Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Aviasiya mühərrikləri — daxilində yanma olan istilik mühərrikləri sinfinə aiddirlər. Belə mühərriklərdə yanacağın yanması hesabına istiliyin alınması və onun işə çevrilməsi baş verir.
Uçuş aparatlarının hərəkətini təmin etmək üçün onların alın müqavimətini dəf edən müəyyən dartı qüvvəsi tətbiq olunmalıdır. Uçuşda dartı qüvvəsinin alınması güc qurğusu adlanan qurğular kompleksindən ibarətdir.
Beləliklə güc qurğusu iki əsas funksiyanı yerinə yetirir:
- təyyarədə olan ehtiyat yanacağının kimyəvi enerjisini mexaniki enerjiyə çevirir
- alınmış işdən istifadə edərək, mühərrikə daxil olan hava selini sürətləndirir; burada alınan reaktiv qüvvə güc qurğusu tərəfindən yaradılan və inkişaf etdirilən dartı qüvvəsidir.
Göstərilən iki funksiya iki ayrı-ayrı qurğuda həyata keçirilir:
- işin alındığı qurğu – güc mühərriki (və ya sadəcə mühərrik)
- dartı qüvvəsinin yarandığı qurğu-hərəkətetdirici
Kimyəvi enerji birbaşa işə çevrilmədiyindən enerji iki pillədə çevrilir. Əvvəlcə yanacaq hava ilə qarışdırılaraq yandırılır, nəticədə kimyəvi enerji istilik enerjisinə çevrilir. Sonra istilik enerjisinin bir hissəsi mexaniki enerjiyə çevrilir. Mexaniki enerji sonra mühərrikin iş tsiklində istifadə olunur.
Hərəkətetdirici aparat kimi hava vintləri və ventilyatorlar istifadə olunurlar.
Ancaq müasir təyyarələrin güc qurğularında güc mühərriki və hərəkətetdirici iki ayrı-ayrı qurğularda deyil, ümumi bir mühərrikdə birləşdirilir və hava reaktiv mühərrikləri (HRM) adlandırılır.
HRM-nin sadə konstruksiyasında mühərrikə daxil olan hava eyni vaxtda işin və dartı qüvvəsinin alınmasına sərf olunur. Ancaq elə HRM var ki, mühərrikdən keçən havanın müəyyən hissəsi işin alınması üçün, qalan hissəsi sürətləndirilmə üçün istifadə olunur. Ona görə mühərrikin müvafiq konstruksiya elementləri hərəkətetdirici funksiyasını yerinə yetirir.
Reaktiv mühərriklərdə işin alınması və dartı qüvvəsinin yaradılma prosesi iş prosesi adlanır.
İstilik enerjisinin mexaniki enerjiyə çevrilməsi yalnız işçi cismin termodinamik genişlənmə prosesində mümkündür. Ona görə istənilən iş prosesində istiliyin qaza və ya hava verilməsi (yanacağın yandırılması) böyük təzyiqdə baş verməlidir, bundan sonra qaz genişlənməlidir. İstilik verildikdən sonra qazın genişlənməsi artdıqca işə çevrilən istilik miqdarı da artır. Ona görə yanacağın kimyəvi enerjisinin istifadəsinin yüksək dərəcəsini almaq üçün qazın genişlənmədə təzyiq düşküsünü istilik verilmədən əvvəl mümkün qədər artırmaq lazımdır.
Beləliklə, istənilən səmərəli iş prosesi ayrılıqda gedən 3 ardıcıl prosesdən ibarətdtr:
- Havanın sıxılması
- Yanacağın yandırılması (p=const və ya v=const şərtində)
- Yanma məhsullarının (qazın) genişlənməsi
Göstərilən prosesləri özündə cəmləşdirən və təyyarə üçün kifayət qədər yüngül sayılan ilk güc qurğusu benzinlə işləyən porşenli mühərrik (daxili yanma mühərriki-DYM) (PM) olmuşdur. Bu mühərrik hərəkətetdirici – vintlə birlikdə ilk təyyarələrin praktiki istifadəsinə şərait yaratmışdır. Belə mühərriklər uzun müddət — 40-cı illərin ortalarına qədər təyyarələrin əsas xarakteristikalarını tam təmin etmişdir. Porşenli mühərriklər sahəsində aparılan tədqiqatlar onların inkişafı (1915–1945-ci illər) aşağıdakı kimi olmuşdur:
- mühərrikin gücü 40–80 kVt-dan 1500–2000kVt-a qədər yüksəlmiş
- mühərrikin xüsusi çəkisi 4–5 kQ/kVt-dan 0.65–0.8 kQ/kVt-a qədər azalmış
- mühərrikdə valın fırlanma tezliyi n =800–1000 dövr/dəq-dən 3000 dövr/dəq-ə qədər artmış
- mühərrikin silindrlərinə daxil olan havanın təzyiqi 300000 Pa-a qədər artmışdır
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Aviasiya muherrikleri daxilinde yanma olan istilik muherrikleri sinfine aiddirler Bele muherriklerde yanacagin yanmasi hesabina istiliyin alinmasi ve onun ise cevrilmesi bas verir Ulduzsekilli muherrikin kesikden gorunusu Ucus aparatlarinin hereketini temin etmek ucun onlarin alin muqavimetini def eden mueyyen darti quvvesi tetbiq olunmalidir Ucusda darti quvvesinin alinmasi guc qurgusu adlanan qurgular kompleksinden ibaretdir Belelikle guc qurgusu iki esas funksiyani yerine yetirir teyyarede olan ehtiyat yanacaginin kimyevi enerjisini mexaniki enerjiye cevirir alinmis isden istifade ederek muherrike daxil olan hava selini suretlendirir burada alinan reaktiv quvve guc qurgusu terefinden yaradilan ve inkisaf etdirilen darti quvvesidir Gosterilen iki funksiya iki ayri ayri qurguda heyata kecirilir isin alindigi qurgu guc muherriki ve ya sadece muherrik darti quvvesinin yarandigi qurgu hereketetdirici Kimyevi enerji birbasa ise cevrilmediyinden enerji iki pillede cevrilir Evvelce yanacaq hava ile qarisdirilaraq yandirilir neticede kimyevi enerji istilik enerjisine cevrilir Sonra istilik enerjisinin bir hissesi mexaniki enerjiye cevrilir Mexaniki enerji sonra muherrikin is tsiklinde istifade olunur Hereketetdirici aparat kimi hava vintleri ve ventilyatorlar istifade olunurlar Ancaq muasir teyyarelerin guc qurgularinda guc muherriki ve hereketetdirici iki ayri ayri qurgularda deyil umumi bir muherrikde birlesdirilir ve hava reaktiv muherrikleri HRM adlandirilir HRM nin sade konstruksiyasinda muherrike daxil olan hava eyni vaxtda isin ve darti quvvesinin alinmasina serf olunur Ancaq ele HRM var ki muherrikden kecen havanin mueyyen hissesi isin alinmasi ucun qalan hissesi suretlendirilme ucun istifade olunur Ona gore muherrikin muvafiq konstruksiya elementleri hereketetdirici funksiyasini yerine yetirir Reaktiv muherriklerde isin alinmasi ve darti quvvesinin yaradilma prosesi is prosesi adlanir Istilik enerjisinin mexaniki enerjiye cevrilmesi yalniz isci cismin termodinamik genislenme prosesinde mumkundur Ona gore istenilen is prosesinde istiliyin qaza ve ya hava verilmesi yanacagin yandirilmasi boyuk tezyiqde bas vermelidir bundan sonra qaz genislenmelidir Istilik verildikden sonra qazin genislenmesi artdiqca ise cevrilen istilik miqdari da artir Ona gore yanacagin kimyevi enerjisinin istifadesinin yuksek derecesini almaq ucun qazin genislenmede tezyiq duskusunu istilik verilmeden evvel mumkun qeder artirmaq lazimdir Belelikle istenilen semereli is prosesi ayriliqda geden 3 ardicil prosesden ibaretdtr Havanin sixilmasi Yanacagin yandirilmasi p const ve ya v const sertinde Yanma mehsullarinin qazin genislenmesi Gosterilen prosesleri ozunde cemlesdiren ve teyyare ucun kifayet qeder yungul sayilan ilk guc qurgusu benzinle isleyen porsenli muherrik daxili yanma muherriki DYM PM olmusdur Bu muherrik hereketetdirici vintle birlikde ilk teyyarelerin praktiki istifadesine serait yaratmisdir Bele muherrikler uzun muddet 40 ci illerin ortalarina qeder teyyarelerin esas xarakteristikalarini tam temin etmisdir Porsenli muherrikler sahesinde aparilan tedqiqatlar onlarin inkisafi 1915 1945 ci iller asagidaki kimi olmusdur muherrikin gucu 40 80 kVt dan 1500 2000kVt a qeder yukselmis muherrikin xususi cekisi 4 5 kQ kVt dan 0 65 0 8 kQ kVt a qeder azalmis muherrikde valin firlanma tezliyi n 800 1000 dovr deq den 3000 dovr deq e qeder artmis muherrikin silindrlerine daxil olan havanin tezyiqi 300000 Pa a qeder artmisdir