Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Analiz (analizis, fr. analyse və ya lat. analysis, q.yun. ἀνάλυσις — «parçalanma, ərimə» sözündən) — fəlsəfədə sintezdən fərqli olaraq, təhlil bir anlayışın müəyyənləşdirilməsinin məntiqi üsuludur, o zaman verilmiş anlayışı xüsusiyyətlərinə görə onun tərkib hissələrinə parçalayır və bununla da öz biliklərini tam həcmdə aydınlaşdırmaq üçün.
“Analitik anlayış” birincini ehtiva edən başqa bir anlayışın təhlili nəticəsində əldə edilən anlayışdır. Eyni şəkildə, məfhumun tərkib hissələrinə parçalanaraq izahı “analitik şərh”, “nəticə” adlanır. Mühakimələr və ya nəticələr də oxşar şəkildə parçalana bilər. Analitik mühakimə subyektin özü anlayışına xas olan müəyyən keyfiyyəti nəzərdə tutur, başqa sözlə desək, predikat subyektin özünün konsepsiyasında yatır, sintetik mühakimədə isə subyektə elə bir keyfiyyət aid edilir ki, o, onun özündə mövcud ola bilməz. subyekt anlayışı, başqa sözlə, subyekt anlayışı ilə istər-istəməz əlaqələndirilmir.
Bir sıra nəticələrə əsaslanan sübutlarla, xüsusən də hər hansı bir elmi nəzəriyyənin işlənib hazırlanmasında və ya formalaşdırılmasında “təhlil” ifadəsi bir qədər fərqli məna kəsb edir, bu o deməkdir ki, sübutlar şərtidən şərtiyə doğru reqressiv şəkildə irəliləyir, sintetik üsulla. sübut tərs hərəkətə malikdir (regressus a principiatis ad principe и progressus a princip i is ad principiata); Bu üsul sintetikdən fərqli olaraq elmi tədqiqatlarda “analitik” adlanır. Hər ikisi bir-birini tamamlayır və bir-birini yoxlayır. Hər hansı bir elmi mövqeyin şübhəsiz həqiqətinin ən yaxşı sübutu analitik və sintetik üsullarla aparılan tədqiqatlar nəticəsində əldə edilən nəticələrin uyğunluğu olacaqdır.
İctimai qəbulu
Peşəkar filosoflar arasında aparılan iki kiçik sorğuya görə, ingilisdilli seçmə arasında filosofların demək olar ki, 62%-i analitik və sintetik mühakimələr arasında sərhəd çəkir, 28%-i isə yox, rusdilli seçmədə isə vəziyyət tərsinədir, 29% aydın bir xəttin olduğuna razıdır, 48% isə bunun olmadığına inanır.
Sorğu, bununla belə, onların sərhəd və anlayışların özlərini ixtiyari hesab etdiklərini (uydurma təsnifat) və ya analitik və ya sintetik (qeyri-səlis təsnifat) kimi etibarlı şəkildə təsnif edə bilməyəcəkləri çoxlu mühakimələrin olduğunu nəzərdə tutduqlarını aydınlaşdırmayıb. , ya da başqa bir şey nəzərdə tuturlar.
Tənqidi
Təhlil metodu XX və ya XIX əsrlərdə olduğu kimi XXI əsrdə də analitik fəlsəfə üçün xarakterik olsa da, onun statusu analitik filosoflar arasında belə böyük mübahisə mənbəyi olmaqda davam edir. Analitik metodun bəzi cari tənqidləri gəlir. Kuayn məşhur şəkildə analitik və sintetik arasındakı fərqi rədd etdi. Kuaynin tənqidi yaxşı bilinsə də, çox mübahisəlidir. Ondan əvvəlki digər analitik filosoflar kimi Kuayn də “analitik”in tərifini “yalnız məna etibarilə doğru və faktdan asılı olmayan” kimi qəbul edirdi. Lakin onlardan fərqli olaraq o, belə bir tərifin son nəticədə dairəvi olduğu qənaətinə gəlib. Başqa sözlə, Kuayn analitik ifadələrin tərifinə görə doğru olduğunu qəbul etdi və sonra həqiqət anlayışının tərifinə görə qeyri-qənaətbəxş olduğunu müdafiə etdi. Kuaynin analitikliyə etirazına başqa yanaşma modal "mümkünlük" anlayışından (məntiqi, ontoloji, metafizik, epistemik) irəli gəlir. Kuayn bu modallığı və onun tərifi üsullarını problemli hesab etdi və qeyd etdi ki, mütləq doğru-yalan kimi modallıqdan istifadə etməklə irəli sürülənlə hər hansı ümumi inancların həqiqətinin təsdiqi arasında heç bir fərq yoxdur, yəni birinci variant ikincidən daha etibarlı deyil.
