Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ədhəm Fərəc bəy oğlu Sultanov (1903, Tiflis – 1946, Tbilisi) — teatr rəssamı, əməkdar incəsənət xadimi.
| Ədhəm Sultanov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1903 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1946 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | rəssam |
| Mükafatları | |
Həyatı
Ədhəm Sultanov 1903-cu ildə Tiflis şəhərində məmur Fərəc bəyin ailəsində dünyaya göz açmışdır. Əslən Füzuli rayonunun Saracıq kəndindəndir. O, 1931-ci ildə Gürcüstan Rəssamlıq Akademiyasını bitirmiş, bir muddət Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanın muxtəlif redaksiya və nəşriyyatlarında əməkdaşlıq etmişdi. Əsasən kitab qrafikasında gücünü sınayan gənc rəssam Tiflisidəki Azərbaycan teatrının bəzi tamaşalarına da tərtibat vermişdi.
Sənətşunas K.Zdaneviç tbilisili soydaşımızın faciəli ölümünü belə təsvir edir: "Sultanov faciəli bir günə çevrilən adi günlərdən birində səhər qəflətən kuçədən qışqırıq və atəş səsi eşidib eyvana çıxır. Küçədə oğrunun dalınca qaça-qaça havaya atəş açan milis nəfəri görünür. Bu vaxtı bir atəş də açılır və Sultanov eyvanın döşəməsinə sərilir… Tukənməz istedadlı rəssam və gözəl insan Ə. Sultanovun həyat işıqı belə sönmüşdur". Ədhəm Sultanov 1946-cı ildə vəfat edib.
Fərəc bəy Sultanovun oğludur.
Fəaliyyəti
Ədhəm Sultanovun təkrarolunmaz dəst-xətti teatr ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edir. 1936-cı ildə Moskvada keçiriləcək Azərbaycan incəsənəti ongünlüyünə hazırlıqla əlaqədar M.F.Axundov adına Opera və Balet Teatrının rəhbərliyi "Arşın mal alan" musiqili komediyasına tərtibat vermək üçün rəssamı Bakıya dəvət edir. Ongünlüyün yekun konsertinin bədii tərtibatı da ona tapşırılır. "Arşın mal alan"ı yeni quruluşda hazırlayan İsmayıl Hidayətzadə rəssamla birlikdə milli koloritli bir tamaşa yaratmaq istəyirdi. Bu haqda rejissor yazır: "Biz əhvalatı, muəllifin fikrində tutduqu kimi, Şuşaya köçurdürük".
Ədhəm Şuşaya səfər edir. Burada bir sıra səciyyəli binaların, həyətlərin şəkillərini çəkir və eskizlər əsasında Üzeyir bəy musiqisi ilə həmahəng, parlaq dekorlar yaradır. İşin hazırlıq dövründə Üzeyir bəy tez-tez rəssamın işlədiyi emalatxanaya gəlib eskizləri diqqətlə nəzərdən keçirərdi. Bəstəkar "Kommunist" qəzetində (1938-ci il) dərc olunmuş "Arşın mal alan" haqqında qeydlərin" məqaləsində yazır: "Yeni quruluşun bədii tərtibatında gənc rəssam Ədhəm Sultanov yoldaş az əmək sərf etməmişdir. Rəssamın quruluşundakı butun işlər gözəl və yaddaqalan təsir bahışlayır. Xususilə, perspektivdə (gələcəkdə) verdiyi Şuşa şəhərinin mənzərəsi həm bədii, həm gözəl və həm də düzgündür".
Ə.Sultanov 1939-cu ildə respublika hökumətinin qərarı ilə Moskvada Umumittifaq Kənd Təsərrufatı Nailiuətləri Sərgisində "Azərbaycan SSR" pavilyonunun baş rəssamı təyin edilir. Pavilyonun giriş zalını bəzəyən iki böyük panno rəssamın ciddi yaradıcılıq muvəffəqiyyəti idi… 1943–1946-cı illərdə Ədhəm Sultanov Tiflisdəki Azərbaycan teatrında bir sıra tamaşaların eskizlərini hazırlayır. M.Hüseynin "Nizami" pyesinin tərtibatı xususilə uhurlu idi. "Sarya Vostoka" qəzetinin 1944-cü il nömrələrinin birində yazılmışdır: "Kiçik səhnədə Ə.Sultanov Nizami dövründəki qədim Azərbaycan şəhərlərinin üslubunu canlandıran sadə, lakin effektli və məzmunlu tərtibat qura bilmişdir".
