Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Abbasqulu xan Mehbalı xan oğlu (1830 ,İrəvan ,İrəvan quberniyası — 1907) İrəvan xanlarının varislərindən olan Abbasqulu xan İrəvanskinin Naxçıvanın müdafiəsində mühüm xidmətlər göstərən Abbasqulu xan İrəvanski bacarıqlı və cəsur hərbçi olub. O, 1905-ci ildə xalqı başına toplayaraq erməni daşnaklarına qarşı vuruşub, müsəlmanların İrəvandan köçürülməsinin qarşısını alıb. Abbasqulu xan maarifçilik işlərində də öz maddi köməyini əsirgəməyib. Həmdə İrəvan şəhər dumasının üzvü, olub
| Abbasqulu xan İrəvanski | |
|---|---|
| Abbasqulu xan Möhbalı xan oğlu | |
 Ortada duran şəxsdir | |
  | |
| 1882 – 1889 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İrəvan,İrəvan quberniyası |
| Vəfat tarixi | |
| Atası | Möhbalı xan İrəvanski |
| Həyat yoldaşı | Zərrintac xanım Bilqeyis xanım Tərlan xanım |
| Uşaqları | Kərim xan, Əli xan, Həsən xan, Xanlar xan, Fəxrəntac xanım, Gövhərtac xanım, Tacı xanım, Ağa xan, Məmmədqulu xan, Şövkət xanım |
Həyatı
Abbasqulu xan Mehbalı xan oğlu, təxminən, 1830-cu ildə İrəvan şəhərində doğulmuşdur. Babası Məmmədqulu xan 1846-cı ildə vəfat edəndə Abbasqulu xanın 16 yaşı vardı. Abbasqulu xan gənc yaşlarından İrəvan quberniyasında nüfuzlu şəxsiyyətlərdən biri olmuşdur. Onun İrəvan şəhərində 1860-cı ildən gördüyü işlər haqqında o dövrün mətbuatı da ətraflı məlumat verir. Abbasqulu xan dövrünün ziyalısı kimi tanınmış, İrəvan Şəhər Dumasına üzv seçilmişdir (1882–1899). O, maarifçilik işlərində də öz maddi köməyini əsirgəməmişdir. Abbasqulu xan İrəvan rus-türk məktəblərinin fəxri nəzarətçisi vəzifəsini daşımaqla bərabər, xeyriyyəçilik də etmişdir. Onun haqqında "Qafqaz təqvimi"ndə və "Qafqaz" qəzetində belə materiallara daha çox rast gəlirik. Abbasqulu xan Naxçıvanla çox bağlı olmuşdur. Abbasqulu xan İrəvanski 1905-ci ildə İrəvanda və Naxçıvanda xalqı başına toplayaraq erməni daşnaklarına qarşı vuruşmuş, müsəlmanların İrəvandan köçürülməsinin qarşısını almışdır.1907-ci ildə vəfat etmişdir.
Ailəsi və ailəsinin taleyi
Abbasqulu xan Naxçıvanla çox bağlı olub, çünki onun övladlarının analarından biri Kəngərlilər nəslindən idi. Arxiv sənədlərində onun bu nəsildən 2 xanımı olduğu yazılıb: Tərlan xanım və Zərrintac xanım. Azərbaycanlı tədqiqatçılar onun həyat yoldaşının iki olduğunu qeyd ediblər: Bilqeyis xanım və Tərlan xanım, amma Rusiya Dövlət Hərbi Tarix Arxivində general-leytenant Maqsud Əlixanovun şəxsi işində yazılanlardan məlum olur ki, Zərrintac xanımın əvvəllər həyat yoldaşı Abbasqulu xan olub.
