesinin DSK melumatina gore 2011 ci ilde respublikada 693 min dekalitr emteelik yeni satis ucun serab istehsal edilib Olke daxilinde istehlak edilen ve ya xarice gonderilen serab mehsullarinin hecmi ise bundan xeyli asagi olub Umumdunya Sehiyye Teskilatinin UST melumatina gore Azerbaycanda yasi 15 den yuxarilar arasinda adambasina caxir istehlaki ilde cemi 0 03 litre beraberdir 1984 cu ilde respublikada 2 1 mln ton uzum yigilmisdi ve hemin illerde olkede 100 110 mln dekalitr caxir materiali 10 4 mln dekalitr serab 1 4 mln dekalitr konyak serabi 1 5 milyon dekalitr sampan serabi istehsal edilmisdi SSRI nin sonuna yaxin Azerbaycanin toplam gucu 1 8 milyon ton olan 181 serab zavodu esasen Rusiya bazari ucun isleyirdi Qara uzumTarixiMonolit satosunun zirzemisinde hazir gozledilen serablar ve cellekler Sovet illerinde Azerbaycanda xususi fealiyyet gosterirdi Onun terkibine 256 xususi sovxoz hemcinin 97 sovxoz zavod 8 musteqil ilkin serab emali zavodu ve 10 eded tekrar serab emali zavodu daxil idi Komitenin muessislerinde 300 minden artiq insan isleyirdi 1980 ci ilde Azerbaycanda 120 milyon dekalitr caxir 1 16 milyon dekalitr konyak istehsal edilmisdi Hemin vaxtlar Azerbaycanin serab zavodlari 60 dan cox markali serab o cumleden 17 nov kemsirin caxir 20 nov portveyn tipli tund desert caxiri 11 nov desert caxiri ve 6 nov markali konyak istehsal edib 1982 ci ilde olkede 267 min hektar uzum sahesi olub ve hektardan mehsuldarliq 95 sentner teskil edib Olke uzre uzum istehsali 2 1 milyon teskil edib Hemin illerde uzumculukden gelen vesaitler olke budcesinin 40 faizin teskil edib Butovlukde ise Azerbaycan budcesinin 60 faizi kend teserrufatindan formalasirmis Hazirda ise Azerbaycan budcesinin gelir hissesinin 70 faizinden coxu neft qaz sektorundan gelen vesaitlerin hesabina temin edilir Yeni uzumculuk sektoru evvelki gucunu berpa ederse budce gelirlerinin temininde neft sektoruna layiqli alternativ ola biler Mixail Qorbacovun alkoqol eleyhine apardigi kampaniyanin en agir zerbesi Azerbaycana deymisdi ve 130 min hektar uzum bagi qisa muddet erzinde mehv edilmisdi Ermenistan terefinden isgal edilen Qarabag torpaqlarinda ise 45 min hektardan cox uzum bagi qalib Yeni 180 min hektara yaxin uzum bagi hele sovet illerinde itirilib Qalan 80 min hektardan cox uzum bagi ise musteqillik illerinde mehv oldu 1990 ci illerde Rusiya ile elaqelerin qirilmasi neticesinde serab zavodlari mehsulunu sata bilmedi ve ehaliden uzum tedaruk etmedi Neticede teserrufatlarda uzumlukler mehv edilerek yerinde taxil ve basqa bitkiler ekilmeye basladi Hazirda ise KTN terefinden enenevi uzumculuk rayonlarinda yeni yeni uzum baglarinin salinmasi siyaseti yurudulur Texminen her il bu rayonlar uzre saheler texminen 200 hektar artirilir Meselen kecen il Samaxida 1 1 min hektar uzum bagi olubsa bu il 1 3 min hektara catdirilib 2020 ci ilde Samaxida uzum baglarinin sahesi 5 5 min hektar olmalidir Xususi qebul edilmis Dovlet Proqrami cercivesinde 2020 ci ilde olke uzre uzum baglarinin sahesi 50 min hektara catdirilmalidir Baglar Samaxi Agsu Ismayilli Celilabad Gence Qazax Naxcivan bolgelerini ehate etmelidir Belelikle 2020 ci ile Azerbaycanda uzum istehsali 500 min tona catdirilmalidir KTN temsilcilerinin verdiyi melumata gore yigilan mehsulun 30 faizinin sufre uzumu olacagi dusunulur Qalan 350 min ton uzum ise emal edilerek markali serablara cevrilecek Uzumculuk ve serabciligin inkisafinda Heyder Eliyevin roluHeyder