Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi balqabaq (lat. Cucurbita pepo) — bitkilər aləminin balqabaqçiçəklilər dəstəsinin balqabaqkimilər fəsiləsinin balqabaq cinsinə aid bitki növü.
| Adi balqabaq | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Adi balqabaq | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Birillik mədəni birevli ot bitkisi olub, gövdəsinin uzunluğu 10 m olub, spiralvari burulan bığcıqları vardır. Adi balqabaq gövdəsi rəndələnmiş, yonulmuş, tikanlı və sərt tükcüklü, yarpaqları tikanlı-kələ-kötür, ürəkşəkilli, beşpərli və itidir. Çiçəkləri bircinsiyylətli, sarı, iri, tək və ya erkəkciyi dəstəlidir. Çiçək tacı zəngşəkilli, 5-10 sm diametrli, itiuclu və düzqalxandır. Meyvəsi iri, diametrli, 15-40 sm, şarşəkilli və ya ellipsvari formalı, çoxsaylı sarımtıl-ağ toxumlardan ibarətdir. İyun ayında çiçəkləyir. Muskat balqabağın gövdəsi küt, yumşaq tükcüklü, yarpaqları 5-7 pərli, dəyirmi-böyrəkşəkilli və iti pərlidir. Tacı iti qatlanmışdır. Meyvələri uzunsov, adətən yastılaşmış-şarvari olmaqla, müxtəlif rənglərdə olur. Toxumları tutqun-ağ olur. Balqabaq iri silindrik olub, gövdəsi yumşaq tükcüklüdür. Yarpaqları 5 pərli, böyrəkşəkilli, küt, dəyirmi pərli olmaqla, sərt tükcüklüdür. Tacı girdə, dəyirmi formalıdır. Toxumları iri, ağ və ya sarımtıldır. İyun ayında çiçəkləyir.
Mədəni şəraitdə əkilən 3 növü də becərilir. Toxumlarının toplanıldığı ölkə Ukrayna hesab olunur.
Toxumları payızda meyvələri yetişən dövrdə toplanılır. Meyvələri əl ilə yığılır, toxumları lətli meyvəyanlığından seçilir. Meyvələrinin ümumi kütləsinin 10%-ni toxumlar təşkil edir. Meyvələrinin lətli hissəsindən karotin alınır. Toxumları qızdırılmadan yaxşı ventiliyasiyalı çardax və naveslərdə 2 sm-ə qədər qalınlığında kağız və ya parça üzərində sərərək qurudulmalıdır. Müalicə məqsədilə istifadə edildiyindən quruducu soba və şkafda qurutmaq məqsədəuyğun sayılmır.
Adi balqabaq mötədil, mülayim yerlərdə daha məhsuldar olur. Ventiliyasiyalı, quru yerlərdə (3 il) saxlanılalıdır.
Tərkibi və təsiri
Toxumlarının tərkibində 50%-ə qədər piyli yağlar, triqliseridlər, palmitin və stearin (30%-ə qədər), olein (25%-ə qədər), linol (45%-ə qədər) turşuları olur. Çoxlu miqdarda (80%-ə qədər) qeyri-təbii yağ turşuları vardır. Balqabaq toxumunun başlıca olaraq farmakoloji aktiv maddələri antihelment effektli 0,1-0,3% aminturşu olan kukurbitin (3-amino-3-karboksi pirrolidin) təşkil edir. Bundan başqa toxumlarının tərkibində aminturşu, qatranlı maddələr, В, С, Е vitamin qrupları, karatinoidlər və üzvi turşular saxlayır. Lətli hissəsində şəkər (4-11%), vitamin С, karatinoidlər (16 mq%-qədər), В1, В2 və nikotin turşusu vardır. Antihelmint, ödqovucu və antiseptik dərmandır.
