Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Əbu Həmid əl-İsfərayini (344–406) — İslam alimi.
| Əbu Həmid İsfərayini | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 955 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1016 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | fiqh |
Həyatı
Əbu Həmid Əhməd bin Əbi Tahir Muhəmməd bin Əhməd əl-İsfərayini – rahiməhullah – zamanının imamı, şafi’ilərin fəqihi, Şeyxul-İslamdır. əl-İsfərayini nisbəti hal-hazırda İranın Şimali Xorasan ostanında yerləşən İsfərayen şəhəri ilə bağlıdır. Neysəbur şəhərinin yaxınlığındadır. Hicri 344-cü ildə anadan olub.
İyirmi yaşında, yəni hicri 364-cü ildə Bağdada gəlir. Orada Əbul-Həsən əl-Mərzubən və Əbul-Qasim əd-Dəraki kimi alimlərdən fiqh və digər elmləri öyrənir. Həmçinin Əbu Bəkr əl-İsməili, Əbul-Həsən əd-Dəraqutni, İbrahim bin Muhəmməd bin Abdək əl-İsfərayini və Abdullah bin Adiy kimi hədis imamlarından hədis eşitmiş və hədis öyrənmişdir. Şafi’i məzhəbində fəqih oldu, fiqhdə, təfsirdə, üsulda bir mütəxəssis, görkəmli alim oldu, barmaqla işarə olunan nadir şəxsiyyətlərdən idi.
Tələbələri
Tələbələri arasında çox sayda alim və imam vardır. Onların arasında ən məşhurlarından Əbut-Tayyib ət-Tabəri, Əbul-Həsən əl-Məvardi, əl-Fəqih Suleym bin Əyyub ər-Razi, Əbu Əli əs-Sinci, Əbul-Həsən əl-Məhəmili kimi böyük alimlər vardır. Məşhur "Şərh Usul İtiqad Əhlis-Sunnə val-Cəməa" kitabının sahibi İmam Əbul-Qasim Hibətullah əl-Lələkəi onun tələbəsi olmuşdur.
Şəxsiyyəti
Şeyx Əbu Həmid Allahdan çox qorxan, təqvalı və zahid bir şəxs olub. Vaxtını dərs verməklə və elmi münazirələr ilə keçirib. Həmçinin heybətə və hörmətə sahib biri idi. əs-Subki deyir: "Şeyx Əbu Həmid dünyavi işlərdə cahı uca bir şəxs idi. (Bir gün) möminlərin əmiri xəlifə ilə (arasında) bir şey baş verir ki, bu, Şeyx Əbu Həmidi ona (bu sözləri) yazmağa vadar etdi: "Bil ki, sən məni öz vilayətimdən endirməyə qadir deyilsən, məni bu məqama Allah vali edib. Mən isə bir kağız parçasında iki və ya üç kəlmə Xorasana yazıb səni xəlifəlik məqamından endirə bilərəm."[1] Allahın dini uğrunda və bidətlərə və bidət əhlinə qarşı mübarizədə gördüyü işlər əvəzsizdir. əs-Subki "ət-Tabəqat" kitabında zikr edir ki, onun zamanında şiələr guya İbn Məsud’un mushafını tapıb çıxarırlar. Bunun nəticəsində hicri 398-ci ildə böyük bir fitnə baş verir, əhlus-sünnət ayağa qalxır, həmçinin şiələr də ayağa qalxırlar. Sonunda bu məsələ qazilərə və alimlərə götürülür. Şeyx Əbu Həmid şiələrin hüzurunda mushafın təhrif edilmiş bir mushaf olduğunu deyir. Şiələrin gənclərindən bir qrup buna görə Şeyx Əbu Həmidin evinə tərəf yönəlirlər ki, ona əziyyət versinlər. Buna görə Əbu Həmid evindən köçür, lakin xəlifə ona dəstək verərək fitnəni yatızdırır və Şeyx evinə geri dönür.
