Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bəlğəmotu (lat. Althaea) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Bəlğəmotu | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Bəlğəmotu | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 1–1.5 m olan çoxillik ot bitkisidir. Bir neçə gövdə əmələ gətirir. Bütün bitki bozumtul, sıx, xırda tükcüklərlə örtülmüş, yumşaq məxməridir. Yarpaqları saplaqlı, yumurtavari, azacıq barmaqvari-dilimli və diş-dişlidir. Orta ölçülü, çəhrayı çiçəkləri əsasən yarpaqların kənarına sıxılır, gövdənin yuxarısında isə sıx sümbülvari çiçəkqrupu əmələ gətirir. Meyvəsi üzük formasında yığılmış xırda, yumru meyvəciklərdən ibarətdir. Kökünün özünəməxsus zəif iyi, azacıq şirin-şirişli dadı vardır. İyul-sentyabr aylarında çiçəkləyir və meyvə verir.
Mənşəyi və yayılması
Dərman bəlqəmotu boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinin qərbi-palearktik qrupuna aiddir. Cənubi və Orta Avropa, Balkan və Kiçik Asiya, Şərgi Aralıq dənizi ölkələri, Şimalı Amerika, Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda dərman bəlqəmotu Abşeronda, Samur-Dəvəçi, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqlarında, Alazan-Əyriçay vadisində, Naxçıvanın və Kür düzənliyində yayılmışdır. Aranda və dağətəyində (dəniz səviyyəsindən 400 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kseromezofitdir, sahilyanı və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən çaylaqlarda, arx kənarlarında, kolluqlarda, nəmli yerlərdə və əkinlərdə tək-tək və kiçik qrup (3–8 fərd) şəklində bitir.
Kimyəvi tərkibi
Flavonoid, efir və piyli yağlar, C vitamini, karotin, aşı maddələri, eləcə də steroid və antosianlarla zəngindir.
Köklərinin tərkibində 11% selik, müxtəlif qarışıqlar pentoza, heksoza, əlavə olaraq nişasta (37%), saxaroza və yağ turşuları vardır. Gülxətmi xammalı kökləri təmizlənmiş və təmizlənməmiş olmaqla, iki formada mövcuddur. Yarpaqlarında 35% selik maddəsi, qalaktoza, qlükoza, arabinoza, ramnoza, nişasta, pektin, yağ turşuları və digər maddələr vardır. Aptekdə sirop, məhlul və ekstrakt şəklində satılır. Eyni zamanda siropunun hazırlanması üçün yabanı və mədəni bitkilərdən istifadə edilir. Kökündən hazırlanan mukaltin dərmanının güclü öskürəkkəsici təsiri vardır.
Tərkibində 8%-ə qədər bioloji aktiv maddələr, 14%-ə qədər su, 7% ümumi kül, 0,5% həlledilməyən kül, 0,5%-dən az üzvi turşular və 0,5% mineral maddələr olur.
Təsiri və tətbiqi
Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, eksperimental və xalq təbabətində, eləcə də kliniki sınaqlarda, farmakologiya və baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Əsasən nəfəs yolları, bronxit və bronxial astma, ağciyər vərəmi, göz, mədəbağırsaq, sidik kisəsi, dəri xəstəlikləri, həmçinin şişlər, yanıqlar, çibanlar, ağız boşluğu və burunda iltihab prosesləri və allergiya zamanı istifadə olunur. Antifungal, bəlqəmqətirici, qusdurucu və iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.
Bitkinin istifadə orqanı kökü, bəzən yarpaq və çiçəkləridir. Başlıca olaraq yuxarı tənəffüs yollarının iltihabi xəstəliklərində, öskürək əleyhinə, sinə yumşaldıcı vasitə kimi istifadə edilir. Gülxətminin kökündən mədə-bağırsaq traktı: mədə və onikibarmaq bağırsağın xora xəstəliyi, qastrit, kolit və ishal xəstəliklərində olduqca geniş istifadə edilir. Şərq təbabətində böyrək və sidik axarlarının daş xəstəliyində, sistitdə, sidik kanalındakı şişlərdə, xroniki prostatitdə, oynaq ağrılarında tətbiq edilir. Termosda 2–3 xörək qaşığı kökünü 0,5 litr qaynanmış suda 10–12 saat ərzində dəmləmək lazımdır. 0,5 stəkan gündə 3 dəfə yeməkdən 20–40 dəqiqə əvvəl qəbul edilməlidir. Kökündən hazırlanmış toz, məhlul və siropu iltihabsorucu və öskürəkkəsici xüsusiyyətə malikdir.
İstifadə olunan hissələri
Müalicə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri və kökü istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə, sirop və ekstraktlar.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Köklər Qafqazda və Qırğızıstanda tərəvəz kimi bişmiş halda istifadə olunur. Üyüdülmüş köklər çörək bişirdikdə una əlavə edilir. Dekorativ, boyaq, bal və çiçək tozu verən bitkidir.
Sinonimləri
Heterotipik sinonimləri
- Ferberia Scop.
Növləri
- Erməni bəlğəmotu (Althaea armeniaca Ten.)
- Post & Beauverd
- Althaea cannabina L.
- Parsa
- Dərman bəlğəmotu (Althaea officinalis L.)
- Ulbr.
- Guétrot
- Althaea taurinensis DC.
- Blatt.
