Azərbaycan Respublikasının məhkəmə sistemi — Azərbaycan Respublikasında ilk dəfə olaraq birinci, apelyasiya və kassasiya instansiyalarından ibarət üçpilləli müstəqil məhkəmə sistemi yaradılmışdır.
Hazırda Azərbaycan Respublikasında rayon, şəhər məhkəmələri, ərazi yurisdiksiyası üzrə fəaliyyət göstərən hərbi, inzibati, kommersiya məhkəmələri, Ağır cinayətlər məhkəmələri, birinci instansiya məhkəməsi kimi fəaliyyət göstərir.
Apelyasiya məhkəmələrində birinci instansiya məhkəmələri tərəfindən cinayət və inzibati, mülki və inzibati-iqtisadi mübahisələrə dair işləri üzrə çıxarılmış qərarlardan verilən apelyasiya şikayətləri və apelyasiya protestləri üzrə işlərə baxılır.
Azərbaycan məhkəmə sisteminin tarixi
Çoxəsrlik dövlətçilik ənənəsi olan Azərbaycan Respublikasının məhkəmə tarixinin ən şərəfli anları 1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranması ilə eyni gündə may ayının 28-də təsis edilmiş və Xəlil bəy Xasməmmədov ilk ədliyyə naziri təyin olunmuşdur. Görülən bütün zəruri tədbirlərdən sonra Nazirlər Şurasının qərarı ilə 01 oktyabr 1918-ci ildə Bakı Dairə Məhkəməsinin və onun tərkibində prokurorluğun fəaliyyəti bərpa edilmiş, Məhkəmə Palatasının təsis edilməsinin labüdlüyü nəzərə alınaraq noyabr ayının 14-də Azərbaycan Məhkəmə Palatasının Əsasnaməsi təsdiq edilmişdir. 16 mart 1919-cu ildə Bakı Dairə Məhkəməsinin binasında Azərbaycan Məhkəmə Palatasının rəsmi açılışı olmuş və bundan etibarən palataya Bakı və Gəncə dairə məhkəmələrinin işləri daxil olmağa başlamışdır. Tərkibində Azərbaycan Məhkəmə Palatası fəaliyyət göstərən Ədliyyə Nazirliyinin yanında 1919-cu ilin əvvəllərində məhkəmə hissəsinə dair qanun layihələrinin hazırlanması üzrə xüsusi komissiya yaradılmış, hazırlanmış bir çox qanunlar parlamentin müzakirəsinə çıxarılmışdır. 1920-ci il aprel ayının 27–28-də Azərbaycan Demokratik Respublikası Rusiyanın XI Qızıl Ordusu tərəfindən işğal edildikdən sonra ədliyyə sistemində də köklü dəyişikliklər başlandı. Azərbaycan İnqilab Komitəsinin 13 may 1920-ci il tarixli qərarı ilə bütün ədliyyə sistemi ləğv edilərək Xalq Ədliyyə Komissarlığı yaradılmışır. Lakin 1930-cu ildə komissarlıq ləğv edilərək onun səlahiyyətləri aidiyyəti üzrə Ali Məhkəməyə, Mərkəzi icraiyyə Komitəsinə və digər orqanlara verilmişdir. 1933-cü ildə Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə Xalq Ədliyyə Komissarlığı yenidən təşkil edilmiş, Ədliyyə Komissarı eyni vaxtda Respublika Prokurorunun, onun müavini isə Ali Məhkəmə Sədrinin səlahiyyətini daşımışdır. 1937-ci ildə Xalq Ədliyyə Komissarlığının yeni Əsasnaməsi təsdiq edilərək onun səlahiyyətləri xeyli məhdudlaşdırılmışdır. Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 7 dekabr 1959-cu il tarixli qərarı ilə Ədliyyə Nazirliyi növbəti dəfə ləğv edilmiş, məhkəmə orqanlarının bütün fəaliyyətinə rəhbərlik və nəzarət, məhkəmə statistikasının aparılması Ali Məhkəməyə həvalə edilmişdir. Ədliyyə Nazirliyinin yenidən yaradılması möhtərəm Prezidentimiz cənab Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrə təsadüf edir. Belə ki, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 27 oktyabr 1970-ci il tarixli qərarı ilə Ədliyyə Nazirliyi təsis edilmiş, bununla da Azərbaycan ədliyyə tarixində yeni mərhələ başlanmışdır. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra ötən dövr ərzində ölkənin məhkəmə sistemində əsaslı islahatlar aparılmışdır. Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə aparılan ardıcıl məhkəmə hüquq islahatı nəticəsində ölkənin bütün hüquq sistemində köklü dəyişikliklər həyata keçirilmiş, qısa müddət ərzində yeni mütərəqqi qanunlar qəbul edilmiş, 3 pilləli yeni məhkəmə sistemi yaradılmışdır. Yeni məhkəmə sisteminin fəaliyyətə başlaması üçün hakimlərin şəffaf prosedur əsasında, beynəlxalq tələblərə uyğun test üsulu ilə imtahan və müsahibə ilə seçilməsi qərara alınmış, ölkə Prezidentinin yanında Məhkəmə-Hüquq Şurası yaradılmışdır. Məhkəmə-Hüquq Şurası tərəfindən hakimlərin göstərilən tələblər səviyyəsində seçilməsi təmin edilmişdir. Seçilmiş şəxslərin sırasından müxtəlif təbəqələrin nümayəndələri geniş təmsil olunmuş, nəticə etibarilə ölkədə müstəqil məhkəmə hakimiyyətinin yaradılması istiqamətində mühüm addım atılmışdır.
Məhkəmə sisteminin quruluşu
Azərbaycan Respublikasında birinci instansiya məhkəməsi kimi rayon (şəhər) məhkəmələri, ərazi yurisdiksiyası üzrə fəaliyyət göstərən hərbi, yerli inzibati-iqtisadi və ağır cinayətlər məhkəmələri fəaliyyət göstərir. Yeni məhkəmə sisteminə müvafiq olaraq ölkənin 6 regionunda apelyasiya məhkəmələri fəaliyyət göstərir. Apelyasiya məhkəmələri 4 kollegiyadan — mülki, cinayət, hərbi və inzibati-iqtisadi kollegiyalardan ibarət olmaqla müvafiq ərazi yurisdiksiyası üzrə fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Respublikasının məhkəmə sisteminə daxil olan Naxçıvan MR məhkəmələrinin təşkilində muxtar respublikanın ölkənin əsas ərazisindən kənarda yerləşməklə təcavüzkar Ermənistan Respublikası tərəfindən blokadada saxlanılması nəzərə alınmışdır. Belə ki, Naxçıvan MR Ali Məhkəməsi muxtar respublika məhkəmələrinə münasibətdə apelyasiya instansiyasıdır. Naxçıvan MR Ali Məhkəməsinin qərarlarına isə kassasiya qaydasında Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi tərəfindən baxılır.
Konstitusiyadan çıxarış (Maddə 125)
Məhkəmə hakimiyyətinin həyata keçirilməsi
I. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata keçirirlər.
II. Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının apelyasiya məhkəmələri, Azərbaycan Respublikasının ümumi məhkəmələri və digər ixtisaslaşdırılmış məhkəmələri həyata keçirirlər.
III. Məhkəmə hakimiyyəti Konstitusiya, mülki və cinayət məhkəmə icraatı vasitəsilə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər vasitələr ilə həyata keçirilir.
IV. Cinayət məhkəmə icraatında Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu və müdafiə tərəfi iştirak edir.
V. Məhkəmə quruluşu və məhkəmə icraatı qaydası qanunla müəyyən olunur. VI. Məhkəmələrin səlahiyyətlərinin dəyişdirilməsi məqsədilə müəyyən olunmamış hüquqi üsulların tətbiq edilməsi və fövqəladə məhkəmələrin yaradılması qadağandır.
Məhkəmə və Hüquq Şurası
Məhkəmə-Hüquq Şurası 2005-ci ilin fevral ayından fəaliyyətə başlamışdır. 15 nəfərdən ibarət olan Şura əsasən hakimlərdən (9 nəfər) formalaşmış, həmçinin onun tərkibinə hakimiyyətin digər qollarının, habelə məhkəmə prosesində tərəf olan prokurorluğun və vəkilliyin nümayəndələri daxil olmuşlar. Hakimlərin ilkin və davamlı tədrisinin təşkili, fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi, iş yerinin dəyişdirilməsi, vəzifədə irəli çəkilməsi, intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsi və onların fəaliyyəti ilə bağlı digər məsələlər bu orqanın səlahiyyətinə aid edilmişdir. Həmçinin hakimlərin intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsi proseduruna yenidən baxılmış və bu zaman məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyinin təmin olunmasına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Ötən illər ərzində Məhkəmə-Hüquq Şurası tərəfindən hakim korpusunun fəaliyyətinin prinsipial qiymətləndirilməsi nəticəsində 40-dək hakimin səlahiyyətlərinə xitam verilmiş, bütün məhkəmələrin hakimlərinin tərkibi tam təzələnmiş, yeni məhkəmələr, o cümlədən regional apelyasiya məhkəmələri yaradılmış, hakim ştatlarının sayı 50 % artırılmışdır. Məhkəmə-Hüquq Şurasının fəaliyyətinin əsaslarını Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr, "Məhkəmə-Hüquq Şurası haqqında", "Məhkəmələr və hakimlər haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunları və digər normativ hüquqi aktları təşkil edir. Məhkəmə-Hüquq Şurası daimi fəaliyyət göstərən müstəqil orqandır və təşkilati, maliyyə, habelə hər hansı başqa cəhətdən qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarından, yerli özünüidarə orqanlarından, habelə hüquqi və fiziki şəxslərdən asılı deyildir. Məhkəmə-Hüquq Şurası qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanları, Azərbaycan Respublikasının Vəkillər Kollegiyası, elmi təşkilatlarla qarşılıqlı fəaliyyət göstərir.
Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri
Konstitusiya Məhkəməsi
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilmiş məsələlərə dair ali konstitusiya ədalət mühakiməsi orqanıdır. Konstitusiya Məhkəməsi müstəqil dövlət orqanıdır və təşkilati, maliyyə, habelə hər hansı başqa cəhətdən qanunvericilik, icra və digər məhkəmə hakimiyyəti orqanlarından, yerli özünüidarə orqanlarından, habelə hüquqi və fiziki şəxslərdən asılı deyil. Konstitusiya Məhkəməsinin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının aliliyini təmin etmək, hər kəsin əsas hüquq və azadlıqlarını müdafiə etməkdir. Konstitusiya Məhkəməsi 14 iyul 1998-ci ildə yaradılıb. Konstitusiya Məhkəməsinin fəaliyyətinin hüquqi əsaslarını Azərbaycan Respublikasının 12 noyabr 1995-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyası (24 avqust 2002-ci il ümumxalq referendumu nəticəsində dəyişikliklər edilib), Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr, 23 dekabr 2003-cü ildə qəbul olunmuş "Konstitusiya Məhkəməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu, digər qanunlar və məhkəmənin Daxili Nizamnaməsi təşkil edir.
Konstitusiyadan çıxarış (Maddə 130)
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir.
II. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təyin edir.
III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında aşağıdakı məsələləri həll edir:
1) Azərbaycan Respublikası qanunlarının, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu;
2) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu;
3) Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına uyğunluğu;
4) Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin qərarlarının qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu;
5) bələdiyyə aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Azərbaycan Respublikası qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (Naxçıvan Muxtar Respublikasında həm də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına və Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) uyğunluğu;
6) Azərbaycan Respublikasının qüvvəyə minməmiş dövlətlərarası müqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Azərbaycan Respublikasının hökumətlərarası müqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu;
7) Naxçıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasının, qanunlarının, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qərarlarının və Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Naxçıvan Muxtar Respublikası qanunlarının, Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu; Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına uyğunluğu;
8) qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri arasında səlahiyyətlər bölgüsü ilə bağlı mübahisələr.
IV. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını və qanunlarını şərh edir.
V. Hər kəs onun hüquq və azadlıqlarını pozan qanunvericilik və icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktlarından, bələdiyyə və məhkəmə aktlarından qanunla müəyyən edilmiş qaydada bu maddənin III hissəsinin 1–7-ci bəndlərində göstərilən məsələlərin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən həll edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə pozulmuş insan hüquq və azadlıqlarının bərpa edilməsi məqsədilə şikayət verə bilər.
VI. Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş qaydada məhkəmələr insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsi məsələləri ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının və qanunlarının şərh edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edə bilərlər.
VII. Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə müvəkkili insan hüquq və azadlıqlarını pozan qanunvericilik və icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktlarından, bələdiyyə və məhkəmə aktlarından qanunla müəyyən edilmiş qaydada bu maddənin III hissəsinin 1–7-ci bəndlərində göstərilən məsələlərin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən həll edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə sorğu verə bilər.
VIII. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətləri də həyata keçirir.
IX. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi öz səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərə dair qərarlar qəbul edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı Azərbaycan Respublikası ərazisində məcburi qüvvəyə malikdir.
X. Qanunlar və digər aktlar, yaxud onların ayrı-ayrı müddəaları, Azərbaycan Respublikasının hökumətlərarası müqavilələri Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarında müəyyən edilmiş müddətdə qüvvədən düşür, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələri isə qüvvəyə minmir.
Ali Məhkəmə
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 131-ci maddəsinə və "Məhkəmələr və hakimlər haqqında" qanunun 77-ci maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi ümumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin icraatına aid olan mülki (o cümlədən inzibati və iqtisadi mübahisələrə dair), cinayət işləri və digər işlər üzrə ali məhkəmə orqanıdır. O, kassasiya qaydasında qanunla müəyyən edilmiş prosessual qaydada ədalət mühakiməsini həyata keçirir, məhkəmələrin praktikasına aid məsələlər üzrə izahatlar verir. Ali Məhkəmə Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhərində təşkil edilir, onun yurisdiksiyası Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisinə şamil edilir. Ali Məhkəmə tərəfindən apelyasiya məhkəmələrinin qərarlarına kassasiya qaydasında baxılır.
Konstitusiyadan çıxarış (Maddə 131)
I. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi ümumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin icraatına aid edilən mülki, cinayət və digər işlər üzrə ali məhkəmə orqanıdır; o, kassasiya qaydasında ədalət mühakiməsini həyata keçirir; məhkəmələrin praktikasına aid məsələlər üzrə izahatlar verir.
II. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təyin edir.
Apelyasiya məhkəməsi
Apelyasiya Məhkəmələri apelyasiya instansiyası məhkəməsi kimi öz ərazi yurisdiksiyasına aid edilmiş birinci instansiya məhkəmələri tərəfindən baxılmış mülki, inzibati və iqtisadi mübahisələrə dair, cinayət və inzibati xətalara dair işlər üzrə məhkəmə aktlarından verilmiş apelyasiya şikayətləri və apelyasiya protestləri üzrə işlərə baxır. Apelyasiya Məhkəməsi mülki kollegiyadan, inzibati-iqtisadi kollegiyadan, cinayət kollegiyasından və hərbi kollegiyadan ibarətdir. 16 iyul 2007-ci ildən fəaliyyətə başlayıb
Konstitusiyadan çıxarış (Maddə 132)
I. Azərbaycan Respublikasının apelyasiya məhkəmələri qanunla onların səlahiyyətlərinə aid edilmiş işlər üzrə yuxarı instansiya məhkəmələridir.
II. Azərbaycan Respublikasının apelyasiya məhkəmələrinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təyin edir.
Apelyasiya məhkəmələrinin siyahısı
- Bakı Apelyasiya Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Bakı şəhəri Binəqədi rayonu, Bakı şəhəri Qaradağ rayonu, Bakı şəhəri Yasamal rayonu, Bakı şəhəri Nizami rayonu, Bakı şəhəri Nərimanov rayonu, Bakı şəhəri Nəsimi rayonu, Bakı şəhəri Sabunçu rayonu, Bakı şəhəri Suraxanı rayonu, Bakı şəhəri Səbail rayonu, Bakı şəhəri Xətai rayonu, Bakı şəhəri Xəzər rayonu, Pirallahı rayonu.)
- Gəncə Apelyasiya Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağdam rayonu, Ağstafa rayonu, Bərdə rayonu, Daşkəsən rayonu, Gədəbəy rayonu, Gəncə şəhəri, Göygöl rayonu, Goranboy rayonu və Naftalan şəhəri, Kəlbəcər rayonu, Xocalı rayonu və Xankəndi şəhəri, Qazax rayonu, Samux rayonu, Şəmkir rayonu, Tərtər rayonu, Tovuz rayonu.)
- Sumqayıt Apelyasiya Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Abşeron rayonu, Qobustan rayonu, Xaçmaz rayonu, Xızı rayonu, Quba rayonu, Qubadlı rayonu, Qusar rayonu, Şamaxı rayonu, Şabran rayonu, Şuşa rayonu, Siyəzən rayonu, Sumqayıt şəhəri, Zəngilan rayonu.)
- Şirvan Apelyasiya Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağcabədi rayonu, Ağsu rayonu, Astara rayonu, Beyləqan rayonu, Biləsuvar rayonu, Füzuli rayonu, Hacıqabul rayonu, İmişli rayonu, Cəbrayıl rayonu, Cəlilabad rayonu, Xocavənd rayonu, Kürdəmir rayonu, Laçın rayonu, Lənkəran rayonu, Lerik rayonu, Masallı rayonu, Neftçala rayonu, Saatlı rayonu, Sabirabad rayonu, Salyan rayonu, Şirvan şəhəri, Ucar rayonu, Yardımlı rayonu, Zərdab rayonu.)
- Şəki Apelyasiya Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağdaş rayonu, Balakən rayonu, Göyçay rayonu, İsmayıllı rayonu, Mingəçevir şəhəri, Oğuz rayonu, Qəbələ rayonu, Qax rayonu, Şəki rayonu, Yevlax rayonu, Zaqatala rayonu.
İnzibati-iqtisadi məhkəmə
Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi iqtisadi mübahisələrə dair işlər üzrə yuxarı məhkəmə orqanıdır. İqtisad Məhkəməsi apelyasiya instansiyası məhkəməsi kimi qanunla müəyyən edilmiş qaydada yerli iqtisad məhkəmələrinin və Beynəlxalq müqavilələrdən irəli gələn mübahisələrə dair iqtisad məhkəməsinin baxdığı işlərə dair qərarlardan verilmiş apelyasiya şikayətləri və apelyasiya protestləri üzrə işlərə baxır. Məhkəmənin tərkibinə (hal-hazırda 11 hakimdən ibarətdir) məhkəmənin sədri, sədr müavini və hakimləri daxildirlər. İqtisad Məhkəməsi Rəyasət Heyətindən və işlərə baxmaq üçün yaradılan məhkəmə tərkiblərindən ibarətdir. İqtisad Məhkəməsinin Rəyasət Heyəti İqtisad Məhkəməsinin sədrindən, onun müavinindən və məhkəmə tərkiblərinin sədrlərindən ibarət tərkibdə fəaliyyət göstərir. İqtisad Məhkəməsi Rəyasət Heyətinin tərkibinə daxil olan şəxslərin öz səlahiyyətləri daxilində bərabər hüquqları vardır. İqtisad Məhkəməsinin Rəyasət Heyəti müvafiq işlər üzrə məhkəmə təcrübəsinin ümumiləşdirilməsi və məhkəmə statistikasının təhlili materiallarına baxır, qanunvericiliyin tətbiqi təcrübəsinə dair bu məhkəmələrin məlumatlarını dinləyir; qanunla müəyyən edilmiş qaydada iqtisadi sahədə qanunvericilik və digər normativ aktların Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunsuzluğu barədə Konstitusiya Məhkəməsinə sorğu verilməsi üçün Ali Məhkəməyə müraciət edir; İqtisad Məhkəməsi hakimlərinin sırasından məhkəmə tərkiblərini təsdiq edir; qanunvericilik aktlarının düzgün tətbiq edilməsi barədə yerli iqtisad məhkəmələri və Beynəlxalq müqavilələrdən irəli gələn mübahisələrə dair iqtisad məhkəməsinə metodik kömək göstərir; qanunvericilklə ona aid edilmiş digər səlahiyyətləri həyata keçirir.
İnzibati-iqtisadi məhkəmələrin siyahısı
- 1 saylı Bakı İnzibati-İqtisadi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Bakı şəhəri Binəqədi rayonu, Bakı şəhəri Qaradağ rayonu, Bakı şəhəri Nəsimi rayonu, Bakı şəhəri Səbail rayonu, Bakı şəhəri Yasamal rayonu.)