Elmi məqamı
Əbu İshaq əş-Şirazi "ət-Tabəqat" kitabında deyir: "Bağdadda din və dünya rəisliyi ona gəlib çatdı. əl-Muzəni’nin kitablarını şərh edərkən onun dərslərində qeydlər yazılmışdır. Yer üzünə onun tələbələri yayıldı. Məclisində üç yüz fəqih toplanardı."[2] əş-Şeyx Muhyid-Din ən-Nəvəvi deyir: "Şeyx Əbu Həmidin qeydləri əlli cildə yaxın bir həcmdədir, orada alimlərin məzhəblərini zikr edir, onların dəlillərini geniş izah edir və onlara cavab verir. Onun yanında bir qrup alim fiqh öyrənib. Onların arasında Əbu Əli əs-Sinci vardır. Əbu Əli əs-Sinci həm də əl-Qaffəl’in yanında fəqih olmuşdur və onların hər ikisi də İraq və Xorasan məktəbinin iki şeyxidir və məzhəb bu ikisindən yayılıb."[3] əl-Xatib əl-Bəğdədi deyir: "Bizə Əbu Həmid’dən rəvayət etdilər və siqa biri idi. İbnul-Mubərak məscidində onun dərslərində iştirak etdim. Birinin belə dediyini eşitdim ki, onun məclisinə yeddi yüz fəqih gələrdi. İnsanlar deyərdilər: "Əgər əş-Şafi onu görsəydi onunla çox fərəhlənərdi."[4] Yenə buyurur: "Əbu İshaq əş-Şirazi bizə rəvayət etdi: "əl-Qadi Əbu Abdilləh əs-Sayməri’dən soruşdum: "Fəqihlərdən gördüklərin içində münazirədə ən güclü olan kimdir?" Dedi: "Əbu Həmid əl-İsfərayini." əl-Qadi Əbu Abdilləh əs-Sayməri isə zamanında hənəfilərin şeyxi və imamı idi. İbnus-Saləh əş-Şəhrazuri deyir: "Həqiqətən Allah hər yüz ilin başında bu ümmət üçün onlara dinini təzələyən birini göndərər" hədisini bəzi alimlər Şeyx Əbu Həmid haqqında təvil ediblər. əş-Şafi ikinci yüzilliyin başında idi və İbn Sureyc üçüncü yüzilliyin başında idi və Əbu Həmid dördüncü yüzilliyin başında idi."[5] Əbu İshaq əş-Şirazi "ət-Tabəqat" kitabında həmçinin qeyd edir ki, hənəfi fəqihi Əbul-Həsən əl-Qaduri ona xüsusi hörmət göstərərdi və zamanının digər fəqihlərindən üstün tutardı. əl-Hafiz İbn Kəsir deyir: "Hətta ona ikinci əş-Şafi deyərdilər."[6] Tarixçilər qeyd edirlər ki, on yeddi yaşında fətva verməyə başlamışdır. Ölənə qədər fətva vermiş və ölüm ayağında olarkən demişdir: "Fəqih olduq və öldük." əz-Zəhəbi onun tərcümeyi-halını başlayarkən onu "əl-Ustaz, əl-Alləmə, Şeyxul-İslam" ləqəbləri ilə zikr edir. İbn Kəsir qeyd edir ki, onunla həm razılaşanlar, həm də ona müxalif olanlar onun şanının, məqamının ucalığında ittifaq ediblər. Elmə olan marağı əvəzsiz idi. Rəvayət olunur ki, Misirə adam göndərib yüz dinara İmam əş-Şafi’nin imlalarını ehtiva edən kitablar almışdır.
Şeyx Əbu Həmid özü bir çox kitabın müəllifidir. Kitabları içərisində ən məşhuru İmam əl-Muzəni’dən gələn müxtəsər və digər kitabların üzərinə yazdığı qeydlərdir. Həmçinin fiqh üsulunda bir çox kitab yazmışdır. "əl-Muxtəsar" adı ilə tanınan bir kitabı vardır ki, əs-Subki "ət-Tabəqat" kitabında o kitabı gördüyünü deyir, lakin qeyd edir ki, "ər-Ravnəq" adı ilə tanınan bu kitab Əbu Həmidə nisbət olunur, lakin atası Təqiyyud-Din əs-Subki o kitabın Əbu Həmidə nisbətində şəkk etmişdir. Bunun səbəbini isə qeyd etmir.
