Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Antonen Arto (4 sentyabr 1896[…], Marsel, Buş-dü-Ron, Fransa – 4 mart 1948[…], Paris və ya İvri-sür-Sen) — "Qəddarlıq" və ya "kryuotik teatr" konsepsiyasının müəllifi teatr dilinin novatoru hesab olunur. Fransız yazıçısı, şair, dramaturq, kinossenarist, rejissor və teatr nəzəriyyəçisi A. Artonun tanınmış "Teatr və onun oxşarı" (1938) adlı əsərində "Qəddarlıq teatr"ının iki manifestini elan olunur. Burada o, magiya və dini ayinlərə qayıdış hesab"Qəddarlıq" və ya "kryuotik teatr" konsepsiyasının müəllifi Antonen Arto (1896–1948) teatr dilinin novatoru
| Antonen Arto | |
|---|---|
| fr. Antonin Artaud | |
 | |
| Doğum tarixi | 4 sentyabr 1896[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 4 mart 1948[…](51 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | kolorektal xərçəng |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | dramaturq, aktyor, şair, film tənqidçisi[d], yazıçı, esseist, ssenarist, rəssam, teatr aktyoru, kino aktyoru, nasir, kinorejissor, rejissor |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
hesab olunur. Fransız yazıçısı, şair, dramaturq, kinossenarist, rejissor və teatr nəzəriyyəçisi A. Artonun tanınmış "Teatr və onun oxşarı" (1938) adlı əsərində "Qəddarlıq teatr"ının iki manifestini elan olunur.
Həyatı
Marsel şəhərində doğulmuşdu. Dörd yaşı olanda minenqitə tutuldu ki, bunun nəticəsində bütün ömrü boyu psixoloji xəstəlikdən əziyyət çəkdi. İlk ədəbi yazılarını, şerlərini erkən gəncliyində yazan Arto 1914-cü ildə böyük bir depressiya keçirdi və yazdıqlarının hamısını yandırdı. Şeirlərində Edqar Ponun, Andre Bretonun təsirləri hiss olunurdu. Onun işləri uğursuzluqla nəticələnirdi.
Arto özü də çox ziddiyyətli adam idi. Bu gün yazdığını sabah alt-üst edirdi. Onun uğursuz bədbəxt kimi təqdim edilməsində ətrafının da rolu böyük idi. Söyür, müxtəlif kəskin fikirlər səsləndirirdi. Məsələn deyirdi ki, yazıçılıq donuzluq kimi bir şeydir, öz zir-zibilində eşələnməkdir.
Bu fikirlərin arasında əsəb böhranı keçirən adamın sayıqlamaları çox idi. Arto kinoaktyor kimi də fəaliyyət göstərmişdi. Frits Lanq, Abel Hans, Hersoq Vilhelm Pabst kimi kinorejissorların filmlərinə çəkilmişdi, amma Arto ən çox teatr nəzəriyyəçisi kimi yadda qaldı. "Qəddar teatr" nəzəriyyəsi dövrünün bir çox sənət adamına böyük təsir göstərdi. Baxmayaraq ki, praktik olaraq bu teatr özünü doğrultmadı.
Qəddar teatr
Antonen Artonun "Qəddar teatr"ı reallıq üzərində qurulan qəddar həyat teatrı idi. Onun repertuarını Artonun, P. Klodelin, Strindberqin pyesləri təşkil edirdi. Bu tamaşalar xəstə təxəyyülün məhsulu kimi görünürdü, sanki, Artonun tamaşaları yuxugörmə teatrından idi, lakin onun bu eksperimentləri uğurlu olmadı. Tamaşaçılar açıq və qalmaqallı şəkildə öz narazılığını bildirdilər. 4 illik fəaliyyəti dövründə Artonun teatrında cəmi 4 tamaşa oynanılmışdı. 20-ci illərin sonlarında Arto məqalələr yazmağa başlayır və 1938-ci ildə bu məqalələrdən ibarət "Teatr və onun oxşarı" kitabını nəşr etdirir. Bu məqalələr, ümumiyyətlə, Artonun fikir və mülahizələri sanki XX əsr mədəniyyətinə girişdir (məsələn: onun fikrincə, incəsənət insanları ayırır, mədəniyyət isə birləşdirir). Bu məqalələrdə ("Səhnə mizanı və metafizika", "Teatr və taun", "Əlkimya teatrı" və s) Arto öz "qəddar teatr" nəzəriyyəsini işləyir. O, müasir teatrı tənqid edir və əsl teatrın əsasını irrasionallıqda və mistiklikdə görürdü. Onun reallıqla əlaqələrini itirmiş hər hansı mədəniyyəti görməyə gözü yox idi. Arto dəfələrlə teatrı "həyata toxunmağa" çağırırdı. Arto üçün tamaşa qəddarlıq və zorakılıqla dolu olan ritualdır. Onun teatr sisteminin pafosu teatrı inkar etməkdir. Hərçənd, Artonu məşhurlaşdıran onun yaratdığı hər hansı teatr forması yox, ümumiyyətlə teatr baxışları idi.