Üstəlik, analitik metod konsepsiyanın tətbiqi üçün lazımi və kifayət qədər şərtlərin verilə bilməsi üçün anlayışların müəyyən strukturuna əsaslanır. Məsələn, “bakalavr” anlayışı çox vaxt “evli olmayan” və “kişi” anlayışlarının tərkib hissəsi kimi təhlil edilir. Beləliklə, "bakalavr" tərifi və ya təhlili subay kişini nəzərdə tutur. Amma narahat olmaq olar ki, bu “zəruri” və “kafi” deyilən şərtlər bütün hallarda tətbiq olunmur. Məsələn, Wittgenstein, dilin (məsələn, "bakalavr" sözü) müxtəlif məqsədlər üçün və qeyri-müəyyən sayda şəkildə istifadə edildiyini iddia edir. Vitgenşteynin məşhur tezisində deyilir ki, məna istifadə ilə müəyyən edilir. Bu o deməkdir ki, hər bir halda “bakalavr” sözünün mənası onun kontekstdə istifadəsi ilə müəyyən edilir. Beləliklə, əgər bir sözün müxtəlif istifadə kontekstlərində fərqli mənaları ifadə etdiyi göstərilə bilərsə, o zaman onun mənasının əvvəlcədən müəyyən edilmiş "təsisçilərə" (əlavə bir şey daxil edilməli və ya əlavə bir şey xaric edilməli olduğu) mahiyyətcə müəyyən edilə bilməyəcəyi hallar ifadə edilmiş) bu təhlil metoduna əks nümunələr kimi görünür. Bu, təriflərin tənqidinə əsaslanan analitik metodun tənqidinin yalnız 1 nümunəsidir. Buna bənzər bir neçə başqa tənqid də var. Tez-tez deyirlər ki, bu tənqid ilk növbədə Vitgenşteynin fəlsəfi araşdırmalarından yaranıb.
Təhlil metodunun üçüncü tənqidi əsasən intuisiyanın psixoloji tənqidindən irəli gəlir. Analitik metodun əsas hissəsi "intuisiya testlərindən" istifadə edərək anlayışların təhlilidir. Filosoflar düşüncə təcrübələri haqqında öz intuisiyalarına müraciət edərək müxtəlif konseptual təhlilləri motivasiya etməyə meyllidirlər. Eynilə, Dennett bu “intuisiya testlərinin” nəticələrini çox qiymətləndirməməyə çağırır.
İstinadlar
- Этимологический словарь русского языка Макса Фасмера
- Беседин А. П., Васильев В. В., Волков Д. Б., Кузнецов А. В. ""О чем думают российские философы? Результаты интернет-опроса"".
- Bourget D, Chalmers D. "What Do Philosophers Believe?". 2019-04-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-06.
- Quine, 1951
- "The Epistemology of Modality (Stanford Encyclopedia of Philosophy/Summer 2014 Edition)". 2020-07-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-06.
- Quine, 1961
- Margolis & Laurence, 2006
- DePaul, Ramsey, 1998
- Dennett, 1995
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Analiz analizis fr analyse ve ya lat analysis q yun ἀnalysis parcalanma erime sozunden felsefede sintezden ferqli olaraq tehlil bir anlayisin mueyyenlesdirilmesinin mentiqi usuludur o zaman verilmis anlayisi xususiyyetlerine gore onun terkib hisselerine parcalayir ve bununla da oz biliklerini tam hecmde aydinlasdirmaq ucun Analitik anlayis birincini ehtiva eden basqa bir anlayisin tehlili neticesinde elde edilen anlayisdir Eyni sekilde mefhumun terkib hisselerine parcalanaraq izahi analitik serh netice adlanir Muhakimeler ve ya neticeler de oxsar sekilde parcalana biler Analitik muhakime subyektin ozu anlayisina xas olan mueyyen keyfiyyeti nezerde tutur basqa sozle desek predikat subyektin ozunun konsepsiyasinda yatir sintetik muhakimede ise subyekte ele bir keyfiyyet aid edilir ki o onun ozunde movcud ola bilmez subyekt anlayisi basqa sozle subyekt anlayisi ile ister istemez elaqelendirilmir Bir sira neticelere esaslanan subutlarla xususen de her hansi bir elmi nezeriyyenin islenib hazirlanmasinda ve ya formalasdirilmasinda tehlil ifadesi bir qeder ferqli mena kesb edir bu o demekdir ki subutlar sertiden sertiye dogru reqressiv sekilde irelileyir sintetik usulla subut ters herekete malikdir regressus a principiatis ad principe i progressus a princip i is ad principiata Bu usul sintetikden ferqli olaraq elmi tedqiqatlarda analitik adlanir Her ikisi bir birini tamamlayir ve bir birini yoxlayir Her hansi bir elmi movqeyin subhesiz heqiqetinin en yaxsi subutu analitik ve sintetik usullarla aparilan tedqiqatlar neticesinde elde edilen neticelerin uygunlugu olacaqdir Ictimai