Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aortal stenoz (daralması, qısa AS) — bədənin ən iri arteriyası sayılan, bütün bədənə qan aparan aortanın daralması. Stenozun yerindən asılı olaraq 3 növü ayırd edilir. Ən yayqın biçimi valvulyar (qapaq) daralmadır (75–80%). Aortal qapaq ürəyin sol mədəciyi və aorta arasında yerləşir. Sol mədəciyin və ürək çəpərinin əzələ kütləsinin böyüməsi və sol mədəciyin çıxış yolunun daralmasıyla səciyyələnən da qazanılmış aortal stenozlardan sayılır.
| XBT-10 təsnifatı | ||
|---|---|---|
 bitişmiş aortal qapağın taylarını göstərmək üçün aorta kəsilib. Revmatik ürək xəstəliyində aortal stenoz (autopsiya): qalınlaşmış bitişmiş aortal qapağın taylarını göstərmək üçün aorta kəsilib. | ||
| Q23.0 | Anadangəlmə aortal qapaq stenozu | |
| Q24.4 | Anadangəlmə qapaqaltı aortal stenoz | |
| Q25.3 | Aorta stenozu (qazanılmış) - Qapaqüstü aorta stenozu | |
| I35.0 | Aortal qapaq stenozu | |
| I35.2 | Aortal qapaq stenozu və çatışmazlığı | |
| XBT-10 onlayn (ÜST — 2006-cı il versiyası) | ||
Etiologiya
70 yaşından erkən özünü büruzə verən aortal qapaq stenozu çox vaxt anadangəlmə ikitaylı aortal qapaq qüsuruyla bağlıdır. Anadangəlmə aortal qapaq stenozu daha çox kişi şeylaqlarında rast gəlinir, aortanın koarktasiyası və qalxan hissəsinin genişlənib yırtılmaya (disseksiya) uğramasına səbəb ola bilər.
Növləri
Aortanın 3 yerində anadangəlmə daralma ola bilər:
- Qapaq stenozu (valvulyar stenoz)
- Qapaqüstü stenoz (supravalvulyar stenoz)
- Qapaqaltı stenoz (subvalvulyar stenoz)
Əlamətlər
Xəstəliyin simptomları qüsurun dərəcəsindən asılıdır. Çox vaxt yüngül və orta dərəcəli qüsurlu insanlar şikayətsiz olur, və xəstəlik özünü ağır dərəcəyə çatanda büruzə verir. İlk bəlirti fiziki iş zamanı ortaya çıxan təngnəfəslik ola bilər: o, da o qədər xəfif ola bilər ki, xəstə onu sezməyə bilər. Başqa simptomlar sinə anginası (sinə ağrısı), bayılma (bayılma, angina, tövşüma = BAT triosu — ingiliscə SAD trio) qəfləti ölüm ola bilər.
Stenokardiya
Stenokardiyası (sinə anginası) olan xəstələrin 5 il ərzində ölmə ehtimalı 50%-dir. Sinə ağrıları sol mədəciyin genişlənməsi sonucunda meydana gəlir: yüksək basınc qradientini dəf etmək üçün sol mədəciyin divarı genişlənir, ancaq tac arteriyalarından gərəkən daha yüksək qan təchizatını ala bilmir. Sinə ağrıları fiziki iş zamanı əmələ gəlir. Bu mərhələdə müayinəsi işemiyanı aşkalaya bilər.
Bayılma
Aortal qapaq daralması zamanı meydana gələn bayılmalar çox vaxt fiziki iş vaxt olur. Qüsur aradan qaldırılmazsa, bayılması olan xəstənin 3 il içində ölmə ehtimalı 50%-dir.
Ürək çatışmazlığı
Ürək çatışmazlığı simptomları [paroksizmal (qəfləti) gecə təngnəfəsliyi, ortopnoe (məcburi oturaq vəziyyət), fiziki iş zamanı tövşümə) bir neçə səbəbdən əmələ gələ bilər:
- diastolik ürək çatışmazlığı — sol mədəciyin qalınlaşıb boşala bilməməsi nəticəsində meydana gəlir.
- sistolik ürək çatışmazlığı — sol mədəciyin pompalama (yığılma, nasos) gücünün azalması sonucunda ortaya çıxır.
- işemiya (ürək toxumalarının qan təchizatının pozulması)
- yuxarıda çəkilən səbəblərin bir və ya bir neçəsinin eyni zamanda mövcudluğundan.
