Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhməd Rəfiq Altınay (1881, Beşiktaş – 10 oktyabr 1937, Beşiktaş — Türk tarixçi, yazıçı, şair, Darülfünun tarix müdiri və yüzbaşı.
| Əhməd Rəfiq Altınay | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1881 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 10 oktyabr 1937 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | tarixçi, universitet müəllimi[d], jurnalist, yazıçı |
Tarix dərsində təcrübəsini; Qəzet və jurnallarda dərc etdirdiyi araşdırma serialları və tarixi hekayələr yolu ilə daha geniş kütlələrə tarixi öyrətmək və sevdirmək üçün istifadə etmiş bir yazıçıdır. "Tarixi sevən adam" kimi anılır. Tədqiqat işləri, əsas etibarilə, Osmanlı İmperiyası ilə əlaqədar olmuşdur.
Həyatı
1880 və ya 1881-ci ilin fevral ayında İstanbulda, Beşiktaşın Validəçeşmə səmtində anadan olub. Atası Sultan Əbdüləzizin iqtisadçı Ürgüp Əhməd Ağadır.
İlk təhsilini Vişnəzadə Sıbyan Məktəbində, orta təhsilini Beşiktaş Hərbi Rüştiyəsində və Qülləli Əsgəri İdadi məktəbində aldı. 1898-ci ildə Ali Hərbi Məktəbindən piyada birincisi olaraq məzun oldu. Topdaşı və Soyuqçeşmə Hərbi Orta Məktəbində 4 il müddət ilə coğrafiya müəllimliyi edib. 1902-ci ildə Ali Hərbi Məktəbində fransız, 1908-ci ildə tarix müəllimi oldu.
Qəzetçilik həyatı
Müəllimlik təcrübəsini zaman içində daha geniş kütlələrə xitab etmə və oxumağı sevdirmək istəyinə çevrilən Əhməd Rəfiq Altınay, bəzi qəzet və məcmuələrdə ilk yazılarını dərc etdirməyə müəllimlik etdiyi illərdə başlayıb. İlk məqalələrinin mövzusu ilk İslam qəhrəmanları və dini müharibələr idi. II Hökumətin elanına qədər "İrtika", "Malumat", "Hazine-i Fünun", "Mecmua-i Ebuzziy", kimi jurnallarda məqalələr yayımladı. "Tercüman-ı Hakikat" və "Millət" qəzetlərində başyazarlıq edib. Hökumətin elanından sonra "İkdam", "Peyam" və "Millət" kimi qəzetlərdə yazılarını yayıb. "İkdam"-da gündəlik olaraq təfrikə etdiyi yazıları onun "müverrih" kimi tanınmasında təsirli oldu.
Hərbi həyatı
1909-cu ildə tarixi araşdırmalar üçün bir heyətlə birlikdə Fransaya getdi. Paris Büdcə sənədini bu səfər sayəsində tezliklə tanıma imkanı tapdı və məlumatını Osmanlı Büdcə Sənədini tanımaq üçün tətbiq etdi. Yenə bu səfərdə tarix anlayışını təsir edən bəzi Fransız tarixçilərlə tanış oldu.
1909-cu ildə Erkan Hərbi Nəşriyyat Şöbəsində tapşırıq verilib və "Hərbi Məcmuə" idarə etdi. Jurnalda, Osmanlı müharibələri və səfərbərliyinə dair yazılar yazdı. Həmin il, o zamankı adı "Tarixi Osmanlı İmperiya Təşkilatı" olan Türk Tarix Təşkilatına üzv seçildi. Tarixi Osmanlı İmperiya Əncüməni Məcmuəsində elmi işini dərc edərkən altı cildlik "Böyük Tarixi Ümumi" yazdı. İkdam-da "Keçmiş Əsrlərdə Osmanlı Həyatı" adlı silsilə ilə ayırmaya etdiyi yazılarını da kitaplaştırdı.
1912-ci ildə Balkan Müharibəsində Hərbi Senzura Müfəttişi oldu. 1913-cü ildə gözləri ağrıdığı üçün yüzbaşı ikən işindən ayrılıb sərbəst işləməyə başladı. I Dünya Müharibəsi başlayanda orduya çağırılanda müəllimlik və qəzetçilik edib.