- 2 saylı Bakı İnzibati-İqtisadi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Bakı şəhəri Xətai rayonu, Bakı şəhəri Xəzər rayonu, Bakı şəhəri Nərimanov rayonu, Bakı şəhəri Nizami rayonu, Bakı şəhəri Sabunçu rayonu, Bakı şəhəri Suraxanı rayonu.)
- Gəncə İnzibati-İqtisadi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağdam rayonu, Ağstafa rayonu, Bərdə rayonu, Daşkəsən rayonu, Gədəbəy rayonu, Gəncə şəhəri, Goranboy rayonu və Naftalan şəhəri, Göyçay rayonu, Kəlbəcər rayonu, Xocalı rayonu və Xankəndi şəhəri, Qazax rayonu, Samux rayonu, Şəmkir rayonu, Tərtər rayonu, Tovuz rayonu.)
- Sumqayıt İnzibati-İqtisadi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: 'Abşeron rayonu, Qobustan rayonu, Xaçmaz rayonu, Xızı rayonu, Quba rayonu, Qubadlı rayonu, Qusar rayonu, Şamaxı rayonu, Şabran rayonu, Şuşa rayonu, Siyəzən rayonu, Sumqayıt şəhəri, Zəngilan rayonu.)
- Şirvan İnzibati-İqtisadi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağcabədi rayonu, Ağsu rayonu, Astara rayonu, Beyləqan rayonu, Biləsuvar rayonu, Füzuli rayonu, Hacıqabul rayonu, İmişli rayonu, Cəbrayıl rayonu, Cəlilabad rayonu, Xocavənd rayonu, Kürdəmir rayonu, Laçın rayonu, Lənkəran rayonu, Lerik rayonu, Masallı rayonu, Neftçala rayonu, Saatlı rayonu, Sabirabad rayonu, Salyan rayonu, Şirvan şəhəri, Ucar rayonu, Yardımlı rayonu, Zərdab rayonu.)
- Şəki İnzibati-İqtisadi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağdaş rayonu, Balakən rayonu, Göyçay rayonu, İsmayıllı rayonu, Mingəçevir rayonu, Oğuz rayonu, Qəbələ rayonu, Qax rayonu, Şəki rayonu, Yevlax rayonu, Zaqatala rayonu.)
Hərbi məhkəmə
Hərbi məhkəmə müvafiq ərazi yurisdiksiyası çərçivəsində müharibə və hərbi xidmət əleyhinə olan böyük ictimai təhlükə törətməyən və az ağır cinayətlərə dair, habelə hərbi qulluqçular tərəfindən törədilmiş böyük ictimai təhlükə törətməyən və az ağır cinayətlərə dair işlərə baxır (göstərilən cinayətlər hərbi qulluqçu olmayan şəxsin iştirakı ilə törədilərsə, onun barəsində işə də hərbi məhkəmə tərəfindən baxılır).
Hərbi məhkəmələrin siyahısı
- Bakı Hərbi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Bakı şəhəri Binəqədi rayonu, Bakı şəhəri Xətai rayonu, Bakı şəhəri Xəzər rayonu, Bakı şəhəri Qaradağ rayonu, Bakı şəhəri Nərimanov rayonu, Bakı şəhəri Nəsimi rayonu, Bakı şəhəri Nizami rayonu, Bakı şəhəri Sabunçu rayonu, Bakı şəhəri Səbail rayonu, Bakı şəhəri Suraxanı rayonu, Bakı şəhəri Yasamal rayonu, Abşeron rayonu, Xaçmaz rayonu, Xızı rayonu, Qobustan rayonu, Quba rayonu, Qusar rayonu, Siyəzən rayonu, Sumqayıt şəhəri, Şabran rayonu, Şamaxı rayonu, Şuşa rayonu.)
- Gəncə Hərbi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağstafa rayonu, Daşkəsən rayonu, Gədəbəy rayonu, Gəncə şəhəri Kəpəz rayonu, Gəncə şəhəri Nizami rayonu, Göygöl rayonu, Xankəndi şəhəri, Xocalı rayonu, Kəlbəcər rayonu, Qazax rayonu, Mingəçevir şəhəri, Samux rayonu, Şəmkir rayonu, Tovuz rayonu.)
- Füzuli Hərbi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Beyləqan rayonu, Cəbrayıl rayonu, Füzuli rayonu, Xocavənd rayonu, İmişli rayonu, Qubadlı rayonu, Laçın rayonu, Saatlı rayonu, Sabirabad rayonu, Zəngilan rayonu.)
- Tərtər Hərbi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağcabədi rayonu, Ağdam rayonu, Ağdaş rayonu, Ağsu rayonu, Balakən rayonu, Bərdə rayonu, Goranboy rayonu, Göyçay rayonu, İsmayıllı rayonu, Kürdəmir rayonu, Qax rayonu, Qəbələ rayonu, Oğuz rayonu, Şəki rayonu, Tərtər rayonu, Ucar rayonu, Yevlax rayonu, Zaqatala rayonu, Zərdab rayonu.)
- Cəlilabad Hərbi Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Astara rayonu, Biləsuvar rayonu, Cəlilabad rayonu, Hacıqabul rayonu, Lerik rayonu, Lənkəran rayonu, Masallı rayonu, Neftçala rayonu, Salyan rayonu, Şirvan şəhəri, Yardımlı rayonu.)
Ağır cinayətlər üzrə məhkəmə
Ağır Cinayətlər üzrə məhkəmələr müvafiq ərazi yurisdiksiyası çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi ilə ağır və xüsusilə ağır cinayət hesab olunan əməllər üzrə cinayət işlərinə baxır, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada cinayət törətmiş şəxslərin verilməsi (ekstradisiya) məsələsini həll edir.
Ağır cinayətlər üzrə məhkəmələrin siyahısı
- Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Bakı şəhəri Binəqədi rayonu, Bakı şəhəri Xətai rayonu, Bakı şəhəri Xəzər rayonu, Bakı şəhəri Qaradağ rayonu, Bakı şəhəri Nərimanov rayonu, Bakı şəhəri Nəsimi rayonu, Bakı şəhəri Nizami rayonu, Bakı şəhəri Sabunçu rayonu, Bakı şəhəri Səbail rayonu, Bakı şəhəri Suraxanı rayonu, Bakı şəhəri Yasamal rayonu, Abşeron rayonu, Xaçmaz rayonu, Xızı rayonu, Qobustan rayonu, Quba rayonu, Qubadlı rayonu, Qusar rayonu, Siyəzən rayonu, Sumqayıt şəhəri, Şabran rayonu, Şamaxı rayonu, Şuşa rayonu, Zəngilan rayonu.)
- Gəncə Ağır Cinayətlər Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağdam rayonu, Ağstafa rayonu, Bərdə rayonu, Daşkəsən rayonu, Gədəbəy rayonu, Gəncə şəhəri Kəpəz rayonu, Gəncə şəhəri Nizami rayonu, Goranboy rayonu, Göygöl rayonu, Xankəndi şəhəri, Xocalı rayonu, Kəlbəcər rayonu, Qazax rayonu, Naftalan şəhəri, Samux rayonu, Şəmkir rayonu, Tərtər rayonu, Tovuz rayonu.)
- Lənkəran Ağır Cinayətlər Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağcabədi rayonu, Ağsu rayonu, Astara rayonu, Beyləqan rayonu, Biləsuvar rayonu, Cəbrayıl rayonu, Cəlilabad rayonu, Füzuli rayonu, Hacıqabul rayonu, Xocavənd rayonu, İmişli rayonu, Kürdəmir rayonu, Laçın rayonu, Lerik rayonu, Lənkəran rayonu, Masallı rayonu, Neftçala rayonu, Saatlı rayonu, Sabirabad rayonu, Salyan rayonu, Şirvan şəhəri, Ucar rayonu, Yardımlı rayonu, Zərdab rayonu.)
- Şəki Ağır Cinayətlər Məhkəməsi (yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Ağdaş rayonu, Balakən rayonu, Göyçay rayonu, İsmayıllı rayonu, Qax rayonu, Qəbələ rayonu, Mingəçevir şəhəri, Oğuz rayonu, Şəki rayonu, Yevlax rayonu, Zaqatala rayonu.)
Rayon (şəhər) məhkəməsi
Rayon (şəhər) məhkəmələri birinci instansiya məhkəməsi kimi yurisdiksiyasına aid olan ərazilərdə qanunla səlahiyyətlərinə aid edilmiş mülki, cinayət, inzibati xətalara və digər işlərə baxır.