Snob teatra nifrətlə
Antonen Arto yaradıcılığında yalnız bir ümumi məsələ durur: təsadüfi subyektiv formalarını dağıtmaqla insan varlığının əsl mənasını açmaq. Onun yaradıcılığında teatr mərkəzdədir. Tarixən teatr sənəti iki ayrı-ayrı səviyyələrdə inkişaf edib: tamaşaçının ənənəvi maraqlarına cavab verən vərdiş olunan teatr tamaşaları və insan varlığının mənasını açmaq kimi məsələni qarşısına qoymuş teatr. Birinci mahiyyətcə ölü teatrdır. Arto bu teatrı tənqid edərkən onun snob ədalı saxta davranışlarına dözümsüz idi. Arto teatrı insan varlığının həqiqətlərini açmaq üçün ən uyğun məkan, məqam hesab edirdi: "Rejissura daha doğrusu, aktyorun səhnədəki hərəkətləri gizli bir dilin görünən işarələrindən başqa bir şey olmayacaq. Bütün teatral jestlər özündə xəyalların gizli çağırışını və həyatın bütün fatallığın cəmləşdirəcək. Müəyyən məqamda bizim səhnədə öncəgörmə ilə bağlı peyğəmbərlik cəhdləri görünəcək. Aydındı ki, bizim cəhdimiz həm də təhlükəlidi, amma güman edirik ki, təbiətdə elə bir boşluq yoxdur ki, onu insan ruhu doldura bilməsin".
Arto tamaşaçıya emosional həyəcan yaşatmağı yox, emosional şok keçirməyi arzulayır. Onun fikrincə, məhz bu halda, tamaşaçı ruhən təmizlənə bilər. O, Aristotelin "katarsis"ini reallaşdırmaq istəyirdi.
Artonun teatrı inkar pafosunda teatr formalarını rədd edən konseptual yanaşma idi. XX əsr sənətkarların mədəniyyətin hər hansı bir sahəsində formanı dağıtmağa olan meyli ilə başlayır. Marsel Prustun romanları roman formasını dağıtmağa yönəlmişdi, Moris Meterlinq antidramanı yaradırdı, Fridrix Nitsşe "həyatın fəlsəfəsin"ndə fəlsəfəni antifəlsəfəyə çevirirdi. Antonen Arto bu sırada dayanan və heç cür anlaşılmayan, ziddiyyətlər içində həqiqət axtaran ilk teatr "sərkərdə"si idi ki, ölümündən xeyli sonra böyük maraq oyatdı. O, mistika ilə maraqlanırdı. Misirlilərin "Ölü kitab"ını oxumaq istəyirdi. Artonun avtoportreti 1947
Antonen Arto yazırdı: "Mən həddən artıq əzab çəkirəm, ona görə də danışmağa haqqım var".
1920–39-cu illərdə Fransanın ən məşhur teatr adamı o idi-qəzetlər, sənət jurnalları onun şəkillərini dərc edir, ondan yazırdılar. "Üsyankar intellektual, "keçmiş sürealist" 1936-cı ildə Meksikaya yollandı və bir müddət orda yerli hindu qəbiləsində yaşadı, onların mərasimlərində iştirak etdi. Daha sonra o İrlandiyaya səfər etdi-druidlərin bilgiləri ona çox maraqlı idi. Fasilələrlə psixatrik xəstəxanalarda müalicə alan Arto ömrünün son illərində hətta radioverilişdə iştirak edirdi və yenə də şeirlər yazırdı.
Son aylarda isə o, yüksək dozalı narkotiklər qəbul etməyə başlamışdı. Arto 1948-ci il martın 4-də vəfat etdi. Bu adam XX əsr mədəniyyətinə böyük təsir göstərmiş və mədəniyyət, teatr barədə düşüncələrdə çevriliş etmişdi. İllər sonra məşhur rejissor, Artonun ideyalarından təsirlənən teatr refarmatoru Yeji Qrotovski yazacaqdı: "Biz Arto epoxasına daxil olmuşuq"
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Delarge J. Antonin ARTAUD // Le Delarge (fr.). Paris: Gründ, Jean-Pierre Delarge, 2001.