Abbasqulu xan İrəvanskinin nəsil şəcərəsi haqqında danışarkən arxiv sənədləri ilə yanaşı, hökmən həmin nəslin nümayəndəsi, akademik, tanınmış şəcərəşünas Çingiz Qacarın dediklərinə də əsaslanmalıyıq. Abbasqulu xanın Bilqeyis xanımdan 3 övladı- iki oğlu və bir qızı olub. Böyük oğlunu Ağa xan çağırıblar (daha dəqiq desək, onun sənəddəki adını müəyyənləşdirmək mümkün olmayıb). Ağa xanın Bülbül adında bir qızı olub. O, 1897-ci ildə doğulub, İrəvan gimnaziyasını bitirdikdən sonra 1917–1920-ci illərdə İrəvanda və Gədəbəydə müəllim işləyib, Dəllərdə, Naxçıvanda və İrəvanda yaratdığı qadınlar klublarının rəhbəri olmuşdur. Qeyd edək ki, Naxçıvanda fəaliyyət göstərən klubun yerləşdiyi bina indiyədək fəaliyyət göstərir.
Abbasqulu xanın qızı Şövkət xanım əvvəlcə Paşa xan Makinskinin, sonralar isə general İsmayıl xan Naxçıvanskinin arvadı olub.
Abbasqulu xanın ikinci oğlu Böyük xanın (əsl adı Məmmədqulu xandır) arvadı Tovuz xanım Naxçıvanskaya İsmayıl xanın oğlu Bəhman xanın qızı olub. Tovuz xanımın anası Çimnaz xanım general-mayor Kalbalı xan Naxçıvanskinin qızıdır. Məmmədqulu xanla Tovuz xanımın 7 övladı olub: Nazxanım, Yəməntac xanım, Mehdiqulu xan, Əfşan xanım, Allahyar xan, Davud xan və Nəcəf xan.
Məmmədqulu xanın birinci qızı Nazxanım 1912-ci ildə Maku xanlarından olan Midhət xanla ailə qurub. Onların varisləri son illərdə Naxçıvanda da olublar. Onu da qeyd edək ki, bəzən Nazxanımı Cəfərqulu xanın qızı Nazlıbəyimlə (o da Maku xanlarından olan Sərdar Mürtəzaqulu xanın gəlini olub) qarışıq salırlar. Məmmədqulu xanın ikinci qızı Yəməntac xanım Bakıda H. Z. Tağıyevin qız məktəbində oxuyub, sonra İrəvanlı ziyalılardan olan Mirbabayevlərin gəlini olub. Ömrünün çox illərini Naxçıvan şəhərinin Xan dikindəki baba evlərində, sonra isə Sarvanlar məhəlləsində yaşayıb. Bu gün Naxçıvanın və Bakının tarix muzeylərini bəzəyən bir çox qiymətli fotoşəkilləri qorxa-qorxa, əziyyətlə qoruyub saxladığına görə Yəməntac xanımı minnətdarlıqla yad edirik. Bu şəkilləri qorumaq Tovuz xanımdan (Tovuz xanım 1947-ci ildə Bakıda vəfat edib) sonra onun başlıca vəzifəsi olub. Yəməntac 1960-cı illərin əvvəllərində Naxçıvanda vəfat edib, sonra həmin fotoarxivi aşkarlıq illərinə qədər onun qızı, ağbirçək el anası Aləm xanım Seyidova qoruyub saxlayıb, bir qismini qohumu Cəmşid Naxçıvanskinin (Abasqulu xan Cəmşid Naxçıvanskinin ana babasıdır) ev-muzeyinə təhvil verib, bir qismini isə yadigar olaraq özündə saxlayıb. Onun xidmətləridir ki, həmin şəkilləri mətbuatda dərc etmək imkanı qazanmışıq. Aləm xanım deyəndə ki, general İsmayıl xan babası, Cəfərqulu xan və Rəhim xan isə dayılarıdır, heç kim ona inanmırdı, amma əslində bu, həqiqətdir. Əgər şəcərə cədvəlini izləsək görərik ki, generalın qızı Tərlan xanım onun ögey nənəsidir. General-mayor Kalbalı xanın qızı Çimnaz xanım onun anası Yəməntacın anasıdır. Cəfərqulu xanla Rəhim xan, Hüseyn xan, II Ehsan xan onun anası Yəməntacın doğmaca dayılarıdır. O da anasının dili ilə onlara dayı deyirmiş.