Rayon (şəhər) məhkəmələrinin siyahısı
- Bakı Şəhəri Binəqədi Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Qaradağ Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Xəzər Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Yasamal Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Nərimanov Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Nəsimi Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Nizami Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Sabunçu Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Səbail Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Suraxanı Rayon Məhkəməsi
- Bakı Şəhəri Xətai Rayon Məhkəməsi
- Abşeron Rayon Məhkəməsi
- Ağdam Rayon Məhkəməsi
- Ağdaş Rayon Məhkəməsi
- Ağstafa Rayon Məhkəməsi
- Ağsu Rayon Məhkəməsi
- Ağcabədi Rayon Məhkəməsi
- Astara Rayon Məhkəməsi
- Balakən Rayon Məhkəməsi
- Beyləqan Rayon Məhkəməsi
- Bərdə Rayon Məhkəməsi
- Biləsuvar Rayon Məhkəməsi
- Qazax Rayon Məhkəməsi
- Qax Rayon Məhkəməsi
- Qəbələ Rayon Məhkəməsi
- Qobustan Rayon Məhkəməsi
- Quba Rayon Məhkəməsi
- Qubadlı Rayon Məhkəməsi
- Qusar Rayon Məhkəməsi
- Daşkəsən Rayon Məhkəməsi
- Zaqatala Rayon Məhkəməsi
- Zəngilan Rayon Məhkəməsi
- Zərdab Rayon Məhkəməsi
- İmişli Rayon Məhkəməsi
- İsmayıllı Rayon Məhkəməsi
- Yardımlı Rayon Məhkəməsi
- Yevlax Rayon Məhkəməsi
- Kəlbəcər Rayon Məhkəməsi
- Kürdəmir Rayon Məhkəməsi
- Gədəbəy Rayon Məhkəməsi
- Gəncə Şəhəri Kəpəz Rayon Məhkəməsi
- Gəncə Şəhəri Nizami Rayon Məhkəməsi
- Goranboy Rayon Məhkəməsi
- Göyçay Rayon Məhkəməsi
- Göygöl Rayon Məhkəməsi
- Laçın Rayon Məhkəməsi
- Lerik Rayon Məhkəməsi
- Lənkəran Rayon Məhkəməsi
- Masallı Rayon Məhkəməsi
- Mingəçevir Şəhər Məhkəməsi
- Naftalan Şəhər Məhkəməsi
- Neftçala Rayon Məhkəməsi
- Oğuz Rayon Məhkəməsi
- Saatlı Rayon Məhkəməsi
- Sabirabad Rayon Məhkəməsi
- Salyan Rayon Məhkəməsi
- Samux Rayon Məhkəməsi
- Siyəzən Rayon Məhkəməsi
- Sumqayıt Şəhər Məhkəməsi
- Tərtər Rayon Məhkəməsi
- Tovuz Rayon Məhkəməsi
- Ucar Rayon Məhkəməsi
- Füzuli Rayon Məhkəməsi
- Xankəndi Şəhər Məhkəməsi
- Xaçmaz Rayon Məhkəməsi
- Xızı Rayon Məhkəməsi
- Xocavənd Rayon Məhkəməsi
- Xocalı Rayon Məhkəməsi
- Hacıqabul Rayon Məhkəməsi
- Cəbrayıl Rayon Məhkəməsi
- Cəlilabad Rayon Məhkəməsi
- Şabran Rayon Məhkəməsi
- Şirvan Şəhər Məhkəməsi
- Şamaxı Rayon Məhkəməsi
- Şəki Rayon Məhkəməsi
- Şəmkir Rayon Məhkəməsi
- Şuşa Rayon Məhkəməsi
Naxçıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri
(Yurisdiksiyasına aid olan ərazi vahidləri: Naxçıvan şəhəri, Babək rayonu, Culfa rayonu, Kəngərli rayonu, Ordubad rayonu, Sədərək rayonu, Şahbuz rayonu və Şərur rayonu)
- Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məhkəməsi
- Naxçıvan Muxtar Respublikasının İnzibati-İqtisadi Məhkəməsi
- Naxçıvan Muxtar Respublikasının Hərbi Məhkəməsi
- Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsi
- Rayon (şəhər) məhkəmələri
- Naxçıvan Şəhər Məhkəməsi
- Babək Rayon Məhkəməsi
- Ordubad Rayon Məhkəməsi
- Sədərək Rayon Məhkəməsi
- Culfa Rayon Məhkəməsi
- Şahbuz Rayon Məhkəməsi
- Şərur Rayon Məhkəməsi
- Kəngərli Rayon Məhkəməsi
Prokurorluq
Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu
Müstəqil Azərbaycan dövlətində prokurorluq orqanlarının tarixi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması günündən sonra başlayıb. 1918-ci ilin noyabr ayının 18-də Nazirlər Şurası tərəfindən "Azərbaycan Məhkəmə Palatası haqqında Əsasnamə" təsdiq edilib. F. Xoyski, X. Xasməmmədov Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ədliyyə nazirləri, eyni zamanda baş prokurorları olublar. Müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyi süquta yetirildikdən sonra 11 iyul 1922-ci il tarixində Azərbaycan SSR-də sovet prokurorluğunun əsası qoyulub. Bakı kommunası dövründə və ondan sonrakı dövrlərdə xalq ədliyyə komissarları Ə. Qarayev, B. Vəlibəyli, B. Talıblı, A. Sultanova, Y. Məmmədov həm də Azərbaycan SSR-nin baş prokurorları olmuşlar. 1991-ci ildə Azərbaycan öz müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra respublika yeni dövrə qədəm qoyub. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada və hallarda qanunların icra və tətbiq olunmasına nəzarət edir; qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət işləri başlayır və ibtidai istintaq aparır, ibtidai istintaqa prosessual rəhbərlik edir və qanunlara riayət edilməsini təmin edir, məhkəmədə dövlət ittihamını müdafiə edir, məhkəmədə iddia qaldırır, mülki və iqtisadi mübahisələrə dair işlərə baxılmasında iddiaçı kimi iştirak edir, məhkəmə qərarlarından protest verir. Bundan başqa, məhkəmələr tərəfindən təyin edilmiş cəzaların məqsədinə nail olunmasında iştirak etmək, təhqiqat və əməliyyat-axtarış orqanlarının fəaliyyətində qanunların icra və tətbiq olunmasına, qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada və hallarda qanunların icra və tətbiq olunmasına, nəzarət etmək də prokurorluğun fəaliyyət istiqamətlərinə aiddir. Prokurorluğun üzərinə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında, bu Qanunda və prosessual qanunvericilikdə nəzərdə tutulmamış vəzifələrin qoyulması yolverilməzdir. Hər il oktyabr ayının 1-də Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun əməkdaşları öz peşə bayramlarını qeyd edirlər.
Keçmiş Sovet Sosialist Respublikalar İttifaqının (SSRİ) tərkibində olarkən Azərbaycan Respublikasında prokurorluq orqanlarının fəaliyyəti "SSRİ prokurorluğu haqqında" 30 noyabr 1979-cu il tarixli İttifaq Qanunu ilə tənzimlənirdi. SSRİ dağıldıqdan sonra həmin prokurorluqlar ləğv edildi və müstəqil Azərbaycan Respublikasının hərbi prokurorluq orqanları yaradılmağa başlandı. Hazırda respublikada hərbi prokurorluqların yaradılması və fəaliyyəti üçün hüquqi baza rolunu Azərbaycan Respublikasının 1995-ci il tarixdə qəbul edilmiş Konstitusiyası, 7 dekabr 1999-cu il tarixli "Prokurorluq haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 29 iyun 2001-ci il tarixli "Prokurorluq orqanlarında qulluq keçmə haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu, həmçinin "Hərbi xidmət haqqında", "Hərbi qulluqçuların statusu haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunları və digər normativ aktlar oynayır. Azərbaycan Respublikasının Hərbi Prokurorluğu ixtisaslaşdırılmış prokurorluq olmaqla Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrində və Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş başqa silahlı birləşmələrdə, Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə hərbi prokurorluqlara aid edilmiş səlahiyyətləri həyata keçirir. Azərbaycan Respublikasının Hərbi Prokurorluğu tutulmuş və həbs edilmiş hərbi qulluqçuların saxlanıldığı yerlərdə, intizam hissələrində, eləcə də cəzaların hərbi hissələrdə icra edilməsi zamanı qanunlara və hərbi nizamnamələrə əməl olunmasına nəzarət edir. Hərbi prokurorluq öz vəzifələrini hərbi idarəetmə orqanlarından, komandanlıqdan asılı olmayaraq icra edir. Hərbi prokurorluqların işçiləri xidməti vəzifələrinin icrası ilə əlaqədar bütün hərbi idarəçilik orqanlarının, hərbi hissələrin, hərbi müəssisə və idarələrin bina və ərazilərinə maneəsiz daxil ola bilərlər. Hərbi prokurorluq orqanlarında qulluq edən vətəndaşların hərbi xidmətə çağırışı, onların ehtiyata və istefaya buraxılması Azərbaycan Respublikası Hərbi prokuroru tərəfindən həyata keçirilir.
Ədalət Mühakiməsinin rəsmi emblemi
Ədalət Mühakiməsinin rəsmi emblemi Azərbaycan Respublikasının 22 iyun 1999-cu il tarixli 689-IQ Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Ədalət mühakiməsinin rəsmi emblemi Azərbaycan Respublikası bayrağının üçrəngli rəmzi təsvir olunmuş Azərbaycan Respublikasının xəritəsinin fonunda ayaq üstə gözü bağlı, sağ əlində tərəzi, sol əlində isə üzü aşağı qılınc tutmuş qadın təsvirindən ibarətdir. Təsvir çevrə daxilində yerləşdirilmiş və çevrə aşağı tərəflərdən postamentin içərisindən yuxarı istiqamətə doğru möhkəmlik, sarsılmazlıq, dözümlülük: güc və şöhrət rəmzi olan palıd ağacının yaşıl rəngli budaqları ilə əhatə edilmişdir. Çevrənin yuxarı hissəsində qızılı fonda "Azərbaycan Respublikası" sözləri yazılmışdır. Postament üstündə dayanmış qadının təsviri monoxrom rənglə işlənmişdir. Qızılı rəngdə olan postamentin üzərində "ədalət mühakiməsi" sözləri yazılmışdır. Qadının başı üzərində günəş şüaları təsvir edilmişdir. Emblemin arxa tərəfində postamentin üzərində "1999-cu il" sözləri yazılmışdır.
Hakimlərin xüsusi geyimi
1. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin və apelyasiya instansiyası məhkəmələrinin hakimlərinə xüsusi geyimi müvafiq olaraq Ali Məhkəmənin sədri və apelyasiya instansiyası məhkəmələrinin sədrləri təqdim edir.
Azərbaycan Respublikasının digər məhkəmələrinin hakimlərinə xüsusi geyimi Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı təqdim edir.
2. Azərbaycan Respublikası məhkəmələrinin hakimləri xüsusi geyimi məhkəmə iclaslarına geyinirlər.
3. Azərbaycan Respublikası məhkəmələri hakimlərinin səlahiyyət müddəti bitdikdə hakimin xüsusi geyimi həmin şəxsdə qalır.
4. Hakimlərin xüsusi geyimi aşağıdakı kimi təsvir olunur:
Azərbaycan Respublikası məhkəmələri hakimlərinin xüsusi geyimi qara rəngli ipək parçadan çiyindən aşağı qatlarla genişlənmiş formada tikilən, 10 sm ölçüdə qara məxmər parçadan dairəvi yaxalığı olan və ön tərəfdən düymələnən əbadır. Əbanın uzunluğu yerdən 3–4 sm təşkil edir. Xüsusi geyimin qolları yuxarıdan aşağı genişlənmiş olur və aşağı hissəsinə 6 sm ölçüdə qara məxmər parçadan mancet tikilir. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi hakimlərinin xüsusi geyiminin yaxasına və qollarına yaşıl rəngdə haşiyə tikilir.
