Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şimali Sosva çayı — Xantı-Mansi muxtar dairəsi ərazisindən axan çay. Çay Şimali Uraldan başlayaraq Qərbi Sibir düzənliyinə istiqamətlənir.
| Şimali Sosva çayı | |
|---|---|
| rus. Северная Сосьва | |
 | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Mənsəbi | |
| Uzunluğu | 754 km |
| Su sərfi | 786,3 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 98300 km² |
| <div style="font-size:80%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:İfadə xətası: "{" punktuasiyasının tanınmayan simvolu.%;top:İfadə xətası: "{" punktuasiyasının tanınmayan simvolu.%">  mənsəbi | |
| [ru] | 15020200112115300023423 |
Çayın uzunluğu 754 km, hövzəsinin sahəsi 98 300 km² təşkil edir. və birləşməsindən əmələ gəlir. mənsəbinə 287 km qalmış ona tökülür.
Adının mənası
XX əsrin əvvəllərinə qədər çayın adı rus dilində sadəcə Сосва yazılırdı. Sonradan ada ь işarəsi əlavə edilərək Сосьва şəklinə düşür. Daha sonra isə çayın adı Şimali Sosva olaraq qoyulur. Onun cənub qolu Cənub Sosva adlandırılır. Lakin buda uzun sürmür. Cənub qolu bir müddət sonra safəcə Sosva kimi təstiqlənir. Etimaloji baxımdan bu ad Komi-permyas dillərində işlənən komi-perm. сос — qol və komi-perm. ва — su sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Mənası qol suyu anlamını verir. Böyük ethtimal ki, bu söz mansiysk dilinə aid sözdür.
Qidalanması
Qidalanması qarışıqdır. Bununla belə yaz və payız ayları qar suları üstünlük təşkil edir. Gursululuq dövrü may-sentyabr aylarına təsadüf edir. Oktyabrın sonları, noyabrın əvvəllərinə təsadüf edir. Buzdan azad olma aprelin sonu, mayın əvvələrinə təsadüf edir. Çay aşağı axarlarda gəmiçilik üçün əlverişlidir. Onun aşağı axarı sahillərində zəngin qaz yataqları vardır. Orta illik su sərfiyyatı mənsəbdən 147 km yuxarıda 786,3 m³/s təşkil edir. Su sərfiyyayı aylar üzrə:
- Yanvar — 112,23
- Fevral — 88,16
- Mart — 77,48
- Aprel — 168,18
- May — 1795,12
- İyun — 2625,69
- İyul — 1606,59
- Avqust — 921,50
- Sentyabr — 866,14
- Oktyabr — 670,27
- Noyabr — 313,98
- Dekabr — 181,58
Yuxarı axarlarda çay Şimali Ural ərazisindən axır. Bu səbəbdən dağ çayı funksiyasını daşıyır. Onun bu hussədə yatağı enzis və dərindir. Çay ərafı ərazilərdə əhali az məskunkaşılmışdır. Müəyyən hissələr bataqlıqlaşmışdır. Axdığı bölgə səx tayqa meşələri iləörtülüdür. Yuxarı axarların bəzi hissələrində onun yatağı 20–100 metr enə və 1 metr dərinliyə malikdir. Bu hissədə demək olar ki, çayın yatağı boyunca astananalar və pilləvsri enişlər müşahidə edilir.
Orta axarda çay yeşiyə bənzər vadidən axır. Burada onun eni 80–500 metr arasında dəyişir. Dərinliyi isə 2–8 metr arasında qərarlaşır.
Aşağı axarlarda isə çay ob vadisindən axır. Burada o çoxlu ob qollarının ətrafında keçir. Nəhayət çay mənsəbdə Kiçik Ob çayına tökülür. Bu hissədə onun eni 500–800 metr, dərinliyi isə 18 metr təşkil edir. Burada axının sürəti 0,2–2,0 m/san arasıbda dəyişir.
Çay sahilində , , , mənsəbdə usə Beryozovo yaşayış məntəüələri vardır. Şimali Sosva sahillərində neolit dövrünə aid Sortınya və Xulyum-Sunt adlı arxioloji məntəqələr aşkarlanmışdır.
Qolları
(mənsəbə olan məsafə)
- 3 km — (sol)
- 62 km — (sol)
- 119 km — (sol)
- 137 km — (sol)
- 148 km — (sağ)
- 163 km — (sağ)
- 176 km — (sol)
- 209 km — (sol)
- 233 km — (sağ)
- 259 km — (sol)
- 292 km — (sağ)
- 299 km — (sağ)
- 310 km — (sol)
- 318 km — (sol)
- 337 km — (sol)
- 364 km — (sol)
- 383 km — (sol)
- 410 km — (sağ)
- 411 km — (sağ)
- 448 km — (sol)
- 491 km — (sol)
- 515 km — (sol)
- 552 km — (sağ)
- 559 km — (sol)
- 591 km — (sağ)
- 658 km — (sağ)
- 662 km — (sol)
- 675 km — (sağ)
- 754 km — (sağ)
- 754 km — (sol)
Ədəbiyyat
- Заплатин М. А. В краю таёжных рек (по Мансийскому Северному Зауралью). — М.: Физкультура и спорт, 1972.
Mənbə
- "Şimali Sosva" 2017-02-01 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 3. Нижний Иртыш и Нижняя Обь/ Под ред. В. Е. Водогрецкого. — Л.: Гидрометеоиздат, 1973. — С. 35. — 424 с.