Vəfatı
Bu böyük zat hicri 406-cı ildə Bağdad şəhərində vəfat edib. əl-Xatib deyir: "Əbu Həmid dörd yüz altıncı ildə şəvval ayı vəfat etdi. Həmin gün (cənazəsində) çoxlu adam iştirak etmişdi, evində dəfn olundu. Dörd il sonra ordan götürülərək Bəbu Hərb deyilən yerdə dəfn olundu."[7]
Əqidəsi
Şeyxul-İslam İbn Teymiyyə deyir: "əş-Şeyx Əbul-Həsən Muhəmməd bin Abdil-Məlik əl-Kərxi əş-Şəfi’i "əl-Fusul fil-Usul anil-Əimmətil-Fuhul İlzəmən li Zəvil-Bidəi val-Fudul" adlandırdığı kitabında deyir: … İmam Əbu Mənsur Muhəmməd bin Əhmədi belə deyərkən eşitdim: İmam Əbu Bəkr Abdullah bin Əhmədi belə deyərkən eşitdim: Şeyx Əbu Həmid əl-İsfərayini’ni belə deyərkən eşitdim: "Məzhəbim, əş-Şafi’nin və bütün ölkələrin fəqihlərinin məzhəbi budur ki, Allahın Kəlamı məxluq deyildir və məxluq olduğunu deyən kafirdir. Quranı Cibril – aleyhissələm – Allahu Təalədən eşitmiş olaraq daşımışdır və peyğəmbər – salləllahu aleyhi va səlləm – onu Cibrildən eşidib və səhabələr onu Allahın elçisindən – salləllahu aleyhi va səlləm – eşidiblər və bizim dillərimiz ilə dediyimiz, (kitabın) iki üz arasında olan, eşidilmiş, yazılmış, hifz edilmiş və nəqş olunmuş olaraq sinələrimizdə olan Odur. "Bə" və "tə" kimi hər bir hərfi Allahın Kəlamıdır, məxluq deyildir və məxluq olduğunu deyən kafirdir. Üzərinə Allahın, mələklərin və bütün insanların lənəti olsun." Şeyx Əbul-Həsən deyir: "Şeyx Əbu Həmid (əl-İsfərayini) əl-Bəqilləni və kəlam əhlini şiddətlə inkar edərdi." Əbul-Həsən deyir: "Bir çox imam və şeyxlərdən eşitdiyimə görə şafi’i imamları əl-Əşariyə nisbət edilməyə hər zaman nifrət etməyə və bunu çirkin bir iş saymağa, əl-Əşari’nin öz məzhəbini üzərində qurduğu (prinsiplərdən) bəraət etməyə və bu (prinsiplərin) həndəvərinə yaxın getməyi tələbələrinə qadağan etməyə davam ediblər. Bunu eşitdiyim şeyxlərdən biri əl-Hafiz əl-Mu’təmin bin Əhməd bin Əli əs-Səci’dir. Onlar deyirlər: Bir qrup etibarlı şeyxlərdən belə dediklərini eşitdik; dedilər: Elmi və tələbələri ilə Yer üzünü bürümüş imamların imamı Şeyx Əbu Həmid Əhməd bin Tahir əl-İsfərayini Kərxin bölgəsindən əl-Mənsur camisinə cüməyə tələsərkən caminin böyründəki ər-Ravzi adı ilə tanınan bağa daxil olardı və orada olanlara yaxınlaşaraq deyərdi: "Mənim adıma şahidlik edin ki, əl-Bəqilləni’nin dediyi kimi yox, Əhməd bin Hənbəl’in dediyi kimi Quran Allahın Kəlamıdır, məxluq deyildir." Bunu insan qrupları arasında təkrarlayardı. Ondan bunun səbəbini soruşduqda belə cavab vermişdi: "Mənim onlardan – yəni əşarilərdən – uzaq olmağım, əl-Bəqilləni’nin məzhəbindən uzaq olmağım haqqındakı xəbər ölkədə salehlərin və insanların arasında yayılması üçün (belə edirəm), çünki qəribdə olan fəqihlərdən bir qrup gizlicə əl-Bəqilləni’nin yanına daxil olurlar, onun yanında kitablar oxuyurlar və onun məzhəbi ilə fitnəyə düşürlər və öz ölkələrinə qayıtdıqda heç şübhəsiz