5. Hakimlərin xüsusi geyiminin verilməsi qaydalarını, normalarını və istifadə müddətlərini Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi
- Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu
- Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi
- Azərbaycan Respublikası Məhkəmə sistemi
- Azərbaycan Respublikası Məhkəmə-Hüquq Şurası
- Azərbaycan Respublikası İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili
- Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Məhkəmə Ekspertizası Mərkəzi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan Respublikasinin mehkeme sistemi Azerbaycan Respublikasinda ilk defe olaraq birinci apelyasiya ve kassasiya instansiyalarindan ibaret ucpilleli musteqil mehkeme sistemi yaradilmisdir Hazirda Azerbaycan Respublikasinda rayon seher mehkemeleri erazi yurisdiksiyasi uzre fealiyyet gosteren herbi inzibati kommersiya mehkemeleri Agir cinayetler mehkemeleri birinci instansiya mehkemesi kimi fealiyyet gosterir Apelyasiya mehkemelerinde birinci instansiya mehkemeleri terefinden cinayet ve inzibati mulki ve inzibati iqtisadi mubahiselere dair isleri uzre cixarilmis qerarlardan verilen apelyasiya sikayetleri ve apelyasiya protestleri uzre islere baxilir Azerbaycan mehkeme sisteminin tarixiCoxesrlik dovletcilik enenesi olan Azerbaycan Respublikasinin mehkeme tarixinin en serefli anlari 1918 ci ilde Azerbaycan Demokratik Respublikasinin yaranmasi ile eyni gunde may ayinin 28 de tesis edilmis ve Xelil bey Xasmemmedov ilk edliyye naziri teyin olunmusdur Gorulen butun zeruri tedbirlerden sonra Nazirler Surasinin qerari ile 01 oktyabr 1918 ci ilde Baki Daire Mehkemesinin ve onun terkibinde prokurorlugun fealiyyeti berpa edilmis Mehkeme Palatasinin tesis edilmesinin labudluyu nezere alinaraq noyabr ayinin 14 de Azerbaycan Mehkeme Palatasinin Esasnamesi tesdiq edilmisdir 16 mart 1919 cu ilde Baki Daire Mehkemesinin binasinda Azerbaycan Mehkeme Palatasinin resmi acilisi olmus ve bundan etibaren palataya Baki ve Gence daire mehkemelerinin isleri daxil olmaga baslamisdir Terkibinde Azerbaycan Mehkeme Palatasi fealiyyet gosteren Edliyye Nazirliyinin yaninda 1919 cu ilin evvellerinde mehkeme hissesine dair qanun layihelerinin hazirlanmasi uzre xususi komissiya yaradilmis hazirlanmis bir cox qanunlar parlamentin muzakiresine cixarilmisdir 1920 ci il aprel ayinin 27 28 de Azerbaycan Demokratik Respublikasi Rusiyanin XI Qizil Ordusu terefinden isgal edildikden sonra edliyye sisteminde de koklu deyisiklikler baslandi Azerbaycan Inqilab Komitesinin 13 may 1920 ci il tarixli qerari ile butun edliyye sistemi legv edilerek Xalq Edliyye Komissarligi yaradilmisir Lakin 1930 cu ilde komissarliq legv edilerek onun selahiyyetleri aidiyyeti uzre Ali Mehkemeye Merkezi icraiyye Komitesine ve diger orqanlara verilmisdir 1933 cu ilde Merkezi Icraiyye Komitesinin qerari ile Xalq Edliyye Komissarligi yeniden teskil edilmis Edliyye Komissari eyni vaxtda Respublika Prokurorunun onun muavini ise Ali Mehkeme Sedrinin selahiyyetini dasimisdir 1937 ci ilde Xalq Edliyye Komissarliginin yeni Esasnamesi tesdiq edilerek onun selahiyyetleri xeyli mehdudlasdirilmisdir Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin 7 dekabr 1959 cu il tarixli qerari ile Edliyye Nazirliyi novbeti defe legv edilmis mehkeme orqanlarinin butun fealiyyetine rehberlik ve nezaret mehkeme statistikasinin aparilmasi Ali Mehkemeye hevale edilmisdir Edliyye Nazirliyinin yeniden yaradilmasi mohterem Prezidentimiz cenab Heyder Eliyevin Azerbaycana rehberlik etdiyi dovre tesaduf edir Bele ki Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin 27 oktyabr 1970 ci il tarixli qerari ile Edliyye Nazirliyi tesis edilmis bununla da Azerbaycan edliyye tarixinde yeni merhele baslanmisdir Azerbaycan musteqillik elde etdikden sonra oten dovr erzinde olkenin mehkeme sisteminde esasli islahatlar aparilmisdir Heyder Eliyevin rehberliyi ile aparilan ardicil mehkeme huquq islahati neticesinde olkenin butun huquq sisteminde koklu deyisiklikler heyata kecirilmis qisa muddet erzinde yeni mutereqqi qanunlar qebul edilmis 3 pilleli yeni mehkeme sistemi yaradilmisdir Yeni mehkeme sisteminin fealiyyete baslamasi ucun hakimlerin seffaf prosedur esasinda beynelxalq teleblere uygun test usulu ile imtahan ve musahibe ile secilmesi qerara alinmis olke Prezidentinin yaninda Mehkeme Huquq Surasi yaradilmisdir Mehkeme Huquq Surasi terefinden hakimlerin gosterilen telebler seviyyesinde secilmesi temin edilmisdir Secilmis sexslerin sirasindan muxtelif tebeqelerin numayendeleri genis temsil olunmus netice etibarile olkede musteqil mehkeme hakimiyyetinin yaradilmasi istiqametinde muhum addim atilmisdir Mehkeme sisteminin qurulusuAzerbaycan Respublikasinda birinci instansiya mehkemesi kimi rayon seher mehkemeleri erazi yurisdiksiyasi uzre fealiyyet gosteren herbi yerli inzibati iqtisadi ve agir cinayetler mehkemeleri fealiyyet gosterir Yeni mehkeme sistemine muvafiq olaraq olkenin 6 regionunda apelyasiya mehkemeleri fealiyyet gosterir Apelyasiya mehkemeleri 4 kollegiyadan mulki cinayet herbi ve inzibati iqtisadi kollegiyalardan ibaret olmaqla muvafiq erazi yurisdiksiyasi uzre fealiyyet gosterir Azerbaycan Respublikasinin mehkeme sistemine daxil olan Naxcivan MR mehkemelerinin teskilinde muxtar respublikanin olkenin esas erazisinden kenarda yerlesmekle tecavuzkar Ermenistan Respublikasi terefinden blokadada saxlanilmasi nezere alinmisdir Bele ki Naxcivan MR Ali Mehkemesi muxtar respublika mehkemelerine munasibetde apelyasiya instansiyasidir Naxcivan MR Ali Mehkemesinin qerarlarina ise kassasiya qaydasinda Azerbaycan Respublikasinin Ali Mehkemesi terefinden baxilir Konstitusiyadan cixaris Madde 125 Mehkeme hakimiyyetinin heyata kecirilmesi I Azerbaycan Respublikasinda mehkeme hakimiyyetini edalet muhakimesi yolu ile yalniz mehkemeler heyata kecirirler II Mehkeme hakimiyyetini Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi Azerbaycan Respublikasinin Ali Mehkemesi Azerbaycan Respublikasinin apelyasiya mehkemeleri Azerbaycan Respublikasinin umumi mehkemeleri ve diger ixtisaslasdirilmis mehkemeleri heyata kecirirler III Mehkeme hakimiyyeti Konstitusiya mulki ve cinayet mehkeme icraati vasitesile ve qanunla nezerde tutulmus diger vasiteler ile heyata kecirilir IV Cinayet mehkeme icraatinda Azerbaycan Respublikasinin Prokurorlugu ve mudafie terefi istirak edir V Mehkeme qurulusu ve mehkeme icraati qaydasi qanunla mueyyen olunur VI Mehkemelerin selahiyyetlerinin deyisdirilmesi meqsedile mueyyen olunmamis huquqi usullarin tetbiq edilmesi ve fovqelade mehkemelerin yaradilmasi qadagandir Mehkeme ve Huquq SurasiMehkeme Huquq Surasi 2005 ci ilin fevral ayindan fealiyyete baslamisdir 15 neferden ibaret olan Sura esasen hakimlerden 9 nefer formalasmis hemcinin onun terkibine hakimiyyetin diger qollarinin habele mehkeme prosesinde teref olan prokurorlugun ve vekilliyin numayendeleri daxil olmuslar Hakimlerin ilkin ve davamli tedrisinin teskili fealiyyetinin qiymetlendirilmesi is yerinin deyisdirilmesi vezifede ireli cekilmesi intizam mesuliyyetine celb edilmesi ve onlarin fealiyyeti ile bagli diger meseleler bu orqanin selahiyyetine aid edilmisdir Hemcinin hakimlerin intizam mesuliyyetine celb edilmesi proseduruna yeniden baxilmis ve bu zaman mehkeme hakimiyyetinin musteqilliyinin temin olunmasina xususi diqqet yetirilmisdir Oten iller erzinde Mehkeme Huquq Surasi terefinden hakim korpusunun fealiyyetinin prinsipial qiymetlendirilmesi neticesinde 40 dek hakimin selahiyyetlerine xitam verilmis butun mehkemelerin hakimlerinin terkibi tam tezelenmis yeni mehkemeler o cumleden regional apelyasiya mehkemeleri yaradilmis hakim statlarinin sayi 50 artirilmisdir Mehkeme Huquq Surasinin fealiyyetinin esaslarini Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasi Azerbaycan Respublikasinin terefdar cixdigi beynelxalq muqavileler Mehkeme Huquq Surasi haqqinda Mehkemeler ve hakimler haqqinda Azerbaycan Respublikasinin qanunlari ve diger normativ huquqi aktlari teskil edir Mehkeme Huquq Surasi daimi fealiyyet gosteren musteqil orqandir ve teskilati maliyye habele her hansi basqa cehetden qanunvericilik icra ve mehkeme hakimiyyeti orqanlarindan yerli ozunuidare orqanlarindan habele huquqi ve fiziki sexslerden asili deyildir Mehkeme Huquq Surasi qanunvericilik icra ve mehkeme hakimiyyeti orqanlari Azerbaycan Respublikasinin Vekiller Kollegiyasi elmi teskilatlarla qarsiliqli fealiyyet gosterir Azerbaycan Respublikasinin mehkemeleriKonstitusiya Mehkemesi Esas meqale Azerbaycan Respublikasi Konstitusiya Mehkemesi Azerbaycan Respublikasi Konstitusiya Mehkemesi Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasi ile onun selahiyyetlerine aid edilmis meselelere dair ali konstitusiya edalet muhakimesi orqanidir Konstitusiya Mehkemesi musteqil dovlet orqanidir ve teskilati maliyye habele her hansi basqa cehetden qanunvericilik icra ve diger mehkeme hakimiyyeti orqanlarindan yerli ozunuidare orqanlarindan habele huquqi ve fiziki sexslerden asili deyil Konstitusiya Mehkemesinin esas