Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1968-ci il may hadisələri — Fransa tarixinə aid olan bu sosial böhran məşhur Fransa xadimi prezident Şarl de Qollun istefasına və hökumətin buraxılmasına gətirib çıxardı.
Hadisələrdən əvvəlki vəziyyət
Qəribədir ki, may böhranı onillərlə davam edən iqtisadi inkişaf fonunda baş verdi. II Dünya müharibəsindən sonra olan bu dövr Şanlı otuzillik adlanır. Həmin dövrdə Fransa həyat səviyyəsinə görə Dünya liderləri sırasında idi. Lakin son aylarda işsizliyin səviyyəsinin artması cəmiyyətdə vəziyyəti dəyişdi. 1968-ci ilin əvvəlində işsizlərin sayı 500 min nəfərə çatmışdı. Hətta o dövrdə ali məktəblərdə təhsil almaq kütləvi hal aldığı üçün tələbələr arasında yataqxana və nəqliyyat problemi kritik həddə çatmışdı. Buna qarşılıq olaraq hökumət ali təhsil müəssisələrinə vakant yerlərin azaldılmasını müzakirəyə çıxardı, bu da tələbələrin etirazlarına səbəb oldu.
Hadisələrin inkişafı
İlk olaraq tələbə hərəkatı baş vermiş, ikinci mərhələdə işçilər hərəkata dəstək vermiş və son olaraq hadisələrin siyasi nəticələri görünmüşdür.
Tələbə hərəkatları
İlk olaraq Nanter la Defans Universitetinin tələbələri nümayişlərə başladılar. 3 mayda Sorbonna Universiteti tələbələri də onlara qoşuldular, 6 mayda Fransa Milli Tələbə Birliyinin (fr. UNEF-Union Nationale des Étudiants de France) çağırışı ilə etirazçı tələbələrin sayı 20 minə çatdı. Etirazçıların əsas lideri isə 23 yaşlı Daniel Kon-Bendit idi. Əsasən Marksist-Leninist, anarxist və digər solyönümlü tələbə hərəkatının əsas şüarı Qadağan etmək qadağandır idi. Artıq 13 mayda etirazçıların sayı bir milyon idi.
İşçilərin tələbələrə qoşulması
14 mayda fabrik işçiləri etirazlara qoşulur, bir neçə fabrik tətilə çıxır. 16 mayda tətil edən fabriklərin sayı 50-yə çatır. 17 mayda 200 min, 18 mayda isə 2 milyon işçi tətil edir. Bir həftə sonra isə etirazçı fəhlələrin sayı 10 milyona çatır, bu Fransa işçi qüvvəsinin üçdə ikisini təşkil edirdi. Əmək haqlarının artılması vədlərinə baxmayaraq, işçilər meydanları tərk etmədilər. Şarl de Qoll və hökumətin istefasını tələb etdilər.
Şarl de Qollun Parisi tərk etməyi və seçkilər
29 mayda Şarl de Qoll kürəkəninə "Onlara prezident sarayına hücum etmək fürsəti vermək istəmirəm ki, mənə görə qan tökülsün. Getməyə qərar verdim, boş saraya heç kim hücum etməz" deyərək vertolyotla Parisi tərk etdi. Prezident Almaniyanın Baden-Baden şəhərindəki Fransa hərbi qərargahında General Jak Massyu ilə görüşür. Ordunun hökumətin arxasında olduğundan əmin olduqdan sonra Şarl de Qoll doğulduğu Kolombe le Döz-Eqliz qəsəbəsinə qayıdır.
30 mayda 400-500 min etirazçı Əlvida de Qoll şüarları səsləndirərək Paris küçələrində irəlilədilər. Polis və ordu inqilabın baş verməməsi üçün minimum güc tətbiq etməklə vəziyyətə nəzarət edirdilər, lakin Fransa Kommunist Partiyası da hakimiyyətə keçməyin legitim yolla mümkün olduğunu bəyan edərək inqilaba qarşı olduqlarını bildirdilər. Böhrandan sonra keçirilən ümumxalq sorğusundan da məlum oldu ki, o dövrdə əhalinin 57%-i istənilən silahlı qarşıdurmaya qarşı idi.
Həmin gün Şarl de Qoll 23 iyuna seçkilər təyin etdi və postunu tərk etdi. 800 min adam Fransa bayraqları ilə Şanzelize prospektindən keçdi.