I Dünya Müharibəsi illərində
I Dünya Müharibəsində ordunun istəyi ilə Rusiya-Türkiyə münasibətlərinə dair yazılar yazan Əhməd Rəfiq Altınay, Kavala Mehmet Əli Paşa xəyanətlə günahlandıran bir yazısı səbəbiylə "arpa saman məşğulluğu" kimi bir vəzifəylə Anadoluya tapşırılaraq cəzalandırılıb. Bu vəzifəni zamanı Nevşehir Bəy İbrahim Paşa haqqında araşdırmalara başladı. 1915-ci ildə Eskişəhirə Hərbi Sövq Komissiyasının Sədri təyin olunanda Osmanlı Dövləti təşkilatına dair araşdırmalar aparıb. Xəstəliyi səbəbilə qısa müddət sonra yenidən İstanbula qayıtdı. Xəzinə Sənəddə çalışaraq keçmiş İstanbul həyatına dair sənədlər topladı. Bu sənədlər "Əsri Onlar" adlı kitabda toplandı.
Müharibənin sonlarında Erməni Soyqırımı hesabatı üçün Avropadan gələn bir jurnalist heyətinə Şərqi Anadolu səfərində müşayiət edib. Trabzon, Qars, Ərdahan Artvin, Batumi, Ərzincan və Ərzurumu əhatə edən bu səfəri "Qafqaz yollarında" adlı əsərlə dilə gətirdi. Həmçinin səfər zamanı tutduğu qeydlər teleqramlarla Osmanlı Dövləti tərəfindən Avropaya duyruldu. Müharibə sonunda ikinci dəfə əməkli oldu.
Müharibə sonrasında Osmanlı İmperiyasının parçalanması qarşısında Türkçülüyü mənimsədi. Köprülüzadə Fuad, Ziya Gökalp və Nəcməddin Sadiq Bəylərlə birlikdə "İttihad və Tərəqqi"nin rəsmi xidmətini həyata keçirən "Yeni Məcmuə" də çalışdı. Vətənin dünyanın mərkəzi sayılması fikrini əsas götürüb.
Darülfünunda çalışması
1918-ci ildə İstanbul Darülfünün Osmanlı Tarixi müəllimliyinə, 1919-cu ildə Türkiyə Tarixi Müderrisliğine təyin edildi. Bir tərəfdən də Osmanlı Hazine-i Evrak'ında işə başlayıb. Bu arada Demirbaş Şarl ilə bağlı bir çalışması səbəbiylə İsveç hökuməti tərəfindən mükafatlandırıldı.
Barışıq dövründə (1919–1922) "Darülfünun Osmaniye Nizamnamesi" yaradılmasına töhfə verdi. 1919–1920-ci il tədris ilində tətbiq olunmağa başlayan nizamnamə lazımi oxudulan "Osmanlı tarixi" dərsini verirdi.
Barışıq dövründə siyasətlə də məşğul olan Əhməd Rəfiq, Hürriyyət və İtilaf Firqəsinə qatılaraq Vəliəhd Abdülmecit ilə yaxşı münasibət yaratdı.
Cümhuriyyət dönəmi
Ahmet Rəfiq Bəy, 1925-ci ildə Türkiyə-Bolqarıstan əlaqələri haqqındakı çalışmalarına görə Bolqar hökuməti tərəfindən mükafatlandırıldı.
O il, Türk Tarix Təşkilatında Əbdürrəhman Şərəf Beyin ölümü üzərinə boşalan sədrlik vəzifəsini yerinə yetirdi, ancaq eyni il içində vəzifə Fuad Körpülüyə buraxdı.
Yenə 1925-ci ildə Milli Mübarizə dövründə fəaliyyət göstərən "Təriqəti Salahiyye" adlı bir təşkilatla əlaqəsi olduğu iddiasıyla həbs olunub Ankara İstiqlal Məhkəməsində mühakimə olundu. Müdafiəsində emosional çıxış edərək cəmiyyətlə əlaqəsini qətiyyən rədd etdi və bəraət aldı.
1930-cu illərdə dövlət başçısı Mustafa Kamalın təşviqi ilə başlayan "yeni tarix anlayışı" na qaydada ola; Dövrün tarix işlərində fəal iştirak etməmişdir. Xüsusən Orta Asiya, Günəş Dil Nəzəriyyəsi kimi cərəyanlar onun üçün tersti [2].