Məmmədqulu xanın oğlu Mehdiqulu xan qədim Şərq tarixi üzrə çox məşhur alim kimi tanınıb. Yunan, İtaliya və Misir tarixi üzrə Azərbaycanda hələ ki, ona çata bilən mütəxəssis olmayıb. 29 elmi əsərin müəllifi olan Mehdiqulu xanla bağlı Aləm xanımda maraqlı fotoşəkillər var. Mehdiqulu xanın həyat yoldaşı isə İrəvanlı Hacı İsmayıl Bağırbəyovun qızı Kübra xanım olub. Onların bu izdivacından 3 qızları dünyaya gəlib: Tamilla, Kamilə və Nailə.
Məmmədqulu xanın qızı Əfşan xanım Bakıda Tağıyevin qız məktəbində oxuyub, qızı İsmət xanım görkəmli dramaturq Sabit Rəhmanla ailə qurub.
Məmmədqulu xanın oğlu Allahyar xanın ancaq təhsil illəri və repressiya qurbanları olmaları haqda məlumatlar var.
Məmmədqulu xanın oğlu Nəcəf xan Moskva metallurgiya institutunu bitirib, sonralar Azərbaycan Neft və Kimya institunda müəllim işləyib. Onun iki qızı var.
Abbasqulu xanın ikinci həyat yoldaşı Tərlan xanım Naxçıvanskayadan (general İsmayıl xan Naxçıvanskinin qızıdır) 6 övladı olub: Həsən xan, Fəxrəntac xanım, Gövhərtac xanım, Xanlar xan və Tacı xanım. Xanlar xan ulu babaları Hüseynəli xanın şərəfinə belə çağırılıb, əsl adı Hüseyn xandır. 6-cı övladı isə hərbçi Kərim xan olub. Abbasqulu xanın böyük oğlu Həsən xan 1920-ci ildən sonra Türkiyəyə köçüb. Onun oğlu Hüseyn xan Turqut Türkiyə Hava Qüvvələrinin generalı olub. Varisləri İstanbulda yaşayırlar. Çingiz Qacar orada onlarla görüşüb.
Abbasqulu xanın üçüncü xanımı isə general-mayor Kalbalı xanın sonbeşik qızı Zərrintacbəyim olub. Bu nikahdan onlar ayrılanadək övladlarının olub-olmaması qeydə alınmayıb. Arxiv sənədlərinə görə Abbasqulu xanın Əli xan adlı əmisi oğlu da olub. O, 1853–1856-cı illərdə Krım müharibəsində iştirak edib. Kərbəlayi Qurbanəlinin qızı ilə evlənib. Kərbəlayi Qurbanəli görkəmli dövlət xadimi Əziz Əliyevin ata babasıdır. Bu səbəbdən də sovet hökuməti illərində Əziz Əliyev çoxlu təqiblərə məruz qalıb.
Bütün ömrünü xalqının tərəqqisinə həsr edən Abbasqulu xan uzun illər ermənilərlə mübarizə aparıb. Bir-biri ilə kökdən qohum olan Naxçıvanski, İrəvanski və Şadlinskilər ən çətin anlarda özlərini onun köməyinə yetiriblər. Erməni daşnaklarının xain basqınları nəticəsində Naxçıvana gələrək, burada yaşayıblar. Hətta 1920-ci ildən sonra da onların övladları 1937-ci ilədək Naxçıvanda fəaliyyət göstərmişlər.
İstinadlar
- lhttp://teref.az/kose/36215-tarixi-fotoshekil-en-yaxshi-tedqiqat-eseridir-naxchivan-ve-revan-xanlarinin-qohum-olduqlarini-subut-eden-tarixi-fotoshekil.html. .