Hadisələrdən sonra
Şarl de Qollun seçkilər təyin edərək postunu tərk etməsindən sonra tələbə və işçi etirazlarının sürəti getdikcə azalır. 16 iyunda polis Sorbonna daxil olur. Şarl de Qollun qorxduğunun əksinə olaraq 23 və 30 iyunda keçirilən seçkilərdə onun partiyası qalib gəlir. Seçkilərin nəticəsinə görə 487 yerlik parlamentdə Respublikanı Qoruma Birliyi (fr. UDR-Union pour la Défense de la République) 354, Sosialistlər 57, Kommunistlər 34 yer qazanır.
Buna baxmayaraq Şarl de Qollun siyasi qələbəsi qısamüddətli olur. 27 aprel 1969-cu ildə mərkəzi hakimiyyətin bölgələr arasında bölünməsi və senata üzvlük məsələləri referenduma çıxarılır. 52,41% "yox" ilə qalib gəlməsinə baxmayaraq vəzifəsini tərk edir.
Siyasi nəticələrindən əlavə may hadisələrinin təsiri mədəniyyət, iqtisadiyyat və s. sahələrdə də hiss olunmaqdadır.
Toplumda ənənəvi qanunlardan imtina edilməsi və hakimiyyətin sorğuya çəkilməsinə səbəb olan muxtariyyət, fərdi inkişaf, yaradıcılıq və şəxsiyyətə önəm verilməsi kimi yeni dəyərlər ortaya çıxmışdır.
Hadisələrdən sonra 1970-1975-ci illərdə əxlaqi qanunlar müzakirəyə çıxarılır. Cinsi azadlıq və feminizm inkişaf edir.
Kilsənin gücündə də hadisələrdən sonra sarsılma hiss olunur. Hadisələrdən sonra dini zərurətləri yerinə yetirənlərin sayında kəskin azalma müşahisə olunmuşdur.
Şüar və divar yazıları
- Hər hakimiyyət pozur. Mütləq hakmiyyət mütləq pozur.
- Qurumların xalqa xidmət etməyini istəyirik, xalqın qurumlara xidmət etməyini yox.
- İnqilab komitələrə yox sizə aiddir.
- İnqilabsız keçən bir həftəsonu, inqilabla keçən bir aydan daha qanlıdır.
- Get işlə, gəl yat.
- Qadağan etmək qadağandır.
- Realist olun. Mümkün olmayanı istəyin.
- Xoşbəxtliyini əlindən alırlar. Onu yenidən oğurla.
- Səki daşlarının altında bir çimərlik var.
- Kapitalizmi qoruyan itlər və ya onun xidmətçiləri olmaq istəmirik.
- Xəyal qurmayanlar nələrdən məhrum olduqlarını bilməzlər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
1968 ci il may hadiseleri Fransa tarixine aid olan bu sosial bohran meshur Fransa xadimi prezident Sarl de Qollun istefasina ve hokumetin buraxilmasina getirib cixardi Hadiselerden evvelki veziyyetQeribedir ki may bohrani onillerle davam eden iqtisadi inkisaf fonunda bas verdi II Dunya muharibesinden sonra olan bu dovr Sanli otuzillik adlanir Hemin dovrde Fransa heyat seviyyesine gore Dunya liderleri sirasinda idi Lakin son aylarda issizliyin seviyyesinin artmasi cemiyyetde veziyyeti deyisdi 1968 ci ilin evvelinde issizlerin sayi 500 min nefere catmisdi Hetta o dovrde ali mekteblerde tehsil almaq kutlevi hal aldigi ucun telebeler arasinda yataqxana ve neqliyyat problemi kritik hedde catmisdi Buna qarsiliq olaraq hokumet ali tehsil muessiselerine vakant yerlerin azaldilmasini muzakireye cixardi bu da telebelerin etirazlarina sebeb oldu Hadiselerin inkisafiIlk olaraq telebe herekati bas vermis ikinci merhelede isciler herekata destek vermis ve son olaraq hadiselerin siyasi neticeleri gorunmusdur Telebe herekatlari Ilk olaraq Nanter la Defans Universitetinin telebeleri numayislere basladilar 3 mayda Sorbonna Universiteti telebeleri de onlara qosuldular 6 mayda Fransa Milli Telebe Birliyinin fr UNEF Union Nationale des Etudiants de France cagirisi ile etirazci telebelerin sayi 20 mine catdi Etirazcilarin esas lideri ise 23 yasli Daniel Kon Bendit idi Esasen Marksist Leninist anarxist ve diger solyonumlu telebe herekatinin esas suari Qadagan etmek qadagandir idi Artiq 13 mayda etirazcilarin