1931-ci ildə İstanbul Bələdiyyəsi ilə Surp Agop Məzarlığı arasındakı davada ekspert təyin olundu. Almadağ-Hərbi arasındakı ərazinin ermənilərin deyil, Sultan Beyazit Vəli Fondunun mülkü olduğunu tarixi sənədlərlə sübut etməsi səbəbilə bələdiyyə tərəfindən ona Böyükadada bir ev hədiyyə edildi.
1932-ci ildə I Tarix Konqresində iştirak edib. "Türk Tarixinin Mərkəzi Xətləri" adlı işi yazı kabinetində yer aldı.
1933-cü ildə universitet müəllimliyindən çıxarıldı. Qurumdan kənarlaşdırıldığı üçün dərin bir məyusluq yaşadı. Ölümünə qədər rəsmi bir vəzifə almadı.
Son illəri
Həyatının son illərini Böyükadada səfalət içində keçirdi. Qiymətli kitabxanasını hissə-hissə satdı. Uzun bir xəstəliyin ardından 10 oktyabr 1937-ci il tarixində İstanbulda Heydərpaşa Nümunə Xəstəxanasında 56 yaşında sətəlcəmdən vəfat etdi. Məzarı Böyükadada Təpəköy qəbiristanlığındadır.
Əsərləri
Həyatı boyu dünya tarixindən uşaq kitablarına qədər geniş bir sahədə əsərlər yazdı. Kitablarının sayı 150-ni keçdi. Keçmiş Əsrlərdə Türk Həyatı başlığı altında dərc etdirdiyi "Bizans Qarşısında Türk", "Sokullu", "Cem Sultan," "Alimlər və Sənətkarlar" "Qadınlar Səltənəti" "Fəlakət İl" "Lalə dövrü" ən məşhur əsərləridir.
Tarixşünaslıqla yanaşı, ədəbiyyata da maraq göstərmiş, 1932-ci ildə "Könül" adlı bir şeir kitabı dərc edilmişdir. Bəktaşi üslubunda yazdığı bir çox şeirləri bəstələnmişdir
İstinadlar
- Ahmet Refik // Trove. 2009.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- nedir?[ölü keçid]
- (PDF). 2015-09-24 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-16.
- "Ahmet Refik Altınay hakkında bilgiler". 2020-01-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-16.
- . 2016-08-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-16.
- . 2008-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-16.
- "Tamar Nalcı, Emre Can Dağlıoğlu, Bir Gasp Hikayesi, Bianet İletişim Ağı, 27 Ağustos 2011". 2016-12-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-16.
- . 2016-06-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-16.
Xarici keçidlər
- Osmanlı Tarihi Yazarları, M.Orhan Bayrak, İstanbul 1982
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehmed Refiq Altinay 1881 Besiktas 10 oktyabr 1937 Besiktas Turk tarixci yazici sair Darulfunun tarix mudiri ve yuzbasi Ehmed Refiq AltinayDogum tarixi 1881Dogum yeri Besiktas Konstantinopol Osmanli imperiyasiVefat tarixi 10 oktyabr 1937 1937 10 10 Vefat yeri Besiktas Istanbul Istanbul ili TurkiyeDefn yeri IstanbulTehsili Quleli Herbi Liseyi d Fealiyyeti tarixci universitet muellimi d jurnalist yazici Tarix dersinde tecrubesini Qezet ve jurnallarda derc etdirdiyi arasdirma seriallari ve tarixi hekayeler yolu ile daha genis kutlelere tarixi oyretmek ve sevdirmek ucun istifade etmis bir yazicidir Tarixi seven adam kimi anilir Tedqiqat isleri esas etibarile Osmanli Imperiyasi ile elaqedar olmusdur Heyati1880 ve ya 1881 ci ilin fevral ayinda Istanbulda Besiktasin Validecesme semtinde anadan olub Atasi Sultan Ebdulezizin iqtisadci Urgup Ehmed Agadir Ilk tehsilini Visnezade Sibyan Mektebinde orta tehsilini Besiktas Herbi Rustiyesinde ve Qulleli Esgeri Idadi mektebinde aldi 1898 ci ilde Ali Herbi Mektebinden piyada birincisi olaraq mezun oldu Topdasi ve Soyuqcesme Herbi Orta Mektebinde 4 il muddet ile cografiya muellimliyi edib 