ki, bidətlərini aşkarda yayırlar. Camaat da elə zənn edir ki, onu məndən öyrəniblər, guya mən demişəm, halbuki mən əl-Bəqilləni’nin məzhəbindən və əqidəsindən uzağam." Şeyx Əbul-Həsən deyir: "Şeyxim İmam Əbul-Mənsur əl-Fəqih əl-Əsbəhəni’ni belə deyərkən eşitdim: Şeyximiz İmam Əbu Bəkr əz-Zəzəqani’ni belə deyərkən eşitdim: Əbu Həmid əl-İsfərayini’nin dərsində idim və öz tələbələrini "Kəlam" elmindən və əl-Bəqilləni’nin yanına daxil olmaqdan çəkindirərdi. Bir qrup tələbəsinin "Kəlam" elmini öyrənmək üçün gizlicə əl-Bəqilləni’nin yanına daxil olması xəbəri çatdı və mənim də onlarla birlikdə onlardan olduğumu zənn etdi." Davamında bir hekayəni nəql edir və axırında deyir ki, "Şeyx Əbu Həmid mənə dedi: Ey oğlum! Sənin bu adamın – yəni əl-Bəqilləni’nin – yanına daxil olmağın xəbəri mənə çatdı. Ondan uzaq ol, çünki o, bidətçidir və insanları zəlalətə çağırır. Əks halda mənim məclisimdə iştirak etmə!" Dedim: "Mən onların dediyində Allaha sığınıram və Allaha dönürəm. Sizi şahid tuturam ki, mən onun yanına getmirəm." (Şeyx Əbul-Həsən) dedi: "əl-Fəqih İmam Əbu Mənsur Səd bin Əli əl-İcli’ni belə deyərkən eşitdim: Bağdaddakı bir neçə şeyx və imamdan eşitdim və güman edirəm ki, Şeyx Əbu İshaq əş-Şirazi onlardan biri idi, dedilər: "Əbu Bəkr əl-Bəqilləni Şeyx Əbu Həmid əl-İsfərayini’dən qorxduğu üçün hamama üzü örtülü gedərmiş." (Şeyx Əbul-Həsən) dedi: Etibarlı bir qrup alim — onlardan biri də əl-Qadi Əbu Mənsur əl-Yəqubidir – mənə İmam Abdullah bin Muhəmməd bin Əli’dən – və o, Şeyxul-İslam əl-Ənsari’dir – belə dediyini xəbər verdi: Abdur-Rahmən bin Muhəmməd bin əl-Hüseyni – və o, əs-Suləmi’dir – belə deyərkən eşitdim: Əbu Həmid əl-İsfərayini, Əbut-Tayyib əs-Su’luki, Əbu Bəkr əl-Qaffəl əl-Mərvazi və Əbu Mənsur əl-Həkim’i "Kəlam" elmini və onun əhlini inkar edərkən gördüm." Dedi: "Əhməd bin Əbi Rafi və bir qrup alimdən eşitdim ki, Əbu İshaq əl-İsfərayini’nin əl-Bəqilləni’yə qarşı şiddətini zikr edirdilər." Şeyx Əbul-Həsən əl-Kərxi dedi: "Şeyx Əbu Həmidin kəlam əhlinə qarşı şiddəti məşhurdur, hətta əş-Şafi’nin fiqh üsulunu əl-Əşari’nin üsulundan ayırmışdır və ondan bunları Əbu Bəkr əz-Zəzəqani qeydə almışdır. O qeydləri məndə mövcuddur. Şeyx Əbu İshaq əş-Şirazi də "əl-Lumə" və "ət-Təbsira" kitablarında onu özünə nümunə götürmüşdür, hətta əl-Əşari’nin görüşü əshabımızın bir görüşünə müvafiq olduqda ikisini ayırardı və deyərdi: "Bu, əshabımızdan bəzisinin görüşüdür və əşarilər də bu görüşdə olublar və onları əş-Şafi’nin əshabından saymamışdır. Üsulud-Din hələ bir yana qalsın, heç fiqh üsulunda onlara və məzhəblərinə yaxşı baxmamışdır."[8]
Mənbə
- "Tabəqat əş-Şəfiiyyə əl-Kubra", 4/64
- "Təhzibul-Əsmə val-Luğat", 2/209; "Tabəqat əs-Subki", 4/62; "Siyər Əaləmin-Nubələ", 17/194
- "Təhzibul-Əsmə val-Luğat", 2/210; "Siyər Əaləmin-Nubələ", 17/194
- "Tərix Bəğdəd", 4/369