Ağırlaşmalar
Mümkün olan ağırlaşmalar:
- Qəfləti ürək ölümü
- Ürək çatışmazlığı
- Keçiricilik pozuntuları
- Kirəcli embolizasiya (damar tıxanması)
Diaqnostika
Auskultasiya
Exokardioqrafiya
| Aortal stenozun dərəcələri | |||
|---|---|---|---|
| AS dərəcəsi | Orta qradient (mmHg) | Aortal qapaq sahəsi (cm²) | Şırnaq surəti (m/san) |
| Yüngül | < 25 | > 1,5 | < 3 |
| Orta | 25–40 | 1–1,5 | 3–4 |
| Ağır | > 40 | < 1 (və ya < 0.5 cm²/m² | > 4 bədən səthinin sahəsi) |
| Kritik | > 80 | < 0.5 | |
ExoKQ əsas diaqnostik üsuldur: AS-un mövcudluğunu təsdiqləyir, qapağın daralma və kalsifikasiya dərəcəsini, SM çalışmasını və qalınlığını təyin edir, eyni zamanda başqa ürək qapaq və aorta qüsurlarını aşkarlayır, proqnostik alətdir. AS-da qüsur dərəcəsini dəyərləndirmək üçün doppler ExoKQ-sın tətbiq edilir. Aortal qapaq sahəsi qeyri-invaziv üsulla exokardioqrafik şırnaq surətlərindən işlətməklə hesablana bilər. və qapaqdan keçən şırnağın surətindən istifadə etməklə basınc qradienti hesablanır:
Qradient = 4(surət)² mmHg
AS-un dərəcəsini qiymətləndirilməsində Doppler ExoKQ-sının əsas məhdudiyyəti ultrasəs şüasının şırnağa parallel olmadıqda qradienti aşağı dəyərləndirməsidir. Ona görə kliniki cəhətdən ağır, ancaq doppler exokardioqrafik cəhətdən yüngül və ya orta dərəcəli AS-lu xəstələrdə doppler müayinə təkrarlanmalı yaxud keçirilməlidir.
Nadir hallarda Doppler AS-un dərəcəsini şişirdə bilər: ağır anemiya (Hb < 8 q/dl), kiçik ölçülü aorta kökü, ardıcıl parallel daralmalar olduqda.
Stress-Exokardioqrafiya
Ürəyin dəqiqəlik həcmi normaldırsa və orta basınc qradienti 40 mmHg-dən azdırsa, ağır dərəcəli AS az ehtimallıdır. Ancaq aşağı dəqiqəlik həcm olduqda ağır dərəcəli AS-da aşağı basınc qradienti ola bilər (aşağı axın-aşağı qradientli AS). Bu, əsasən sol mədəciyin pompalama çalışması azalmış xəstələrdə müşahidə olunur. Digər tərəfdən, basınc qradienti 40 mmHg-dən azdırsa kiçik qapaq sahəsi qəti şəkildə ağır AS-u təqdiqləmir, çünki yüngül və orta dərəcəli daralmış qapaqlar tam açılmayıb funksional kiçik qapaq sahəsiylə sonuclana bilər (yalançı-ağır AS). Belə hallarda gerçək və yalançı ağır AS-u ayırd etmək üçün aşağı dozalı dobutaminlə stress-exokardioqrafiya aparıla bilər.
Veloerqometriya (fiziki iş sınağı) ağır dərəcəli AS-lu simptomlu xəstələrdə əks-göstərişdir. Simptomsuz xəstələrdə həkim nəzarəti altında keçirilə bilər.
Müalicə
Aortal qapağın dəyişdirilməsi
Simptomlu xəstələrdə açıq cərrahi yolla aortal qapağın dəyişilməsinə (AQD) göstəriş var. Qapaq protezləri iki cür olur: bioloji və süni (mexaniki). Protezlərin seçimi xəstədə yaşama gözləntisindən və maddələrə (qan durulaşdırıcıları) dözümlülükdən asılıdır.
Dəriiçi ballonlu qapaq plastikası
Kritiki durumda olan ağır xəstələrdə simptomların yüngülləşməsi (palliativ) və yaxud AQD-ədək aralıq müalicə üsulu kimi perkutan (dəriiçi) ballon valvuloplastikası (qapaqplastikası, DBQP) istifadə olunur. DBQP-dan sonra AS-un yüksək qayıtma ehtimalı və ölüm göstəricisinin azalmaması üsulun əsas nöqsanlarıdır. Ona görə bu müalicə yolunu yalnız ağırdərəcəli AS-da və ya kardiogen şok zamanı aşağıdakı xəstələrdə tətbiq etmək olar:
- Yaşama gözləntisi qısa və başqa xəstəlikləri olan xəstələrdə
- Açıq cərrahi əməliyyatdan imtina edən xəstələrdə
- Ürək çatışmazlığı olan və başqa orqanda (ürək-damar sistemindən xaric) təcili surətdə əməliyyata ehtiyac duyan xəstələrdə
- Kritikdərəcəli AS-lu hamilə qadınlarda.