- http://teref.az/kose/36215-tarixi-fotoshekil-en-yaxshi-tedqiqat-eseridir-naxchivan-ve-revan-xanlarinin-qohum-olduqlarini-subut-eden-tarixi-fotoshekil.html. . (#cite_web_url)
- http://www.anl.az/down/meqale/525/525_iyun2009/82654.htm. . (#cite_web_url)
- https://www.facefacebook.com/IrevandaTurkler/photos/a.101887529887386/148130851929720/?type=3. . (#cite_web_url)
- https://www.facefacebook.com/IrevandaTurkler/photos/a.101887529887386/353959121346891/?type=3. . (#cite_web_url)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Abbasqulu xan Mehbali xan oglu 1830 Irevan Irevan quberniyasi 1907 Irevan xanlarinin varislerinden olan Abbasqulu xan Irevanskinin Naxcivanin mudafiesinde muhum xidmetler gosteren Abbasqulu xan Irevanski bacariqli ve cesur herbci olub O 1905 ci ilde xalqi basina toplayaraq ermeni dasnaklarina qarsi vurusub muselmanlarin Irevandan kocurulmesinin qarsisini alib Abbasqulu xan maarifcilik islerinde de oz maddi komeyini esirgemeyib Hemde Irevan seher dumasinin uzvu olubAbbasqulu xan IrevanskiAbbasqulu xan Mohbali xan ogluOrtada duran sexsdirIrevan seher dumasi1882 1889Sexsi melumatlarDogum tarixi 1830Dogum yeri Irevan Irevan quberniyasiVefat tarixi 1907Atasi Mohbali xan IrevanskiHeyat yoldasi Zerrintac xanim Bilqeyis xanim Terlan xanimUsaqlari Kerim xan Eli xan Hesen xan Xanlar xan Fexrentac xanim Govhertac xanim Taci xanim Aga xan Memmedqulu xan Sovket xanimHeyatiAbbasqulu xan Mehbali xan oglu texminen 1830 cu ilde Irevan seherinde dogulmusdur Babasi Memmedqulu xan 1846 ci ilde vefat edende Abbasqulu xanin 16 yasi vardi Abbasqulu xan genc yaslarindan Irevan quberniyasinda nufuzlu sexsiyyetlerden biri olmusdur Onun Irevan seherinde 1860 ci ilden gorduyu isler haqqinda o dovrun metbuati da etrafli melumat verir Abbasqulu xan dovrunun ziyalisi kimi taninmis Irevan Seher Dumasina uzv secilmisdir 1882 1899 O maarifcilik islerinde de oz maddi komeyini esirgememisdir Abbasqulu xan Irevan rus turk mekteblerinin fexri nezaretcisi vezifesini dasimaqla beraber xeyriyyecilik de etmisdir Onun haqqinda Qafqaz teqvimi nde ve Qafqaz qezetinde bele materiallara daha cox rast gelirik Abbasqulu xan Naxcivanla cox bagli olmusdur Abbasqulu xan Irevanski 1905 ci ilde Irevanda ve Naxcivanda xalqi basina toplayaraq ermeni dasnaklarina qarsi vurusmus muselmanlarin Irevandan kocurulmesinin qarsisini almisdir 1907 ci ilde vefat etmisdir Ailesi ve ailesinin taleyiAbbasqulu xan Naxcivanla cox bagli olub cunki onun ovladlarinin analarindan biri Kengerliler neslinden idi Arxiv senedlerinde onun bu nesilden 2 xanimi oldugu yazilib Terlan xanim ve Zerrintac xanim Azerbaycanli tedqiqatcilar onun heyat yoldasinin iki oldugunu qeyd edibler Bilqeyis xanim ve Terlan xanim amma Rusiya Dovlet Herbi Tarix Arxivinde general leytenant Maqsud Elixanovun sexsi isinde yazilanlardan melum olur ki Zerrintac xanimin evveller heyat yoldasi