Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çində islam
İslam Çinə Tan imperatoru Qaotszunun hakimiyyəti dövründə Çinə ticarətə gələn ərəb və fars tacirləri vasitəsilə daxil olmuşdur. Ticarətçilər və diplomatlar tərəfindən istifadə olunan quru yolları İran və Əfqanıstandan keçərək Çinin şimal-qərbinə gəlirdi. Su yolları Quançjou, Tsyuançjou, Xançjou və Yançjou – Çin limanlarına çatana qədər Ərəb dənizindən başlayıb Benqal körfəzindən və Malakka boğazından keçirdi. Ərəb və fars tacirlərinin əksəriyyəti çinli qadınlarla evlənərək Çində məskən salırdılar. Elə onların nəsilləri də Çinin ilk müsəlmanları olmuşdular.
13-cü əsrin başlanğıcında Çingiz xanın qərbə hərbi yürüşləri zamanı Çində Orta və Qərbi Asiyada xidmətə alınmış çoxlu sayda müsəlman peyda oldu. Bu müsəlman əsgərləri (onların bəziləri sənətkar və kiçik məmur idilər) də islamı yayırdılar. Yuan dövründə (1271-1368) bütün ölkə boyu məscidlər tikilmişdir; müsəlmanlar müxtəlif səviyyəli hökumət vəzifələri tuturdular. Min və Tsin dövrü dekretlərində islam dövlət tərəfindən tanınır və Çində inkiçaf etməyə başlayır. O, ən çox Çinin 10 milli azlıqları: xuey, uyğur, qazax, tatar, qırğız, tacik, özbək, dunsyan, salar, baoanlar arasında yayılmışdır. Hazırda mömünlərin sayı təxminən 20 mln. nəfər təşkil edir. Onların əksəriyyəti Çinin şimal-qərbində yaşayır, təkcə xueylər bütün ölkəyə səpələnmişlər. Müasir Çində müsəlmanlar da digər dinlərin ardıcılları kimi vicdan azadlığına malikdirlər. 1952-ci ilin əvvəlində müsəlman liderləri Bur-xan, Depuşen, Makien və Pan Şitsyan Çin müsəlmanlarının milli təşkilatını – Çin müsəlmanları assosiasiyasını yaratdılar. O, 1953-cü ilin mayında Pekində 1-ci islam konfransında təsdiq edildi. Onun sədri üç müddət ərzində Burxan olmuşdur. O, fəxri sədr seçildikdən sonra sədrlik Çjan-tszeyə keçmişdir. Təşkilat bütün ölkə boyu yerli şöbələrə malikdir. 1955-ci ilin aprelində assosiasiyanın nəzdində islam teoloji institutunun əsası qoyulmuşdur, çox sayda müsəlman ruhaniləri və imamları burada hazırlıq keçmişlər. Assosiasiya, həmçinin, müsəlmanlıq və teologiya tarixləri sahəsində tədqiqatlar aparılmasına dəstək olur, Quranın və müsəlman klassiklərinin mütəmadi nəşrlərini çap edirlər. Ölkədə müsəlman ənənələrinə də ehtiram bəsləyirlər. Müsəlmanların qidaya xüsusi tələbləri, dəfn mərasimləri, dini ayinlərə riayət xalq hakimiyyətinin mühafizəsi altındadır. Hər il Çin islam assosiasiyası müsəlmanların Məkkəyə ziyarətini təşkil edir. Artıq uzun zamandır ki, Çin islam assosiasiyasının dəvəti ilə tanınmış müsəlman liderləri və alimləri Çinə gəlir; assosiasiyanın üzvləri də qonaq qismində bir çox müsəlman ölkələrini gəzmişlər. Çin islam assosiasiyasının nümayəndələri beynəlxalq konqreslərin işində iştirak etmişlər. Bu əlaqələr Çin xalqı ilə müxtəlif müsəlman ölkələrin xalqları arasında qarşılıqlı anlaşmaya və dostluğa xidmət edir. Əksər müsəlman məscidləri məbəd formasında tikilmişdir. Lakin Sintszyanda və bəzi digər yerlərdə ənənəvi islam üslubunu gözləyən məscidlər də az deyil. Onlardan bir çoxu, məs., Tan və Sun dövrlərində