Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Afrika plitəsi — Afrika qitəsini və bu qitəylə ətrafdakı okean dağ silsilələri arasındakı okeanik qabığı əhatə edən tektonik plitə. Plitənin qərb hissəsi şimal tərəfdə Şimali Amerika plitəsi və cənuba doğru Cənubi Amerika plitəsi ilə divergent sərhədlərə malikdir. Afrika plitəsi şimal-şərqdən Ərəb plitəsi ilə, cənub-şərqdən Hind-Avstraliya plitəsi ilə, şimaldan Avrasiya və Anatol plitələri ilə, cənubdan isə Antarktika plitəsi ilə sərhədlənir. Bütün bu sərhədlər Avrasiya plitəsi istisna olmaqla divergent və ya genişlənən sərhədlərdir. Afrika plitəsi bir neçə qədim platformadan, kökü subkontinental litosferik mantiyada olan qədim qabığın sabit bloklarından və daha az sabit lövhələrdən (hansı ki 550 milyon il öncə Afrika qitəsini əmələ gətirmək üçün bir araya gəlmişdilər) ibarədir. Qədim platformalar bunlardır (cənubdan şimala doğru): Kalaxari qədim platforması, Konqo qədim platforması, Tanzaniya qədim platforması və Qərbi Afrika qədim platforması. Qədim platformalar qədimdə bir-birlərindən xeyli arada olsalar da, Pan-Afrikan dağəmələgəlməsi zamanı birləşiblər və Qondvana ayrıldıqda bir yerdə qalıblar. Qədim platformalar orogenik kəmərlərlə birləşirlər. Saxara metaqədim platformsı təxmini olaraq subkontinental litosferik mantiyadan ayrılmış qədim platformanın qalığı kimi qəbul edilir. Bəzi ərazilərdə qədim platformalar çökəklərlə əhatə olunub. Məsələn, Tindulf çökəkliyi, Taudeni çökəkliyi və Konqo çökəkliyi, hansı ki, burada altda yatan arxaik qabığın üzəri nisbətən yeni neoproterozoik təbəqə ilə örtülüb. Plitə keçmişdə qabığın iki hissəsinin əks-istiqamətlərdə hərəkət etdiyi (Mərkəzi Afrika zonası) və qabıqların bir-birindən ayrılması nəticəsində yaranan çökəkliklərdə müasir çöküntülərin əmələ gəldiyi zonalara da sahibdir. Afrika plitəsi şərqdə Şərqi Afrika rifti boyunca hərəkətdədir. Bu rift zonası Nubiya plitəsini və Somali plitəsini ayırır. Bir hipotezis Afar bölgəsinin altındakı mantiya axınlarını irəli sürür, başqa bir fikrə görə isə rift Afrika plitəsinin ən zəif nöqtəsində baş verir, belə ki, Afrika plitəsinin şərq hissəsi şimala doğru hərəkət edir. Afrika plitəsinin sürəti təxminən 2.15 sm/il hesab olunur. Bu plitə son 100 milyon il ərzində ümumilikdə şimal istiqamətində hərəkət edir. Bu isə onu Avrasiya plitəsinə yaxınlaşdırır və okeanik və kontinental qabığın birləşdiyi ərazilərdə subduksiyaya səbəb olur (məsələn, Aralıq dənizinin bəzi mərkəzi və şərqi hissələri). Qərbi Aralıq dənizində Avrasiya və Afrika plitələrinin nisbi hərəkəti itələmə və təzyiq qüvvələrinin kombinasiyasını əmələ gətirir. Şimal hissədə isə Afrika plitəsi Qırmızı dəniz rifi ilə sərhədlənir və burada Ərəb plitəsi Afrika plitəsindən uzaqlaşır.
Xarici keçidlər
- Khan Academy Explanation of evidence
- 750 million years of global tectonic activity. Movie.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Afrika plitesi Afrika qitesini ve bu qiteyle etrafdaki okean dag silsileleri arasindaki okeanik qabigi ehate eden tektonik plite Plitenin qerb hissesi simal terefde Simali Amerika plitesi ve cenuba dogru Cenubi Amerika plitesi ile divergent serhedlere malikdir Afrika plitesi simal serqden Ereb plitesi ile cenub serqden Hind Avstraliya plitesi ile simaldan Avrasiya ve Anatol pliteleri ile cenubdan ise Antarktika plitesi ile serhedlenir Butun bu serhedler Avrasiya plitesi istisna olmaqla divergent ve ya genislenen serhedlerdir Afrika plitesi bir nece qedim platformadan koku subkontinental litosferik mantiyada olan qedim qabigin sabit bloklarindan ve daha az sabit lovhelerden hansi ki 550 milyon il once Afrika qitesini emele getirmek ucun bir araya gelmisdiler ibaredir Qedim platformalar bunlardir cenubdan simala dogru Kalaxari qedim platformasi Konqo qedim platformasi Tanzaniya qedim platformasi ve Qerbi Afrika qedim platformasi Qedim platformalar qedimde bir birlerinden xeyli arada olsalar da Pan Afrikan dagemelegelmesi zamani birlesibler ve Qondvana ayrildiqda bir yerde qaliblar Qedim platformalar orogenik kemerlerle birlesirler Saxara metaqedim platformsi texmini olaraq subkontinental litosferik mantiyadan ayrilmis qedim platformanin qaligi kimi qebul edilir Bezi erazilerde qedim platformalar cokeklerle ehate olunub Meselen Tindulf cokekliyi Taudeni cokekliyi ve Konqo cokekliyi hansi ki burada altda yatan arxaik qabigin uzeri nisbeten yeni neoproterozoik tebeqe ile ortulub Plite kecmisde qabigin iki hissesinin eks istiqametlerde hereket etdiyi Merkezi Afrika zonasi ve qabiqlarin bir birinden ayrilmasi neticesinde yaranan cokekliklerde muasir cokuntulerin emele geldiyi zonalara da sahibdir Afrika plitesi serqde Serqi Afrika rifti boyunca hereketdedir Bu rift zonasi Nubiya plitesini ve Somali plitesini ayirir Bir hipotezis Afar bolgesinin altindaki mantiya axinlarini ireli surur basqa bir fikre gore ise rift Afrika plitesinin en zeif noqtesinde bas verir bele ki Afrika plitesinin serq hissesi simala dogru hereket edir Afrika plitesinin sureti texminen 2 15 sm il hesab olunur Bu plite son 100 milyon il erzinde umumilikde simal istiqametinde hereket edir Bu ise onu Avrasiya plitesine yaxinlasdirir ve okeanik ve kontinental qabigin birlesdiyi erazilerde subduksiyaya sebeb olur meselen Araliq denizinin bezi merkezi ve serqi hisseleri Qerbi Araliq denizinde Avrasiya ve Afrika plitelerinin nisbi hereketi iteleme ve tezyiq quvvelerinin kombinasiyasini emele getirir Simal hissede ise Afrika plitesi Qirmizi deniz rifi ile serhedlenir ve burada Ereb plitesi Afrika plitesinden uzaqlasir Xarici kecidlerVikianbarda Afrika plitesi ile elaqeli mediafayllar var Khan Academy Explanation of evidence 750 million years of global tectonic activity Movie Hemcinin baxPlitelerin tektonikasi