Bu səhifədə iş davam etməkdədir Müdaxilə etməyə tələsməyin əgər kömək etmək istəyirsinizsə ya da səhifə yarımçıq qalıbsa

Əli Şəmidə Qızılbaş Xalq Qoşunları Ordusunun polkovniki, şərqşünas alim.

Əli Şəmidə
Doğum tarixi	1915
Doğum yeri	Ənzəli, Bəndər Ənzəli şəhristanı, Gilan ostanı, İran
Vəfat tarixi	1997
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan
Fəaliyyəti	şərqşünas, siyasətçi, zabit

Həyatı

Əli İsmayıl oğlu Şəmidə 1915-ci ildə Ənzəli şəhərində anadan olub. 1931-ci ilin əvvəlində İran Kommunist Partiyasının gizli təşkilatının üzvü olub. Elə həmin ildə tutulub və 10 il həbs cəzasına məhkum edilib. 3 il Rəştdə, 7 il isə Tehranda həbsdə saxlanılıb. Həbsdən azad olunduqdan sonra ömürlük İsfahan şəhərinə sürgün olunub. Sürgündə olduğu müddətdə “Rusbaf” toxuculuq fabrikində işləyib.

Əli Şəmidə və Xalq qoşunları nazirinin müavini Qulam Yəhya

1941-ci ilin avqust sentyabr aylarında Britaniya və SSRİ qoşunları İrana daxil oldular. 1941-ci il sentyabrın 17-də Rza şah taxtından imtina edərək İranı tərk etdi. Bundan sonra ölkə ərazisində həbsdə olan siyasi məhbuslar azadlığa buraxıldılar və müxtəlif siyasi təşkilatlar yaranmağa başladı. Əli Şəmidə də bu dövrdə İsfahandan Tehrana gəlib və Tudə Partiyasına qoşulub. Partiyaya qoşulduqdan sonra siyasi fəaliyyət göstərmək üçün isfahan şəhərinə göndərilib. 1943-cü ildə Tehrana çağırılaraq burada “Zəfər” qəzetində fəaliyyət göstərməyə başlayıb. 1942-1945-ci illərdə demokratik qəzet və jurnallarda məqalələrlə çıxış edib və rus klassiklərinin əsərlərinin tərcüməsi ilə də məşğul olub. Tudə Partiyasının birinci qurultayında nümayəndə kimi iştirak edib və İcraiyyə komitəsinin katibi təyin olunub. 1945-ci ildə Parisdə keçiriləcək Birinci Ümumdünya Həmkarlar İttifaqının konfransına nümayəndə seçilib. Konfransa gedərkən həbs olunub daha sonra isə həbsdən buraxılıb.

21 Azər hərəkatında iştirak edib. Miyanə fədailərinə rəhbərlik edib və Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Miyanə Vilayət Komitəsinin sədri olub. 1945-ci il dekabrın 12-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulub. Mir Cəfər Pişəvəri Milli Hökumətin baş naziri, Tağı Şahin və Əli Şəmidə isə onun köməkçiləri seçiliblər. Azərbaycan Demokrat Cavanlar Təşkilatının Mərkəzi Komitəsinin rəyasət heyətinin üzvü olub.

Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra Qızılbaş Xalq Qoşunları Ordusunda polkovnik rütbəsində xidmət edib.

Əli Şəmidə Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra Şimali Azərbaycana mühacirət edib.1947-1953-cü illərdə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsində fəaliyyət göstərib və ADF-nin orqanı olan “Azərbaycan” qəzetinin redaktoru olub. 1953-cü ildən elmi fəaliyyətlə məşğul olub. 1958-ci ildə “İran Xalq Partiyasının rəhbərliyi ilə İranda fəhlə və həmkarlar ittifaqı hərəkatı (1941-1946)” adlı dissertasiyanı müdafiə edərək tarix elmləri doktoru adını alıb. Sonrakı illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunda fəaliyyət göstərib.

1997-ci ildə Bakıda vəfat edib.