- "Təhzibul-Əsmə val-Luğat", 2/209–210; "Siyər Əaləmin-Nubələ", 17/195
- "Tabəqat əş-Şəfiiyyin", 1/345
- "Tərix Bəğdəd", 4/370
- "əl-Fətəva əl-Kubra", 6/599–601
İstinadlar
- https://books.google.fr/books?id=O_ThejxhdP0C&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA52. S. 52.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ebu Hemid el Isferayini 344 406 Islam alimi Ebu Hemid IsferayiniDogum tarixi 955Dogum yeri Xorasan Abbasiler xilafetiVefat tarixi 1016Vefat yeri BagdadElm sahesi fiqhHeyatiEbu Hemid Ehmed bin Ebi Tahir Muhemmed bin Ehmed el Isferayini rahimehullah zamaninin imami safi ilerin feqihi Seyxul Islamdir el Isferayini nisbeti hal hazirda Iranin Simali Xorasan ostaninda yerlesen Isferayen seheri ile baglidir Neysebur seherinin yaxinligindadir Hicri 344 cu ilde anadan olub Iyirmi yasinda yeni hicri 364 cu ilde Bagdada gelir Orada Ebul Hesen el Merzuben ve Ebul Qasim ed Deraki kimi alimlerden fiqh ve diger elmleri oyrenir Hemcinin Ebu Bekr el Ismeili Ebul Hesen ed Deraqutni Ibrahim bin Muhemmed bin Abdek el Isferayini ve Abdullah bin Adiy kimi hedis imamlarindan hedis esitmis ve hedis oyrenmisdir Safi i mezhebinde feqih oldu fiqhde tefsirde usulda bir mutexessis gorkemli alim oldu barmaqla isare olunan nadir sexsiyyetlerden idi Telebeleri Telebeleri arasinda cox sayda alim ve imam vardir Onlarin arasinda en meshurlarindan Ebut Tayyib et Taberi Ebul Hesen el Mevardi el Feqih Suleym bin Eyyub er Razi Ebu Eli es Sinci Ebul Hesen el Mehemili kimi boyuk alimler vardir Meshur Serh Usul Itiqad Ehlis Sunne val Cemea kitabinin sahibi Imam Ebul Qasim Hibetullah el Lelekei onun telebesi olmusdur Sexsiyyeti Seyx Ebu Hemid Allahdan cox qorxan teqvali ve zahid bir sexs olub Vaxtini ders vermekle ve elmi munazireler ile kecirib Hemcinin heybete ve hormete sahib biri idi es Subki deyir Seyx Ebu Hemid dunyavi islerde cahi uca bir sexs idi Bir gun mominlerin emiri xelife ile arasinda bir sey bas verir ki bu Seyx Ebu Hemidi ona bu sozleri yazmaga vadar etdi Bil ki sen meni oz vilayetimden endirmeye qadir deyilsen meni bu meqama Allah vali edib Men ise bir kagiz parcasinda iki ve ya uc kelme Xorasana yazib seni xelifelik meqamindan endire bilerem 1 Allahin dini ugrunda ve bidetlere ve bidet ehline qarsi mubarizede gorduyu isler evezsizdir es Subki et Tabeqat kitabinda zikr edir ki onun zamaninda sieler guya Ibn Mesud un mushafini tapib cixarirlar Bunun neticesinde hicri 398 ci ilde boyuk bir fitne bas verir ehlus sunnet ayaga qalxir hemcinin sieler de ayaga qalxirlar Sonunda bu mesele qazilere ve alimlere goturulur Seyx Ebu Hemid sielerin huzurunda mushafin tehrif edilmis bir mushaf oldugunu deyir Sielerin genclerinden bir qrup buna gore Seyx Ebu Hemidin evine teref yonelirler ki ona eziyyet versinler Buna gore Ebu Hemid evinden kocur lakin xelife ona destek vererek fitneni yatizdirir