- Diklić & V.Nikolić
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Belgemotu lat Althaea bitkiler aleminin emekomecicicekliler destesinin emekomecikimiler fesilesine aid bitki cinsi BelgemotuElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste EmekomeciciceklilerFesile EmekomecikimilerYarimfesile Triba Cins BelgemotuBeynelxalq elmi adiAlthaea L 1753Sekil axtarisiITIS 21609NCBI 145744EOL 71371Botaniki tesviriHundurluyu 1 1 5 m olan coxillik ot bitkisidir Bir nece govde emele getirir Butun bitki bozumtul six xirda tukcuklerle ortulmus yumsaq mexmeridir Yarpaqlari saplaqli yumurtavari azaciq barmaqvari dilimli ve dis dislidir Orta olculu cehrayi cicekleri esasen yarpaqlarin kenarina sixilir govdenin yuxarisinda ise six sumbulvari cicekqrupu emele getirir Meyvesi uzuk formasinda yigilmis xirda yumru meyveciklerden ibaretdir Kokunun ozunemexsus zeif iyi azaciq sirin sirisli dadi vardir Iyul sentyabr aylarinda cicekleyir ve meyve verir Menseyi ve yayilmasiDerman belqemotu boreal cografi tipinin palearktik sinfinin qerbi palearktik qrupuna aiddir Cenubi ve Orta Avropa Balkan ve Kicik Asiya Sergi Araliq denizi olkeleri Simali Amerika Rusiya Orta Asiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda derman belqemotu Abseronda Samur Deveci Kur Araz ve Lenkeran ovaliqlarinda Alazan Eyricay vadisinde Naxcivanin ve Kur duzenliyinde yayilmisdir Aranda ve dageteyinde deniz seviyyesinden 400 m qeder bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerKseromezofitdir sahilyani ve alaq bitkilik tiplerinde rast gelir Esasen caylaqlarda arx kenarlarinda kolluqlarda nemli yerlerde ve ekinlerde tek tek ve kicik qrup 3 8 ferd seklinde bitir Kimyevi terkibiFlavonoid efir ve piyli yaglar C vitamini karotin asi maddeleri elece de steroid ve antosianlarla zengindir Koklerinin terkibinde 11 selik muxtelif qarisiqlar pentoza heksoza elave olaraq nisasta 37 saxaroza ve yag tursulari vardir Gulxetmi xammali kokleri temizlenmis ve temizlenmemis olmaqla iki formada movcuddur Yarpaqlarinda 35 selik maddesi qalaktoza qlukoza arabinoza ramnoza nisasta pektin yag tursulari ve diger maddeler vardir Aptekde sirop mehlul ve ekstrakt seklinde satilir Eyni zamanda siropunun hazirlanmasi ucun yabani ve medeni bitkilerden istifade edilir Kokunden hazirlanan mukaltin dermaninin guclu oskurekkesici tesiri vardir Terkibinde 8 e qeder bioloji aktiv maddeler 14 e qeder su 7 umumi kul 0 5 helledilmeyen kul 0 5 den az uzvi tursular ve 0 5 mineral maddeler olur Tesiri ve tetbiqiFarmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi eksperimental ve xalq tebabetinde elece de kliniki sinaqlarda farmakologiya ve baytarliqda genis tetbiq edilir Esasen nefes yollari bronxit ve bronxial astma agciyer veremi goz medebagirsaq sidik kisesi deri xestelikleri hemcinin sisler yaniqlar cibanlar agiz boslugu ve burunda iltihab prosesleri ve allergiya zamani istifade olunur Antifungal belqemqetirici qusdurucu ve iltihab proseslerine qarsi tesire malikdir Bitkinin istifade orqani koku bezen yarpaq ve cicekleridir Baslica olaraq yuxari teneffus yollarinin iltihabi xesteliklerinde oskurek eleyhine sine yumsaldici vasite kimi istifade edilir Gulxetminin kokunden mede bagirsaq trakti mede ve onikibarmaq bagirsagin xora xesteliyi qastrit kolit ve ishal xesteliklerinde olduqca genis istifade edilir Serq tebabetinde boyrek ve sidik axarlarinin das xesteliyinde sistitde sidik kanalindaki sislerde xroniki prostatitde oynaq agrilarinda tetbiq edilir Termosda 2 3 xorek qasigi kokunu 0 5 litr qaynanmis suda 10 12 saat erzinde demlemek lazimdir 0 5 stekan gunde 3 defe yemekden 20 40 deqiqe evvel qebul edilmelidir Kokunden hazirlanmis toz mehlul ve siropu iltihabsorucu ve oskurekkesici xususiyyete malikdir Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin yerustu hissesi yarpaqlari cicekleri ve koku istifade edilir Istifade formalariCovher demleme sirop ve ekstraktlar Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiKokler Qafqazda ve Qirgizistanda terevez kimi bismis halda istifade olunur Uyudulmus kokler corek bisirdikde una elave edilir Dekorativ boyaq bal ve cicek tozu veren bitkidir SinonimleriHeterotipik sinonimleri Ferberia Scop NovleriErmeni belgemotu Althaea armeniaca Ten Post amp Beauverd Althaea cannabina L Parsa Derman belgemotu Althaea officinalis L Ulbr Guetrot Althaea taurinensis DC Blatt Diklic amp V NikolicIstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 307 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 686 Hemcinin bax