Xalq təbabətində toxumlarının müalicəvi təsiri çoxdan məlumdur. Bundan başqa elmi təbabətdə eksperimental və kliniki cəhətdən ətraflı öyrənilmişdir. Son zamanlar aparılan tədqiqatlar nəticəsində toxumdan alınan lipofil tərkibli bioloji aktiv maddələr hepatoprotektor, ödqovucu, xoraəleyhinə, reparativ, iltihabqovucu, antiaterosklerotik dərmanlar alınmışdır.
Toxumlarından alınan yağ bir çox hüceyrələrinin proliferasiyasını azaldır, dizuritik simptomların qarşısını almaqla, prostat vəzinin iltihab və adenomasında istifadə edilir.Tıkveol (toxumunun piyli yağı). Ödqovucu, xoraəleyhinə, antiseptik, hepatoprotektor, antiaterosklerotik dərmandır.
Peponen, kapsulu 0,3 q (toxumunun yağı). Antidizuritiv, hipolipidemik və immunomodulyator dərmandır. Aterosklerozun profilaktikası zamanı istifadə edilir.
Prostavit, kapsulu. Antidizuritik dərmandır.
Qabıqlardan təmizlənmiş toxumları ex tempore emulsiya hazırlanır ki, bu da helmintlərin müalicəsində işlədilir. Əsasən lentşəkilli (donuz zəncirvarisinin, cırtdan, uzun lentşəkilli) və bizquyruq qurdların müalicəsində müvəffəqiyyətlə işlədilir. Toxumlarının yağından hepatotrop və ödqovucu dərman kimi hepatitdə, qaraciyərin piy distrofiyasında, öd yollarının diskenziyasında, qastrit, mədə və 12 barmaq bağırsağın xora xəstəliyində iltihabqovucu dərman kimi istifadə edilir. Prostat vəzinin adenomasında keyfiyyətli antidizuritiv vasitə olaraq işlədilir. Toxumlarından hazırlanmış yağdan uşaqlıq boynunun eroziyasında dermatit, ekzema və yanıqlarda olduqca yaxşı təsir göstərir. Meyvəsinin lətindən sidikqovucu, ödqovucu və yüngül işlədici dərman hazırlanır. Bağırsaq funksiyasını artırır, qəbizlikdə, orqanizmdən xloridlərin ayrılmasında, diurezin artırılmasında işlədilir.
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 1010.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi balqabaq lat Cucurbita pepo bitkiler aleminin balqabaqcicekliler destesinin balqabaqkimiler fesilesinin balqabaq cinsine aid bitki novu Adi balqabaqElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste BalqabaqciceklilerFesile BalqabaqkimilerYarimfesile Triba Cins BalqabaqNov Adi balqabaqBeynelxalq elmi adiCucurbita pepo L 1753Sekil axtarisiITIS 22373NCBI 3663EOL 584410Botaniki xarakteristikasiBirillik medeni birevli ot bitkisi olub govdesinin uzunlugu 10 m olub spiralvari burulan bigciqlari vardir Adi balqabaq govdesi rendelenmis yonulmus tikanli ve sert tukcuklu yarpaqlari tikanli kele kotur ureksekilli besperli ve itidir Cicekleri bircinsiyyletli sari iri tek ve ya erkekciyi destelidir Cicek taci zengsekilli 5 10 sm diametrli itiuclu ve duzqalxandir Meyvesi iri diametrli 15 40 sm sarsekilli ve ya ellipsvari formali coxsayli sarimtil ag toxumlardan ibaretdir Iyun ayinda cicekleyir Muskat balqabagin govdesi kut yumsaq tukcuklu yarpaqlari 5 7 perli deyirmi boyreksekilli ve iti perlidir Taci iti qatlanmisdir Meyveleri uzunsov adeten yastilasmis sarvari olmaqla muxtelif renglerde olur Toxumlari tutqun ag olur Balqabaq iri silindrik olub govdesi yumsaq tukcukludur Yarpaqlari 5 perli boyreksekilli kut deyirmi perli olmaqla sert tukcukludur Taci girde deyirmi