fars tacirləri tərəfindən tikilən Quançjoudakı Quantası və Tsyuançjoudakı Tsintszinsı məscidi tarixi əhəmiyyət kəsb edir. Həm də Xuayşen adlandırılan Quantası məscidi Tan hakimiyyəti dövründə (627) ucaldılmışdır və Çinin sahilboyu rayonlarında ən qədim məscidlərdən hesab edilir. Dəməşq məscidləri tipində tikilmiş Tsintszinsı məscidi Şimali Sun dövründə yaradılmışdır. Onun sahəsi – 6 min kv. m – qarşımızda indiki şəklə gəlib çatana qədər Yuan, Min və tsin dövrlərində 4 dəfə böyüdülmüşdür. Məscidin zalı çin saray üslubundadır, interyeri isə təmiz ərəb üslubundadır. Zalın sahəsi – 600 m²-dir; oraya təxminən 1000 mömin yerləşir. Qalan məscidlər, eləcə də Xançjoudakı Feniks, Yançjoudakı Libay və Siandakı Xuatszyue məscidləri Tan və Sun dövrlərində tikilmişdir. Yuan və Min sülalələri sonrakı hakimiyyəti dövründə Pekində Dunsı və Kaşidə (Sintszyan əyaləti) Aytaqar məscidləri yaranmışdır. Bu məscidlər təkcə islamın Çində yayılmasına dəlalət etmir, həm də çin memarlığının öyrənilməsi kimi əla material rolunu oynayır. Məscidlər dəfələrlə yenidən qurulmuş və mədəni dəyər kimi dövlət mühafizəsi altındadırlar.
Xarici keçidlər
- Asia Times Online: China News – Islam with Chinese characteristics 2017-11-25 at the Wayback Machine 2017-11-25 at the Wayback Machine
- Islam in China
- Photos of "Islam in China" by Photojournalist Sean Gallagher
- The New York times
- islamawareness.net
- www.islamcn.net 2016-01-16 at the Wayback Machine
- Islamic Chinese Art (Dru C. Gladney's photo album on Flickr.com)
- Islamic Architecture in China with lots of photographs
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cinde islamCinin en yasli mescidi Sian Islam Cine Tan imperatoru Qaotszunun hakimiyyeti dovrunde Cine ticarete gelen ereb ve fars tacirleri vasitesile daxil olmusdur Ticaretciler ve diplomatlar terefinden istifade olunan quru yollari Iran ve Efqanistandan kecerek Cinin simal qerbine gelirdi Su yollari Quancjou Tsyuancjou Xancjou ve Yancjou Cin limanlarina catana qeder Ereb denizinden baslayib Benqal korfezinden ve Malakka bogazindan kecirdi Ereb ve fars tacirlerinin ekseriyyeti cinli qadinlarla evlenerek Cinde mesken salirdilar Ele onlarin nesilleri de Cinin ilk muselmanlari olmusdular 13 cu esrin baslangicinda Cingiz xanin qerbe herbi yurusleri zamani Cinde Orta ve Qerbi Asiyada xidmete alinmis coxlu sayda muselman peyda oldu Bu muselman esgerleri onlarin bezileri senetkar ve kicik memur idiler de islami yayirdilar Yuan dovrunde 1271 1368 butun olke boyu mescidler tikilmisdir muselmanlar muxtelif seviyyeli hokumet vezifeleri tuturdular Min ve Tsin dovru dekretlerinde islam dovlet terefinden taninir ve Cinde inkicaf etmeye baslayir O en cox Cinin 10 milli azliqlari xuey uygur qazax tatar qirgiz tacik ozbek dunsyan salar baoanlar arasinda yayilmisdir Hazirda momunlerin sayi texminen 20 mln nefer teskil edir Onlarin ekseriyyeti Cinin simal qerbinde yasayir tekce xueyler butun olkeye sepelenmisler Muasir Cinde muselmanlar da diger dinlerin ardicillari kimi vicdan azadligina malikdirler 1952 ci ilin