Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anri Lui Le Şatelye (fr. Henri Louis Le Chatelier; Miribel-lez-Eşel, Paris, Fransa, 8 oktyabr 1850 – 17 sentyabr 1936, Miribel-lez-Eşel, Paris, Fransa) — Fransa fiziki və kimyaçısı, üzvü (1907), Peterburq Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1913), SSRİ Elmlər Akademiyasının fəxri üzvü (1926).
| Anri Lui Le Şatelye | |
|---|---|
| fr. Henri Louis Le Chatelier | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Miribel-lez-Eşel, Paris, Fransa |
| Vəfat tarixi | (85 yaşında) |
| Vəfat yeri | Miribel-lez-Eşel, Paris, Fransa |
| Vətəndaşlığı |  Fransa |
| Milliyyəti | fransız |
| Uşağı | 7 |
| Elm sahəsi | fiziki kimya |
| Elmi dərəcələri | Bachelor of Letters (1867) elmlər bakalavrı (1868) |
| İş yeri | |
| Alma-mater | Paris Universiteti Politexnik məktəb Paris dağ məktəbi Jak Dekur kollec-liseyi |
| Təhsili |
|
| Tanınır | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Anri Lui Le Şatelye 1850-ci il oktyabrın 8-də Miribel-lez-Eşeldə anadan olmuşdur. Atası Fransa dəmir yollarının tikintisində iştirak edən bir mədən mühəndisi olaraq erkən yaşlardan başlayaraq oğluna elmə sevgi aşılamağa çalışmışdı. Le Şatelye Parisdə Rollan Kollecində, Politexnik Məktəbində və Ali Mədən Məktəbində təhsil almışdı. Eyni zamanda o, A. E. Sent-Kler Devillin laboratoriyasında çalışmış və Kollec de Fransda mühazirələr dinləmişdi. Təbiət elmləri ilə yanaşı, Le Şatelye din məsələləri və qədim dillərlə həvəslə maraqlanırdı. Mədən məktəbini bitirdikdən sonra Le Şatelye Əlcəzairdə və Bezansonda mədən mühəndisi vəzifəsində çalışmışdı. 1877-ci ildən 1919-cu ilə qədər Le Şatelye Parisin Ali Mədən Məktəbinin professoru olmuş və orada ümumi və texniki kimyanı tədris etmişdi. O həm də Kollec de Fransda Ümumi Kimya kafedrasının (1898–1907) və Paris Universitetinin professoru (1907–1925)olmuşdu.
1907-ci ildə o, Paris Elmlər Akademiyasının üzvü seçilmişdi.
1913-cü il dekabrın 7-də o, Peterburq Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1926-cı il dekabrın 4-də SSRİ Elmlər Akademiyasının fəxri üzvü seçilmişdi.
Elmi fəaliyyəti
Le Şatelyenin əsərlərinin çoxu tətbiq olunan problemlərə həsr olunmuşdur; o, metallurgiya və kimyəvi-texnoloji proseslərin fundamental tədqiqatlarını mütəmadi olaraq aparan ilk kimyaçılardan biri idi. 1880-ci ildən Le Şatelye sementin kalsinasiya və bərkidilməsi problemi ilə məşğul olmuşdu; o zaman mövcud olan işlər bu kompleks proseslərin gedişini izah etməyə imkan vermirdi. Apardığı araşdırmalar əsasında, o sementin bərkiməsi, başqa sözlə desək, "kristallaşma" nəzəriyyəsini inkişaf etdirmişdi (onun "Silisium və silikatlar" adlı monoqrafiyası J. F. Ponomaryov tərəfindən rus dilinə tərcümə edilmişdi). 1881-ci ildə o, və F. Mallar ilə birlikdə alovlanma, yanma və partlama proseslərini öyrənməyə başlamışdı. Bu tədqiqatlar onu yüksək temperaturda qazların istilik tutumlarının müəyyən edilməsi üçün orijinal üsul yaratmağa gətirib çıxarmışdı. Domna sobalarında baş verən prosesləri öyrənərkən və yüksək temperaturu ölçmə zərurəti ilə üzləşərkən Le Şatelye 1886-cı ildə közərdilmiş cisimlərin rənginə görə temperaturu ölçən optik cihazı – pirometri işləyib hazırlamışdı. O, həmçinin metalların və ərintilərin tədqiqi üsullarını təkmilləşdirmiş və qeyri-şəffaf obyektlərin strukturunu öyrənməyə imkan verən bir metallographic mikroskop (1897) yaratmışdı.