ve Seyx evine geri donur Elmi meqami Ebu Ishaq es Sirazi et Tabeqat kitabinda deyir Bagdadda din ve dunya reisliyi ona gelib catdi el Muzeni nin kitablarini serh ederken onun derslerinde qeydler yazilmisdir Yer uzune onun telebeleri yayildi Meclisinde uc yuz feqih toplanardi 2 es Seyx Muhyid Din en Nevevi deyir Seyx Ebu Hemidin qeydleri elli cilde yaxin bir hecmdedir orada alimlerin mezheblerini zikr edir onlarin delillerini genis izah edir ve onlara cavab verir Onun yaninda bir qrup alim fiqh oyrenib Onlarin arasinda Ebu Eli es Sinci vardir Ebu Eli es Sinci hem de el Qaffel in yaninda feqih olmusdur ve onlarin her ikisi de Iraq ve Xorasan mektebinin iki seyxidir ve mezheb bu ikisinden yayilib 3 el Xatib el Begdedi deyir Bize Ebu Hemid den revayet etdiler ve siqa biri idi Ibnul Muberak mescidinde onun derslerinde istirak etdim Birinin bele dediyini esitdim ki onun meclisine yeddi yuz feqih gelerdi Insanlar deyerdiler Eger es Safi onu gorseydi onunla cox ferehlenerdi 4 Yene buyurur Ebu Ishaq es Sirazi bize revayet etdi el Qadi Ebu Abdilleh es Saymeri den sorusdum Feqihlerden gorduklerin icinde munazirede en guclu olan kimdir Dedi Ebu Hemid el Isferayini el Qadi Ebu Abdilleh es Saymeri ise zamaninda henefilerin seyxi ve imami idi Ibnus Saleh es Sehrazuri deyir Heqiqeten Allah her yuz ilin basinda bu ummet ucun onlara dinini tezeleyen birini gonderer hedisini bezi alimler Seyx Ebu Hemid haqqinda tevil edibler es Safi ikinci yuzilliyin basinda idi ve Ibn Sureyc ucuncu yuzilliyin basinda idi ve Ebu Hemid dorduncu yuzilliyin basinda idi 5 Ebu Ishaq es Sirazi et Tabeqat kitabinda hemcinin qeyd edir ki henefi feqihi Ebul Hesen el Qaduri ona xususi hormet gostererdi ve zamaninin diger feqihlerinden ustun tutardi el Hafiz Ibn Kesir deyir Hetta ona ikinci es Safi deyerdiler 6 Tarixciler qeyd edirler ki on yeddi yasinda fetva vermeye baslamisdir Olene qeder fetva vermis ve olum ayaginda olarken demisdir Feqih olduq ve olduk ez Zehebi onun tercumeyi halini baslayarken onu el Ustaz el Alleme Seyxul Islam leqebleri ile zikr edir Ibn Kesir qeyd edir ki onunla hem razilasanlar hem de ona muxalif olanlar onun saninin meqaminin ucaliginda ittifaq edibler Elme olan maragi evezsiz idi Revayet olunur ki Misire adam gonderib yuz dinara Imam es Safi nin imlalarini ehtiva eden kitablar almisdir Seyx Ebu Hemid ozu bir cox kitabin muellifidir Kitablari icerisinde en meshuru Imam el Muzeni den gelen muxteser ve diger kitablarin uzerine yazdigi qeydlerdir Hemcinin fiqh usulunda bir cox kitab yazmisdir el Muxtesar adi ile taninan bir kitabi vardir ki es Subki et Tabeqat kitabinda o kitabi gorduyunu deyir lakin qeyd edir ki er Ravneq adi ile taninan bu kitab Ebu Hemide nisbet olunur lakin atasi Teqiyyud Din es Subki o kitabin Ebu Hemide nisbetinde sekk etmisdir Bunun sebebini ise qeyd etmir