Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Moskvada dekabr silahlı üsyanı (1905)
1905-1907-ci il Birinci rus inqilabının ən yüksək inkişaf mərhələsi. 1905-ci il inqilabi hərəkatı, işçilərin tətilləri, kəndlilərin çıxışları, ordu və donanmada olan həyəcan çarizmin devrilməsi uğrunda üsyana çevrildi.
Tərəflərin hazırlığı
Moskva işçiləri ilklərdən oldu. 1905-ci il dekabrın 5-də, RSDFP-nin Moskva konfransı dekabrın 7-də 12 saatlıq ümumi tətilə qərar verdi, tətil sonradan silahlı üsyana çevrilməli idi. Bu qərarı Moskvada keçirilən Moskva Şurasının plenumu, poçt-teleqraf işçilərinin qurultayı və Ümümrusiya dəmiryolçular konfransı dəstəklədi. Moskva Şurasının İzvestiya qəzeti "Bütün işçilərə, əskərlərə və vətəndaşlara" mütləqiyətə qarşı barışmaz mübarizəyə çağıran Manifestlə müraciət etdi. Tətil dekabrın 7 günorta saat 12 başladı. 600-dən çox müəssisədə işləyən 100000-dən çox adam işini dayandırdı. Nikolayevskdən başqa, bütün dəmir yollarında qatarların hərəkətləri dayandırıldı. Moskva və başqa sosial qüvvələrin üsyanın (Marat) və rəhbərliyi ilə Moskva Şurası və RSDFP-nin Moskva komitəsi başçılıq edirdi. Sosial-demokratlar tərəfindən idarə olunaraq, onlar, mübarizəyə xırda-burjua partiya və təşkilatlarının(eser, İttifaqlar ittifaqı və b.) qüvvələri cəlb edərək, solblok taktikasını aparırdılar. Çar hökuməti Moskva və Moskva quberniyasında fövqəladə vəziyət elan etdilər. 1905-ci il dekabrın 8-ə keçən gecə, polis MK və Moskva şurasının aparıcı fiqurlarını həbs etdi, dekabrın 8 isə "Akvarium" teatrında olan nümayişin iştirakçılarına divan tutdu. Dekabrın 9-da Fidlerin real peşə məktəbində keçirilən ümummoskva drujinaçılar yığıncaqı darmadağın edildi. Bu hadisə üsyanın başlamasına işarə oldu.
Üsyanın başlaması
Dekabrın 9 axşam Moskva küçələrində ilk barrikadalar görsənməyə başladı. Dekabrın 10-11 çar qoşunları ilə dolu mərkəz barrikadalar ilə əhatə olundu. Aparılan döyüşlərdə işçilər yeni taktikadan - barrikada mübarizəsinin partizan mübarizəsi ilə üzlaşması - taktikasından istifadə etməyə başladılar. Bu taktikanın əsasları 11 dekabrda "İzvestiya" qəzetində dərc edilmiş RSDFP MK-nin yanında, döyüşçü təşkilatının "Üsyan etmiş işçilərə təlimatlar"ında izah edilmişdir. 2 min silahlı və 4 min silahsız drujinaçılar çar qoşunlarının hucumlarını 10 gün dəf edə bildilər. Lakin mübarizənin ümumi planının və mərkəzləşmiş rəhbərliyinin olmaması, əsasən öz məhəllələrində vuruşan drujinaçıların hərəkətlərinin lokal səciyəsi, üsyanın bütövlükdə bir neçə ayrı-ayrı ocaqlarda, müdafiə səciyəli olduğuna gətirdi. Üsyançılar Moskva qarnizonunun tərəddüdündən də istifadə edə bilmədilər. Üsyanın mərkəzi Presnya oldu.
Presnya
Z.Y. Litvin -Sedoyyun başçılığı ilə rayon şurasının rəhbərlik etdiyi Presnya rayonu üsyanın mərkəzinə çevrildi. Moskva drujinaçıları ilə birlikdə M.V Frunzenin başçılığı ilə şuyalı drujinaçılar da döyüşürdü. Dekabrın 15-də Moskvaya Semyonov qvardiya alayının Peterburqdan, sonra isə Tver və Ladoqa alaylarının gəlişi, vəziyəti çar qoşunlarının tərəfinə dəyişdi. Üsyançılara qarşı 11 piyada və 5 kavaleriya alayı, 12 top batareyası, 3 pulemet rotası və başqa hissələr göndərildi. Dekabrın 17-də Presnyaya qarşı hucum başladı, toplar işə salındı. Moskva Şurası, nizamlı şəkildə geri çəkilmək və gələcək mübarizə üçün öz kadrlarını saxlamaq məqsədi ilə dekabrın 18-dən silahlı üsyanı, 19-dan isə tətili dayandırmağa qərar verdi.
