Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağacşəkilli əzvay (lat. Aloe arborescens) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin asfodelinakimilər fəsiləsinin əzvay cinsinə aid bitki növü.
| Ağacşəkilli əzvay | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Ağacşəkilli əzvay | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Çoxillik həmişəyaşıl, sukkulent bitki olub, 4 m-ə qədər hündürlüyə malik olur. Gövdəsi budaqlanan seyrəkyarpaqlıdır. Yarpaqları lətli, növbəli, gövdənin yuxarı hissəsi çətirəbənzər, qılıncabənzər, kənarları dişcikli və tikanlı, yuxarı hissəsi çökük, aşağı hissəsi isə qabarıq olub, uzunluğu 20-65 sm, eni 3-6 sm, qalınlığı isə 1,2-5 sm-ə bərabərdir. Çiçəkləri iri (4 sm-dən böyük), çəhrayı, əyilmiş, sadə tac olub, silindrik fırçadan ibarət, uzunluğu 20-40 sm olur.
Gürcüstanda çöl şəraitində aprel-noyabr aylarında becərilir. Soyuqlar düşdükdə üstü örtülür.
Yayda mütəmadi olaraq gövdəsi, orta və aşağı yarpaqları toplanılaraq şirəsi çıxarılır. Toplanılan gövdənin qalınlığı 12 mm, uzunluğu isə 3-15 sm olmalıdır. 3-4 saatdan gec olmayaraq şirəsi çıxarılmalıdır. Təzə yarpaqları və yan gövdələri yeşiklərə yığılaraq bağlanılır.
Təzə çəkilmiş şirəsi tünd rəngli şüşə qablarda saxlanılmalıdır.
Zəif iyli və özünəməxsus acı dadlıdır. Yarpaqları qırışıq, deşik-deşik, bozumtul-sarı qınlı, kənarları dişcikli olmaqla, zərif və tezsınandır. Çiçəklərinin rəngi yaşılımtıl-sarıdan, bozumtul-qəhvəyiyə qədər dəyişir. Özünəməxsus zəif iyli olub, acı dadlıdır.
Toplanılan xammal 24 saatdan gec olmayaraq zavoda göndərilməlidir. Quru yarpaqları işıqdan qorunmalıdır. Saxlanılma müddəti 2 ildir.
Tərkibi və təsiri
Köklərində antrasen törəmələri 3%, rütubət 13%, kül 10%, digər orqanlarla birlikdə yarpaq və gövdə hissəcikləri 1,5%, üzvi və mineral birləşmələr isə 1%-dən çox deyildir.
Toxumaların regenerasiya stimulyatorudur. Adaptasiyaedici və ümumi stimullaşdırıcı dərmandır.
Aloedən hazırlanan dərman biostimulyator və immunitet əmələgətirici kimi orqanizmin funksiyalarını yüksək səviyyədə müdafiə edir, toxumaların təminat proseslərini gücləndirir. Xaricə tətbiq etdikdə yarasağaldıcı, iltihabsorucu, radioprotektor xüsusiyyətlərini normallaşdırır. Aloenin dəmirlə birlikdə şərbəti qanyaradıcı xüsusiyyətiə malikdir. Yarpaqlardan hazırlanan şirə bakteriostatik və bakterisid təsir etməklə, müxtəlif qrup mikrobları (stafilokokk, streptokokk, bağırsaq çöpü, difteriya) məhv edir. Dərman məqsədilə 2-4 illik bitkidən istifadə edilir. Bitkidə antrasen törəmələri, başlıca olaraq aloe-emodin qlükozidləri – aloin, naqoloin, aloinovil A və B maddələri vardır. Tərkibində antraqlükozidlər, aqlikon, qatran, efir yağları, ferment və vitaminlər vardır. Aloenin təzə dərilmiş yarpaqlarından hazırlanmış sok "sabur" adlanır.
Hələ 3000 il bundan əvvəl qədim Misir və Yunanıstanda irinli yaraların müalicəsində istifadə edilirdi. Biostimulyator kimi hüceyrənin yenilənməsində iştirakı ilk dəfə rus alimi V.P.Filatov tərəfində sübut edilmişdir. Eyni zamanda mədə və onikibarmaq bağırsağın xorasında tətbiq edilir. Linimenti dərinin şüa xəstəliyində bədxassəli törəmələrində, dermatit, ekzema, neyrodermit, yanıq, trofik yara, infiltrasiyalaşmış yaralarında, osteomielitin açıq irinli ocaqlarında, abses və fleqmonalarda işlədilir. Alimin hazırladığı biogen stimulyator oftolmologiya sahəsinə böyük uğur gətirmişdir. Aloe bitkisi geniş şəkildə göz (miopatiya, blefarit, konyuktivit, keratit, irit) və burun-boğaz xəstəliklərində, yanıq, infiltrativ yaralarda, dərinin infeksion, şüa və qurdeşənəyi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilir. Çox geniş şəkildə mədə-bağırsaq xəstəliklərinin - xroniki qastrit, kolit, onikibarmaq bağırsağın xora xəstəliyində, mədə-bağırsağın spazmında, qəbizlikdə müvəffəqiyyətlə tətbiq edilir.