Abbasqulu xan olub Abbasqulu xan Irevanskinin nesil seceresi haqqinda danisarken arxiv senedleri ile yanasi hokmen hemin neslin numayendesi akademik taninmis seceresunas Cingiz Qacarin dediklerine de esaslanmaliyiq Abbasqulu xanin Bilqeyis xanimdan 3 ovladi iki oglu ve bir qizi olub Boyuk oglunu Aga xan cagiriblar daha deqiq desek onun seneddeki adini mueyyenlesdirmek mumkun olmayib Aga xanin Bulbul adinda bir qizi olub O 1897 ci ilde dogulub Irevan gimnaziyasini bitirdikden sonra 1917 1920 ci illerde Irevanda ve Gedebeyde muellim isleyib Dellerde Naxcivanda ve Irevanda yaratdigi qadinlar klublarinin rehberi olmusdur Qeyd edek ki Naxcivanda fealiyyet gosteren klubun yerlesdiyi bina indiyedek fealiyyet gosterir Abbasqulu xanin qizi Sovket xanim evvelce Pasa xan Makinskinin sonralar ise general Ismayil xan Naxcivanskinin arvadi olub Abbasqulu xanin ikinci oglu Boyuk xanin esl adi Memmedqulu xandir arvadi Tovuz xanim Naxcivanskaya Ismayil xanin oglu Behman xanin qizi olub Tovuz xanimin anasi Cimnaz xanim general mayor Kalbali xan Naxcivanskinin qizidir Memmedqulu xanla Tovuz xanimin 7 ovladi olub Nazxanim Yementac xanim Mehdiqulu xan Efsan xanim Allahyar xan Davud xan ve Necef xan Memmedqulu xanin birinci qizi Nazxanim 1912 ci ilde Maku xanlarindan olan Midhet xanla aile qurub Onlarin varisleri son illerde Naxcivanda da olublar Onu da qeyd edek ki bezen Nazxanimi Ceferqulu xanin qizi Nazlibeyimle o da Maku xanlarindan olan Serdar Murtezaqulu xanin gelini olub qarisiq salirlar Memmedqulu xanin ikinci qizi Yementac xanim Bakida H Z Tagiyevin qiz mektebinde oxuyub sonra Irevanli ziyalilardan olan Mirbabayevlerin gelini olub Omrunun cox illerini Naxcivan seherinin Xan dikindeki baba evlerinde sonra ise Sarvanlar mehellesinde yasayib Bu gun Naxcivanin ve Bakinin tarix muzeylerini bezeyen bir cox qiymetli fotosekilleri qorxa qorxa eziyyetle qoruyub saxladigina gore Yementac xanimi minnetdarliqla yad edirik Bu sekilleri qorumaq Tovuz xanimdan Tovuz xanim 1947 ci ilde Bakida vefat edib sonra onun baslica vezifesi olub Yementac 1960 ci illerin evvellerinde Naxcivanda vefat edib sonra hemin fotoarxivi askarliq illerine qeder onun qizi agbircek el anasi Alem xanim Seyidova qoruyub saxlayib bir qismini qohumu Cemsid Naxcivanskinin Abasqulu xan Cemsid Naxcivanskinin ana babasidir ev muzeyine tehvil verib bir qismini ise yadigar olaraq ozunde saxlayib Onun xidmetleridir ki hemin sekilleri metbuatda derc etmek imkani qazanmisiq Alem xanim deyende ki general Ismayil xan babasi Ceferqulu xan ve Rehim xan ise dayilaridir hec kim ona inanmirdi amma eslinde bu heqiqetdir Eger secere cedvelini izlesek gorerik ki generalin qizi Terlan xanim onun ogey nenesidir General mayor Kalbali xanin qizi Cimnaz xanim onun anasi Yementacin anasidir Ceferqulu xanla Rehim xan Huseyn xan II Ehsan xan onun anasi Yementacin dogmaca dayilaridir O da anasinin dili