Mənbə
- Военная энциклопедия в 8 томах. 3 "Д" -квартирьер Москва Военное издательство 1995 səh. 45.
İstinadlar
- "Azərbaycan tarixi (1900-1920-ci illər), V cild, səh. 102" (PDF). 2018-01-27 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-11-30.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Moskvada dekabr silahli usyani 1905 Birinci rus inqilabi vaxti barrikada doyusu 1905 1907 ci il Birinci rus inqilabinin en yuksek inkisaf merhelesi 1905 ci il inqilabi herekati iscilerin tetilleri kendlilerin cixislari ordu ve donanmada olan heyecan carizmin devrilmesi ugrunda usyana cevrildi Tereflerin hazirligiMoskva iscileri ilklerden oldu 1905 ci il dekabrin 5 de RSDFP nin Moskva konfransi dekabrin 7 de 12 saatliq umumi tetile qerar verdi tetil sonradan silahli usyana cevrilmeli idi Bu qerari Moskvada kecirilen Moskva Surasinin plenumu poct teleqraf iscilerinin qurultayi ve Umumrusiya demiryolcular konfransi destekledi Moskva Surasinin Izvestiya qezeti Butun iscilere eskerlere ve vetendaslara mutleqiyete qarsi barismaz mubarizeye cagiran Manifestle muraciet etdi Tetil dekabrin 7 gunorta saat 12 basladi 600 den cox muessisede isleyen 100000 den cox adam isini dayandirdi Nikolayevskden basqa butun demir yollarinda qatarlarin hereketleri dayandirildi Moskva ve basqa sosial quvvelerin usyanin Marat ve rehberliyi ile Moskva Surasi ve RSDFP nin Moskva komitesi basciliq edirdi Sosial demokratlar terefinden idare olunaraq onlar mubarizeye xirda burjua partiya ve teskilatlarinin eser Ittifaqlar ittifaqi ve b quvveleri celb ederek solblok taktikasini aparirdilar Car hokumeti Moskva ve Moskva quberniyasinda fovqelade veziyet elan etdiler 1905 ci il dekabrin 8 e kecen gece polis MK ve Moskva surasinin aparici fiqurlarini hebs etdi dekabrin 8 ise Akvarium teatrinda olan numayisin istirakcilarina divan tutdu Dekabrin 9 da Fidlerin real pese mektebinde kecirilen umummoskva drujinacilar yigincaqi darmadagin edildi Bu hadise usyanin baslamasina isare oldu Usyanin baslamasiDekabrin 9 axsam Moskva kucelerinde ilk barrikadalar gorsenmeye basladi Dekabrin 10 11 car qosunlari ile dolu merkez barrikadalar ile ehate olundu Aparilan doyuslerde isciler yeni taktikadan barrikada mubarizesinin partizan mubarizesi ile uzlasmasi taktikasindan istifade etmeye basladilar Bu taktikanin esaslari 11 dekabrda Izvestiya qezetinde derc edilmis RSDFP MK nin yaninda doyuscu teskilatinin Usyan etmis iscilere telimatlar inda izah edilmisdir 2 min silahli ve 4 min silahsiz drujinacilar car qosunlarinin hucumlarini 10 gun def ede bildiler Lakin mubarizenin umumi planinin ve merkezlesmis rehberliyinin olmamasi esasen oz mehellelerinde vurusan drujinacilarin hereketlerinin lokal seciyesi usyanin butovlukde bir nece ayri ayri ocaqlarda mudafie seciyeli olduguna getirdi Usyancilar Moskva qarnizonunun tereddudunden de istifade ede bilmediler Usyanin merkezi Presnya oldu PresnyaZ Y Litvin Sedoyyun basciligi ile rayon surasinin rehberlik etdiyi Presnya rayonu usyanin merkezine cevrildi Moskva drujinacilari ile birlikde M V Frunzenin basciligi ile suyali drujinacilar da doyusurdu Dekabrin 15 de Moskvaya Semyonov qvardiya alayinin Peterburqdan sonra ise Tver ve Ladoqa alaylarinin gelisi veziyeti car qosunlarinin terefine deyisdi Usyancilara qarsi 11 piyada ve 5 kavaleriya alayi 12 top batareyasi 3 pulemet rotasi ve basqa hisseler gonderildi Dekabrin 17 de Presnyaya qarsi hucum basladi toplar ise salindi Moskva Surasi nizamli sekilde geri cekilmek ve gelecek mubarize ucun oz kadrlarini saxlamaq meqsedi ile dekabrin 18 den silahli usyani 19 dan ise tetili dayandirmaga qerar verdi MenbeVoennaya enciklopediya v 8 tomah 3 D kvartirer Moskva Voennoe izdatelstvo 1995 seh 45 Istinadlar Azerbaycan tarixi 1900 1920 ci iller V cild seh 102 PDF 2018 01 27 tarixinde PDF Istifade tarixi 2014 11 30