Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alfa parçalanma — atom nüvələrinin α-zərrəciklərinin buraxılması ilə müşayiət olunan parçalanmasıdır. Bu zaman kütlə ədədi 4, atom nömrəsi isə 2-yə enir. Alfa-parçalanması yalnız ağır nüvələrdə (Atom nömrəsi 82, kütlə ədədi 200-dən çox) baş verir. Nüvənin əsas (həyəcanlanmamış) halından Alfa parçalanma həm də α-radioaktivlik adlanır. α-şüalı radioaktivliyin A.Bekkerel (A.Becquerel) tərəfindən kəşfindən sonra o, radioaktiv maddə tərəfindən buraxılan şüalanmanın ən zəif keçən növü adlandırıldı, 1909-cu ildə isə E.Rezerford (E.Rutherford) və T.Royds (T.Royds) isbat etdilər ki, α-zərrəciklər 4He-un 2 dəfə ionlaşmış atomlarıdır. A.-p. zamanı nüvənin yükü z (elementar yük vahidilə) 2 vahid, kütlə ədədi isə 4 vahid azalır.
A.-p. zamanı ayrılan enerji α-zərrəcik ilə nüvə arasında onların kütlələri ilə tərs mütənasib olaraq bölünür. Əgər sonuncu nüvə həyəcanlanmış halda yaranırsa, onda α -zərrəciyin enerjisi bu həyəcanlanmanın enerjisinə qədər azalır və əksinə, əgər həyəcanlanmış nüvə parçalanırsa, artır (uzun məsafə qət edən α-zərrəciklər). α-zərrəciklər spektrinin incə quruluşu nüvələrin həyəcanlanmış hal enerjisini təyin etməyə imkan verir. α-radioaktiv nüvələrin yarımparçalanma periodu T½ buraxılan α zərrəciklərinin enerjisindən eksponensial asılıdır.
Zərrəciklərin potensial cəpərdən keçməsinin kvant-mexaniki təsvirinə əsaslanan A.-p. nəzəriyyəsi (bax. Tunel effekti) 1928-ci ildə amerika fiziki Q.Qamov və bundan asılı olmayaraq İngiltərədə Q.Herni və E.Kondon tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. α-zərrəcik nüvədən uçub-çıxarkən potensial cəpəri keçməlidir. A.-p. ehtimalı çəpərin zərrəciyi buraxma qabiliyyəti ilə düz mütənasibdir-nüvədə α-zərrəciyin kinetik enerjisi böyük olduqca, o da böyük olur. A.-p. ehtimalı nüvənin ölçülərindən də asılıdır; bu, ağır atomların ölçülərini təyin etmək üçün istifadə olunur, həmçinin nüvədə α-zərrəciklərin yaranma ehtimalından da asılıdır. Həyəcanlanmış nüvələrin A.-p.-sı nüvə reaksiyalarının köməkliyi ilə öyrənilir. Ağır nüvələrin uzun qaçan α-zərrəciklərinin buraxılmasına gətirən, dərin yerləşən həyəcanlanmış səviyyələrin parçalanması çoxdan məlum idi və radioaktivlik hadisəsinə aid edilir. Nüvələrin müşahidə olunan yaşama müddəti 10-12s-dən (Neytron rezonanslarının A.-p., bax. Neytron spektroskopiyası) 10-22 s (yüngül nüvələrin səviyyələrinin parçalanması) diapazonunda yerləşir. Yüngül nüvələrin bəzi parçalanmış səviyyələrinin gətirilmiş eni mümkün maksimum qiymətlərə malik olur ki, (viqner sərhəddinə) bu da onların cırlaşmış -klaster xarakterini göstərir. Nüvənin yüksək həyəcanlanmış səviyyələrinin A.-p.-nın öyrənilməsi həyəcanlandırma enerjisinin böyük qiymətlərində nüvə quruluşu tədqiqatının informatik metodlarından biridir.