Təbabət praktikasında müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilir. Tərkibində spazmolotik və sidikqovucu maddələr, fosfat, kalsium və maqnezium olduğundan sidiyin tərkibindəki konkrimentlərin çıxarılmasına olduqca yaxşı təsir göstərir. "Sistenal" adlı preparatından böyrəkdaşı və podaqra xəstəliyində tətbiq edilir. Ən çox istifadə edilən dəmir-əzvay şərbətidir. Əsasən Dağıstanda, Azərbaycanın şimali-şərq (Quba, Qusar) zonalarında kökümsov və kökləri xammalı kimi toplanılır.
Qarışıq sok (kaqor) bal və çaxırla birlikdə (200q sok, 300q bal, 350q çaxır) hazırlanır. Qarışıq 5-7 gün otaq temperaturunda qaranlıq otaqda saxlanılır. 1-2 çay qaşığı gündə 3 dəfə yeməkdən əvvəl qəbul edilir. Müalicə kursu 3-4 həftədir.
Preparat - Tibb praktikasında məhlul, sok və sirop səklində işlədilir. Məhlul aloe (sabur) - 10-20 damcı gündə 3 dəfə, sok səklində 1 çay qaşığı gündə 2-3 dəfə yeməkdən əvvəl, aloe şirəsi dəmirlə 30 damcı gündə 2-3 dəfə, quru ekstrakt şəklində isə 1 həbi gündə 2 dəfə qəbul edilir.
Xalq təbabətində nevroz, etiologiyası məlum olmayan baş ağrılarında istifadə edilir. Sokunun bal və çaxırla qarışığı xroniki bronxit, pnevmoniya, patoloji klimaksda, amonoreyada, iltihabi xəstəliklərdə və ağciyər vərəmində müvəffəqiyyətlə işlədilir. Sokunun qəbulundan 8-10 saat sonra zəif islədici təsir göstərir.
Əks göstəriş
Qara ciyər, öd, böyrək və sidik yolları xəstəlikləri, ishal, qanaxma, hamiləlik və ağır ürək-damar xəstəlikləri.
İstinadlar
- Holmes S. C., Lavranos J. J., Newton L. E., Walker C. C. Aloes: The definitive guide. Kyu Kral Botanika Bağı: Kew Publishing, 2011. S. 660.
- Sukkulenten-Lexikon: Einkeimblättrige Pflanzen (Monocotyledonen). / red. U. Eggli Ştutqart: Eugen Ulmer Verlag, 2001. C. 1. S. 111.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Agacsekilli ezvay lat Aloe arborescens bitkiler aleminin qulancarcicekliler destesinin asfodelinakimiler fesilesinin ezvay cinsine aid bitki novu Agacsekilli ezvayElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerDeste QulancarciceklilerFesile AsfodelinakimilerYarimfesile Triba Cins EzvayNov Agacsekilli ezvayBeynelxalq elmi adiAloe arborescens Mill 1768 Sekil axtarisiITIS 505879NCBI 45385EOL 1085160Botaniki xarakteristikasiCoxillik hemiseyasil sukkulent bitki olub 4 m e qeder hundurluye malik olur Govdesi budaqlanan seyrekyarpaqlidir Yarpaqlari letli novbeli govdenin yuxari hissesi cetirebenzer qilincabenzer kenarlari discikli ve tikanli yuxari hissesi cokuk asagi hissesi ise qabariq olub uzunlugu 20 65 sm eni 3 6 sm qalinligi ise 1 2 5 sm e beraberdir Cicekleri iri 4 sm den boyuk cehrayi eyilmis sade tac olub silindrik fircadan ibaret uzunlugu 20 40 sm olur Gurcustanda col seraitinde aprel noyabr aylarinda becerilir Soyuqlar dusdukde ustu ortulur Yayda mutemadi olaraq govdesi orta ve asagi yarpaqlari toplanilaraq siresi cixarilir Toplanilan govdenin qalinligi 12 mm uzunlugu ise 3 15 sm olmalidir 3 4 saatdan gec olmayaraq siresi cixarilmalidir Teze yarpaqlari ve yan govdeleri yesiklere yigilaraq baglanilir Teze cekilmis siresi tund rengli suse qablarda saxlanilmalidir Zeif iyli ve ozunemexsus aci dadlidir Yarpaqlari qirisiq desik desik bozumtul sari qinli kenarlari discikli olmaqla zerif ve tezsinandir Ciceklerinin rengi yasilimtil saridan bozumtul qehveyiye qeder deyisir Ozunemexsus zeif iyli olub aci dadlidir Toplanilan xammal 24 saatdan gec olmayaraq zavoda gonderilmelidir Quru yarpaqlari isiqdan qorunmalidir Saxlanilma muddeti 2 ildir Terkibi ve tesiriKoklerinde antrasen toremeleri 3 rutubet 13 kul 10 diger orqanlarla birlikde yarpaq ve govde hissecikleri 1 5 