Bu müdaxilə yolunun perforasiya (dəlinmə), ürək infarktı, ağır aortal çatışmazlıq kimi ciddi ağırlaşmaları ola bilər. AS-un müdaxiləardı geri qayıtması yayqın haldır.
Dərman müalicəsi
Dərman seçənəkləri simptomatik AS-da məhduddur. Avropa Kardioloji Qurumunun qılavuzlarına görə, əməliyyat oluna bilməyən xəstələrdə diqoksin, sidikqovucular, ya da istifadə oluna bilər.
Endokarditin önlənilməsi
Aortal qapaq stenozunda bakterial endokarditin önlənməsi üçün artıq antibiotik profilaktika tövsiyə olunmur.
Fiziki fəaliyyət
Yüngül dərəcəli AS zamanı xəstə normal yaşamını davam etdirə bilər. Orta dərəcəli AS-da orta və ağır fiziki işdən və yarışlı idman növlərindən uzaq durmaq gərəkir.
Uzun müddətli monitorinq
AS-un dərəcəsindən və aparılmış əməliyyatdan asılı olaraq xəstələr vaxtaşırı yoxlamalardan keçməlidir:
- yüngül AS — hər il anamnez və fiziki müayinə, hər 3–5 ildən bir exokardioqrafiya,
- orta və ağır AS — fiziki müayinə ildə 2 dəfə və hər şikayəti olanda. ExoKQ orta dərəcəli AS-da hər iki ildən bir və asimptomatik ağır dərəcəli AS-da hər il keçirilməlidir.
- AQD əməliyyatından sonra və hər yeni şikayət zamanı ExoKQ keçirilməlidir.
- Süni qapaqlı xəstələr ömürboyu qandurulaşdırıcıları (məs., varfarin) ilə müalicə almalı, və vaxtaşırı qanı analiz olmalıdır.
Qaynaqlar
- "The Merck Manual. Aortic Stenosis (last full review/revision November 2012 by Guy P. Armstrong)". 2015-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-25.
- eMedicine. Xiushui (Mike) Ren. Aortic Stenosis. 2022-08-30 at the Wayback Machine
- (PDF). 2013-05-14 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-26.
- "Circulation (journal of American Heart Association). 2008 Focused Update Incorporated Into the ACC/AHA 2006 Guidelines for the Management of Patients With Valvular Heart Disease" (PDF). 2016-03-09 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2013-06-26.
- Sultan Məcid Qəniyev. Русско-татарский (азербайджанский) словарь 2015-04-04 at the Wayback Machine. Баку: Товарищество "Каспий", 1909, BAX: s. 168 və 293.
- "Nishimura RA, Carabello BA, Faxon DP, et al. ACC/AHA 2008 Guideline Update on Valvular Heart Disease: Focused Update on Infective Endocarditis: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines. Journal of the American College of Cardiology. August 2008;52:676–85". 2015-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-07-10.
Həmçinin bax
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aortal stenoz daralmasi qisa AS bedenin en iri arteriyasi sayilan butun bedene qan aparan aortanin daralmasi Stenozun yerinden asili olaraq 3 novu ayird edilir En yayqin bicimi valvulyar qapaq daralmadir 75 80 Aortal qapaq ureyin sol medeciyi ve aorta arasinda yerlesir Sol medeciyin ve urek ceperinin ezele kutlesinin boyumesi ve sol medeciyin cixis yolunun daralmasiyla seciyyelenen da qazanilmis aortal stenozlardan sayilir XBT 10 tesnifatiRevmatik urek xesteliyinde aortal stenoz autopsiya qalinlasmis bitismis aortal qapagin taylarini gostermek ucun aorta kesilib Revmatik urek xesteliyinde aortal stenoz autopsiya qalinlasmis bitismis aortal qapagin taylarini gostermek ucun aorta kesilib Q23 0 Anadangelme aortal qapaq stenozuQ24 4 Anadangelme qapaqalti aortal stenozQ25 3 Aorta stenozu qazanilmis Qapaqustu aorta stenozuI35 0 Aortal qapaq stenozuI35 2 Aortal qapaq stenozu ve catismazligiXBT 10 onlayn UST 2006 ci il versiyasi Etiologiya70 yasindan erken ozunu buruze veren aortal qapaq stenozu cox vaxt anadangelme ikitayli aortal qapaq qusuruyla baglidir Anadangelme aortal qapaq stenozu daha cox kisi seylaqlarinda rast gelinir aortanin koarktasiyasi ve qalxan hissesinin genislenib yirtilmaya disseksiya