Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aqadez və ya əvvəlki yazılışı ilə Aqades — Nigerin 110,497 (2012) əhalisi olan 5-ci ən böyük şəhəri.
| Aqadez | |
|---|---|
| Agadez | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 520 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Digər | |
| Rəsmi adı | Historic Centre of Agadez |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | ii, iii |
| Tarixi | 2013 (37-ci sessiya) |
| İstinad nöm. | 1268 |
| Ölkə |  Niger |
| Region | Afrika |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Aqadez Bölgəsinin paytaxtı olan şəhər Böyük Səhrada yerləşir və ənənəvi Tuareq-Bərbər federasiyalarından biri olan Airin paytaxtıdır. Şəhərin tarixi mərkəzi UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
Tarix
Aqadez 14-cü əsrdən əvvəl qurulmuş və trans-Sahara ticarət yolu ətrafında böyüməklə tədricən Tuareq xalqının ən vacib şəhəri olmuşdur. Şəhərə hələ də Bilmadan duz gətirən karvanlar gəlir.
1449-cu ildə Aqadez bir sultanlığa çevrildi, lakin sonradan Sonqay İmperiyası tərəfindən fəth edildi və 1591-ci ilə qədər bu imperiyanın bir hissəsi olaraq qaldı. Bu nöqtədə şəhərin 30.000 nəfər əhalisi var idi. Daxili mübarizə sultanlığın tədricən tənəzzülünə səbəb oldu və 19-cu əsrin ortalarına qədərki şəhər keçmiş halına qayıda bilmədi.
Bəziləri 19-cu əsrə, Fransız müstəmləkə imperiyası tərəfindən işğal edilənə qədər Aqadezin Osmanlı İmperiyasının Afrika qitəsindəki ən yüksək səviyyəli şəhəri olduğunu iddia edirlər, lakin bu iddia tarixçilər tərəfindən təsdiqlənməmişdir.
Şəhər 1906-cı ildən fransızlar tərəfindən idarə olunmuşdur. Bu ucqar bölgəni effektiv idarə edə bilməyən fransızlar bərpa edilmiş bir sultanın köməyi ilə hökmranlıq edirdilər. Sonralar Aqadez, 1990-cı illərdə Nigeriyanın mərkəzi və şimalında baş verən Tuareq üsyanında əhəmiyyətli bir yer oldu.
2007 zorakılığı
İkinci Tuareq üsyanı nəticəsində baş verən zorakılıqlar və minlərlə insanın deportasiyası 2007-ci ilin sonundan 2009-cu ilə qədər Aqadez bölgəsinə təsir etdi. 2007-ci ilin sonundan 2008-ci ilin sonuna qədər Nigerin bütün şimalı ABŞ Dövlət Departamenti tərəfindən ABŞ vətəndaşları üçün gediş-gəlişi təhlükəli olan bölgələrin siyahısına yerləşdirildi. Avropa aviaşirkətləri tərəfindən 2007–2008-ci il turizm mövsümü (sentyabr — mart) üçün Aqadezə turist reysləri dayandırıldı. 2007-ci ilə qədər böyüyən turizm sənayesi tənəzzülə uğradı. Bütün bölgə 2007-ci ilin oktyabr ayından 2009-cu ilin əvvəlinə qədər yenilənən bir Niger Hökuməti Müstəsna Dövlətinin (səyahət, iclaslar, siyasi fəaliyyətlər və s.-in məhdudlaşdırılması) tabeliyinə verildi. Aqadezə gedən yolların minalanmış olduğu və hökumətin beynəlxalq jurnalistlər və yardım təşkilatları üçün ərazini bağladığı bildirildi. İğtişaşlar nəticəsində naməlum sayda (bir neçə min nəfər olduğu bildirilir) məcburi köçkün şəhərə toplaşdı.
Avropaya immiqrasiya
2010-cu illərdə Aqadez Liviyaya, oradan da Avropaya gedən Qərbi Afrika miqrantları üçün əsas tranzit şəhər oldu. 2016-cı ildə baş verən iğtişaşlar miqrant axınını yavaşlatsa da, son Yerdəyişim İzləmə Matrisi Nigeriyadakı altı nəzarət edilən nöqtədən gündəlik orta hesabla 1212 nəfərin keçdiyini və çoxunun Aqadezdən keçəcəyini söylədi.