İstinadlar
- Küri М."Радиоактивность", пер. с франц. 2 изд., М., 1960;
- Учение о радиоактивности, История и современность, М., 1973.
Xarici keçidlər
- The LIVEChart of Nuclides - IAEA
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alfa parcalanma atom nuvelerinin a zerreciklerinin buraxilmasi ile musayiet olunan parcalanmasidir Bu zaman kutle ededi 4 atom nomresi ise 2 ye enir Alfa parcalanmasi yalniz agir nuvelerde Atom nomresi 82 kutle ededi 200 den cox bas verir Nuvenin esas heyecanlanmamis halindan Alfa parcalanma hem de a radioaktivlik adlanir a suali radioaktivliyin A Bekkerel A Becquerel terefinden kesfinden sonra o radioaktiv madde terefinden buraxilan sualanmanin en zeif kecen novu adlandirildi 1909 cu ilde ise E Rezerford E Rutherford ve T Royds T Royds isbat etdiler ki a zerrecikler 4He un 2 defe ionlasmis atomlaridir A p zamani nuvenin yuku z elementar yuk vahidile 2 vahid kutle ededi ise 4 vahid azalir A p zamani ayrilan enerji a zerrecik ile nuve arasinda onlarin kutleleri ile ters mutenasib olaraq bolunur Eger sonuncu nuve heyecanlanmis halda yaranirsa onda a zerreciyin enerjisi bu heyecanlanmanin enerjisine qeder azalir ve eksine eger heyecanlanmis nuve parcalanirsa artir uzun mesafe qet eden a zerrecikler a zerrecikler spektrinin ince qurulusu nuvelerin heyecanlanmis hal enerjisini teyin etmeye imkan verir a radioaktiv nuvelerin yarimparcalanma periodu T buraxilan a zerreciklerinin enerjisinden eksponensial asilidir Zerreciklerin potensial ceperden kecmesinin kvant mexaniki tesvirine esaslanan A p nezeriyyesi bax Tunel effekti 1928 ci ilde amerika fiziki Q Qamov ve bundan asili olmayaraq Ingilterede Q Herni ve E Kondon terefinden inkisaf etdirilmisdir a zerrecik nuveden ucub cixarken potensial ceperi kecmelidir A p ehtimali ceperin zerreciyi buraxma qabiliyyeti ile duz mutenasibdir nuvede a zerreciyin kinetik enerjisi boyuk olduqca o da boyuk olur A p ehtimali nuvenin olculerinden de asilidir bu agir atomlarin olculerini teyin etmek ucun istifade olunur hemcinin nuvede a zerreciklerin yaranma ehtimalindan da asilidir Heyecanlanmis nuvelerin A p si nuve reaksiyalarinin komekliyi ile oyrenilir Agir nuvelerin uzun qacan a zerreciklerinin buraxilmasina getiren derin yerlesen heyecanlanmis seviyyelerin parcalanmasi coxdan melum idi ve radioaktivlik hadisesine aid edilir Nuvelerin musahide olunan yasama muddeti 10 12s den Neytron rezonanslarinin A p bax Neytron spektroskopiyasi 10 22 s yungul nuvelerin seviyyelerinin parcalanmasi diapazonunda yerlesir Yungul nuvelerin bezi parcalanmis seviyyelerinin getirilmis eni mumkun maksimum qiymetlere malik olur ki viqner serheddine bu da onlarin cirlasmis klaster xarakterini gosterir Nuvenin yuksek heyecanlanmis seviyyelerinin A p nin oyrenilmesi heyecanlandirma enerjisinin boyuk qiymetlerinde nuve qurulusu tedqiqatinin informatik metodlarindan biridir IstinadlarKuri M Radioaktivnost per s franc 2 izd M 1960 Uchenie o radioaktivnosti Istoriya i sovremennost M 1973 Xarici kecidlerThe LIVEChart of Nuclides IAEA