- Antonin Artaud // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- R.Sadıqov, Y.Əliyeva. "Qloballaşma və dünya teatrı". https://www.ebooks.az/book_jQmp5ovO.html. 2023-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-02-26.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Antonen Arto 4 sentyabr 1896 Marsel Bus du Ron Fransa 4 mart 1948 Paris ve ya Ivri sur Sen Qeddarliq ve ya kryuotik teatr konsepsiyasinin muellifi teatr dilinin novatoru hesab olunur Fransiz yazicisi sair dramaturq kinossenarist rejissor ve teatr nezeriyyecisi A Artonun taninmis Teatr ve onun oxsari 1938 adli eserinde Qeddarliq teatr inin iki manifestini elan olunur Burada o magiya ve dini ayinlere qayidis hesab Qeddarliq ve ya kryuotik teatr konsepsiyasinin muellifi Antonen Arto 1896 1948 teatr dilinin novatoruAntonen Artofr Antonin ArtaudDogum tarixi 4 sentyabr 1896 1896 09 04 Dogum yeri Marsel Bus du Ron FransaVefat tarixi 4 mart 1948 1948 03 04 51 yasinda Vefat yeri Paris Paris Il de Frans Fransa metropoliyasi Fransa ve yaIvri sur SenVefat sebebi kolorektal xercengDefn yeri Sen Pyer qebiristanligi d Fealiyyeti dramaturq aktyor sair film tenqidcisi d yazici esseist ssenarist ressam teatr aktyoru kino aktyoru nasir kinorejissor rejissor Vikianbarda elaqeli mediafayllar hesab olunur Fransiz yazicisi sair dramaturq kinossenarist rejissor ve teatr nezeriyyecisi A Artonun taninmis Teatr ve onun oxsari 1938 adli eserinde Qeddarliq teatr inin iki manifestini elan olunur HeyatiMarsel seherinde dogulmusdu Dord yasi olanda minenqite tutuldu ki bunun neticesinde butun omru boyu psixoloji xestelikden eziyyet cekdi Ilk edebi yazilarini serlerini erken gencliyinde yazan Arto 1914 cu ilde boyuk bir depressiya kecirdi ve yazdiqlarinin hamisini yandirdi Seirlerinde Edqar Ponun Andre Bretonun tesirleri hiss olunurdu Onun isleri ugursuzluqla neticelenirdi Arto ozu de cox ziddiyyetli adam idi Bu gun yazdigini sabah alt ust edirdi Onun ugursuz bedbext kimi teqdim edilmesinde etrafinin da rolu boyuk idi Soyur muxtelif keskin fikirler seslendirirdi Meselen deyirdi ki yaziciliq donuzluq kimi bir seydir oz zir zibilinde eselenmekdir Bu fikirlerin arasinda eseb bohrani keciren adamin sayiqlamalari cox idi Arto kinoaktyor kimi de fealiyyet gostermisdi Frits Lanq Abel Hans Hersoq Vilhelm Pabst kimi kinorejissorlarin filmlerine cekilmisdi amma Arto en cox teatr nezeriyyecisi kimi yadda qaldi Qeddar teatr nezeriyyesi dovrunun bir cox senet adamina boyuk tesir gosterdi Baxmayaraq ki praktik olaraq bu teatr ozunu dogrultmadi Qeddar teatrAntonen Artonun Qeddar teatr i realliq uzerinde qurulan qeddar heyat teatri idi Onun repertuarini Artonun P Klodelin Strindberqin pyesleri teskil edirdi Bu tamasalar xeste texeyyulun mehsulu kimi gorunurdu sanki Artonun tamasalari yuxugorme teatrindan idi lakin onun bu eksperimentleri ugurlu olmadi Tamasacilar aciq ve qalmaqalli sekilde oz naraziligini bildirdiler 4 illik fealiyyeti dovrunde Artonun teatrinda cemi 4 tamasa oynanilmisdi 20 ci illerin sonlarinda Arto meqaleler yazmaga baslayir ve 1938 ci ilde bu meqalelerden ibaret Teatr ve onun oxsari kitabini nesr etdirir Bu meqaleler umumiyyetle Artonun fikir ve mulahizeleri sanki XX esr medeniyyetine girisdir meselen onun fikrince incesenet insanlari ayirir medeniyyet ise birlesdirir Bu meqalelerde Sehne mizani ve metafizika Teatr ve taun Elkimya teatri ve s Arto oz qeddar teatr nezeriyyesini isleyir O muasir teatri tenqid edir ve esl teatrin esasini irrasionalliqda ve mistiklikde gorurdu Onun realliqla