evvelinde muselman liderleri Bur xan Depusen Makien ve Pan Sitsyan Cin muselmanlarinin milli teskilatini Cin muselmanlari assosiasiyasini yaratdilar O 1953 cu ilin mayinda Pekinde 1 ci islam konfransinda tesdiq edildi Onun sedri uc muddet erzinde Burxan olmusdur O fexri sedr secildikden sonra sedrlik Cjan tszeye kecmisdir Teskilat butun olke boyu yerli sobelere malikdir 1955 ci ilin aprelinde assosiasiyanin nezdinde islam teoloji institutunun esasi qoyulmusdur cox sayda muselman ruhanileri ve imamlari burada hazirliq kecmisler Assosiasiya hemcinin muselmanliq ve teologiya tarixleri sahesinde tedqiqatlar aparilmasina destek olur Quranin ve muselman klassiklerinin mutemadi nesrlerini cap edirler Olkede muselman enenelerine de ehtiram besleyirler Muselmanlarin qidaya xususi telebleri defn merasimleri dini ayinlere riayet xalq hakimiyyetinin muhafizesi altindadir Her il Cin islam assosiasiyasi muselmanlarin Mekkeye ziyaretini teskil edir Artiq uzun zamandir ki Cin islam assosiasiyasinin deveti ile taninmis muselman liderleri ve alimleri Cine gelir assosiasiyanin uzvleri de qonaq qisminde bir cox muselman olkelerini gezmisler Cin islam assosiasiyasinin numayendeleri beynelxalq konqreslerin isinde istirak etmisler Bu elaqeler Cin xalqi ile muxtelif muselman olkelerin xalqlari arasinda qarsiliqli anlasmaya ve dostluga xidmet edir Ekser muselman mescidleri mebed formasinda tikilmisdir Lakin Sintszyanda ve bezi diger yerlerde enenevi islam uslubunu gozleyen mescidler de az deyil Onlardan bir coxu mes Tan ve Sun dovrlerinde fars tacirleri terefinden tikilen Quancjoudaki Quantasi ve Tsyuancjoudaki Tsintszinsi mescidi tarixi ehemiyyet kesb edir Hem de Xuaysen adlandirilan Quantasi mescidi Tan hakimiyyeti dovrunde 627 ucaldilmisdir ve Cinin sahilboyu rayonlarinda en qedim mescidlerden hesab edilir Demesq mescidleri tipinde tikilmis Tsintszinsi mescidi Simali Sun dovrunde yaradilmisdir Onun sahesi 6 min kv m qarsimizda indiki sekle gelib catana qeder Yuan Min ve tsin dovrlerinde 4 defe boyudulmusdur Mescidin zali cin saray uslubundadir interyeri ise temiz ereb uslubundadir Zalin sahesi 600 m dir oraya texminen 1000 momin yerlesir Qalan mescidler elece de Xancjoudaki Feniks Yancjoudaki Libay ve Siandaki Xuatszyue mescidleri Tan ve Sun dovrlerinde tikilmisdir Yuan ve Min sulaleleri sonraki hakimiyyeti dovrunde Pekinde Dunsi ve Kaside Sintszyan eyaleti Aytaqar mescidleri yaranmisdir Bu mescidler tekce islamin Cinde yayilmasina delalet etmir hem de cin memarliginin oyrenilmesi kimi ela material rolunu oynayir Mescidler defelerle yeniden qurulmus ve medeni deyer kimi dovlet muhafizesi altindadirlar Xarici kecidlerAsia Times Online China News Islam with Chinese characteristics 2017 11 25 at the Wayback Machine 2017 11 25 at the Wayback Machine Islam in China Photos of Islam in China by Photojournalist Sean Gallagher The New York times islamawareness net www islamcn net 2016 01 16 at the Wayback Machine Islamic Chinese Art Dru C Gladney s photo album on Flickr com Islamic Architecture in China with lots of photographs