Eliyev 1969 cu ilde respublikaya rehberlik etdiyi dovrden baslayaraq uzumculuyun ve onun emal senayesinin inkisafina xususi diqqet yetirmis onun gosterisi ve qerarlari ile uzum baglarinin umumi sahesi genislenmis uzum istehsali ise yukselmisdir Heyder Eliyevin sexsi gosterisi ile respublikada uzumculuk ve serabciliq sa hesinin inkisafini idare etmek ve tenzimlemek meqsedi ile 1970 ci ilde respublika Dovlet Uzumculuk ve Serabciliq Komitesi yaradilmisdir Azerbaycanda uzumculuk ve serabciliq sahesinin elmi esaslarla inkisafini temin etmek ucun Nazirler Sovetinin 12 avqust 1976 ci il tarixli 269 sayli serencami ile Uzumculuk ve Serabciliq Elmi Tedqiqat Institutu yaradilmisdir Respublikanin butun zonalarinda uzumculuk ve serabciligin elmi esaslarini oyren mek ve elmi nailiyyetlerin istehsalata tetbiqi meqsedile bu institutun Naxcivan MR de Gence seherinde Samaxi ve Celilabad rayonlarinda tecrube stansiyalari ve dayaq menteqeleri yaradilmisdir Heyder Eliyevin uzumculuk sahesine gosterdiyi qaygi ve diqqetin esas neticesine xalqimiz 1984 cu ilde nail olmusdur Hemin il uzumluklerin umumi sahesi 286 min hektara catdirilaraq uzum istehsali 2 12 milyon ton hektardan mehsuldarliq ise 100 sentner teskil etmisdir Heyder Eliyevin tesebbusu ve telebi ile serabciliq senayesini muhendis texnoloq muhendis mexanik kadrlari ile temin etmek meqsedi ile 1981 ci ilde Gence seherinde Azerbaycan Texnologiya Institutunun yaradilmasi barede kecmis Ittifaq hokumeti xususi qerar qebul etmisdir Azerbaycan uzumculuyu Heyder Eliyevin respublikaya rehberlik etdiyi 1969 1982 illerde ozunun yuksek inkisaf merhelesini kecmisdir bele ki illerde uzumluklerin sahesi genislenir mehsuldarliq artir uzumun keyfiyyeti ilden ile yaxsilasirdi Respublikada uzumluklerin cografi cehetden yerlesdirilmesi uzumun ekildiyi butun rayonlarda elverisli torpaq iqlim seraitinin olmasi ile xarakterize olunur Uzumculuyun inkisafina dair nezerde tutulan tedbirlerin ugurla heyata kecirilmesi respublikamizin kecmis ittifaqda aparici yerlerden birini tutmasina ve tebii iqtisadi seraitden daha semereli istifade etmekle yuksekkeyfiyyetli sufre uzumu ve serab istehsal olunmasina imkan verdi 1970 ci ilden baslayaraq respublikada movcud uzumluklerin veziyyeti yaxsilasdirilir diger terefden ise elmi esaslara soykenen genis miqyasda yeni uzumlukler salinirdi Uzumculukde yaranmis problemleri tezlikle aradan qaldirmaq ucun H Eliyevin bilavasite rehberliyi altinda texiresalinmaz vezifeler mueyyen edildi ve Merkezi Komitenin burosunda Uzumculuyun inkisafinda ciddi noqsanlar ve respublikada uzum istehsalini ve serabciligi daha da yukseltmek sahesinde qarsiya qoyulan vezifelerin yerine yetirilmesini temin etmek tedbirleri haqqinda mesele muzakire edildi Bu ted birlerin ugurlu neticesi idi ki 1970 ci ilde 672 teserrufat uzum istehsali ile mesgul olmus o cumleden 244 ixtisaslasdirilmis uzumculuk sovxozlari teskil edilmisdir Bu dovrde uzumculuye dair genis tedqiqat isleri aparilaraq respublikada uzumculuk ve serabciligin intensiv inkisafini temin etmek ucun perspektivli 10 tebii iqtisadi bolge mueyyenlesdirilmis ve bu bolgelerde iri uzumculuk aqrar senaye birlikleri ve sovxozlar fealiyyet gostermisdir 1973 cu ilde uzum tedarukunun hecmi 397 min ton ve ya 1972 ci ildekinden 114 min ton ve ya 1971 ci ildekinden 186 min ton cox oldu H Eliyev butun muvafiq teskilatlara ve kend teserrufati orqanlarina istehsali yalniz intensivlesdirme yolu ile inkisaf