sayi bir milyon idi Iscilerin telebelere qosulmasi 14 mayda fabrik iscileri etirazlara qosulur bir nece fabrik tetile cixir 16 mayda tetil eden fabriklerin sayi 50 ye catir 17 mayda 200 min 18 mayda ise 2 milyon isci tetil edir Bir hefte sonra ise etirazci fehlelerin sayi 10 milyona catir bu Fransa isci quvvesinin ucde ikisini teskil edirdi Emek haqlarinin artilmasi vedlerine baxmayaraq isciler meydanlari terk etmediler Sarl de Qoll ve hokumetin istefasini teleb etdiler Sarl de Qollun Parisi terk etmeyi ve seckiler 29 mayda Sarl de Qoll kurekenine Onlara prezident sarayina hucum etmek furseti vermek istemirem ki mene gore qan tokulsun Getmeye qerar verdim bos saraya hec kim hucum etmez deyerek vertolyotla Parisi terk etdi Prezident Almaniyanin Baden Baden seherindeki Fransa herbi qerargahinda General Jak Massyu ile gorusur Ordunun hokumetin arxasinda oldugundan emin olduqdan sonra Sarl de Qoll doguldugu Kolombe le Doz Eqliz qesebesine qayidir 30 mayda 400 500 min etirazci Elvida de Qoll suarlari seslendirerek Paris kucelerinde irelilediler Polis ve ordu inqilabin bas vermemesi ucun minimum guc tetbiq etmekle veziyyete nezaret edirdiler lakin Fransa Kommunist Partiyasi da hakimiyyete kecmeyin legitim yolla mumkun oldugunu beyan ederek inqilaba qarsi olduqlarini bildirdiler Bohrandan sonra kecirilen umumxalq sorgusundan da melum oldu ki o dovrde ehalinin 57 i istenilen silahli qarsidurmaya qarsi idi Hemin gun Sarl de Qoll 23 iyuna seckiler teyin etdi ve postunu terk etdi 800 min adam Fransa bayraqlari ile Sanzelize prospektinden kecdi Hadiselerden sonraSarl de Qollun seckiler teyin ederek postunu terk etmesinden sonra telebe ve isci etirazlarinin sureti getdikce azalir 16 iyunda polis Sorbonna daxil olur Sarl de Qollun qorxdugunun eksine olaraq 23 ve 30 iyunda kecirilen seckilerde onun partiyasi qalib gelir Seckilerin neticesine gore 487 yerlik parlamentde Respublikani Qoruma Birliyi fr UDR Union pour la Defense de la Republique 354 Sosialistler 57 Kommunistler 34 yer qazanir Buna baxmayaraq Sarl de Qollun siyasi qelebesi qisamuddetli olur 27 aprel 1969 cu ilde merkezi hakimiyyetin bolgeler arasinda bolunmesi ve senata uzvluk meseleleri referenduma cixarilir 52 41 yox ile qalib gelmesine baxmayaraq vezifesini terk edir Siyasi neticelerinden elave may hadiselerinin tesiri medeniyyet iqtisadiyyat ve s sahelerde de hiss olunmaqdadir Toplumda enenevi qanunlardan imtina edilmesi ve hakimiyyetin sorguya cekilmesine sebeb olan muxtariyyet ferdi inkisaf yaradiciliq ve sexsiyyete onem verilmesi kimi yeni deyerler ortaya cixmisdir Hadiselerden sonra 1970 1975 ci illerde exlaqi qanunlar muzakireye cixarilir Cinsi azadliq ve feminizm inkisaf edir Kilsenin gucunde de hadiselerden sonra sarsilma hiss olunur Hadiselerden sonra dini zeruretleri yerine yetirenlerin sayinda keskin azalma musahise olunmusdur Suar ve divar yazilari Qadagan etmek qadagandir May hadiselerine aid bir divar yazisi Paris 1968 Her hakimiyyet pozur Mutleq hakmiyyet mutleq pozur Qurumlarin xalqa xidmet etmeyini isteyirik xalqin qurumlara xidmet etmeyini yox Inqilab komitelere yox size aiddir Inqilabsiz kecen bir heftesonu inqilabla kecen bir aydan daha qanlidir Get isle gel yat Qadagan etmek qadagandir Realist olun Mumkun olmayani isteyin Xosbextliyini elinden alirlar Onu yeniden ogurla Seki daslarinin altinda bir cimerlik var Kapitalizmi qoruyan itler ve ya onun xidmetcileri olmaq istemirik Xeyal qurmayanlar nelerden mehrum olduqlarini bilmezler