formalidir Toxumlari iri ag ve ya sarimtildir Iyun ayinda cicekleyir Medeni seraitde ekilen 3 novu de becerilir Toxumlarinin toplanildigi olke Ukrayna hesab olunur Toxumlari payizda meyveleri yetisen dovrde toplanilir Meyveleri el ile yigilir toxumlari letli meyveyanligindan secilir Meyvelerinin umumi kutlesinin 10 ni toxumlar teskil edir Meyvelerinin letli hissesinden karotin alinir Toxumlari qizdirilmadan yaxsi ventiliyasiyali cardax ve naveslerde 2 sm e qeder qalinliginda kagiz ve ya parca uzerinde sererek qurudulmalidir Mualice meqsedile istifade edildiyinden quruducu soba ve skafda qurutmaq meqsedeuygun sayilmir Adi balqabaq motedil mulayim yerlerde daha mehsuldar olur Ventiliyasiyali quru yerlerde 3 il saxlanilalidir Terkibi ve tesiriToxumlarinin terkibinde 50 e qeder piyli yaglar triqliseridler palmitin ve stearin 30 e qeder olein 25 e qeder linol 45 e qeder tursulari olur Coxlu miqdarda 80 e qeder qeyri tebii yag tursulari vardir Balqabaq toxumunun baslica olaraq farmakoloji aktiv maddeleri antihelment effektli 0 1 0 3 amintursu olan kukurbitin 3 amino 3 karboksi pirrolidin teskil edir Bundan basqa toxumlarinin terkibinde amintursu qatranli maddeler V S E vitamin qruplari karatinoidler ve uzvi tursular saxlayir Letli hissesinde seker 4 11 vitamin S karatinoidler 16 mq qeder V1 V2 ve nikotin tursusu vardir Antihelmint odqovucu ve antiseptik dermandir Xalq tebabetinde toxumlarinin mualicevi tesiri coxdan melumdur Bundan basqa elmi tebabetde eksperimental ve kliniki cehetden etrafli oyrenilmisdir Son zamanlar aparilan tedqiqatlar neticesinde toxumdan alinan lipofil terkibli bioloji aktiv maddeler hepatoprotektor odqovucu xoraeleyhine reparativ iltihabqovucu antiaterosklerotik dermanlar alinmisdir Toxumlarindan alinan yag bir cox huceyrelerinin proliferasiyasini azaldir dizuritik simptomlarin qarsisini almaqla prostat vezinin iltihab ve adenomasinda istifade edilir Tikveol toxumunun piyli yagi Odqovucu xoraeleyhine antiseptik hepatoprotektor antiaterosklerotik dermandir Peponen kapsulu 0 3 q toxumunun yagi Antidizuritiv hipolipidemik ve immunomodulyator dermandir Aterosklerozun profilaktikasi zamani istifade edilir Prostavit kapsulu Antidizuritik dermandir Qabiqlardan temizlenmis toxumlari ex tempore emulsiya hazirlanir ki bu da helmintlerin mualicesinde isledilir Esasen lentsekilli donuz zencirvarisinin cirtdan uzun lentsekilli ve bizquyruq qurdlarin mualicesinde muveffeqiyyetle isledilir Toxumlarinin yagindan hepatotrop ve odqovucu derman kimi hepatitde qaraciyerin piy distrofiyasinda od yollarinin diskenziyasinda qastrit mede ve 12 barmaq bagirsagin xora xesteliyinde iltihabqovucu derman kimi istifade edilir Prostat vezinin adenomasinda keyfiyyetli antidizuritiv vasite olaraq isledilir Toxumlarindan hazirlanmis yagdan usaqliq boynunun eroziyasinda dermatit ekzema ve yaniqlarda olduqca yaxsi tesir gosterir Meyvesinin letinden sidikqovucu odqovucu ve yungul isledici derman hazirlanir Bagirsaq funksiyasini artirir qebizlikde orqanizmden xloridlerin ayrilmasinda diurezin artirilmasinda isledilir IstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 1010 Hemcinin bax