meqsedi Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin aliliyini temin etmek her kesin esas huquq ve azadliqlarini mudafie etmekdir Konstitusiya Mehkemesi 14 iyul 1998 ci ilde yaradilib Konstitusiya Mehkemesinin fealiyyetinin huquqi esaslarini Azerbaycan Respublikasinin 12 noyabr 1995 ci ilde qebul edilmis Konstitusiyasi 24 avqust 2002 ci il umumxalq referendumu neticesinde deyisiklikler edilib Azerbaycan Respublikasinin terefdar cixdigi beynelxalq muqavileler 23 dekabr 2003 cu ilde qebul olunmus Konstitusiya Mehkemesi haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu diger qanunlar ve mehkemenin Daxili Nizamnamesi teskil edir Konstitusiyadan cixaris Madde 130 Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi 9 hakimden ibaretdir II Azerbaycan Respublikasi Konstitusiya Mehkemesinin hakimlerini Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin teqdimati ile Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisi teyin edir III Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesinin Azerbaycan Respublikasi Prokurorlugunun Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin sorgusu esasinda asagidaki meseleleri hell edir 1 Azerbaycan Respublikasi qanunlarinin Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin ferman ve serencamlarinin Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin qerarlarinin Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerar ve serencamlarinin merkezi icra hakimiyyeti orqanlarinin normativ huquqi aktlarinin Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasina uygunlugu 2 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin fermanlarinin Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerarlarinin merkezi icra hakimiyyeti orqanlarinin normativ huquqi aktlarinin Azerbaycan Respublikasi qanunlarina uygunlugu 3 Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerarlarinin merkezi icra hakimiyyeti orqanlarinin normativ huquqi aktlarinin Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin fermanlarina uygunlugu 4 Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesinin qerarlarinin qanunda nezerde tutulmus hallarda Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasina ve qanunlarina uygunlugu 5 belediyye aktlarinin Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasina Azerbaycan Respublikasi qanunlarina Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin fermanlarina Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerarlarina Naxcivan Muxtar Respublikasinda hem de Naxcivan Muxtar Respublikasinin Konstitusiyasina qanunlarina ve Naxcivan Muxtar Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerarlarina uygunlugu 6 Azerbaycan Respublikasinin quvveye minmemis dovletlerarasi muqavilelerinin Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasina uygunlugu Azerbaycan Respublikasinin hokumetlerarasi muqavilelerinin Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasina ve qanunlarina uygunlugu 7 Naxcivan Muxtar Respublikasi Konstitusiyasinin qanunlarinin Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin qerarlarinin ve Nazirler Kabinetinin qerarlarinin Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasina uygunlugu Naxcivan Muxtar Respublikasi qanunlarinin Naxcivan Muxtar Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerarlarinin Azerbaycan Respublikasi qanunlarina uygunlugu Naxcivan Muxtar Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerarlarinin Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin fermanlarina ve Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerarlarina uygunlugu 8 qanunvericilik icra ve mehkeme hakimiyyetleri arasinda selahiyyetler bolgusu ile bagli mubahiseler IV Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesinin Azerbaycan Respublikasi Prokurorlugunun Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin sorgusu esasinda Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasini ve qanunlarini serh edir V Her kes onun huquq ve azadliqlarini pozan qanunvericilik ve icra hakimiyyeti orqanlarinin normativ aktlarindan belediyye ve mehkeme aktlarindan qanunla mueyyen edilmis qaydada bu maddenin III hissesinin 1 7 ci bendlerinde gosterilen meselelerin Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi terefinden hell edilmesi ucun Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesine pozulmus insan huquq ve azadliqlarinin berpa edilmesi meqsedile sikayet vere biler VI Azerbaycan Respublikasinin qanunlari ile mueyyen edilmis qaydada mehkemeler insan huquq ve azadliqlarinin heyata kecirilmesi meseleleri ile bagli Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin ve qanunlarinin serh edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesine muraciet ede bilerler VII Azerbaycan Respublikasinin Insan huquqlari uzre muvekkili insan huquq ve azadliqlarini pozan qanunvericilik ve icra hakimiyyeti orqanlarinin normativ aktlarindan belediyye ve mehkeme aktlarindan qanunla mueyyen edilmis qaydada bu maddenin III hissesinin 1 7 ci bendlerinde gosterilen meselelerin Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi terefinden hell edilmesi ucun Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesine sorgu vere biler VIII Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi bu Konstitusiyada nezerde tutulmus diger selahiyyetleri de heyata kecirir IX Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi oz selahiyyetlerine aid edilen meselelere dair qerarlar qebul edir Azerbaycan Respublikasi Konstitusiya Mehkemesinin qerari Azerbaycan Respublikasi erazisinde mecburi quvveye malikdir X Qanunlar ve diger aktlar yaxud onlarin ayri ayri muddealari Azerbaycan Respublikasinin hokumetlerarasi muqavileleri Azerbaycan Respublikasi Konstitusiya Mehkemesinin qerarinda mueyyen edilmis muddetde quvveden dusur Azerbaycan Respublikasinin dovletlerarasi muqavileleri ise quvveye minmir Ali Mehkeme Esas meqale Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesi Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin 131 ci maddesine ve Mehkemeler ve hakimler haqqinda qanunun 77 ci maddesine uygun olaraq Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesi umumi ve ixtisaslasdirilmis mehkemelerin icraatina aid olan mulki o cumleden inzibati ve iqtisadi mubahiselere dair cinayet isleri ve diger isler uzre ali mehkeme orqanidir O kassasiya qaydasinda qanunla mueyyen edilmis prosessual qaydada edalet muhakimesini heyata kecirir mehkemelerin praktikasina aid meseleler uzre izahatlar verir Ali Mehkeme Azerbaycan Respublikasinin paytaxti Baki seherinde teskil edilir onun yurisdiksiyasi Azerbaycan Respublikasinin butun erazisine samil edilir Ali Mehkeme terefinden apelyasiya mehkemelerinin qerarlarina kassasiya qaydasinda baxilir Konstitusiyadan cixaris Madde 131 I Azerbaycan Respublikasinin Ali Mehkemesi umumi ve ixtisaslasdirilmis mehkemelerin icraatina aid edilen mulki cinayet ve diger isler uzre ali mehkeme orqanidir o kassasiya qaydasinda edalet muhakimesini heyata kecirir mehkemelerin praktikasina aid meseleler uzre izahatlar verir II Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesinin hakimlerini Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin teqdimati ile Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisi teyin edir Apelyasiya mehkemesi Apelyasiya Mehkemeleri apelyasiya instansiyasi mehkemesi kimi oz erazi yurisdiksiyasina aid edilmis birinci instansiya mehkemeleri terefinden baxilmis mulki inzibati ve iqtisadi mubahiselere dair cinayet ve inzibati xetalara dair isler uzre mehkeme aktlarindan verilmis apelyasiya sikayetleri ve apelyasiya protestleri uzre islere baxir Apelyasiya Mehkemesi mulki kollegiyadan inzibati iqtisadi kollegiyadan cinayet kollegiyasindan ve herbi kollegiyadan ibaretdir 16 iyul 2007 ci ilden fealiyyete baslayib Konstitusiyadan cixaris Madde 132 I Azerbaycan Respublikasinin apelyasiya mehkemeleri qanunla onlarin selahiyyetlerine aid edilmis isler uzre yuxari instansiya mehkemeleridir II Azerbaycan Respublikasinin apelyasiya mehkemelerinin hakimlerini Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin teqdimati ile Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisi teyin edir Apelyasiya mehkemelerinin siyahisi Baki Apelyasiya Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Baki seheri Bineqedi rayonu Baki seheri Qaradag rayonu Baki seheri Yasamal rayonu Baki seheri Nizami rayonu Baki seheri Nerimanov rayonu Baki seheri Nesimi rayonu Baki seheri Sabuncu rayonu Baki seheri Suraxani rayonu Baki seheri Sebail rayonu Baki seheri Xetai rayonu Baki seheri Xezer rayonu Pirallahi rayonu Gence Apelyasiya Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agdam rayonu Agstafa rayonu Berde rayonu Daskesen rayonu Gedebey rayonu Gence seheri Goygol rayonu Goranboy rayonu ve Naftalan seheri Kelbecer rayonu Xocali rayonu ve Xankendi seheri Qazax rayonu Samux rayonu Semkir rayonu Terter rayonu Tovuz rayonu Sumqayit Apelyasiya Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Abseron rayonu Qobustan rayonu Xacmaz rayonu Xizi rayonu Quba rayonu Qubadli rayonu Qusar rayonu Samaxi rayonu