etdirmeyin mumkun oldugunu izah edir ve bunun ucun her bir kolxoz ve sovxozda konkret tedbirler gorulmesini teleb edirdi 1970 ci ilde uzumluklerin sahesi 121 6 min hektara 5 il erzinde 50 min hektardan cox yeni uzumlukler salinaraq 1975 ci ilde 178 1 min hektara catdirilmisdir 1970 ci ile nisbeten 1975 ci ilde mehsul istehsali 2 defeye qeder artaraq 351 7 min tondan 706 2 min tona qeder artmis mehsuldarliq ise 46 8 s ha dan 65 1 s ha ya yukselmisdir Azerbaycanin ayri ayri uzumculuk teserrufatlarinda muxtelif sortlardan yeni uzumluklerin salinmasi genis vuset aldi Qeyd etmek lazimdir ki movcud uzum luklerde sufre ve texniki sortlarin ekinleri arasindaki nisbetin qeyri mutenasib olmasi ile elaqedar olaraq gelecekde oz keyfiyyeti ile ustunluk teskil eden yerli uzum sortlarinin ekin sahelerinin artirilmasi nezerde tutulurdu Kend teserrufati istehsalinin daha da ixtisaslasdirilmasi ve Azerbaycanda uzumculuyun ve serabciligin inkisafina dair tedbirler haqqinda kecmis Sov IKP ve Nazirler Sovetinin 22 fevral 1979 cu il qerari qarsiya mohtesem vezifeler qoy du Hemin qerara esasen 1990 ci ilde respublikada uzum istehsalinin 2 5 3 0 mil yon tona catdirilmasi nezerde tutulmusdur 1970 1980 ci illerde Respublikada uzumculuk yuksek temple inkisaf etmeye basladi Hemin illerde 180 min hektar sahede yeni uzumlukler salindi Uzumluklerin umumi sahesi 270 min hektara catdirildi Uzumculuyun inkisafi ile yanasi respublikada serabciligin inkisafi da temin olundu Vaxtile 1980 1985 ci iller Azerbaycanda senaye miqyasli uzum baglarinin 85 3 ni texniki uzum sortlari 14 7 ni ise sufre sortalri teskil edirdi Tebiidir ki uzumculuyun inkisafini uzum sortlari olmadan tesevvur etmek mumkun deyil Vaxtile uzumluklerin 69 1 i suvarilma 30 9 i ise demye se raitinde ekilib becerilirdi 80 ci illerde Azerbaycanda movcud olan uzumluklerin 16 4 i Medrese 11 2 i Bayansire 10 6 i Hemesere 4 1 i Xindoqni 2 4 i Meleyi 0 4 i Ag sire ve Misqali 3 4 i Tebrizi 1 5 i Ag sani ve Qara sani yerli uzum sortlari cemi 50 1 becerilen saheler teskil edirdi Esrler boyu tebii xalq seleksiyasi yolu ile Azerbaycanda yerli uzum sortlari ve formalari yaradilmisdir ki bunlarin da oyrenilmesi teserrufat baximdan qiymetlendirilmesi botaniki cehetden tesvir edilmesi ve qruplar uzre tesnif edilmesi teleb olunurdu 1980 1984 cu illerde respublikada uzum istehsali 1 7 2 1 mln tona hektardan mehsuldarliq muvafiq olaraq 70 100 sentnere catdirildi Artiq 1984 cu ilde uzumluklerin ekin sahesi 284 1 min hektar uzum yigimi 2 126 min ton hektardan mehsuldarliq respublikada en yuksek heddine cataraq 99 2 sentner teskil etdi Azerbaycan uzum istehsalinin hecmine gore kecmis Ittifaqda birinci yere cixdi Qanunvericilik bazasi19 oktyabr 2001 ci il tarixinde Uzumculuk ve serabciliq haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu qebul edilmisdir Hemcinin baxVikikitabda Serabciliq movzusuna dair metn var Azerbaycanda uzumculuk Yunis Rzayev 1973 1985 ci illerde Azerbaycan Dovlet Uzumculuk ve Serabciliq Komitesinin sedriIstinadlar 2013 08 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 01 16 Uzumculuk Ve Serabciligin Inkisafinda Umummilli Lider Heyder Eliyevin Rolu az Kend Teserrufati Nazirliyinin Uzumculuk ve Serabciliq Elmi Tedqiqat Institutu 16 03 2023 tarixinde arxivlesdirilib Uzumculuk ve serabciliq haqqinda 2022 01 20 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasinin 19 oktyabr 2001 ci il tarixli 208 IIQ nomreli Qanunu e qanun az az