1902 ci ilde Ali Herbi Mektebinde fransiz 1908 ci ilde tarix muellimi oldu Qezetcilik heyatiMuellimlik tecrubesini zaman icinde daha genis kutlelere xitab etme ve oxumagi sevdirmek isteyine cevrilen Ehmed Refiq Altinay bezi qezet ve mecmuelerde ilk yazilarini derc etdirmeye muellimlik etdiyi illerde baslayib Ilk meqalelerinin movzusu ilk Islam qehremanlari ve dini muharibeler idi II Hokumetin elanina qeder Irtika Malumat Hazine i Funun Mecmua i Ebuzziy kimi jurnallarda meqaleler yayimladi Tercuman i Hakikat ve Millet qezetlerinde basyazarliq edib Hokumetin elanindan sonra Ikdam Peyam ve Millet kimi qezetlerde yazilarini yayib Ikdam da gundelik olaraq tefrike etdiyi yazilari onun muverrih kimi taninmasinda tesirli oldu Herbi heyati1909 cu ilde tarixi arasdirmalar ucun bir heyetle birlikde Fransaya getdi Paris Budce senedini bu sefer sayesinde tezlikle tanima imkani tapdi ve melumatini Osmanli Budce Senedini tanimaq ucun tetbiq etdi Yene bu seferde tarix anlayisini tesir eden bezi Fransiz tarixcilerle tanis oldu 1909 cu ilde Erkan Herbi Nesriyyat Sobesinde tapsiriq verilib ve Herbi Mecmue idare etdi Jurnalda Osmanli muharibeleri ve seferberliyine dair yazilar yazdi Hemin il o zamanki adi Tarixi Osmanli Imperiya Teskilati olan Turk Tarix Teskilatina uzv secildi Tarixi Osmanli Imperiya Encumeni Mecmuesinde elmi isini derc ederken alti cildlik Boyuk Tarixi Umumi yazdi Ikdam da Kecmis Esrlerde Osmanli Heyati adli silsile ile ayirmaya etdiyi yazilarini da kitaplastirdi 1912 ci ilde Balkan Muharibesinde Herbi Senzura Mufettisi oldu 1913 cu ilde gozleri agridigi ucun yuzbasi iken isinden ayrilib serbest islemeye basladi I Dunya Muharibesi baslayanda orduya cagirilanda muellimlik ve qezetcilik edib I Dunya Muharibesi illerindeI Dunya Muharibesinde ordunun isteyi ile Rusiya Turkiye munasibetlerine dair yazilar yazan Ehmed Refiq Altinay Kavala Mehmet Eli Pasa xeyanetle gunahlandiran bir yazisi sebebiyle arpa saman mesgullugu kimi bir vezifeyle Anadoluya tapsirilaraq cezalandirilib Bu vezifeni zamani Nevsehir Bey Ibrahim Pasa haqqinda arasdirmalara basladi 1915 ci ilde Eskisehire Herbi Sovq Komissiyasinin Sedri teyin olunanda Osmanli Dovleti teskilatina dair arasdirmalar aparib Xesteliyi sebebile qisa muddet sonra yeniden Istanbula qayitdi Xezine Senedde calisaraq kecmis Istanbul heyatina dair senedler topladi Bu senedler Esri Onlar adli kitabda toplandi Muharibenin sonlarinda Ermeni Soyqirimi hesabati ucun Avropadan gelen bir jurnalist heyetine Serqi Anadolu seferinde musayiet edib Trabzon Qars Erdahan Artvin Batumi Erzincan ve Erzurumu ehate eden bu seferi Qafqaz yollarinda adli eserle dile getirdi Hemcinin sefer zamani tutdugu qeydler teleqramlarla Osmanli Dovleti terefinden Avropaya duyruldu Muharibe sonunda ikinci defe emekli oldu Muharibe sonrasinda Osmanli Imperiyasinin parcalanmasi qarsisinda Turkculuyu menimsedi Kopruluzade Fuad Ziya Gokalp ve Necmeddin Sadiq Beylerle birlikde Ittihad ve Tereqqi nin resmi xidmetini heyata keciren Yeni Mecmue de calisdi Vetenin dunyanin merkezi sayilmasi fikrini esas goturub Darulfununda calismasi1918 ci ilde Istanbul Darulfunun Osmanli Tarixi muellimliyine 1919 cu ilde Turkiye Tarixi Muderrisligine teyin edildi Bir terefden de Osmanli Hazine i Evrak inda ise baslayib Bu arada Demirbas Sarl ile bagli bir