Sabran rayonu Susa rayonu Siyezen rayonu Sumqayit seheri Zengilan rayonu Sirvan Apelyasiya Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agcabedi rayonu Agsu rayonu Astara rayonu Beyleqan rayonu Bilesuvar rayonu Fuzuli rayonu Haciqabul rayonu Imisli rayonu Cebrayil rayonu Celilabad rayonu Xocavend rayonu Kurdemir rayonu Lacin rayonu Lenkeran rayonu Lerik rayonu Masalli rayonu Neftcala rayonu Saatli rayonu Sabirabad rayonu Salyan rayonu Sirvan seheri Ucar rayonu Yardimli rayonu Zerdab rayonu Seki Apelyasiya Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agdas rayonu Balaken rayonu Goycay rayonu Ismayilli rayonu Mingecevir seheri Oguz rayonu Qebele rayonu Qax rayonu Seki rayonu Yevlax rayonu Zaqatala rayonu Inzibati iqtisadi mehkeme Azerbaycan Respublikasinin Iqtisad Mehkemesi iqtisadi mubahiselere dair isler uzre yuxari mehkeme orqanidir Iqtisad Mehkemesi apelyasiya instansiyasi mehkemesi kimi qanunla mueyyen edilmis qaydada yerli iqtisad mehkemelerinin ve Beynelxalq muqavilelerden ireli gelen mubahiselere dair iqtisad mehkemesinin baxdigi islere dair qerarlardan verilmis apelyasiya sikayetleri ve apelyasiya protestleri uzre islere baxir Mehkemenin terkibine hal hazirda 11 hakimden ibaretdir mehkemenin sedri sedr muavini ve hakimleri daxildirler Iqtisad Mehkemesi Reyaset Heyetinden ve islere baxmaq ucun yaradilan mehkeme terkiblerinden ibaretdir Iqtisad Mehkemesinin Reyaset Heyeti Iqtisad Mehkemesinin sedrinden onun muavininden ve mehkeme terkiblerinin sedrlerinden ibaret terkibde fealiyyet gosterir Iqtisad Mehkemesi Reyaset Heyetinin terkibine daxil olan sexslerin oz selahiyyetleri daxilinde beraber huquqlari vardir Iqtisad Mehkemesinin Reyaset Heyeti muvafiq isler uzre mehkeme tecrubesinin umumilesdirilmesi ve mehkeme statistikasinin tehlili materiallarina baxir qanunvericiliyin tetbiqi tecrubesine dair bu mehkemelerin melumatlarini dinleyir qanunla mueyyen edilmis qaydada iqtisadi sahede qanunvericilik ve diger normativ aktlarin Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasina ve qanunlarina uygunsuzlugu barede Konstitusiya Mehkemesine sorgu verilmesi ucun Ali Mehkemeye muraciet edir Iqtisad Mehkemesi hakimlerinin sirasindan mehkeme terkiblerini tesdiq edir qanunvericilik aktlarinin duzgun tetbiq edilmesi barede yerli iqtisad mehkemeleri ve Beynelxalq muqavilelerden ireli gelen mubahiselere dair iqtisad mehkemesine metodik komek gosterir qanunvericilkle ona aid edilmis diger selahiyyetleri heyata kecirir Inzibati iqtisadi mehkemelerin siyahisi 1 sayli Baki Inzibati Iqtisadi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Baki seheri Bineqedi rayonu Baki seheri Qaradag rayonu Baki seheri Nesimi rayonu Baki seheri Sebail rayonu Baki seheri Yasamal rayonu 2 sayli Baki Inzibati Iqtisadi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Baki seheri Xetai rayonu Baki seheri Xezer rayonu Baki seheri Nerimanov rayonu Baki seheri Nizami rayonu Baki seheri Sabuncu rayonu Baki seheri Suraxani rayonu Gence Inzibati Iqtisadi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agdam rayonu Agstafa rayonu Berde rayonu Daskesen rayonu Gedebey rayonu Gence seheri Goranboy rayonu ve Naftalan seheri Goycay rayonu Kelbecer rayonu Xocali rayonu ve Xankendi seheri Qazax rayonu Samux rayonu Semkir rayonu Terter rayonu Tovuz rayonu Sumqayit Inzibati Iqtisadi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Abseron rayonu Qobustan rayonu Xacmaz rayonu Xizi rayonu Quba rayonu Qubadli rayonu Qusar rayonu Samaxi rayonu Sabran rayonu Susa rayonu Siyezen rayonu Sumqayit seheri Zengilan rayonu Sirvan Inzibati Iqtisadi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agcabedi rayonu Agsu rayonu Astara rayonu Beyleqan rayonu Bilesuvar rayonu Fuzuli rayonu Haciqabul rayonu Imisli rayonu Cebrayil rayonu Celilabad rayonu Xocavend rayonu Kurdemir rayonu Lacin rayonu Lenkeran rayonu Lerik rayonu Masalli rayonu Neftcala rayonu Saatli rayonu Sabirabad rayonu Salyan rayonu Sirvan seheri Ucar rayonu Yardimli rayonu Zerdab rayonu Seki Inzibati Iqtisadi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agdas rayonu Balaken rayonu Goycay rayonu Ismayilli rayonu Mingecevir rayonu Oguz rayonu Qebele rayonu Qax rayonu Seki rayonu Yevlax rayonu Zaqatala rayonu Herbi mehkeme Herbi mehkeme muvafiq erazi yurisdiksiyasi cercivesinde muharibe ve herbi xidmet eleyhine olan boyuk ictimai tehluke toretmeyen ve az agir cinayetlere dair habele herbi qulluqcular terefinden toredilmis boyuk ictimai tehluke toretmeyen ve az agir cinayetlere dair islere baxir gosterilen cinayetler herbi qulluqcu olmayan sexsin istiraki ile toredilerse onun baresinde ise de herbi mehkeme terefinden baxilir Herbi mehkemelerin siyahisi Baki Herbi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Baki seheri Bineqedi rayonu Baki seheri Xetai rayonu Baki seheri Xezer rayonu Baki seheri Qaradag rayonu Baki seheri Nerimanov rayonu Baki seheri Nesimi rayonu Baki seheri Nizami rayonu Baki seheri Sabuncu rayonu Baki seheri Sebail rayonu Baki seheri Suraxani rayonu Baki seheri Yasamal rayonu Abseron rayonu Xacmaz rayonu Xizi rayonu Qobustan rayonu Quba rayonu Qusar rayonu Siyezen rayonu Sumqayit seheri Sabran rayonu Samaxi rayonu Susa rayonu Gence Herbi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agstafa rayonu Daskesen rayonu Gedebey rayonu Gence seheri Kepez rayonu Gence seheri Nizami rayonu Goygol rayonu Xankendi seheri Xocali rayonu Kelbecer rayonu Qazax rayonu Mingecevir seheri Samux rayonu Semkir rayonu Tovuz rayonu Fuzuli Herbi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Beyleqan rayonu Cebrayil rayonu Fuzuli rayonu Xocavend rayonu Imisli rayonu Qubadli rayonu Lacin rayonu Saatli rayonu Sabirabad rayonu Zengilan rayonu Terter Herbi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agcabedi rayonu Agdam rayonu Agdas rayonu Agsu rayonu Balaken rayonu Berde rayonu Goranboy rayonu Goycay rayonu Ismayilli rayonu Kurdemir rayonu Qax rayonu Qebele rayonu Oguz rayonu Seki rayonu Terter rayonu Ucar rayonu Yevlax rayonu Zaqatala rayonu Zerdab rayonu Celilabad Herbi Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Astara rayonu Bilesuvar rayonu Celilabad rayonu Haciqabul rayonu Lerik rayonu Lenkeran rayonu Masalli rayonu Neftcala rayonu Salyan rayonu Sirvan seheri Yardimli rayonu Agir cinayetler uzre mehkeme Agir Cinayetler uzre mehkemeler muvafiq erazi yurisdiksiyasi cercivesinde Azerbaycan Respublikasinin Cinayet Mecellesi ile agir ve xususile agir cinayet hesab olunan emeller uzre cinayet islerine baxir habele Azerbaycan Respublikasinin qanunvericiliyi ile mueyyen edilmis qaydada cinayet toretmis sexslerin verilmesi ekstradisiya meselesini hell edir Agir cinayetler uzre mehkemelerin siyahisi Baki Agir Cinayetler Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Baki seheri Bineqedi rayonu Baki seheri Xetai rayonu Baki seheri Xezer rayonu Baki seheri Qaradag rayonu Baki seheri Nerimanov rayonu Baki seheri Nesimi rayonu Baki seheri Nizami rayonu Baki seheri Sabuncu rayonu Baki seheri Sebail rayonu Baki seheri Suraxani rayonu Baki seheri Yasamal rayonu Abseron rayonu Xacmaz rayonu Xizi rayonu Qobustan rayonu Quba rayonu Qubadli rayonu Qusar rayonu Siyezen rayonu Sumqayit seheri Sabran rayonu Samaxi rayonu Susa rayonu Zengilan rayonu Gence Agir Cinayetler Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agdam rayonu Agstafa rayonu Berde rayonu Daskesen rayonu Gedebey rayonu Gence seheri Kepez rayonu Gence seheri Nizami rayonu Goranboy rayonu Goygol rayonu Xankendi seheri Xocali rayonu Kelbecer rayonu Qazax rayonu Naftalan seheri Samux rayonu Semkir rayonu Terter rayonu Tovuz rayonu Lenkeran Agir Cinayetler Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agcabedi rayonu Agsu rayonu Astara rayonu Beyleqan rayonu Bilesuvar rayonu Cebrayil rayonu Celilabad rayonu Fuzuli rayonu Haciqabul rayonu Xocavend rayonu Imisli rayonu Kurdemir rayonu Lacin rayonu Lerik rayonu Lenkeran rayonu Masalli rayonu Neftcala rayonu Saatli rayonu Sabirabad rayonu Salyan rayonu Sirvan seheri Ucar rayonu Yardimli rayonu Zerdab rayonu Seki Agir Cinayetler Mehkemesi yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Agdas rayonu Balaken rayonu Goycay rayonu Ismayilli rayonu Qax rayonu Qebele rayonu Mingecevir seheri Oguz rayonu Seki rayonu Yevlax rayonu Zaqatala rayonu Rayon seher mehkemesi Rayon seher mehkemeleri birinci instansiya mehkemesi kimi yurisdiksiyasina aid olan erazilerde qanunla selahiyyetlerine aid edilmis mulki cinayet inzibati xetalara ve diger islere baxir Rayon seher mehkemelerinin siyahisi Baki Seheri Bineqedi Rayon Mehkemesi Baki Seheri Qaradag Rayon Mehkemesi Baki Seheri Xezer Rayon Mehkemesi Baki Seheri Yasamal Rayon Mehkemesi Baki Seheri Nerimanov Rayon Mehkemesi Baki Seheri Nesimi Rayon Mehkemesi Baki Seheri Nizami Rayon Mehkemesi Baki Seheri Sabuncu Rayon Mehkemesi Baki Seheri Sebail Rayon Mehkemesi Baki Seheri Suraxani Rayon Mehkemesi Baki Seheri Xetai Rayon Mehkemesi Abseron Rayon Mehkemesi Agdam Rayon Mehkemesi Agdas Rayon Mehkemesi Agstafa Rayon Mehkemesi