uzvi ve mineral birlesmeler ise 1 den cox deyildir Toxumalarin regenerasiya stimulyatorudur Adaptasiyaedici ve umumi stimullasdirici dermandir Aloeden hazirlanan derman biostimulyator ve immunitet emelegetirici kimi orqanizmin funksiyalarini yuksek seviyyede mudafie edir toxumalarin teminat proseslerini guclendirir Xarice tetbiq etdikde yarasagaldici iltihabsorucu radioprotektor xususiyyetlerini normallasdirir Aloenin demirle birlikde serbeti qanyaradici xususiyyetie malikdir Yarpaqlardan hazirlanan sire bakteriostatik ve bakterisid tesir etmekle muxtelif qrup mikroblari stafilokokk streptokokk bagirsaq copu difteriya mehv edir Derman meqsedile 2 4 illik bitkiden istifade edilir Bitkide antrasen toremeleri baslica olaraq aloe emodin qlukozidleri aloin naqoloin aloinovil A ve B maddeleri vardir Terkibinde antraqlukozidler aqlikon qatran efir yaglari ferment ve vitaminler vardir Aloenin teze derilmis yarpaqlarindan hazirlanmis sok sabur adlanir Hele 3000 il bundan evvel qedim Misir ve Yunanistanda irinli yaralarin mualicesinde istifade edilirdi Biostimulyator kimi huceyrenin yenilenmesinde istiraki ilk defe rus alimi V P Filatov terefinde subut edilmisdir Eyni zamanda mede ve onikibarmaq bagirsagin xorasinda tetbiq edilir Linimenti derinin sua xesteliyinde bedxasseli toremelerinde dermatit ekzema neyrodermit yaniq trofik yara infiltrasiyalasmis yaralarinda osteomielitin aciq irinli ocaqlarinda abses ve fleqmonalarda isledilir Alimin hazirladigi biogen stimulyator oftolmologiya sahesine boyuk ugur getirmisdir Aloe bitkisi genis sekilde goz miopatiya blefarit konyuktivit keratit irit ve burun bogaz xesteliklerinde yaniq infiltrativ yaralarda derinin infeksion sua ve qurdeseneyi xesteliklerinin mualicesinde istifade edilir Cox genis sekilde mede bagirsaq xesteliklerinin xroniki qastrit kolit onikibarmaq bagirsagin xora xesteliyinde mede bagirsagin spazminda qebizlikde muveffeqiyyetle tetbiq edilir Tebabet praktikasinda muxtelif meqsedler ucun istifade edilir Terkibinde spazmolotik ve sidikqovucu maddeler fosfat kalsium ve maqnezium oldugundan sidiyin terkibindeki konkrimentlerin cixarilmasina olduqca yaxsi tesir gosterir Sistenal adli preparatindan boyrekdasi ve podaqra xesteliyinde tetbiq edilir En cox istifade edilen demir ezvay serbetidir Esasen Dagistanda Azerbaycanin simali serq Quba Qusar zonalarinda kokumsov ve kokleri xammali kimi toplanilir Qarisiq sok kaqor bal ve caxirla birlikde 200q sok 300q bal 350q caxir hazirlanir Qarisiq 5 7 gun otaq temperaturunda qaranliq otaqda saxlanilir 1 2 cay qasigi gunde 3 defe yemekden evvel qebul edilir Mualice kursu 3 4 heftedir Preparat Tibb praktikasinda mehlul sok ve sirop seklinde isledilir Mehlul aloe sabur 10 20 damci gunde 3 defe sok seklinde 1 cay qasigi gunde 2 3 defe yemekden evvel aloe siresi demirle 30 damci gunde 2 3 defe quru ekstrakt seklinde ise 1 hebi gunde 2 defe qebul edilir Xalq tebabetinde nevroz etiologiyasi melum olmayan bas agrilarinda istifade edilir Sokunun bal ve caxirla qarisigi xroniki bronxit pnevmoniya patoloji klimaksda amonoreyada iltihabi xesteliklerde ve agciyer vereminde muveffeqiyyetle isledilir Sokunun qebulundan 8 10 saat sonra zeif isledici tesir gosterir Eks gosteris Qara ciyer od boyrek ve sidik yollari xestelikleri ishal qanaxma hamilelik ve agir urek damar xestelikleri IstinadlarHolmes S C Lavranos J J Newton L E Walker C C Aloes The definitive guide Kyu Kral Botanika Bagi Kew Publishing 2011 S 660 ISBN 978 1 84246 439 7 Sukkulenten Lexikon Einkeimblattrige Pflanzen Monocotyledonen red U Eggli Stutqart Eugen Ulmer Verlag 2001 C 1 S 111 Hemcinin bax