Demoqrafiya
| Tarixi əhali | ||
|---|---|---|
| İl | Əh. | ±% |
| 1977 | 20,643 | — |
| 1988 | 49,424 | +139.4% |
| 2001 | 77,06 | +55.9% |
| 2012 | 110,497 | +43.4% |
Mədəniyyət və Turizm
Bu gün Aqadez ticarət şəhəri və ətraf ərazidə hasil edilən uranın daşınması mərkəzi kimi inkişaf edir. Şəhərdəki diqqətəlayiq binalar arasında Aqadez Məscidi (1515-ci ildə qurulmuş, lakin 1844-cü ildə eyni üslubda bərpa edilmişdir), Kaosen Sarayı (hal-hazırda oteldir) və Aqadez Sultan Sarayı var. Şəhər dəvə bazarı, gümüşü və dəri istehsalı ilə də tanınır.
Havalimanı və hərbi istifadə
Aqadezin hava nəqliyyatı mərkəzi olan Mano Dayak Beynəlxalq Hava Limanına, bölgəyə doğma olan Tuareq lideri Mano Dayakın adı verilmişdir.
ABŞ, Agadezdə Qərbi və Şimali Afrikada, həmçinin Saheldə terror fəaliyyətlərini asanlıqla izləyə biləcəyi xüsusi bir pilotsuz təyyarə bazası olan Niger Hava Bazası inşa edir. 2016-cı ildə Nigerdəki hərbi bazanın 100 milyon ABŞ dollarına başa gəldiyi məlum oldu.
İqlim
Aqadezdə Çöl iqlimi hakimdir.
| Aqadezin iqlimi iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Göstərici | Yan | Fev | Mar | Apr | May | İyn | İyl | Avq | Sen | Okt | Noy | Dek | İl |
| Mütləq maksimum, °C | 37 | 40 | 41 | 47 | 50 | 46 | 48 | 43 | 41 | 40 | 42 | 40 | 50 |
| Maksimum orta, °C | 27,9 | 31,1 | 35,0 | 39,2 | 41,3 | 41,3 | 39,1 | 37,9 | 38,9 | 37,1 | 32,4 | 29,0 | 35,8 |
| Orta temperatur, °C | 19,8 | 22,5 | 26,7 | 31,2 | 33,7 | 33,8 | 32,1 | 31,0 | 31,7 | 29,4 | 24,3 | 21,0 | 28,1 |
| Minimum orta, °C | 11,7 | 13,9 | 18,3 | 23,1 | 26,0 | 26,4 | 25,1 | 24,2 | 24,5 | 21,7 | 16,2 | 12,8 | 20,3 |
| Mütləq minimum, °C | −1 | 7 | 6 | 13 | 20 | 19 | 18 | 17 | 18 | 12 | 5 | −1 | −1 |
| Yağıntı norması, mm | 0,0 | 0,0 | 0,1 | 2,0 | 5,5 | 10,4 | 35,2 | 49,7 | 8,2 | 0,3 | 0,0 | 0,0 | 111,4 |
| Mənbə: NOAA Weatherbase | |||||||||||||
Mənbə
- Aboubacar Adamou. "Agadez et sa région. Contribution à l'étude du Sahel et du Sahara nigériens", Études nigériennes, n°44, (1979), 358 p.
- Julien Brachet. Migrations transsahariennes. Vers un désert cosmopolite et morcelé (Niger). Paris: Le Croquant, (2009), 324 p. ISBN .
- . Saudi Aaramco World, January/February 2003. Volume 54, Number 1.
- Samuel Decalo. Historical Dictionary of Niger. Scarecrow Press, London and New Jersey (1979). ISBN
- Jolijn Geels. Niger. Bradt London and Globe Pequot New York (2006). ISBN .
- Berber Sultanate of Aïr worldstatesmen.org 2008-01-06 at the Wayback Machine: Chronology of the Berber Sultanate of Aïr, based in Agadez.
İstinadlar
- "
![image]()
Kisholm, Hyu, redaktorAir // Britannika Ensiklopediyası. 1 (XI). Cambridge University Press. 1911. səh. 442. - "Annuaires_Statistiques" (PDF). Institut National de la Statistique du Niger. 4 February 2019 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2 May 2013.
- Geels, Jolijn, (2006) Bradt Travel Guide — Niger, pgs. 157–200
- "Ottoman dynasty still alive in Africa - World Bulletin". worldbulletin.net. 28 July 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 6 April 2018.
- "Arxivlənmiş surət". 2019-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-20.
- . 2019-11-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-20.
- . MSN.com. 5 October 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2017.
- "Pentagon set to open second drone base in niger as it expands operations in Africa". The Washington Post. 2016-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-20.
- "U.S. MILITARY IS BUILDING A $100 MILLION DRONE BASE IN AFRICA". . 29 September 2016. 20 January 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 20 June 2020.
- "Agadez AERO Climate Normals 1961–1990". National Oceanic and Atmospheric Administration. İstifadə tarixi: 19 fevral 2015.
- "Agadez, Niger Weather Averages Summary". CantyMedia. 2020-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 20 aprel 2016.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aqadez ve ya evvelki yazilisi ile Aqades Nigerin 110 497 2012 ehalisi olan 5 ci en boyuk seheri AqadezAgadez16 58 20 sm e 7 59 27 s u Olke NigerTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 520 1 mSaat qursagi UTC 01 00EhalisiEhalisi 110 497 nef 2012 DigerUNESCO Umumdunya IrsiResmi adiHistoric Centre of AgadezTipiMedeniKriteriyaii iiiTarixi2013 37 ci sessiya Istinad nom 1268OlkeNigerRegionAfrikaAqadez Vikianbarda elaqeli mediafayllar Aqadez Bolgesinin paytaxti olan seher Boyuk Sehrada yerlesir ve enenevi Tuareq Berber federasiyalarindan biri olan Airin paytaxtidir Seherin tarixi merkezi UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir TarixAqadez 14 cu esrden evvel qurulmus ve trans Sahara ticaret yolu etrafinda boyumekle tedricen Tuareq xalqinin en vacib seheri olmusdur Sehere hele de Bilmadan duz getiren karvanlar gelir 1449 cu ilde Aqadez bir sultanliga cevrildi lakin sonradan Sonqay Imperiyasi terefinden feth edildi ve 1591 ci ile qeder bu imperiyanin bir hissesi olaraq qaldi Bu noqtede seherin 30 000 nefer ehalisi var idi Daxili mubarize sultanligin tedricen tenezzulune sebeb oldu ve 19 cu esrin ortalarina qederki seher kecmis halina qayida bilmedi Bezileri 19 cu esre Fransiz mustemleke imperiyasi terefinden isgal edilene qeder Aqadezin Osmanli Imperiyasinin Afrika qitesindeki en yuksek seviyyeli seheri oldugunu iddia edirler lakin bu iddia tarixciler terefinden tesdiqlenmemisdir Seher 1906 ci ilden fransizlar terefinden idare olunmusdur Bu ucqar bolgeni effektiv idare ede bilmeyen fransizlar berpa edilmis bir sultanin komeyi ile hokmranliq edirdiler Sonralar Aqadez 1990 ci illerde Nigeriyanin merkezi ve simalinda bas veren Tuareq usyaninda ehemiyyetli bir yer oldu 2007 zorakiligi Ikinci Tuareq usyani neticesinde bas veren zorakiliqlar ve minlerle insanin deportasiyasi 2007 ci ilin sonundan 2009 cu ile qeder Aqadez bolgesine tesir etdi 2007 ci ilin sonundan 2008 ci ilin sonuna qeder Nigerin butun simali ABS Dovlet Departamenti terefinden ABS vetendaslari ucun gedis gelisi tehlukeli olan bolgelerin siyahisina yerlesdirildi Avropa aviasirketleri terefinden 2007 2008 ci il turizm movsumu sentyabr mart ucun Aqadeze turist reysleri dayandirildi 2007 ci ile qeder boyuyen turizm senayesi tenezzule ugradi Butun bolge 2007 ci ilin oktyabr ayindan 2009 cu ilin evveline qeder yenilenen bir Niger Hokumeti Mustesna Dovletinin seyahet iclaslar siyasi fealiyyetler ve s in mehdudlasdirilmasi tabeliyine verildi Aqadeze geden yollarin minalanmis oldugu ve hokumetin beynelxalq jurnalistler ve yardim teskilatlari ucun erazini bagladigi bildirildi Igtisaslar neticesinde namelum sayda bir nece min nefer oldugu bildirilir mecburi kockun sehere toplasdi Avropaya immiqrasiya 2010 cu illerde Aqadez Liviyaya oradan da Avropaya geden Qerbi Afrika miqrantlari