Vefati Bu boyuk zat hicri 406 ci ilde Bagdad seherinde vefat edib el Xatib deyir Ebu Hemid dord yuz altinci ilde sevval ayi vefat etdi Hemin gun cenazesinde coxlu adam istirak etmisdi evinde defn olundu Dord il sonra ordan goturulerek Bebu Herb deyilen yerde defn olundu 7 Eqidesi Seyxul Islam Ibn Teymiyye deyir es Seyx Ebul Hesen Muhemmed bin Abdil Melik el Kerxi es Sefi i el Fusul fil Usul anil Eimmetil Fuhul Ilzemen li Zevil Bidei val Fudul adlandirdigi kitabinda deyir Imam Ebu Mensur Muhemmed bin Ehmedi bele deyerken esitdim Imam Ebu Bekr Abdullah bin Ehmedi bele deyerken esitdim Seyx Ebu Hemid el Isferayini ni bele deyerken esitdim Mezhebim es Safi nin ve butun olkelerin feqihlerinin mezhebi budur ki Allahin Kelami mexluq deyildir ve mexluq oldugunu deyen kafirdir Qurani Cibril aleyhisselem Allahu Tealeden esitmis olaraq dasimisdir ve peygember sallellahu aleyhi va sellem onu Cibrilden esidib ve sehabeler onu Allahin elcisinden sallellahu aleyhi va sellem esidibler ve bizim dillerimiz ile dediyimiz kitabin iki uz arasinda olan esidilmis yazilmis hifz edilmis ve neqs olunmus olaraq sinelerimizde olan Odur Be ve te kimi her bir herfi Allahin Kelamidir mexluq deyildir ve mexluq oldugunu deyen kafirdir Uzerine Allahin meleklerin ve butun insanlarin leneti olsun Seyx Ebul Hesen deyir Seyx Ebu Hemid el Isferayini el Beqilleni ve kelam ehlini siddetle inkar ederdi Ebul Hesen deyir Bir cox imam ve seyxlerden esitdiyime gore safi i imamlari el Esariye nisbet edilmeye her zaman nifret etmeye ve bunu cirkin bir is saymaga el Esari nin oz mezhebini uzerinde qurdugu prinsiplerden beraet etmeye ve bu prinsiplerin hendeverine yaxin getmeyi telebelerine qadagan etmeye davam edibler Bunu esitdiyim seyxlerden biri el Hafiz el Mu temin bin Ehmed bin Eli es Seci dir Onlar deyirler Bir qrup etibarli seyxlerden bele dediklerini esitdik dediler Elmi ve telebeleri ile Yer uzunu burumus imamlarin imami Seyx Ebu Hemid Ehmed bin Tahir el Isferayini Kerxin bolgesinden el Mensur camisine cumeye teleserken caminin boyrundeki er Ravzi adi ile taninan baga daxil olardi ve orada olanlara yaxinlasaraq deyerdi Menim adima sahidlik edin ki el Beqilleni nin dediyi kimi yox Ehmed bin Henbel in dediyi kimi Quran Allahin Kelamidir mexluq deyildir Bunu insan qruplari arasinda tekrarlayardi Ondan bunun sebebini sorusduqda bele cavab vermisdi Menim onlardan yeni esarilerden uzaq olmagim el Beqilleni nin mezhebinden uzaq olmagim haqqindaki xeber olkede salehlerin ve insanlarin arasinda yayilmasi ucun bele edirem cunki qeribde olan feqihlerden bir qrup gizlice el Beqilleni nin yanina daxil olurlar onun yaninda kitablar oxuyurlar ve onun mezhebi ile fitneye dusurler ve oz olkelerine qayitdiqda hec subhesiz ki bidetlerini askarda yayirlar Camaat da ele zenn edir ki onu menden oyrenibler guya men demisem