ile onlara dayi deyirmis Memmedqulu xanin oglu Mehdiqulu xan qedim Serq tarixi uzre cox meshur alim kimi taninib Yunan Italiya ve Misir tarixi uzre Azerbaycanda hele ki ona cata bilen mutexessis olmayib 29 elmi eserin muellifi olan Mehdiqulu xanla bagli Alem xanimda maraqli fotosekiller var Mehdiqulu xanin heyat yoldasi ise Irevanli Haci Ismayil Bagirbeyovun qizi Kubra xanim olub Onlarin bu izdivacindan 3 qizlari dunyaya gelib Tamilla Kamile ve Naile Memmedqulu xanin qizi Efsan xanim Bakida Tagiyevin qiz mektebinde oxuyub qizi Ismet xanim gorkemli dramaturq Sabit Rehmanla aile qurub Memmedqulu xanin oglu Allahyar xanin ancaq tehsil illeri ve repressiya qurbanlari olmalari haqda melumatlar var Memmedqulu xanin oglu Necef xan Moskva metallurgiya institutunu bitirib sonralar Azerbaycan Neft ve Kimya institunda muellim isleyib Onun iki qizi var Abbasqulu xanin ikinci heyat yoldasi Terlan xanim Naxcivanskayadan general Ismayil xan Naxcivanskinin qizidir 6 ovladi olub Hesen xan Fexrentac xanim Govhertac xanim Xanlar xan ve Taci xanim Xanlar xan ulu babalari Huseyneli xanin serefine bele cagirilib esl adi Huseyn xandir 6 ci ovladi ise herbci Kerim xan olub Abbasqulu xanin boyuk oglu Hesen xan 1920 ci ilden sonra Turkiyeye kocub Onun oglu Huseyn xan Turqut Turkiye Hava Quvvelerinin generali olub Varisleri Istanbulda yasayirlar Cingiz Qacar orada onlarla gorusub Abbasqulu xanin ucuncu xanimi ise general mayor Kalbali xanin sonbesik qizi Zerrintacbeyim olub Bu nikahdan onlar ayrilanadek ovladlarinin olub olmamasi qeyde alinmayib Arxiv senedlerine gore Abbasqulu xanin Eli xan adli emisi oglu da olub O 1853 1856 ci illerde Krim muharibesinde istirak edib Kerbelayi Qurbanelinin qizi ile evlenib Kerbelayi Qurbaneli gorkemli dovlet xadimi Eziz Eliyevin ata babasidir Bu sebebden de sovet hokumeti illerinde Eziz Eliyev coxlu teqiblere meruz qalib Butun omrunu xalqinin tereqqisine hesr eden Abbasqulu xan uzun iller ermenilerle mubarize aparib Bir biri ile kokden qohum olan Naxcivanski Irevanski ve Sadlinskiler en cetin anlarda ozlerini onun komeyine yetiribler Ermeni dasnaklarinin xain basqinlari neticesinde Naxcivana gelerek burada yasayiblar Hetta 1920 ci ilden sonra da onlarin ovladlari 1937 ci iledek Naxcivanda fealiyyet gostermisler Istinadlarlhttp teref az kose 36215 tarixi fotoshekil en yaxshi tedqiqat eseridir naxchivan ve revan xanlarinin qohum olduqlarini subut eden tarixi fotoshekil html http teref az kose 36215 tarixi fotoshekil en yaxshi tedqiqat eseridir naxchivan ve revan xanlarinin qohum olduqlarini subut eden tarixi fotoshekil html cite web url http www anl az down meqale 525 525 iyun2009 82654 htm cite web url https www facefacebook com IrevandaTurkler photos a 101887529887386 148130851929720 type 3 cite web url https www facefacebook com IrevandaTurkler photos a 101887529887386 353959121346891 type 3 cite web url