calismasi sebebiyle Isvec hokumeti terefinden mukafatlandirildi Barisiq dovrunde 1919 1922 Darulfunun Osmaniye Nizamnamesi yaradilmasina tohfe verdi 1919 1920 ci il tedris ilinde tetbiq olunmaga baslayan nizamname lazimi oxudulan Osmanli tarixi dersini verirdi Barisiq dovrunde siyasetle de mesgul olan Ehmed Refiq Hurriyyet ve Itilaf Firqesine qatilaraq Veliehd Abdulmecit ile yaxsi munasibet yaratdi Cumhuriyyet donemiAhmet Refiq Bey 1925 ci ilde Turkiye Bolqaristan elaqeleri haqqindaki calismalarina gore Bolqar hokumeti terefinden mukafatlandirildi O il Turk Tarix Teskilatinda Ebdurrehman Seref Beyin olumu uzerine bosalan sedrlik vezifesini yerine yetirdi ancaq eyni il icinde vezife Fuad Korpuluye buraxdi Yene 1925 ci ilde Milli Mubarize dovrunde fealiyyet gosteren Teriqeti Salahiyye adli bir teskilatla elaqesi oldugu iddiasiyla hebs olunub Ankara Istiqlal Mehkemesinde muhakime olundu Mudafiesinde emosional cixis ederek cemiyyetle elaqesini qetiyyen redd etdi ve beraet aldi 1930 cu illerde dovlet bascisi Mustafa Kamalin tesviqi ile baslayan yeni tarix anlayisi na qaydada ola Dovrun tarix islerinde feal istirak etmemisdir Xususen Orta Asiya Gunes Dil Nezeriyyesi kimi cereyanlar onun ucun tersti 2 1931 ci ilde Istanbul Belediyyesi ile Surp Agop Mezarligi arasindaki davada ekspert teyin olundu Almadag Herbi arasindaki erazinin ermenilerin deyil Sultan Beyazit Veli Fondunun mulku oldugunu tarixi senedlerle subut etmesi sebebile belediyye terefinden ona Boyukadada bir ev hediyye edildi 1932 ci ilde I Tarix Konqresinde istirak edib Turk Tarixinin Merkezi Xetleri adli isi yazi kabinetinde yer aldi 1933 cu ilde universitet muellimliyinden cixarildi Qurumdan kenarlasdirildigi ucun derin bir meyusluq yasadi Olumune qeder resmi bir vezife almadi Son illeriHeyatinin son illerini Boyukadada sefalet icinde kecirdi Qiymetli kitabxanasini hisse hisse satdi Uzun bir xesteliyin ardindan 10 oktyabr 1937 ci il tarixinde Istanbulda Heyderpasa Numune Xestexanasinda 56 yasinda setelcemden vefat etdi Mezari Boyukadada Tepekoy qebiristanligindadir EserleriHeyati boyu dunya tarixinden usaq kitablarina qeder genis bir sahede eserler yazdi Kitablarinin sayi 150 ni kecdi Kecmis Esrlerde Turk Heyati basligi altinda derc etdirdiyi Bizans Qarsisinda Turk Sokullu Cem Sultan Alimler ve Senetkarlar Qadinlar Selteneti Felaket Il Lale dovru en meshur eserleridir Tarixsunasliqla yanasi edebiyyata da maraq gostermis 1932 ci ilde Konul adli bir seir kitabi derc edilmisdir Bektasi uslubunda yazdigi bir cox seirleri bestelenmisdirIstinadlarAhmet Refik Trove 2009 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 nedir olu kecid PDF 2015 09 24 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 16 Ahmet Refik Altinay hakkinda bilgiler 2020 01 09 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 16 2016 08 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 16 2008 01 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 16 Tamar Nalci Emre Can Daglioglu Bir Gasp Hikayesi Bianet Iletisim Agi 27 Agustos 2011 2016 12 31 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 16 2016 06 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 16 Xarici kecidlerVikianbarda Ehmed Refiq Altinay ile elaqeli mediafayllar var Osmanli Tarihi Yazarlari M Orhan Bayrak Istanbul 1982