Agsu Rayon Mehkemesi Agcabedi Rayon Mehkemesi Astara Rayon Mehkemesi Balaken Rayon Mehkemesi Beyleqan Rayon Mehkemesi Berde Rayon Mehkemesi Bilesuvar Rayon Mehkemesi Qazax Rayon Mehkemesi Qax Rayon Mehkemesi Qebele Rayon Mehkemesi Qobustan Rayon Mehkemesi Quba Rayon Mehkemesi Qubadli Rayon Mehkemesi Qusar Rayon Mehkemesi Daskesen Rayon Mehkemesi Zaqatala Rayon Mehkemesi Zengilan Rayon Mehkemesi Zerdab Rayon Mehkemesi Imisli Rayon Mehkemesi Ismayilli Rayon Mehkemesi Yardimli Rayon Mehkemesi Yevlax Rayon Mehkemesi Kelbecer Rayon Mehkemesi Kurdemir Rayon Mehkemesi Gedebey Rayon Mehkemesi Gence Seheri Kepez Rayon Mehkemesi Gence Seheri Nizami Rayon Mehkemesi Goranboy Rayon Mehkemesi Goycay Rayon Mehkemesi Goygol Rayon Mehkemesi Lacin Rayon Mehkemesi Lerik Rayon Mehkemesi Lenkeran Rayon Mehkemesi Masalli Rayon Mehkemesi Mingecevir Seher Mehkemesi Naftalan Seher Mehkemesi Neftcala Rayon Mehkemesi Oguz Rayon Mehkemesi Saatli Rayon Mehkemesi Sabirabad Rayon Mehkemesi Salyan Rayon Mehkemesi Samux Rayon Mehkemesi Siyezen Rayon Mehkemesi Sumqayit Seher Mehkemesi Terter Rayon Mehkemesi Tovuz Rayon Mehkemesi Ucar Rayon Mehkemesi Fuzuli Rayon Mehkemesi Xankendi Seher Mehkemesi Xacmaz Rayon Mehkemesi Xizi Rayon Mehkemesi Xocavend Rayon Mehkemesi Xocali Rayon Mehkemesi Haciqabul Rayon Mehkemesi Cebrayil Rayon Mehkemesi Celilabad Rayon Mehkemesi Sabran Rayon Mehkemesi Sirvan Seher Mehkemesi Samaxi Rayon Mehkemesi Seki Rayon Mehkemesi Semkir Rayon Mehkemesi Susa Rayon Mehkemesi Naxcivan Muxtar Respublikasinin mehkemeleri Yurisdiksiyasina aid olan erazi vahidleri Naxcivan seheri Babek rayonu Culfa rayonu Kengerli rayonu Ordubad rayonu Sederek rayonu Sahbuz rayonu ve Serur rayonu Naxcivan Muxtar Respublikasinin Ali Mehkemesi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Inzibati Iqtisadi Mehkemesi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Herbi Mehkemesi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Agir Cinayetler Mehkemesi Rayon seher mehkemeleri Naxcivan Seher Mehkemesi Babek Rayon Mehkemesi Ordubad Rayon Mehkemesi Sederek Rayon Mehkemesi Culfa Rayon Mehkemesi Sahbuz Rayon Mehkemesi Serur Rayon Mehkemesi Kengerli Rayon MehkemesiProkurorluqAzerbaycan Respublikasi Bas Prokurorlugu Esas meqale Azerbaycan Respublikasinin Bas Prokurorlugu Musteqil Azerbaycan dovletinde prokurorluq orqanlarinin tarixi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin yaranmasi gununden sonra baslayib 1918 ci ilin noyabr ayinin 18 de Nazirler Surasi terefinden Azerbaycan Mehkeme Palatasi haqqinda Esasname tesdiq edilib F Xoyski X Xasmemmedov Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Edliyye nazirleri eyni zamanda bas prokurorlari olublar Musteqil Azerbaycan dovletciliyi suquta yetirildikden sonra 11 iyul 1922 ci il tarixinde Azerbaycan SSR de sovet prokurorlugunun esasi qoyulub Baki kommunasi dovrunde ve ondan sonraki dovrlerde xalq edliyye komissarlari E Qarayev B Velibeyli B Talibli A Sultanova Y Memmedov hem de Azerbaycan SSR nin bas prokurorlari olmuslar 1991 ci ilde Azerbaycan oz musteqilliyini yeniden berpa etdikden sonra respublika yeni dovre qedem qoyub Azerbaycan Respublikasinin Prokurorlugu qanunla nezerde tutulmus qaydada ve hallarda qanunlarin icra ve tetbiq olunmasina nezaret edir qanunla nezerde tutulmus hallarda cinayet isleri baslayir ve ibtidai istintaq aparir ibtidai istintaqa prosessual rehberlik edir ve qanunlara riayet edilmesini temin edir mehkemede dovlet ittihamini mudafie edir mehkemede iddia qaldirir mulki ve iqtisadi mubahiselere dair islere baxilmasinda iddiaci kimi istirak edir mehkeme qerarlarindan protest verir Bundan basqa mehkemeler terefinden teyin edilmis cezalarin meqsedine nail olunmasinda istirak etmek tehqiqat ve emeliyyat axtaris orqanlarinin fealiyyetinde qanunlarin icra ve tetbiq olunmasina qanunla nezerde tutulmus qaydada ve hallarda qanunlarin icra ve tetbiq olunmasina nezaret etmek de prokurorlugun fealiyyet istiqametlerine aiddir Prokurorlugun uzerine Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasinda bu Qanunda ve prosessual qanunvericilikde nezerde tutulmamis vezifelerin qoyulmasi yolverilmezdir Her il oktyabr ayinin 1 de Azerbaycan Respublikasi Prokurorlugunun emekdaslari oz pese bayramlarini qeyd edirler Azerbaycan Respublikasinin Herbi Prokurorlugu Kecmis Sovet Sosialist Respublikalar Ittifaqinin SSRI terkibinde olarken Azerbaycan Respublikasinda prokurorluq orqanlarinin fealiyyeti SSRI prokurorlugu haqqinda 30 noyabr 1979 cu il tarixli Ittifaq Qanunu ile tenzimlenirdi SSRI dagildiqdan sonra hemin prokurorluqlar legv edildi ve musteqil Azerbaycan Respublikasinin herbi prokurorluq orqanlari yaradilmaga baslandi Hazirda respublikada herbi prokurorluqlarin yaradilmasi ve fealiyyeti ucun huquqi baza rolunu Azerbaycan Respublikasinin 1995 ci il tarixde qebul edilmis Konstitusiyasi 7 dekabr 1999 cu il tarixli Prokurorluq haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu 29 iyun 2001 ci il tarixli Prokurorluq orqanlarinda qulluq kecme haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu hemcinin Herbi xidmet haqqinda Herbi qulluqcularin statusu haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunlari ve diger normativ aktlar oynayir Azerbaycan Respublikasinin Herbi Prokurorlugu ixtisaslasdirilmis prokurorluq olmaqla Azerbaycan Respublikasinin Silahli Quvvelerinde ve Azerbaycan Respublikasinin qanunvericiliyinde nezerde tutulmus basqa silahli birlesmelerde Azerbaycan Respublikasinin qanunlari ile herbi prokurorluqlara aid edilmis selahiyyetleri heyata kecirir Azerbaycan Respublikasinin Herbi Prokurorlugu tutulmus ve hebs edilmis herbi qulluqcularin saxlanildigi yerlerde intizam hisselerinde elece de cezalarin herbi hisselerde icra edilmesi zamani qanunlara ve herbi nizamnamelere emel olunmasina nezaret edir Herbi prokurorluq oz vezifelerini herbi idareetme orqanlarindan komandanliqdan asili olmayaraq icra edir Herbi prokurorluqlarin iscileri xidmeti vezifelerinin icrasi ile elaqedar butun herbi idarecilik orqanlarinin herbi hisselerin herbi muessise ve idarelerin bina ve erazilerine maneesiz daxil ola bilerler Herbi prokurorluq orqanlarinda qulluq eden vetendaslarin herbi xidmete cagirisi onlarin ehtiyata ve istefaya buraxilmasi Azerbaycan Respublikasi Herbi prokuroru terefinden heyata kecirilir Edalet Muhakimesinin resmi emblemiEdalet Muhakimesinin resmi emblemi Azerbaycan Respublikasinin 22 iyun 1999 cu il tarixli 689 IQ Qanunu ile tesdiq edilmisdir Edalet muhakimesinin resmi emblemi Azerbaycan Respublikasi bayraginin ucrengli remzi tesvir olunmus Azerbaycan Respublikasinin xeritesinin fonunda ayaq uste gozu bagli sag elinde terezi sol elinde ise uzu asagi qilinc tutmus qadin tesvirinden ibaretdir Tesvir cevre daxilinde yerlesdirilmis ve cevre asagi tereflerden postamentin icerisinden yuxari istiqamete dogru mohkemlik sarsilmazliq dozumluluk guc ve sohret remzi olan palid agacinin yasil rengli budaqlari ile ehate edilmisdir Cevrenin yuxari hissesinde qizili fonda Azerbaycan Respublikasi sozleri yazilmisdir Postament ustunde dayanmis qadinin tesviri monoxrom rengle islenmisdir Qizili rengde olan postamentin uzerinde edalet muhakimesi sozleri yazilmisdir Qadinin basi uzerinde gunes sualari tesvir edilmisdir Emblemin arxa terefinde postamentin uzerinde 1999 cu il sozleri yazilmisdir Hakimlerin xususi geyimi1 Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesinin ve apelyasiya instansiyasi mehkemelerinin hakimlerine xususi geyimi muvafiq olaraq Ali Mehkemenin sedri ve apelyasiya instansiyasi mehkemelerinin sedrleri teqdim edir Azerbaycan Respublikasinin diger mehkemelerinin hakimlerine xususi geyimi Azerbaycan Respublikasinin muvafiq icra hakimiyyeti orqani teqdim edir 2 Azerbaycan Respublikasi mehkemelerinin hakimleri xususi geyimi mehkeme iclaslarina geyinirler 3 Azerbaycan Respublikasi mehkemeleri hakimlerinin selahiyyet muddeti bitdikde hakimin xususi geyimi hemin sexsde qalir 4 Hakimlerin xususi geyimi asagidaki kimi tesvir olunur Azerbaycan Respublikasi mehkemeleri hakimlerinin xususi geyimi qara rengli ipek parcadan ciyinden asagi qatlarla genislenmis formada tikilen 10 sm olcude qara mexmer parcadan dairevi yaxaligi olan ve on terefden duymelenen ebadir Ebanin uzunlugu yerden 3 4 sm teskil edir Xususi geyimin qollari yuxaridan asagi genislenmis olur ve asagi hissesine 6 sm olcude qara mexmer parcadan mancet tikilir Azerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesi hakimlerinin xususi geyiminin yaxasina ve qollarina yasil rengde hasiye tikilir 5 Hakimlerin xususi geyiminin verilmesi qaydalarini normalarini ve istifade muddetlerini Azerbaycan Respublikasinin muvafiq icra hakimiyyeti orqani mueyyen edir Xarici kecidlerAzerbaycan Respublikasi Ali Mehkemesi Azerbaycan Respublikasi Bas Prokurorlugu Azerbaycan Respublikasi Konstitusiya Mehkemesi Azerbaycan Respublikasi Mehkeme sistemi Azerbaycan Respublikasi Mehkeme Huquq Surasi Azerbaycan Respublikasi Insan Huquqlari uzre Muvekkili Azerbaycan Respublikasi Edliyye Nazirliyi Mehkeme Ekspertizasi Merkezi