Mənbə

İstinadlar

İsmayılov, Güləddin. "21 Azər hərəkatının sərhəng (polkovnik) fədaisi Əli Şəmidə". Azərbaycan Demokrat Firqəsi. 2021-04-29. İstifadə tarixi: 2025-04-01.
Hüseynov, Rafael. "Tarix döngəsində dönüklər və dönməzlər aralığında". science.gov.az. 2023-07-17. İstifadə tarixi: 2025-04-01.
Atabaki, 2000. səh. 64
"WW2 People's War - Fact File : Persia Invaded". www.bbc.co.uk. 2012-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-03-10.
"World War II - Pacific, Japan, Allies | Britannica". www.britannica.com (ingilis). 2025-03-07. İstifadə tarixi: 2025-03-10.
Ələkbərli, 2021. səh. 113
Atabaki, 2000. səh. 65
Məmmədli, 2009. səh. 99
Əmirov, 2000. səh. 13
Çeşmazər, 1986. səh. 30
Miyanalı, Əlirza; Fələki, Lütfəli. Fədailər Azərbaycan xalqının 21 Azər hərəkatında (PDF) (az.). 2021-07-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-12-11.
Çeşmazər, 1986. səh. 73
İbrahimov, 1948. səh. 32
Çeşmazər, 1986. səh. 71
Çeşmazər, 1986. səh. 114
Fərhadov, Əli. Azərbaycan Qəzetində (1947-1949) Milli Publisistika və Maarifçiliyə Baxış (az.). Bengi - Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi. 2023. 139. ISSN 2717-6584.
Kazımi, Pərviz. "Güneyli siyasi mühacirlərin Azərbaycanın elmi mühitində iştirakı (1950-1980)" (PDF). Azərbaycan Ruznaməsi. İstifadə tarixi: 2025-03-06.

Ədəbiyyat

Xarici keçidlər

Yazdığı kitablar

İranda fəhlə və həmkarlar hərəkatı: 1941-1946 / 1961-ci il, Bakı.
Ленин и Иран / 1970-ci il, Bakı.

[:1-1] İsmayılov, Güləddin. "21 Azər hərəkatının sərhəng (polkovnik) fədaisi Əli Şəmidə". Azərbaycan Demokrat Firqəsi. 2021-04-29. İstifadə tarixi: 2025-04-01.

[:0-2] Hüseynov, Rafael. "Tarix döngəsində dönüklər və dönməzlər aralığında". science.gov.az. 2023-07-17. İstifadə tarixi: 2025-04-01.

[FOOTNOTEAtabaki200064-3] Atabaki, 2000. səh. 64

[4] "WW2 People's War - Fact File : Persia Invaded". www.bbc.co.uk. 2012-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-03-10.

[5] "World War II - Pacific, Japan, Allies | Britannica". www.britannica.com (ingilis). 2025-03-07. İstifadə tarixi: 2025-03-10.

[FOOTNOTEƏləkbərli2021113-6] Ələkbərli, 2021. səh. 113

[FOOTNOTEAtabaki200065-7] Atabaki, 2000. səh. 65

[FOOTNOTEMəmmədli200999-8] Məmmədli, 2009. səh. 99

[FOOTNOTEƏmirov200013-9] Əmirov, 2000. səh. 13

[FOOTNOTEÇeşmazər198630-10] Çeşmazər, 1986. səh. 30

[11] Miyanalı, Əlirza; Fələki, Lütfəli. Fədailər Azərbaycan xalqının 21 Azər hərəkatında (PDF) (az.). 2021-07-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-12-11.

[FOOTNOTEÇeşmazər198673-12] Çeşmazər, 1986. səh. 73

[FOOTNOTEİbrahimov194832-13] İbrahimov, 1948. səh. 32

[FOOTNOTEÇeşmazər198671-14] Çeşmazər, 1986. səh. 71

[FOOTNOTEÇeşmazər1986114-15] Çeşmazər, 1986. səh. 114

[16] Fərhadov, Əli. Azərbaycan Qəzetində (1947-1949) Milli Publisistika və Maarifçiliyə Baxış (az.). Bengi - Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi. 2023. 139. ISSN 2717-6584.

[17] Kazımi, Pərviz. "Güneyli siyasi mühacirlərin Azərbaycanın elmi mühitində iştirakı (1950-1980)" (PDF). Azərbaycan Ruznaməsi. İstifadə tarixi: 2025-03-06.