Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arx ya da kanal — insan əli ilə düzəlmiş, sulama ya da nəqliyyat məqsədi ilə istifadə edilən su yollarıdır. Axma sürəti çox olmayan çaylar keçmişdən günümüzə dək həmişə nəqliyyat üçün istifadə edilmişdilər. Bu çayların bir-birlərinə yaxınlaşdığı yerlərdə kanallar açılmaq surətiylə nəqliyyat daha da asan hala gətirilmişdir.
Suyu mənbədən sahəyə axıtmaq üçün dayaz suvarma kanalı. Arxlardan, əsasən, Cənubi Qafqazda, Orta Asiya və Qazaxıstanda, Yaxın və Orta Şərq ölkələrində geniş istifadə olunur; səhra və yarımsəhra zonaları şəraitində sahələr il boyu Arxların öz axını ilə suvarılır. Arxlar daimi və müvəqqəti olur. Daimi Arxlar şəbəkəsinə əsas (magistral) və paylayıcı Arxlar daxildir. Magistral Arx mənbədən (çay, göl və s.) götürdüyü suyu paylayıcı Arxlara verir. Su paylayıçı Arxlar vasitəsilə əkin sahələrinə, oradan da müvəqqəti Arxlarla suvarma zolaqlarına axıdılır.
Tarixi
Arxların çəkilməsinin tarixi çox qədimdir. Hələ eramızdan 4400 il əvvəl Misirdə Nil çayı vadisində və e.ə. 3-cü minillikdə Çində əkinçilikdə istifadə üçün Arxlar çəkilmişdi. 3 min il əvvəl qədim Xarəzm dövlətində suvarma Arxlarından istifadə olunmuşdur. Azərbaycanda e.ə. 1-ci minilliyin ortalarından geniş süni suvarma sistemi mövcud idi. Bu dövrdə Muğan və Qarabağ düzlərində çoxlu Arxlar çəkilmişdir. Naxçıvan ərazisində qədim tarixi olan Fərhad arxının izləri indi də qalır. Antik və orta əsr mənbələrində Azərbaycan ərazisində Kür və Araz çaylarından suvarma Arxlarının çəkildiyi barədə məlumat verilir. Mil düzündə çəkilmiş Govurarx 4–6 əsrlərə aid edilir. Kanal-arx sisteminə daxil olan müasir Arxlarda su sərfinin tənzimi və suyun bölüşdürülməsi üçün hidrotexniki qurğular tətbiq edilir. Su itkisini azaltmaqdan ötrü Arxların dibi və divarları beton və s. materiallarla bərkidilir.
Bilinən ən əski arx miladdan əvvəl təxminən 4000-li illərdə Mesopotamiya da düzəlmişdir. əski zamanların ən uzun kanalı isə Böyük Çin arxıdır. 1794 km uzunluğundakı arx İmperator Yang Guangı Beijing və Hangzou arasında daşımaq üçün düzəldilmişdir. Proyekt rəsmi olaraq 605 ilində başlamış olsa da ilk təməlləri miladdan əvvəl 486 ilində atılmışdır. Amerikanların açdığı Panama arxı yer üzündəki ən əhəmiyyətli arxlardandır.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Arx ya da kanal insan eli ile duzelmis sulama ya da neqliyyat meqsedi ile istifade edilen su yollaridir Axma sureti cox olmayan caylar kecmisden gunumuze dek hemise neqliyyat ucun istifade edilmisdiler Bu caylarin bir birlerine yaxinlasdigi yerlerde kanallar acilmaq suretiyle neqliyyat daha da asan hala getirilmisdir Qubada sulama meqsedli arx Suyu menbeden saheye axitmaq ucun dayaz suvarma kanali Arxlardan esasen Cenubi Qafqazda Orta Asiya ve Qazaxistanda Yaxin ve Orta Serq olkelerinde genis istifade olunur sehra ve yarimsehra zonalari seraitinde saheler il boyu Arxlarin oz axini ile suvarilir Arxlar daimi ve muveqqeti olur Daimi Arxlar sebekesine esas magistral ve paylayici Arxlar daxildir Magistral Arx menbeden cay gol ve s goturduyu suyu paylayici Arxlara verir Su paylayici Arxlar vasitesile ekin sahelerine oradan da muveqqeti Arxlarla suvarma zolaqlarina axidilir TarixiArxlarin cekilmesinin tarixi cox qedimdir Hele eramizdan 4400 il evvel Misirde Nil cayi vadisinde ve e e 3 cu minillikde Cinde ekincilikde istifade ucun Arxlar cekilmisdi 3 min il evvel qedim Xarezm dovletinde suvarma Arxlarindan istifade olunmusdur Azerbaycanda e e 1 ci minilliyin ortalarindan genis suni suvarma sistemi movcud idi Bu dovrde Mugan ve Qarabag duzlerinde coxlu Arxlar cekilmisdir Naxcivan erazisinde qedim tarixi olan Ferhad arxinin izleri indi de qalir Antik ve orta esr menbelerinde Azerbaycan erazisinde Kur ve Araz caylarindan suvarma Arxlarinin cekildiyi barede melumat verilir Mil duzunde cekilmis Govurarx 4 6 esrlere aid edilir Kanal arx sistemine daxil olan muasir Arxlarda su serfinin tenzimi ve suyun bolusdurulmesi ucun hidrotexniki qurgular tetbiq edilir Su itkisini azaltmaqdan otru Arxlarin dibi ve divarlari beton ve s materiallarla berkidilir Bilinen en eski arx miladdan evvel texminen 4000 li illerde Mesopotamiya da duzelmisdir eski zamanlarin en uzun kanali ise Boyuk Cin arxidir 1794 km uzunlugundaki arx Imperator Yang Guangi Beijing ve Hangzou arasinda dasimaq ucun duzeldilmisdir Proyekt resmi olaraq 605 ilinde baslamis olsa da ilk temelleri miladdan evvel 486 ilinde atilmisdir Amerikanlarin acdigi Panama arxi yer uzundeki en ehemiyyetli arxlardandir Xarici kecidlerVikianbarda Arx ile elaqeli mediafayllar var