- "Severnaya Sosva At Igrim" (ingilis). 2013-06-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-12.
- "Sibir yenidaş dövründə" (PDF). 2018-05-17 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-11-15.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Simali Sosva cayi Xanti Mansi muxtar dairesi erazisinden axan cay Cay Simali Uraldan baslayaraq Qerbi Sibir duzenliyine istiqametlenir Simali Sosva cayirus Severnaya SosvaOlke RusiyaMensebiUzunlugu 754 kmSu serfi 786 3 m sHovzesinin sahesi 98300 km lt div style font size 80 line height 1 2em position absolute z index 2 left Ifade xetasi punktuasiyasinin taninmayan simvolu top Ifade xetasi punktuasiyasinin taninmayan simvolu gt menbeyi lt div style font size 80 line height 1 2em position absolute z index 2 left Ifade xetasi punktuasiyasinin taninmayan simvolu top Ifade xetasi punktuasiyasinin taninmayan simvolu gt mensebiSimali Sosva Rusiyanin fiziki xeritesinde 62 02 52 sm e 60 10 36 s u 64 11 04 sm e 65 26 00 s u ru 15020200112115300023423 Cayin uzunlugu 754 km hovzesinin sahesi 98 300 km teskil edir ve birlesmesinden emele gelir mensebine 287 km qalmis ona tokulur Adinin menasiXX esrin evvellerine qeder cayin adi rus dilinde sadece Sosva yazilirdi Sonradan ada isaresi elave edilerek Sosva sekline dusur Daha sonra ise cayin adi Simali Sosva olaraq qoyulur Onun cenub qolu Cenub Sosva adlandirilir Lakin buda uzun surmur Cenub qolu bir muddet sonra safece Sosva kimi testiqlenir Etimaloji baximdan bu ad Komi permyas dillerinde islenen komi perm sos qol ve komi perm va su sozlerinin birlesmesinden emele gelmisdir Menasi qol suyu anlamini verir Boyuk ethtimal ki bu soz mansiysk diline aid sozdur QidalanmasiQidalanmasi qarisiqdir Bununla bele yaz ve payiz aylari qar sulari ustunluk teskil edir Gursululuq dovru may sentyabr aylarina tesaduf edir Oktyabrin sonlari noyabrin evvellerine tesaduf edir Buzdan azad olma aprelin sonu mayin evvelerine tesaduf edir Cay asagi axarlarda gemicilik ucun elverislidir Onun asagi axari sahillerinde zengin qaz yataqlari vardir Orta illik su serfiyyati mensebden 147 km yuxarida 786 3 m s teskil edir Su serfiyyayi aylar uzre Yanvar 112 23 Fevral 88 16 Mart 77 48 Aprel 168 18 May 1795 12 Iyun 2625 69 Iyul 1606 59 Avqust 921 50 Sentyabr 866 14 Oktyabr 670 27 Noyabr 313 98 Dekabr 181 58 Yuxari axarlarda cay Simali Ural erazisinden axir Bu sebebden dag cayi funksiyasini dasiyir Onun bu hussede yatagi enzis ve derindir Cay erafi erazilerde ehali az meskunkasilmisdir Mueyyen hisseler bataqliqlasmisdir Axdigi bolge sex tayqa meseleri ileortuludur Yuxari axarlarin bezi hisselerinde onun yatagi 20 100 metr ene ve 1 metr derinliye malikdir Bu hissede demek olar ki cayin yatagi boyunca astananalar ve pillevsri enisler musahide edilir Orta axarda cay yesiye benzer vadiden axir Burada onun eni 80 500 metr arasinda deyisir Derinliyi ise 2 8 metr arasinda qerarlasir Asagi axarlarda ise cay ob vadisinden axir Burada o coxlu ob qollarinin etrafinda kecir Nehayet cay mensebde Kicik Ob cayina tokulur Bu hissede onun eni 500 800 metr derinliyi ise 18 metr teskil edir Burada axinin sureti 0 2 2 0 m san arasibda deyisir Cay sahilinde mensebde use Beryozovo yasayis menteueleri vardir Simali Sosva sahillerinde neolit dovrune aid Sortinya ve Xulyum Sunt adli arxioloji menteqeler askarlanmisdir Qollari mensebe olan mesafe 3 km sol 62 km sol 119 km sol 137 km sol 148 km sag 163 km sag 176 km sol 209 km sol 233 km sag 259 km sol 292 km sag 299 km sag 310 km sol 318 km sol 337 km sol 364 km sol 383 km sol 410 km sag 411 km sag 448 km sol 491 km sol 515 km sol 552 km sag 559 km sol 591 km sag 658 km sag 662 km sol 675 km sag 754 km sag 754 km sol EdebiyyatZaplatin M A V krayu tayozhnyh rek po Mansijskomu Severnomu Zauralyu M Fizkultura i sport 1972 Menbe Simali Sosva 2017 02 01 at the Wayback MachineIstinadlarResursy poverhnostnyh vod SSSR T 15 Altaj i Zapadnaya Sibir Vyp 3 Nizhnij Irtysh i Nizhnyaya Ob Pod red V E Vodogreckogo L Gidrometeoizdat 1973 S 35 424 s Severnaya Sosva At Igrim ingilis 2013 06 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 06 12 Sibir yenidas dovrunde PDF 2018 05 17 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 11 15