elaqelerini itirmis her hansi medeniyyeti gormeye gozu yox idi Arto defelerle teatri heyata toxunmaga cagirirdi Arto ucun tamasa qeddarliq ve zorakiliqla dolu olan ritualdir Onun teatr sisteminin pafosu teatri inkar etmekdir Hercend Artonu meshurlasdiran onun yaratdigi her hansi teatr formasi yox umumiyyetle teatr baxislari idi Snob teatra nifretleAntonen Arto yaradiciliginda yalniz bir umumi mesele durur tesadufi subyektiv formalarini dagitmaqla insan varliginin esl menasini acmaq Onun yaradiciliginda teatr merkezdedir Tarixen teatr seneti iki ayri ayri seviyyelerde inkisaf edib tamasacinin enenevi maraqlarina cavab veren verdis olunan teatr tamasalari ve insan varliginin menasini acmaq kimi meseleni qarsisina qoymus teatr Birinci mahiyyetce olu teatrdir Arto bu teatri tenqid ederken onun snob edali saxta davranislarina dozumsuz idi Arto teatri insan varliginin heqiqetlerini acmaq ucun en uygun mekan meqam hesab edirdi Rejissura daha dogrusu aktyorun sehnedeki hereketleri gizli bir dilin gorunen isarelerinden basqa bir sey olmayacaq Butun teatral jestler ozunde xeyallarin gizli cagirisini ve heyatin butun fatalligin cemlesdirecek Mueyyen meqamda bizim sehnede oncegorme ile bagli peygemberlik cehdleri gorunecek Aydindi ki bizim cehdimiz hem de tehlukelidi amma guman edirik ki tebietde ele bir bosluq yoxdur ki onu insan ruhu doldura bilmesin Arto tamasaciya emosional heyecan yasatmagi yox emosional sok kecirmeyi arzulayir Onun fikrince mehz bu halda tamasaci ruhen temizlene biler O Aristotelin katarsis ini reallasdirmaq isteyirdi Artonun teatri inkar pafosunda teatr formalarini redd eden konseptual yanasma idi XX esr senetkarlarin medeniyyetin her hansi bir sahesinde formani dagitmaga olan meyli ile baslayir Marsel Prustun romanlari roman formasini dagitmaga yonelmisdi Moris Meterlinq antidramani yaradirdi Fridrix Nitsse heyatin felsefesin nde felsefeni antifelsefeye cevirirdi Antonen Arto bu sirada dayanan ve hec cur anlasilmayan ziddiyyetler icinde heqiqet axtaran ilk teatr serkerde si idi ki olumunden xeyli sonra boyuk maraq oyatdi O mistika ile maraqlanirdi Misirlilerin Olu kitab ini oxumaq isteyirdi Artonun avtoportreti 1947 Antonen Arto yazirdi Men hedden artiq ezab cekirem ona gore de danismaga haqqim var 1920 39 cu illerde Fransanin en meshur teatr adami o idi qezetler senet jurnallari onun sekillerini derc edir ondan yazirdilar Usyankar intellektual kecmis surealist 1936 ci ilde Meksikaya yollandi ve bir muddet orda yerli hindu qebilesinde yasadi onlarin merasimlerinde istirak etdi Daha sonra o Irlandiyaya sefer etdi druidlerin bilgileri ona cox maraqli idi Fasilelerle psixatrik xestexanalarda mualice alan Arto omrunun son illerinde hetta radioverilisde istirak edirdi ve yene de seirler yazirdi Son aylarda ise o yuksek dozali narkotikler qebul etmeye baslamisdi Arto 1948 ci il martin 4 de vefat etdi Bu adam XX esr medeniyyetine boyuk tesir gostermis ve medeniyyet teatr barede dusuncelerde cevrilis etmisdi Iller sonra meshur rejissor Artonun ideyalarindan tesirlenen teatr refarmatoru Yeji Qrotovski yazacaqdi Biz Arto epoxasina daxil olmusuq IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Delarge J Antonin ARTAUD Le Delarge fr Paris Grund Jean Pierre Delarge 2001 ISBN 978 2 7000 3055 6 Antonin Artaud Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Archivio Storico Ricordi 1808 R Sadiqov Y Eliyeva Qloballasma ve dunya teatri https www ebooks az book jQmp5ovO html 2023 02 02 tarixinde Istifade tarixi 2023 02 26 Xarici kecidler