Həmin teatrda onun son işi olan "Otello"ya verdiyi quruluş tamaşaçılar və teatr tənqidçiləri tərəfindən musbət qarşılanmışdır.
Gurcu rəssamı Pirosmaninin "kəşf" edilməsində Ədhəm Sultanovun rolu çox böyük olmuşdur. O dövrdə unudulmuş rəssamın şəkillərini əldə etmək uçun o, böyük çətinliklərlə uzləşirdi. Sultanov Pirosmaninin əsərlərini axtarıb tapmış və hifz etmişdi.
Ə.Sultanovun faciəli ölumundən 15 il sonra arvadı Lili xanım evlərindən Pirosmaninin yaxşı muhafizə olunmuş 14 lövhəsini tapır.
Ailəsi
- Atası Fərəc bəy Mirzə Zeynal bəy oğlu Sultanov— Zaqafqaziya (Qori) Müəllimlər Seminariyasının və Tiflis Aleksandr Müəllimlər İnstitututunun məzunu, müəllim, məmur. Fərəc bəy Sultanov 1860-cı ildə Şuşa qəzasının Vərəndə sahəsinin Saracıq kəndində anadan olmuşdur. İbtidai təsilini molla yanında almış, sonra Şuşa qəza məktəbində oxumuşdur. Zaqafqaziya (Qori) Müəllimlər Seminariyasında orta, Tiflis Aleksandr Müəllimlər İnstitutunda ali təhsil almışdır. 1881–1882-ci illərdə və 1887–1888-ci illərdə Naxçıvan da müəllim, müəllim köməkçisi kimi çalışmışdır. 1890-cı ildən ömrünün sonunadək Tiflisdə Zaqafqaziya Dəmiryolu İdarəsində işləmişdir. 1914-cü ildə Tiflisdə vəfat etmişdir.
Mükafatları
- — 17 aprel 1938
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Sultanovlar: Saracıq bəyləri, "Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2011, №8, səh.25–35.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Султанов Адхам Фарадж оглу (rus.)
- Ənvər Çingizoğlu, Qarabağda maarif,Bakı:Zərdabi LTD,2013,288 səh.
- Ənvər Çingizoğlu, Sultanovlar: Saracıq bəyləri, "Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2011, №8, səh.25–35.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Edhem Ferec bey oglu Sultanov 1903 Tiflis 1946 Tbilisi teatr ressami emekdar incesenet xadimi Edhem SultanovDogum tarixi 1903Dogum yeri Tiflis Tiflis quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1946Vefat yeri Tbilisi Gurcustan SSR SSRIFealiyyeti ressamMukafatlariHeyatiEdhem Sultanov 1903 cu ilde Tiflis seherinde memur Ferec beyin ailesinde dunyaya goz acmisdir Eslen Fuzuli rayonunun Saraciq kendindendir O 1931 ci ilde Gurcustan Ressamliq Akademiyasini bitirmis bir muddet Azerbaycan Gurcustan ve Ermenistanin muxtelif redaksiya ve nesriyyatlarinda emekdasliq etmisdi Esasen kitab qrafikasinda gucunu sinayan genc ressam Tiflisideki Azerbaycan teatrinin bezi tamasalarina da tertibat vermisdi Senetsunas K Zdanevic tbilisili soydasimizin facieli olumunu bele tesvir edir Sultanov facieli bir gune cevrilen adi gunlerden birinde seher qefleten kuceden qisqiriq ve ates sesi esidib eyvana cixir Kucede ogrunun dalinca qaca qaca havaya ates acan milis neferi gorunur Bu vaxti bir ates de acilir ve Sultanov eyvanin dosemesine serilir Tukenmez istedadli ressam ve gozel insan E Sultanovun heyat isiqi bele sonmusdur Edhem Sultanov 1946 ci ilde vefat edib Ferec bey Sultanovun ogludur FealiyyetiEdhem Sultanovun tekrarolunmaz dest xetti teatr ictimaiyyetinin diqqetini celb edir 1936 ci ilde Moskvada kecirilecek Azerbaycan inceseneti ongunluyune hazirliqla elaqedar M F Axundov adina Opera ve Balet Teatrinin rehberliyi Arsin mal alan musiqili komediyasina