ugramasina sebeb ola biler NovleriAortanin 3 yerinde anadangelme daralma ola biler Qapaq stenozu valvulyar stenoz Qapaqustu stenoz supravalvulyar stenoz Qapaqalti stenoz subvalvulyar stenoz ElametlerXesteliyin simptomlari qusurun derecesinden asilidir Cox vaxt yungul ve orta dereceli qusurlu insanlar sikayetsiz olur ve xestelik ozunu agir dereceye catanda buruze verir Ilk belirti fiziki is zamani ortaya cixan tengnefeslik ola biler o da o qeder xefif ola biler ki xeste onu sezmeye biler Basqa simptomlar sine anginasi sine agrisi bayilma bayilma angina tovsuma BAT triosu ingilisce SAD trio qefleti olum ola biler Stenokardiya Stenokardiyasi sine anginasi olan xestelerin 5 il erzinde olme ehtimali 50 dir Sine agrilari sol medeciyin genislenmesi sonucunda meydana gelir yuksek basinc qradientini def etmek ucun sol medeciyin divari genislenir ancaq tac arteriyalarindan gereken daha yuksek qan techizatini ala bilmir Sine agrilari fiziki is zamani emele gelir Bu merhelede muayinesi isemiyani askalaya biler Bayilma Aortal qapaq daralmasi zamani meydana gelen bayilmalar cox vaxt fiziki is vaxt olur Qusur aradan qaldirilmazsa bayilmasi olan xestenin 3 il icinde olme ehtimali 50 dir Urek catismazligi Urek catismazligi simptomlari paroksizmal qefleti gece tengnefesliyi ortopnoe mecburi oturaq veziyyet fiziki is zamani tovsume bir nece sebebden emele gele biler diastolik urek catismazligi sol medeciyin qalinlasib bosala bilmemesi neticesinde meydana gelir sistolik urek catismazligi sol medeciyin pompalama yigilma nasos gucunun azalmasi sonucunda ortaya cixir isemiya urek toxumalarinin qan techizatinin pozulmasi yuxarida cekilen sebeblerin bir ve ya bir necesinin eyni zamanda movcudlugundan Agirlasmalar Mumkun olan agirlasmalar Qefleti urek olumu Urek catismazligi Keciricilik pozuntulari Kirecli embolizasiya damar tixanmasi DiaqnostikaAuskultasiya Exokardioqrafiya Aortal stenozun dereceleriAS derecesi Orta qradient mmHg Aortal qapaq sahesi cm Sirnaq sureti m san Yungul lt 25 gt 1 5 lt 3Orta 25 40 1 1 5 3 4Agir gt 40 lt 1 ve ya lt 0 5 cm m gt 4 beden sethinin sahesi Kritik gt 80 lt 0 5 ExoKQ esas diaqnostik usuldur AS un movcudlugunu tesdiqleyir qapagin daralma ve kalsifikasiya derecesini SM calismasini ve qalinligini teyin edir eyni zamanda basqa urek qapaq ve aorta qusurlarini askarlayir proqnostik aletdir AS da qusur derecesini deyerlendirmek ucun doppler ExoKQ sin tetbiq edilir Aortal qapaq sahesi qeyri invaziv usulla exokardioqrafik sirnaq suretlerinden isletmekle hesablana biler ve qapaqdan kecen sirnagin suretinden istifade etmekle basinc qradienti hesablanir Qradient 4 suret mmHg AS un derecesini qiymetlendirilmesinde Doppler ExoKQ sinin esas mehdudiyyeti ultrases suasinin sirnaga parallel olmadiqda qradienti asagi deyerlendirmesidir Ona gore kliniki cehetden agir ancaq doppler exokardioqrafik cehetden yungul ve ya orta dereceli AS lu xestelerde doppler muayine tekrarlanmali yaxud kecirilmelidir Nadir hallarda Doppler AS un derecesini sisirde biler agir anemiya Hb lt 8 q dl kicik olculu aorta koku ardicil parallel daralmalar olduqda Stress Exokardioqrafiya Ureyin deqiqelik hecmi normaldirsa ve orta basinc qradienti 40 mmHg den azdirsa agir dereceli AS az ehtimallidir Ancaq asagi deqiqelik hecm olduqda agir dereceli AS da asagi basinc qradienti ola biler asagi axin asagi qradientli AS Bu esasen sol medeciyin pompalama calismasi azalmis xestelerde musahide olunur Diger terefden basinc qradienti 40 mmHg den azdirsa kicik qapaq sahesi qeti sekilde agir AS u teqdiqlemir cunki yungul ve orta dereceli daralmis qapaqlar tam acilmayib funksional kicik qapaq sahesiyle sonuclana biler yalanci agir AS