1884-cü ildə Le Şatelye indi onun adını daşıyan dinamik tarazlıq prinsipini işləyib hazırlamışdı (ondan asılı olmayaraq bu prinsipi 1887-ci ildə K. F. Braun da ifadə etmişdi). Bu prinsipə görə, sabit kimyəvi tarazlıq vəziyyətində olan sistem xarici təsir altında olduqda (temperatur, təzyiq dəyişikliyi, reaktiv və s.) bu təsiri kompensasiya edərək tarazlıq vəziyyətinə qayıtmağa çalışır. Le Şatelye-Braun prinsipi müxtəlif texnoloji prosesləri modelləşdirmək üçün istifadə olunur. 1894-cü ildə o, maddənin həll olma qabiliyyəti, prosesin temperaturu və maddənin ərimə temperaturu arasında əlaqə yaradan tənlik təklif etmişdi. 1901-ci ildə F. Qaberdən asılı olmayaraq Le Şatelye ammonyakın sintezi şərtlərini tapmışdı.
Le Şatelyenin fəal iştirakı ilə fiziki kimya və kimyəvi texnologiya müstəqil, fəal inkişaf edən elm sahələrinə çevrilmişdir. Le Şatelye bir çox mükafatlara layiq görülmüşdü: 1886-cı ildə o Şərəf Legionu ordeni, 1916-cı ildə London Kral Cəmiyyətinin ilə təltif edilmişdi.
İstinadlar
- https://collections.royalsociety.org/Dserve.exe?dsqIni=Dserve.ini&dsqApp=Archive&dsqDb=Persons&dsqSearch=Code==%27NA421%27&dsqCmd=Show.tcl.
- Ле Шателье Анри-Луи (рус.). Информационная система "Архивы Российской академии наук".
Mənbə
- Биографии великих химиков / Перевод с нем. под редакцией Быкова Г. В.. — М.: Мир, 1981. — 320 с.
- Волков В. А., Вонский Е. В., Кузнецова Г. И. Выдающиеся химики мира. — М.: Высшая школа, 1991. — 656 с.
- Профиль Ле Шателье Анри-Луи на официальном сайте РАН
- Краткий очерк истории химии
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Anri Lui Le Satelye fr Henri Louis Le Chatelier Miribel lez Esel Paris Fransa 8 oktyabr 1850 17 sentyabr 1936 Miribel lez Esel Paris Fransa Fransa fiziki ve kimyacisi uzvu 1907 Peterburq Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 1913 SSRI Elmler Akademiyasinin fexri uzvu 1926 Anri Lui Le Satelyefr Henri Louis Le ChatelierDogum tarixi 8 oktyabr 1850Dogum yeri Miribel lez Esel Paris FransaVefat tarixi 17 sentyabr 1936 85 yasinda Vefat yeri Miribel lez Esel Paris FransaVetendasligi FransaMilliyyeti fransizUsagi 7Elm sahesi fiziki kimyaElmi dereceleri Bachelor of Letters 1867 elmler bakalavri 1868 Is yeriAlma mater Paris Universiteti Politexnik mekteb Paris dag mektebi Jak Dekur kollec liseyiTehsili Paris Universiteti Fransa Politexnik Mektebi 1869 1870 Ecole nationale superieure des mines de Paris 1871 1873 TaninirUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1913 SSRI Elmler Akademiyasi Peterburq Elmler Akademiyasi Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Isvec Kral Elmler Akademiyasi 1907 Fransa Elmler Akademiyasi 1907 Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi 1919 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAnri Lui Le Satelye 1850 ci il oktyabrin 8 de Miribel lez Eselde anadan olmusdur Atasi Fransa demir yollarinin tikintisinde istirak eden bir meden muhendisi olaraq erken yaslardan baslayaraq ogluna elme sevgi asilamaga calismisdi Le Satelye Parisde Rollan Kollecinde Politexnik Mektebinde ve Ali Meden Mektebinde tehsil almisdi Eyni zamanda o A E Sent Kler Devillin laboratoriyasinda calismis ve Kollec de Fransda muhazireler dinlemisdi Tebiet elmleri ile yanasi Le Satelye din meseleleri ve qedim dillerle hevesle maraqlanirdi Meden