ucun esas tranzit seher oldu 2016 ci ilde bas veren igtisaslar miqrant axinini yavaslatsa da son Yerdeyisim Izleme Matrisi Nigeriyadaki alti nezaret edilen noqteden gundelik orta hesabla 1212 neferin kecdiyini ve coxunun Aqadezden kececeyini soyledi DemoqrafiyaTarixi ehaliIlEh 197720 643 198849 424 139 4 200177 06 55 9 2012110 497 43 4 Medeniyyet ve TurizmAqadez olu kecid mescidi Bu gun Aqadez ticaret seheri ve etraf erazide hasil edilen uranin dasinmasi merkezi kimi inkisaf edir Seherdeki diqqetelayiq binalar arasinda Aqadez Mescidi 1515 ci ilde qurulmus lakin 1844 cu ilde eyni uslubda berpa edilmisdir Kaosen Sarayi hal hazirda oteldir ve Aqadez Sultan Sarayi var Seher deve bazari gumusu ve deri istehsali ile de taninir Havalimani ve herbi istifadeAqadezin hava neqliyyati merkezi olan Mano Dayak Beynelxalq Hava Limanina bolgeye dogma olan Tuareq lideri Mano Dayakin adi verilmisdir ABS Agadezde Qerbi ve Simali Afrikada hemcinin Sahelde terror fealiyyetlerini asanliqla izleye bileceyi xususi bir pilotsuz teyyare bazasi olan Niger Hava Bazasi insa edir 2016 ci ilde Nigerdeki herbi bazanin 100 milyon ABS dollarina basa geldiyi melum oldu IqlimAqadezde Col iqlimi hakimdir Aqadezin iqlimi iqlimiGosterici Yan Fev Mar Apr May Iyn Iyl Avq Sen Okt Noy Dek IlMutleq maksimum C 37 40 41 47 50 46 48 43 41 40 42 40 50Maksimum orta C 27 9 31 1 35 0 39 2 41 3 41 3 39 1 37 9 38 9 37 1 32 4 29 0 35 8Orta temperatur C 19 8 22 5 26 7 31 2 33 7 33 8 32 1 31 0 31 7 29 4 24 3 21 0 28 1Minimum orta C 11 7 13 9 18 3 23 1 26 0 26 4 25 1 24 2 24 5 21 7 16 2 12 8 20 3Mutleq minimum C 1 7 6 13 20 19 18 17 18 12 5 1 1Yaginti normasi mm 0 0 0 0 0 1 2 0 5 5 10 4 35 2 49 7 8 2 0 3 0 0 0 0 111 4Menbe NOAA WeatherbaseMenbeAboubacar Adamou Agadez et sa region Contribution a l etude du Sahel et du Sahara nigeriens Etudes nigeriennes n 44 1979 358 p Julien Brachet Migrations transsahariennes Vers un desert cosmopolite et morcele Niger Paris Le Croquant 2009 324 p ISBN 978 2 914968 65 2 Saudi Aaramco World January February 2003 Volume 54 Number 1 Samuel Decalo Historical Dictionary of Niger Scarecrow Press London and New Jersey 1979 ISBN 0 8108 1229 0 Jolijn Geels Niger Bradt London and Globe Pequot New York 2006 ISBN 1 84162 152 8 Berber Sultanate of Air worldstatesmen org 2008 01 06 at the Wayback Machine Chronology of the Berber Sultanate of Air based in Agadez Istinadlar Kisholm Hyu redaktorAir Britannika Ensiklopediyasi 1 XI Cambridge University Press 1911 seh 442 Annuaires Statistiques PDF Institut National de la Statistique du Niger 4 February 2019 tarixinde PDF Istifade tarixi 2 May 2013 Geels Jolijn 2006 Bradt Travel Guide Niger pgs 157 200 Ottoman dynasty still alive in Africa World Bulletin worldbulletin net 28 July 2018 tarixinde Istifade tarixi 6 April 2018 Arxivlenmis suret 2019 06 03 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 20 2019 11 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 20 MSN com 5 October 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 October 2017 Pentagon set to open second drone base in niger as it expands operations in Africa The Washington Post 2016 04 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 20 U S MILITARY IS BUILDING A 100 MILLION DRONE BASE IN AFRICA 29 September 2016 20 January 2018 tarixinde Istifade tarixi 20 June 2020 Agadez AERO Climate Normals 1961 1990 National Oceanic and Atmospheric Administration Istifade tarixi 19 fevral 2015 Agadez Niger Weather Averages Summary CantyMedia 2020 03 05 tarixinde Istifade tarixi 20 aprel 2016