tertibat vermek ucun ressami Bakiya devet edir Ongunluyun yekun konsertinin bedii tertibati da ona tapsirilir Arsin mal alan i yeni qurulusda hazirlayan Ismayil Hidayetzade ressamla birlikde milli koloritli bir tamasa yaratmaq isteyirdi Bu haqda rejissor yazir Biz ehvalati muellifin fikrinde tutduqu kimi Susaya kocurduruk Edhem Susaya sefer edir Burada bir sira seciyyeli binalarin heyetlerin sekillerini cekir ve eskizler esasinda Uzeyir bey musiqisi ile hemaheng parlaq dekorlar yaradir Isin hazirliq dovrunde Uzeyir bey tez tez ressamin islediyi emalatxanaya gelib eskizleri diqqetle nezerden kecirerdi Bestekar Kommunist qezetinde 1938 ci il derc olunmus Arsin mal alan haqqinda qeydlerin meqalesinde yazir Yeni qurulusun bedii tertibatinda genc ressam Edhem Sultanov yoldas az emek serf etmemisdir Ressamin qurulusundaki butun isler gozel ve yaddaqalan tesir bahislayir Xususile perspektivde gelecekde verdiyi Susa seherinin menzeresi hem bedii hem gozel ve hem de duzgundur E Sultanov 1939 cu ilde respublika hokumetinin qerari ile Moskvada Umumittifaq Kend Teserrufati Nailiuetleri Sergisinde Azerbaycan SSR pavilyonunun bas ressami teyin edilir Pavilyonun giris zalini bezeyen iki boyuk panno ressamin ciddi yaradiciliq muveffeqiyyeti idi 1943 1946 ci illerde Edhem Sultanov Tiflisdeki Azerbaycan teatrinda bir sira tamasalarin eskizlerini hazirlayir M Huseynin Nizami pyesinin tertibati xususile uhurlu idi Sarya Vostoka qezetinin 1944 cu il nomrelerinin birinde yazilmisdir Kicik sehnede E Sultanov Nizami dovrundeki qedim Azerbaycan seherlerinin uslubunu canlandiran sade lakin effektli ve mezmunlu tertibat qura bilmisdir Hemin teatrda onun son isi olan Otello ya verdiyi qurulus tamasacilar ve teatr tenqidcileri terefinden musbet qarsilanmisdir Gurcu ressami Pirosmaninin kesf edilmesinde Edhem Sultanovun rolu cox boyuk olmusdur O dovrde unudulmus ressamin sekillerini elde etmek ucun o boyuk cetinliklerle uzlesirdi Sultanov Pirosmaninin eserlerini axtarib tapmis ve hifz etmisdi E Sultanovun facieli olumunden 15 il sonra arvadi Lili xanim evlerinden Pirosmaninin yaxsi muhafize olunmus 14 lovhesini tapir AilesiFerec bey SultanovAtasi Ferec bey Mirze Zeynal bey oglu Sultanov Zaqafqaziya Qori Muellimler Seminariyasinin ve Tiflis Aleksandr Muellimler Institututunun mezunu muellim memur Ferec bey Sultanov 1860 ci ilde Susa qezasinin Verende sahesinin Saraciq kendinde anadan olmusdur Ibtidai tesilini molla yaninda almis sonra Susa qeza mektebinde oxumusdur Zaqafqaziya Qori Muellimler Seminariyasinda orta Tiflis Aleksandr Muellimler Institutunda ali tehsil almisdir 1881 1882 ci illerde ve 1887 1888 ci illerde Naxcivan da muellim muellim komekcisi kimi calismisdir 1890 ci ilden omrunun sonunadek Tiflisde Zaqafqaziya Demiryolu Idaresinde islemisdir 1914 cu ilde Tiflisde vefat etmisdir Mukafatlari Seref nisani ordeni 17 aprel 1938MenbeEnver Cingizoglu Sultanovlar Saraciq beyleri Soy elmi kutlevi dergi 2011 8 seh 25 35 Hemcinin baxFerec bey SultanovXarici kecidlerSultanov Adham Faradzh oglu rus Enver Cingizoglu Qarabagda maarif Baki Zerdabi LTD 2013 288 seh Enver Cingizoglu Sultanovlar Saraciq beyleri Soy elmi kutlevi dergi 2011 8 seh 25 35