mektebini bitirdikden sonra Le Satelye Elcezairde ve Bezansonda meden muhendisi vezifesinde calismisdi 1877 ci ilden 1919 cu ile qeder Le Satelye Parisin Ali Meden Mektebinin professoru olmus ve orada umumi ve texniki kimyani tedris etmisdi O hem de Kollec de Fransda Umumi Kimya kafedrasinin 1898 1907 ve Paris Universitetinin professoru 1907 1925 olmusdu 1907 ci ilde o Paris Elmler Akademiyasinin uzvu secilmisdi 1913 cu il dekabrin 7 de o Peterburq Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 1926 ci il dekabrin 4 de SSRI Elmler Akademiyasinin fexri uzvu secilmisdi Elmi fealiyyetiLe Satelyenin eserlerinin coxu tetbiq olunan problemlere hesr olunmusdur o metallurgiya ve kimyevi texnoloji proseslerin fundamental tedqiqatlarini mutemadi olaraq aparan ilk kimyacilardan biri idi 1880 ci ilden Le Satelye sementin kalsinasiya ve berkidilmesi problemi ile mesgul olmusdu o zaman movcud olan isler bu kompleks proseslerin gedisini izah etmeye imkan vermirdi Apardigi arasdirmalar esasinda o sementin berkimesi basqa sozle desek kristallasma nezeriyyesini inkisaf etdirmisdi onun Silisium ve silikatlar adli monoqrafiyasi J F Ponomaryov terefinden rus diline tercume edilmisdi 1881 ci ilde o ve F Mallar ile birlikde alovlanma yanma ve partlama proseslerini oyrenmeye baslamisdi Bu tedqiqatlar onu yuksek temperaturda qazlarin istilik tutumlarinin mueyyen edilmesi ucun orijinal usul yaratmaga getirib cixarmisdi Domna sobalarinda bas veren prosesleri oyrenerken ve yuksek temperaturu olcme zerureti ile uzleserken Le Satelye 1886 ci ilde kozerdilmis cisimlerin rengine gore temperaturu olcen optik cihazi pirometri isleyib hazirlamisdi O hemcinin metallarin ve erintilerin tedqiqi usullarini tekmillesdirmis ve qeyri seffaf obyektlerin strukturunu oyrenmeye imkan veren bir metallographic mikroskop 1897 yaratmisdi 1884 cu ilde Le Satelye indi onun adini dasiyan dinamik tarazliq prinsipini isleyib hazirlamisdi ondan asili olmayaraq bu prinsipi 1887 ci ilde K F Braun da ifade etmisdi Bu prinsipe gore sabit kimyevi tarazliq veziyyetinde olan sistem xarici tesir altinda olduqda temperatur tezyiq deyisikliyi reaktiv ve s bu tesiri kompensasiya ederek tarazliq veziyyetine qayitmaga calisir Le Satelye Braun prinsipi muxtelif texnoloji prosesleri modellesdirmek ucun istifade olunur 1894 cu ilde o maddenin hell olma qabiliyyeti prosesin temperaturu ve maddenin erime temperaturu arasinda elaqe yaradan tenlik teklif etmisdi 1901 ci ilde F Qaberden asili olmayaraq Le Satelye ammonyakin sintezi sertlerini tapmisdi Le Satelyenin feal istiraki ile fiziki kimya ve kimyevi texnologiya musteqil feal inkisaf eden elm sahelerine cevrilmisdir Le Satelye bir cox mukafatlara layiq gorulmusdu 1886 ci ilde o Seref Legionu ordeni 1916 ci ilde London Kral Cemiyyetinin ile teltif edilmisdi Istinadlarhttps collections royalsociety org Dserve exe dsqIni Dserve ini amp dsqApp Archive amp dsqDb Persons amp dsqSearch Code 27NA421 27 amp dsqCmd Show tcl Le Shatele Anri Lui rus Informacionnaya sistema Arhivy Rossijskoj akademii nauk MenbeBiografii velikih himikov Perevod s nem pod redakciej Bykova G V M Mir 1981 320 s Volkov V A Vonskij E V Kuznecova G I Vydayushiesya himiki mira M Vysshaya shkola 1991 656 s Profil Le Shatele Anri Lui na oficialnom sajte RAN Kratkij ocherk istorii himii