halbuki men el Beqilleni nin mezhebinden ve eqidesinden uzagam Seyx Ebul Hesen deyir Seyxim Imam Ebul Mensur el Feqih el Esbeheni ni bele deyerken esitdim Seyximiz Imam Ebu Bekr ez Zezeqani ni bele deyerken esitdim Ebu Hemid el Isferayini nin dersinde idim ve oz telebelerini Kelam elminden ve el Beqilleni nin yanina daxil olmaqdan cekindirerdi Bir qrup telebesinin Kelam elmini oyrenmek ucun gizlice el Beqilleni nin yanina daxil olmasi xeberi catdi ve menim de onlarla birlikde onlardan oldugumu zenn etdi Davaminda bir hekayeni neql edir ve axirinda deyir ki Seyx Ebu Hemid mene dedi Ey oglum Senin bu adamin yeni el Beqilleni nin yanina daxil olmagin xeberi mene catdi Ondan uzaq ol cunki o bidetcidir ve insanlari zelalete cagirir Eks halda menim meclisimde istirak etme Dedim Men onlarin dediyinde Allaha siginiram ve Allaha donurem Sizi sahid tuturam ki men onun yanina getmirem Seyx Ebul Hesen dedi el Feqih Imam Ebu Mensur Sed bin Eli el Icli ni bele deyerken esitdim Bagdaddaki bir nece seyx ve imamdan esitdim ve guman edirem ki Seyx Ebu Ishaq es Sirazi onlardan biri idi dediler Ebu Bekr el Beqilleni Seyx Ebu Hemid el Isferayini den qorxdugu ucun hamama uzu ortulu gedermis Seyx Ebul Hesen dedi Etibarli bir qrup alim onlardan biri de el Qadi Ebu Mensur el Yequbidir mene Imam Abdullah bin Muhemmed bin Eli den ve o Seyxul Islam el Ensari dir bele dediyini xeber verdi Abdur Rahmen bin Muhemmed bin el Huseyni ve o es Sulemi dir bele deyerken esitdim Ebu Hemid el Isferayini Ebut Tayyib es Su luki Ebu Bekr el Qaffel el Mervazi ve Ebu Mensur el Hekim i Kelam elmini ve onun ehlini inkar ederken gordum Dedi Ehmed bin Ebi Rafi ve bir qrup alimden esitdim ki Ebu Ishaq el Isferayini nin el Beqilleni ye qarsi siddetini zikr edirdiler Seyx Ebul Hesen el Kerxi dedi Seyx Ebu Hemidin kelam ehline qarsi siddeti meshurdur hetta es Safi nin fiqh usulunu el Esari nin usulundan ayirmisdir ve ondan bunlari Ebu Bekr ez Zezeqani qeyde almisdir O qeydleri mende movcuddur Seyx Ebu Ishaq es Sirazi de el Lume ve et Tebsira kitablarinda onu ozune numune goturmusdur hetta el Esari nin gorusu eshabimizin bir gorusune muvafiq olduqda ikisini ayirardi ve deyerdi Bu eshabimizdan bezisinin gorusudur ve esariler de bu gorusde olublar ve onlari es Safi nin eshabindan saymamisdir Usulud Din hele bir yana qalsin hec fiqh usulunda onlara ve mezheblerine yaxsi baxmamisdir 8 Menbe Tabeqat es Sefiiyye el Kubra 4 64 Tehzibul Esme val Lugat 2 209 Tabeqat es Subki 4 62 Siyer Ealemin Nubele 17 194 Tehzibul Esme val Lugat 2 210 Siyer Ealemin Nubele 17 194 Terix Begded 4 369 Tehzibul Esme val Lugat 2 209 210 Siyer Ealemin Nubele 17 195 Tabeqat es Sefiiyyin 1 345 Terix Begded 4 370 el Feteva el Kubra 6 599 601Istinadlarhttps books google fr books id O ThejxhdP0C amp newbks 0 amp printsec frontcover amp pg PA52 S 52