Alkin və ya Asetilen karbohidrogenləri — molekullarında karbon atomları arasında üçqat rabitə olan karbohidrogenlərə deyilir. Formulu:CnH2n-2.
Etinin Üç Fərqli Şəkildə Göstərilməsi |
---|
Alkinlərin ən bəsiti olan Etin |
Maviylə göstərilən Hidrogen atomlarıdır. |
Maviylə göstərilən Hidrogen atomlarıdır. |
Ümumi atom sayi:(3n-2)
Beynəlxalq adlandırma
Alkinlərin ümumi formulu CnH2n-2 formuluna malik üçqat rabitəli karbohidrogenlərdir. İlk nümayəndəsi C2H2-etindir (trivial adı olan "asetilen" daha çox işlənir). Alkinlərdə üçqat rabitəli karbon atomları sp-hibrid halındadır. Butindən başlayaraq zəncir və vəziyyət izomerliyi rast gəlinir. Adlanma alkenlərdəki kimidir. Sadəcə olaraq, alkinlərdə:
- Trivial adlanmada -ilen şəkilçisi ilə əvəz edilir.
- Səmərəli adlandırmada hamısı asetilen törəməsi götürülür.
- Alkenlərdəki beynəlxalq adlanmadakı faktorlarından ikiqat rabitə üçqat ilə əvəz olunur. Sonrakı faktorlar alkenlərdəki kimidir.
- -en şəkilçisi -in ilə əvəz edilir və sonda üçqat rabitənin birləşdiyi karbon atomunun nömrəsi yazılır.
Alkanların YUPAK ilə Adlandrılması | |
---|---|
Alkinin formulu | YUPAK Adı |
C2H2 | Etin |
C3H4 | Propin |
C4H6 | Butin |
C5H8 | Pentin |
C6H10 | Heksin |
C7H12 | Heptin |
C8H14 | Oktin |
C9H16 | Nonin |
C10H18 | Dekin |
C11H20 | Undekin |
Fiziki xassələri
Alkinlərdə üçqat rabitə əvvəldə yerləşərsə, İQ spektrdə CSP-H rabitəsinin valent titrəyişlərinin udma zolağı 3300 sm-1-olacaq. Qeyri simmetrik alkinlər üçün İQ spektrdə üçqat rabitənin valent titrəyişlərinin udma zolağı 2300–2100 sm-1-olacaq. Simmetriklər üçün bu, çətin təyin olunur. NMR də üçqat rabitənin protonlarının siqnalları 2,3–2,9 m.p. də görsənir. Alkinlərin ilk üç nümayəndəsi n.ş-də qaz, C5C15 nümayəndələri maye, qalanları bərkdir.
Alkinlərin alınması
Asetilen karbohidrogenlərini almaq üçün doymuş karbohidrogenlərini almaq üçün doymuş karbohidrogenlərin ikihalogenli törəmələrinə qələvilərin qatı spirt məhlulu ilə təsir etmək lazımdır. halogenləri bir karbon yanında olan birləşmələrdən asetilen karbohidrogenlərini almaq daha asandır. asetilen homoloqlarını almaq üçün bəzən asetilenin özündən istifadə edərək, onu alkinləşdirmək daha əlverişli olur. bu məqsədlə, texniki üsulla alınmış asetilenə RMgX, sonra RX ilə təsir edirlər.
Alkinlərin yanması
İstinadlar
- Соловьев Ю. И. История химии: Развитие химии с древнейших времен до конца XIX в. Пособие для учителей. — 2-е изд., перераб. — М.: Просвещение, 1983. — С. 208.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alkin ve ya Asetilen karbohidrogenleri molekullarinda karbon atomlari arasinda ucqat rabite olan karbohidrogenlere deyilir Formulu CnH2n 2 Etinin Uc Ferqli Sekilde GosterilmesiEtinin ModeliAlkinlerin en besiti olan EtinEtinenin Cubuq ModeliMavi yle gosterilen Hidrogen atomlaridir Etinenin diger modeliMavi yle gosterilen Hidrogen atomlaridir Umumi atom sayi 3n 2 Beynelxalq adlandirmaAlkinlerin umumi formulu CnH2n 2 formuluna malik ucqat rabiteli karbohidrogenlerdir Ilk numayendesi C2H2 etindir trivial adi olan asetilen daha cox islenir Alkinlerde ucqat rabiteli karbon atomlari sp hibrid halindadir Butinden baslayaraq zencir ve veziyyet izomerliyi rast gelinir Adlanma alkenlerdeki kimidir Sadece olaraq alkinlerde Trivial adlanmada ilen sekilcisi ile evez edilir Semereli adlandirmada hamisi asetilen toremesi goturulur Alkenlerdeki beynelxalq adlanmadaki faktorlarindan ikiqat rabite ucqat ile evez olunur Sonraki faktorlar alkenlerdeki kimidir en sekilcisi in ile evez edilir ve sonda ucqat rabitenin birlesdiyi karbon atomunun nomresi yazilir Alkanlarin YUPAK ile AdlandrilmasiAlkinin formulu YUPAK AdiC2H2 EtinC3H4 PropinC4H6 ButinC5H8 PentinC6H10 HeksinC7H12 HeptinC8H14 OktinC9H16 NoninC10H18 DekinC11H20 UndekinFiziki xasseleriAlkinlerde ucqat rabite evvelde yerleserse IQ spektrde CSP H rabitesinin valent titreyislerinin udma zolagi 3300 sm 1 olacaq Qeyri simmetrik alkinler ucun IQ spektrde ucqat rabitenin valent titreyislerinin udma zolagi 2300 2100 sm 1 olacaq Simmetrikler ucun bu cetin teyin olunur NMR de ucqat rabitenin protonlarinin siqnallari 2 3 2 9 m p de gorsenir Alkinlerin ilk uc numayendesi n s de qaz C5C15 numayendeleri maye qalanlari berkdir Alkinlerin alinmasiAsetilen karbohidrogenlerini almaq ucun doymus karbohidrogenlerini almaq ucun doymus karbohidrogenlerin ikihalogenli toremelerine qelevilerin qati spirt mehlulu ile tesir etmek lazimdir halogenleri bir karbon yaninda olan birlesmelerden asetilen karbohidrogenlerini almaq daha asandir asetilen homoloqlarini almaq ucun bezen asetilenin ozunden istifade ederek onu alkinlesdirmek daha elverisli olur bu meqsedle texniki usulla alinmis asetilene RMgX sonra RX ile tesir edirler CaO 3C CaC2 CO displaystyle mbox CaO 3 mbox C rightarrow mbox CaC 2 mbox CO CaC2 2H2O C2H2 Ca OH 2 displaystyle mbox CaC 2 2 mbox H 2 mbox O rightarrow mbox C 2 mbox H 2 mbox Ca OH 2 Alkinlerin yanmasiCnH 2n 2 3n 1 2O2 nCO2 n 1 H2O displaystyle mbox C n mbox H 2n 2 3n 1 2 mbox O 2 rightarrow n mbox C mbox O 2 n 1 mbox H 2 mbox O IstinadlarSolovev Yu I Istoriya himii Razvitie himii s drevnejshih vremen do konca XIX v Posobie dlya uchitelej 2 e izd pererab M Prosveshenie 1983 S 208