qebuluPesekar filosoflar arasinda aparilan iki kicik sorguya gore ingilisdilli secme arasinda filosoflarin demek olar ki 62 i analitik ve sintetik muhakimeler arasinda serhed cekir 28 i ise yox rusdilli secmede ise veziyyet tersinedir 29 aydin bir xettin olduguna razidir 48 ise bunun olmadigina inanir Sorgu bununla bele onlarin serhed ve anlayislarin ozlerini ixtiyari hesab etdiklerini uydurma tesnifat ve ya analitik ve ya sintetik qeyri selis tesnifat kimi etibarli sekilde tesnif ede bilmeyecekleri coxlu muhakimelerin oldugunu nezerde tutduqlarini aydinlasdirmayib ya da basqa bir sey nezerde tuturlar TenqidiTehlil metodu XX ve ya XIX esrlerde oldugu kimi XXI esrde de analitik felsefe ucun xarakterik olsa da onun statusu analitik filosoflar arasinda bele boyuk mubahise menbeyi olmaqda davam edir Analitik metodun bezi cari tenqidleri gelir Kuayn meshur sekilde analitik ve sintetik arasindaki ferqi redd etdi Kuaynin tenqidi yaxsi bilinse de cox mubahiselidir Ondan evvelki diger analitik filosoflar kimi Kuayn de analitik in terifini yalniz mena etibarile dogru ve faktdan asili olmayan kimi qebul edirdi Lakin onlardan ferqli olaraq o bele bir terifin son neticede dairevi oldugu qenaetine gelib Basqa sozle Kuayn analitik ifadelerin terifine gore dogru oldugunu qebul etdi ve sonra heqiqet anlayisinin terifine gore qeyri qenaetbexs oldugunu mudafie etdi Kuaynin analitikliye etirazina basqa yanasma modal mumkunluk anlayisindan mentiqi ontoloji metafizik epistemik ireli gelir Kuayn bu modalligi ve onun terifi usullarini problemli hesab etdi ve qeyd etdi ki mutleq dogru yalan kimi modalliqdan istifade etmekle ireli surulenle her hansi umumi inanclarin heqiqetinin tesdiqi arasinda hec bir ferq yoxdur yeni birinci variant ikinciden daha etibarli deyil Ustelik analitik metod konsepsiyanin tetbiqi ucun lazimi ve kifayet qeder sertlerin verile bilmesi ucun anlayislarin mueyyen strukturuna esaslanir Meselen bakalavr anlayisi cox vaxt evli olmayan ve kisi anlayislarinin terkib hissesi kimi tehlil edilir Belelikle bakalavr terifi ve ya tehlili subay kisini nezerde tutur Amma narahat olmaq olar ki bu zeruri ve kafi deyilen sertler butun hallarda tetbiq olunmur Meselen Wittgenstein dilin meselen bakalavr sozu muxtelif meqsedler ucun ve qeyri mueyyen sayda sekilde istifade edildiyini iddia edir Vitgensteynin meshur tezisinde deyilir ki mena istifade ile mueyyen edilir Bu o demekdir ki her bir halda bakalavr sozunun menasi onun kontekstde istifadesi ile mueyyen edilir Belelikle eger bir sozun muxtelif istifade kontekstlerinde ferqli menalari ifade etdiyi gosterile bilerse o zaman onun menasinin evvelceden mueyyen edilmis tesiscilere elave bir sey daxil edilmeli ve ya elave bir sey xaric edilmeli oldugu mahiyyetce mueyyen edile bilmeyeceyi hallar ifade edilmis bu tehlil metoduna eks numuneler kimi gorunur Bu teriflerin tenqidine esaslanan analitik metodun tenqidinin yalniz 1 numunesidir Buna benzer bir nece basqa tenqid de var Tez tez deyirler ki bu tenqid ilk novbede Vitgensteynin felsefi arasdirmalarindan yaranib Tehlil metodunun ucuncu tenqidi esasen intuisiyanin psixoloji tenqidinden ireli gelir Analitik metodun esas hissesi intuisiya testlerinden istifade ederek anlayislarin tehlilidir Filosoflar dusunce tecrubeleri haqqinda oz intuisiyalarina muraciet ederek muxtelif konseptual tehlilleri motivasiya etmeye meyllidirler Eynile Dennett bu intuisiya testlerinin neticelerini cox qiymetlendirmemeye cagirir IstinadlarEtimologicheskij slovar russkogo yazyka Maksa Fasmera Besedin A P Vasilev V V Volkov D B Kuznecov A V O chem dumayut rossijskie filosofy Rezultaty internet oprosa Bourget D Chalmers D What Do Philosophers Believe 2019 04 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 06 Quine 1951 The Epistemology of Modality Stanford Encyclopedia of Philosophy Summer 2014 Edition 2020 07 08 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 06 Quine 1961 Margolis amp Laurence 2006 DePaul Ramsey 1998 Dennett 1995