Bele hallarda gercek ve yalanci agir AS u ayird etmek ucun asagi dozali dobutaminle stress exokardioqrafiya aparila biler Veloerqometriya fiziki is sinagi agir dereceli AS lu simptomlu xestelerde eks gosterisdir Simptomsuz xestelerde hekim nezareti altinda kecirile biler MualiceAortal qapagin deyisdirilmesi Simptomlu xestelerde aciq cerrahi yolla aortal qapagin deyisilmesine AQD gosteris var Qapaq protezleri iki cur olur bioloji ve suni mexaniki Protezlerin secimi xestede yasama gozlentisinden ve maddelere qan durulasdiricilari dozumlulukden asilidir Deriici ballonlu qapaq plastikasi Kritiki durumda olan agir xestelerde simptomlarin yungullesmesi palliativ ve yaxud AQD edek araliq mualice usulu kimi perkutan deriici ballon valvuloplastikasi qapaqplastikasi DBQP istifade olunur DBQP dan sonra AS un yuksek qayitma ehtimali ve olum gostericisinin azalmamasi usulun esas noqsanlaridir Ona gore bu mualice yolunu yalniz agirdereceli AS da ve ya kardiogen sok zamani asagidaki xestelerde tetbiq etmek olar Yasama gozlentisi qisa ve basqa xestelikleri olan xestelerde Aciq cerrahi emeliyyatdan imtina eden xestelerde Urek catismazligi olan ve basqa orqanda urek damar sisteminden xaric tecili suretde emeliyyata ehtiyac duyan xestelerde Kritikdereceli AS lu hamile qadinlarda Bu mudaxile yolunun perforasiya delinme urek infarkti agir aortal catismazliq kimi ciddi agirlasmalari ola biler AS un mudaxileardi geri qayitmasi yayqin haldir Derman mualicesi Derman secenekleri simptomatik AS da mehduddur Avropa Kardioloji Qurumunun qilavuzlarina gore emeliyyat oluna bilmeyen xestelerde diqoksin sidikqovucular ya da istifade oluna biler Endokarditin onlenilmesi Aortal qapaq stenozunda bakterial endokarditin onlenmesi ucun artiq antibiotik profilaktika tovsiye olunmur Fiziki fealiyyet Yungul dereceli AS zamani xeste normal yasamini davam etdire biler Orta dereceli AS da orta ve agir fiziki isden ve yarisli idman novlerinden uzaq durmaq gerekir Uzun muddetli monitorinqAS un derecesinden ve aparilmis emeliyyatdan asili olaraq xesteler vaxtasiri yoxlamalardan kecmelidir yungul AS her il anamnez ve fiziki muayine her 3 5 ilden bir exokardioqrafiya orta ve agir AS fiziki muayine ilde 2 defe ve her sikayeti olanda ExoKQ orta dereceli AS da her iki ilden bir ve asimptomatik agir dereceli AS da her il kecirilmelidir AQD emeliyyatindan sonra ve her yeni sikayet zamani ExoKQ kecirilmelidir Suni qapaqli xesteler omurboyu qandurulasdiricilari mes varfarin ile mualice almali ve vaxtasiri qani analiz olmalidir Qaynaqlar The Merck Manual Aortic Stenosis last full review revision November 2012 by Guy P Armstrong 2015 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 25 eMedicine Xiushui Mike Ren Aortic Stenosis 2022 08 30 at the Wayback Machine PDF 2013 05 14 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 06 26 Circulation journal of American Heart Association 2008 Focused Update Incorporated Into the ACC AHA 2006 Guidelines for the Management of Patients With Valvular Heart Disease PDF 2016 03 09 tarixinde PDF Istifade tarixi 2013 06 26 Sultan Mecid Qeniyev Russko tatarskij azerbajdzhanskij slovar 2015 04 04 at the Wayback Machine Baku Tovarishestvo Kaspij 1909 BAX s 168 ve 293 Nishimura RA Carabello BA Faxon DP et al ACC AHA 2008 Guideline Update on Valvular Heart Disease Focused Update on Infective Endocarditis A Report of the American College of Cardiology American Heart Association Task Force on Practice Guidelines Journal of the American College of Cardiology August 2008 52 676 85 2015 05 02 tarixinde Istifade tarixi 2013 07 10 Hemcinin baxAortal catismazliq Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin