Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çin – qədim tarixə və zəngin mədəniyyətə malik ölkədir və öz bayramlarının çoxcəhətli ənənəsi ilə məşhurdur.
"Rəsmi bayramlar" Çində Yeni il (bütün ölkədə yanvarın 1-i qeyd olunur), Bahar bayramı (Ay təqvimi ilə Yeni il, bütün ölkədə üç gün qeyd olunur), Beynəlxalq qadınlar günü (8 mart), Zəhmətkeşlərin beynəlxalq həmrəylik günü (1 may), ümumxalq tərəfindən bir gün qeyd olunur, Çin gəncliyi günü (4 may), Uşaqların beynəlxalq müdafiəsi günü (1 iyun), Çin Milli-azadlıq ordusunun yaranması günü (1 avqust), Müəllim günü (10 sentyabr), ümumxalq səviyyədə üç gün qeyd olunan ÇXR Milli bayramıdır (1 oktyabr).
Bunlardan əlavə Çində Milli bayramlar geniş qeyd edilir. Cədvəl 5-də bu bayramların adı və keçirilmə tarixi göstərilir. Ümumi bayramlarla yanaşı bir çox milli azlıqlar öz ənənəvi bayramlarını da qoruyub saxlamışdılar. Məsələn, daylarda bu "Su bayramı", monqollarda "Nadom"dur, iyanlar "Məşəl bayramını" qeyd edir, yaotyanlar "Danu bayramını" bayram edir, baylar "Mart bazarı", çjuanlar – mahnı yarışları keçirir, tibetlilər tibet Yeni ilini və "Vanqo" məhsul bayramını, myaotyanlar "Tyaoxua" bayramını keçirirlər.
Çin Yeni ili
Çin Yeni ili – qış gündönümündən sonra ayın təzə çıxdığı 2-ci gündür. O, yeni tarix hesabı ilə yanvarın üçüncü ongünlüyündən fevralın ikinci ongünlüyünə qədərki günlərin birinə düşür. Sinxay inqilabından sonra (1911-ci il) Çində yeni tarix hesabı tətbiq olunmağa başlanmışdır. Yeni üsulla Yeni ili fərqləndirmək üçün Ay təqvimi ilə Yeni il Bahar bayramı adlandırılmışdır.
Çin əfsanəsinə görə 12 heyvan öz aralarında 12 illik dövrəyə kim başçılıq edəcək deyə mübahisə edirlər. Bu məsələni həll etməyi itdən xahiş edirlər və o təklif edir ki, kim çayı birinci keçərsə, o da birinci olsun. Qalanlar illərini hansı ardıcıllıqla çayı keçmələrindən asılı olaraq alacaqlar. Hamı suya tullanır. Siçan öküzdən xəbərsiz onun belinə çıxır və o, sahilə yanaşanda tullanır və birinci olur. Beləliklə də siçan ili siyahıya başçılıq edir. Donuz axırıncı gəlib çıxır.
Bahar bayramı
"Bahar bayramı" zamanı Çin "Qızıl həftə" adlanan yeddigünlük tətilə çıxır. Fasiləsiz dövrə müəssisələrindən və dövlətin həyat əhəmiyyətli xidmətlərindən başqa bütün idarə və müəssisələrin işi dayanır.
"Çusi" adlandırılan Bahar bayramı gecəsi bütün ailə bir yerə yığışır. Bol bayram süfrəsi açılır, bundan sonra müxtəlif mövzularda söhbətlər aparılır, oyunlar oynanılır. Bir çox ailələrdə bütün gecəni yatmırlar, bu "Şousuy" – Yeni ili gözləmə adlanır. Növbəti günün səhəri qohum və yaxınların evlərinə baş çəkib təbrik edir və xoşbəxtlik diləyirlər. Bahar bayramı günlərində ənənəvi kütləvi tamaşalar: şirlər rəqsi, əjdahalar rəqsi, "quru qayıqları" yallısı oynayır, ağacayaqlarda nömrələr düzənlənir.
Ümumçin ictimai rəyin öyrənilməsi institutunun Çini iri və kiçik şəhərlərində keçirdiyi sosioloji tədqiqata görə, hər bir ailə yeni ili qarşılamağa – bayram süfrəsinə və qohum və dostlar üçün hədiyyələrə — 1,5–3 min yuan (183–366 ABŞ dolları) xərcləyir. Xüsusi gərginlik növbəti həftədə nəqliyyatın üstünə düşür – adətən bu günlərdə validyinlərə, qohumlara baş çəkmək və turist səfərlərinə çıxmaq qəbul olunub. Ənənəyə əsasən bayram şənlikləri köhnə ilin qurtarmağına 10 gün qalmış başlayır və yeni ilin birinci ayının axırıncı günü ilə sona çatır.
Yeni ili Çində necə qarşılayırlar
Çuntsze – və ya "Bahar bayramı" – Çinin ən böyük və sevimli bayramı olaraq qalmaqdadır. "Mədəni inqilab"dan sonra o, bağlı olduğu xalq ənənələrinin bütün zənginliyi və rəngarəngliyi ilə yenidən doğulmuşdur. Kənd əhalisi şəhər sakinlərinə, xüsusən paytaxt sakinlərinə nisbətən bayramın mərasim tərəflərini daha artıq dərəcədə saxlamışdır, lakin mahiyyət etibarilə hər bir çinli gələcək ailə səadətini, sağlamlıq və rifahını Çuntsze ilə bağlayır.
Bahar bayramı imperator U-dinin vaxtından (e.ə. 140–86-cı illər) yeni ilin başlanğıcı sayılır. Buna görə də, Bahar bayramı Qriqorian təqvimi ilə müxtəlif illərdə yanvarın axırından tutmuş fevralın ikinci yarısına qədər müxtəlif tarixlərə düşür.
Pekində Çuntszenin gəlişi artıq bayrama bir neçə həftə qalmışdan hiss olunur. Xeyli əvvəldən müxtəlif şəhərlərdə, əyalətlərdə, çox vaxt isə xaricdə yaşayan qohumlar arasında yazışma başlayır. Onlar Bahar bayramında görüə biləcəklərmi? Axı həmin gecə ümumi ailəvi toplanma – minillərdən qalmış ənənədir. Çuntsze ərəfəsində məktəb və universitetlərdə tətillər, müəssisələrdə isə məzuniyyətlər mövsümünün qızğın çağı başlayır. Yüz minlərlə insan vağzalların kassalaına hücum çəkir. Dəmir yolu bileti alverçiləri ora-bura qaçırlar. Polisin işi həddən çox artır: alverçilərlə məşğul olmaq lazım gəlir, sərnişinlərin əşyalarını da diqqətlə yoxlamaq lazımdır ki, vaqonlara artıq bir çox dəmir yolu faciələrinin səbəbi olan təhlükəli yük – partlaqanlar daxil olmasın.
Bu partlaqanlar Çuntszenin daimi atributudur. Axı bayramdan qabaq hər yerdə ümumi təmizlik işləri görürlər: pəncərələri yuyur, otaqlardan tozu silir və həyətin palçığını təmizləyirlər. "Qeyri-maddi" zibili bəs neyləməli? E.ə. IV əsrdən başlayaraq Çində yeni il qabağı gecəsi sobaya bambuk çubuqlar atmaq adəti meydana gəlmişdir ki, bu da öz şaqqıltısı ilə ailə ocağından "pis nəfsləri" qovlayırdı. Daha sonralar bambuk atışan çubuqlar (Çin dilində — baoçju) barıt partlaqanlarla əvəz olunmuşdur, lakin onların əvvəlki adı saxlanılmışdır. Hazırda Pekində bayram ərəfəsində "pirotexnika" ticarəti hər yerdə gedir və alıcılara zəngin seçim təklif olunur: burada adi şaqqıltı ilə partlayan partlaqanlar da, uzun taxta millərdən dik yuxarı uçan raketlər də, bir xeyli fışıldayan rəngbərəng raketlər atan uzun karton lülələr də, sonsuz pulemyot növbəsi effekti yaradan ardıcıl birləşmiş kiçik fişəng hörükləri də vardır. Lakin son zamanlar paytaxtda, eləcə də ölkənin digər şəhərlərində hökumət bu təhlükəli əyləncənin məhdudlaşdırılması istiqamətində addımlar atır. Çünki ilbəil partlaqanlarla ehtiyatsız davranma ucbatından daha çox yanğın və yaralanma halları baş verir. Yeni il günlərində küçələrdə yenicə kibrit yandırmağa öyrənmiş uşaqların bir qucaq raketlə yaraqlandığına tez-tez rast gəlmək mümkündür. Bazara çoxlu sayda əldə qayrılmış, olduqca etibarsız və təhlükəli pirotexnika çıxır. Məhz bu səbəbdən polislər sərnişinlərin yükünü yoxlamağa və oradan partlayış təhlükəli "sovqatları" götürməyə məcburdular.
Son illər Bakıda və Azərbaycanın digər şəhərlərində Yeni il və Novruz bayramı şənlikləri zamanı uşaqar, eləcə də böyüklər Çindən gətirilmiş barıt partlaqanlardan atəş açır, müxtəlif əyləncəli pirotexniki vasitələrdən istifadə edirlər.
Bayram pekinlilər üçün böyük sevincdir, lakin o, bir sıra əlavə xərclər də tələb edir. Çində belə hesab edirlər ki, Yeni ili necə qarşılayarsansa, o, elə də keçəcək. Yeni ilə bir neçə ay qalmış ailə pul ayırmağa başlayır. Pekin mağazalarında ərzaq qıtlığı yoxdur, amma süfrə üçün ləziz şeylər almaq üçün bir az səxavətli olmaq lazımdır. Buna görə də, əlavə saxlanclara ehtiyac var, həm də ənənəyə uyğun ötən ildən qalma borcları da Yeni il ərəfəsində mütləq qaytarmaq lazımdır.
Bayramdan əvvəlki gün iş bir az tez qurtarır. Ticarət küçələri, bazar və mağazalar ağzınacan camaatla dolu olur. Ənənəyə görə bayram süfrəsiniı gecə düşməzdən bir neçə saat qabaq hazırlamaq lazımdır: axı mətbəxdə bıçaqdan istifadə etməil olursan, onunla isə əlini kəsib talenin qismət etdiyi xoşbəxtliyi itirə bilərsən. Yeni il süfrəsinə demək olar ki, həmişə düşbərə hazırlanır, bu da adətən bütün ailə ilə birlikidə hazırlanır.
Bayramı müşayət edən bir çox mərasimlər böyük şəhərəlrdə artıq keçmişdə qalmışdır, burada əcdadalara sitayiş, onların qəbirlərinə baş çəkmə, evə "pis nəfslər" girməsin deyə əsas qapının gecə yarısından əvvəl kağız yarlıklarla yapışdırılması artıq unudulmuşdur. Bu gün Pekində televizor qarşısında sakit ailəvi süfrə ənənəsi, bir-birinə hədiyyə vermək (hədiyyələr müxtəlif ola bilər, ancaq mütləq qəşəng bükülü kağızda qablaşdırılmalıdır) və əlbəttə ki, təntənəli özfəaliyyət atəşfəşanlığının təşkili qorunub saxlanılmışdır. Gecə yarı Pekin üzərində qulaqbatıran gurultu yayılır, həyətlərdən və çoxmərtəbəli evlərin balkonlarından atəş fontanı qalxır, küçələr qara tüstüyə bürünür və uşaqdan-böyüyə hamı sevinc içində olur. Atəşfəşanlıq yavaş-yavaş səngiyərək səhərə qədər davam edir və yeni gün Pekin küçələri kağız doğramaclarla – partlaqan və raketlərin qalıqaları ilə dolu olur.
Sonrakı iki-üç gündə Pekin dincəlir. Ancaq sonra tam iki həftə axşamlar şəhər parkları və məbədləri bayram əhval-ruhiyyəli insanlarla dolu olur. Ən izdihamlı gəzintilər Bayyunquan, Daçjunsı məbədlərində və Daquanyuan, Ditan, Tszıçjuyuan parklarında olur. Burada akrobatların və gözbağlayıcıların tamaşalarını görmək olar. Kütlənin diqqət mərkəzində adətən ekzotik şir və əjdaha rəqsləri olur. Çoxlu maraqlı və səmərəsiz şeylər satılan saysız-hesabsız xırdavat dükanları arasında veyillənmək, tüstülənən qazanlar və manqallarda ləzzətlə bişən Pekin isti çərəzlərinin dadına baxmaq da olar.
Əfsanəyə görə, şirlər rəqsinin yaranması Cənub və Şimal sülalələri dövrü ilə bağlıdır. Əfsanələrə uyğun olaraq eramızın 466-cı ilində imperator Ven-dinin qoşunları cənub xalqları ilə müharibədə vuruşlarda döyüş fillərindən istifadə edən düçmənlə qarşılaşmışlar. Bu qorxulu düşmənlə üzləşən çinlilər böyük itkilərə məruz qalmış və bir-birinin ardınca məğlubiyyətə düçar olmuşlar. Nəhayət sərkərdələrdən biri vəziyyətdən orijinal çıxış yolu təklif etmişdir, o, fikirləşirdi ki, fillər mütləq şirdən qorxmalıdırlar. Çində canlı şir heç zaman olmamışdır, lakin orduda qızğın iş gedirdi: lifdən və parçadan parlaq rənglənmiş sifəti və yekə dişləri olan çoxlu "şir" dərisi tikirlər. Hər dəriyə iki döyüşçü girirdi ki, onlar da "şiri" hərəkətə gətirirdilər.
Həlledici döyüş günü yetişir. "Şirlər" ağaclıqlarda gizlənirlər, döyüş gedəcək sahədə isə "canavar xəndəkləri" qazılır və üstü örtülür. Döyüş başlanır, düşmənin döyüş xəttində fillər öz yerini alan kimi barabanların gurultusu altında ağaclıqlardan "şirlər" dəhşətlə nərildəyərək çıxırlar. Fillər qaçışaraq süvariləri bellərindən atır, öz qoşunlarının sıralarını dağıdır və xəndəyə yuvarlanırlar. İmperator qoşunları tam qələbə qazanırlar. Bundan sonra təntənəli günlərdə Çin əsgərləri şirlər rəqsi ifa edirlər. XIV–XV əsrlərdəbu rəqs Quandun əyaləti kəndlərində Bahar bayramında meydana gəlmiş, sonralar isə bütün Çinə yayılmışdır. Bu zaman o, yeni ildə mümkün bədbəxtliklərdən müdafiəni simvolizə edirdi.
Əjdahalar rəqsi də demək olar ki, elə o qədər qədim tarixə malikdir. Artıq eramızın VII əsrində o, tez-tez bayram mərasimlərinə daxil edilir. Əjdaha rəqsində insanların bu qüdrətli məxluq qarşısında ehtiramı və ondan küləyin qarşısını almaq və torpağa, bol məhsul götürmək üçün zəruri olan yağış göndərmək xahişi ifadə olunur.
Rəqsin ifa olunması üçün kətan, kağız, tel və söyüd çübüqlarından parlaq rənglənmiş əjdaha hazırlanır. Onun uzunluğu 8–10 metrə çata bilər. Əjdahanın bədəni birləşdirilmiş hissələrdən ibarətdir (onların sayı mütləq tək olmalıdır:9,11 və ya 13), hər bir hissəni ona yapışdırılmış şüvülün köməyi ilə rəqsin bir iştirakçısı aparır. Barabanların və mis qabların gurultusu altında əjdaha bərk qıvrılaraq tamaşaçılar qarşısında hərəkətlər edir, dik yuxarı yüksəlir və lap yerə sıxılır, dalğavari hərəkətlər edir və effektiv dövrələr vurur. Əjdahanı idarə etmək ifaçılardan yüksək uzlaşma tələb edir, buna görə də məşqlər Bahar bayramına xeyli qalmış başlayır. Bir zamanlar qəsəbələr və şəhər rayonları arasında əsl yarışma keçirilərdi: kimin əjdahası daha yaxşıdır? Kənddən kəndə və şəhər küçələri ilə əjdahaları azarkeşlər yığını müşayət edərdi. Təəssüf ki, bu gün Pekində bu cür canlı və səs-küylü kütləvi nümayişlər olmur və əjdahaları onlar üçün ayrılmış meydanın hüdudlarından kənara buraxmırlar.
Yeni il təbrikləri və hədiyyələri
Yeni il şənliklərinin bütün iki həftəsi ərzində çinlilər bir-birini təbrik etməkdən yorulmurlar. İmkan daxilində evləri dibçəkdə cırtdan mandarin ağacları ilə bəzəyirlər. Canlı güllərin yoxluğu gül təsvirli kağızdan olan gözəl şəkillərlə əvəz olunur, bu yeni il xeyirxahlıq simvolikasının vacib elementidir. Pion bolluq və nəciblik, nərgiz isə ailə harmoniyası rəmzidir. Bayram axşamı təntənəli süfrə – nyan e fan açılır. Yeməkdən sonra yatmaq olmaz, öz xoşbəxtliyini qaçıra bilərsən. Əgər kimsə yeni il gecəsi dincəlmək üçün uzanarsa, hər halda tezdən durmalıdır. El arasında belə bir inanc mövcuddur: "Əgər Yeni ildə tez qalxarsansa, tez də varlanarsan".
Səhər isə bütün ailənin hazırladığı düşbərə — tszyao tszı yeyilir. Bu ənənə xüsusən Çinin şimalında yayılıb. Çinlilər xoşbəxt nəsil və maddi rifah arzularını düşbərə ilə əlaqələndirirlər. Cənubda yeni il xörəklərinə uzun ömür rəmzi olan xunıçunlu və uzun əriştəli supu aid edirlər.
Yeni ilin girməsi ilə üç bayram günü gəlir: çui, çuer və çusan. Birinci günün səhəri bir-birinə hədiyyələr verirlər. Keçmiş zamanlarda qırmızı kağıza bükülü gümüş, qızıl və ya mis sikkələr bağışlayardılar. Uşaqlara mütləq təzə paltar hədiyyə edirlər. Böyüklər də təzə geyinirlər. Qadınlar saç düzümlərini süni və ya canlı güllərlə bəzəyirlər. Yeni il şənliklərində dostlar və doğmalar bir-birinə baş çəkir, hədiyyə verir, bir-birini təbrik edirlər.
Hədiyyə olaraq yeni il şəkilləri – nyanxua verilə bilər, onunla evin içəri otaqlarını bəzəyirlər. Yeni il şəkli – Çin xalq tətbiqi sənəti janrıdır. Hazırda belə şəkillər tipoqrafik üsulla geniş çap olunur. Nyanxua rəmzi tam xoşbəxtlik diləyi ufunu – beş ənənvi xoşbəxtlik növünü: uzunömürlük, bolluq, əmin-amanlıq, səxavət və qoca yaşlarında ölüm (digər yozmaya görə — uzunömürlük, xoşbəxtlik, məhsuldarlıq, uğurlu karyera və bolluq) əks etdirir. Nyanxuanın xeyirxah mənası ümumi qəbul olunmuş simvollar yığınının köməyi ilə bildirilir. Belə ki, şən oğlan uşağı təsviri kişi irsi və ailə birliyi arzusu mənasını verir, rənglərin parlaqlığı həyatın solmayan təravətindən xəbər verir. Çox vaxt xoşbəxtlik rəmzi sözlərin fonetik uyğunluğu prinsipi ilə yaradılır: məsələn, balıq bolluğa uyğun gəlir, çünki bu sözlər Çin dilində eyni səslənməyə malikdir [yuy]. Bir çox şəkillər bütöv bir kompozisiyanı – omonimik oxşarlıq prinsipi ilə yaradılmış simvollardan ibarət rebusları ifadə edir. Məsələn, lotos yarpaqları üzərində əlində balıq durmuş oğlan uşağı təsviri – hər il bolluq gətirəcəyinə işarədir. Nyanxua üzərində ənənəvi təsvirlər xeyir gətirən Ölməz mələk və bolluq gətirən oğlan uşağı təsvirləridir. Uzunömürlük rəmzi ərik, şam ağacı və ya leylək şəkli, firavan nəsil – nar meyvəsi, zənginlik – pion ilə çatdırılır. Məşhur xoşbəxtlik rəmzi ziyanverici həşəratları "kəsib-doğrayan" yeni il applikasıyasıdır, bu da əqrəb, qırxayaq, ilan, kərtənkələ, hörümçək və bəzən qurbağadır (şimalda). Ənənəvi yeni il təbrikləri həmçinin duylyan – qoşa yazılar vasitəsilə də verilir. Onların adının daha bir variantı çunlyan – bahar qoşa yazılarıdır. Qırmızı kağızın üzərində qızılı heroqliflərlə qarşılanan ildə xoşbəxtlik və uğurla bağlı arzular yazılır. Onları evin girəcəyindən və otaqlardan asırlar. Bundan başqa, evin girəcəyində [fu] – xoşbəxtlik heroqlifi şəklində talisman asmaq yeni il ənənsi indiyə qədər də qalmaqdadır. Çox vaxt şəklin mənasını vurğulamaq üçün onu baş-ayaq asırlar. Yeni illə əlaqədar qonaqlar gələndə onlar "Xoşbəxtlik çevrilib" deyirlər, bu da [fu fan] – xoşbəxtlik qayıdır kimi səslənəcək.
Yeni ili təbrik etməyə qonaq gedən dostlar bir-birinə müxtəlif hədiyyələr bağışlayırlar. Məsələn, meyvəni səbətdə yaxud tor zənbildə, konfet, piroq, peçenye və tortu isə qutuda aparmaq yaxşı olar. Qohumlar və yaxın tanışlar ət, balıq, dəniz xərçəngi, siqaret, cüt sayda araq və ya çaxır şüşəsi, eləcə də xüsusən Çuntsze bayramında paltar gətirə bilərlər. Əcnəbilər çinlilərə konfet, peçenye, piroq (yeni il düyü piroqu xüsusilə dəyərlidir), yaxşı çay gətirə bilərlər.
Yeni ilə Çində vəhdət, ailə harmoniyası bildirən qoşa əşyalar: iki vaz, iki fincan və s. hədiyyə etmək qəbul olunmuşdur. Saat bağışlamaq, xüsusən yaşlı adamlara saat bağışlamaq məsləhət deyil, belə ki, onun tələffüzü çjun "son, ölüm" sözünün səslənməsilə oxşardır. Uşaq olmayan və ya hələ doğulması gözlənilən ailələrə oyuncaq, uşaq əşyaları hədiyyə etməzlər.
Çində qonaqların ev sahibinə hədiyyəsini çıxıb getməzdən əvvəl vermək qəbul olunmuşdur. Bəzən hətta onları ev sahibləri görməsin deyə gizli qoyurlar. Lakin indi bəzən hədiyyəni dərhal verirlər. Hədiyyəyə etinasız yanaşmaq olmaz. Onu açıb baxmaq, təşəkkür etmək və müvafiq qarışılıqlı hədiyyə vermək lazımdır. Hədiyyə edilmiş nişanı dərhal paltara bərkitmək qəbul olunmuşdur. Qonağa gələn dəfə hədiyyə gətirmək lazım olmadığını söyləmək nəzakətli olardı.
Yeni il gecəsi evin bütün qapı-pəncərəsi taybatay açılmalıdır ki, köhnə il evi tərk etsin.
Çində bayram rəngi qırmızı hesab olunur, bu vaxt küçələrdə qırmızı kağızdan çoxlu sayda bəzəklər görmək olar, bir çoxları evlərin qapı və pəncərə çərçivələrini qırmızı boyayırlar. Bundan əlavə, bayram qabağı mütləq hərtərəfli təmizlik işləri aparılır, Yeni ilin birinci günü isə heç bir halda süpürgə çəkmək olmaz, evdən uğuru süpürüb ata bilərsən.
Yeni ildən əvvəl bütün borcları qaytarmaq gərəkdir, qarşılanan ilin birinci günü isə borc almaq yaxud istəmək olmaz – hətta siqaret yandırmaq üçün alışqan belə.
Sözarası da olsa, ölümü xatırlamaq, ruhlar haqqında söhbət etmək, müəmmalı əhvalatlar danışmaq qadağandır. Həmçinin ötən ili xatırlamaq yersizdir, bütün söz və fikirlər gələcəyə yönəlməlidir.
Yeni ilin ilk günü uşaqlar üçün xoşbəxt gündür, bu zaman onları cəzalandırmaq olmaz: inanca görə ilin birinci günü ağlayarsansa, bütün il boyu ağlayacaqsan. Bu səbəbdən də valideynlər körpələri cəzalandırıb göz yaşı axıtmammaq üçün onların bütün dəcəlliklərinə dözürlər. Çində Yeni il münasibətilə yataqda uzanmış insanı təbrik etmək pis əlamətdir, buna görə də Yeni ilin birinci günü hamı – hətta xəstələr də mütləq yataqdan qalxır, bayram libası geyir və qonaq otağında oturular.
Bir də, ilin birinci günü ələ qayçı almağa da dəyməz – təsadüfən uğuru doğrayarsan.
Yuansyaotsze/Dentsze (Məşəllər Bayramı)
Ay təqviminin ilk ayının 15-ci günü Çində Yuansyaotsze bayramı qeyd olunur (adətən qriqorian təqvimi ilə fevral və ya martda). Yuansyaotsze bayramı qədim tarixə malikdir və e.ə. II əsrə gedib çıxır. Qərbi Xan sülaləsi imperatoru Ven-di (e.ə. 179–156-cı illər) həmin gün rəqibləri ilə çətin mübarizədə qələbə qazanaraq taxta oturmuşdur. Bu vaxtdan etibarən o, hər il birinci ayın 15-ci günü axşamı saraydan çıxırdı ki, xalqla bir yerdə şənlik etsin. Bayramın adı üç hecadan təşkil olunub: "yuan" – birinci, ilk, "syao" – gecə, "tsze" – bayram deməkdir. Beləliklə, bu – imperator Ven-dinin taxtda ilk gecəsi bayramıdır.
Pekinlilər Bahar bayramı kimi Yuansyaotszeni də ailə içərisində qeyd edirlər. Süfrəyə mütləq xüsusi yemək – yuansyao verilir, bu suda bişirilmiş düyü unundan hazırlanan balaca toyuq yumurtaları boyda ağappaq kürəciklərdir. Tarixi min ildən çox olan yunsyaonun ondan artıq növü var və əsl qurmanlar bayram ərəfəsində onların hazırlanması üçün lazım olan şeyləri tapmaq üçün bir neçə mağaza gəzməyə tənbəllik etmirlər. Ümumiyyətlə isə avropalılar üçün yuansyao şit və qatı dad verir və onun əsas məziyyəti ondadır ki, bu yemək ailə ilə həmişə birlikdə olmaq və xoşbəxt yaşamaq arzusunun rəmzidir.
Yuansyaotszenin başqa adı da var – Dentsze (Məşəllər Bayramı). Məsələ burasındadır ki, eramızın I əsrində Çində buddizm yayılmışdı və Qərbi Xan sülaləsindən olan imperator Min-di (58–75-ci illər) 67-ci ildən başlayaraq həmin günü məbədə getmək və Buddaya ehtiram əlaməti olaraq məşəl yandırmaq adətini qoymuşdur. Bu mənalı mərasim dərhal xalq tərəfindən sevilmişdir. Min sülaləsinin hakimiyyəti dövründə birinci ayın 8-dən 17-dək Pekinin Denşikou və Tsyanmendatsze küçələrində minlərlə məşəl yandırılırdı, elə buradaca onların qızğın alveri gedirdi. Bizim günlərdə Pekini Tszıçjuyuan, Yuanminyuan və digər parklarında məşəllərin sərgi-müsabiqəsi geniş populyarlıq qazanmışdır. Ayrı-ayrı ustalar, müəssisələr, universitetlər və hərbi hissələr bayarma öz konstruksiyalarını: "su və dağlar", "güllər və quşlar" janrında şəkillərlə, tapmaca-yazılarla bəzədilmiş ənənəvi olaraq dörd və ya altıüzlü məşəllər hazırlayırlar. Lakin hərəkətedən elementləri olan, klassik ədəbi əsərlərdən səhnələr əks etdirən və ya müasir motivlərdən təşkil olunmuş çoxmərtəbəli qəliz kompozisiyalara da çox rast gəlinir; əjdaha, şir, simurq şəklində olan məşəllər də uğurla tətbiq olunur. Baxmayaraq ki, ilin bu vaxtı axşamlar kifayət qədər möhkəm şaxta olur, pekinlilər gecəyə qədər füsunkar alovlara tamaşa edərək parkın xiyabanlarında gəzişirlər.
Bu gün Çinin hər yerində Yuansyaotsze bayramı üçün məşəl sərgiləri keçirmək ənənəsi qorunub saxlanmışdır. Sərgiyə müxtəlif konstruksiyalı məşəllərə baxmaq üçün çoxlu insanlar gəlir. Həmin günü uşaqlar əldəqayırma və ya mağazalardan alınmış məşəllərlə küçələrə çıxır və oynaşırlar. Məşəldə tapmaca oyunu – bu bayram şənliklərinin ayrılmaz hissəsidir. Məşəl sahibi onun dibinə tapmaca yazılmış kağız asır. Əgər açmanı tapan cavabı bilirsə, o, kağızı qoparıb cavabı yoxlaya bilər. Əgər o, tapmacanı düz tapıbsa, balaca hədiyyə alır. Məşəldə tapmaca tapmaq adəti Sun sülaləsi dövründə meydana gəlib və bu gün də cəmiyyətin bütün təbəqələri arasında böyük şöhrətə malikdir.
"Tsinmin" bayramı və ya Mərhumlara rəhmət günü
O, 4 – 6 aprel arası günlərin birinə düşür. Çinlilər ta qədimdən həmin gün öz əcdadlarını yad edirlər. Hazırda isə "Tsinmin" bayramında həlak olmuş inqilabçıların və qəhrəmanların xatirəsinə həsr olunmuş tədbirlər keçirilir. Həmin gün onların qəbrini səliqəyə salırlar. "Tsinmin"də adətən isti olur, təbiət çiçəklənir, buna görə də çoxları şəhərətrafı gəzintiyə yollanır, kağız ilanlar uçurdur, bahardan zövq alırlar. Məhz bu səbəbdən "Tsinmini" həm də "Tantsintsze" – ilk yaşıllıq üzərində gəzinti günü də adlandıırlar.
"Duanu" bayramı və ya Yayın başlanması günü
Belə hesab edilir ki, o, qədim Çin vətənpərvər şairi Tsyuy Yuanın şərəfinə meydana gəlmişdir. Şair Döyüşən hökmdarlıqlar dövründə Çu hökmdarlığında yaşamışdır. O, öz siyasi məqsədlərini həyata keçirə bilməmiş, Çu hökmdarlığını məhv olmaqdan qurtarmaq gücündə olmamışdır və beşinci ayın 5-ci günü (Çu hökmdarlığının Tsin hökmdarlığı tərəfindən zəbt edilməsindən sonra) özünü Milotszyan çayına atarq intihar etmişdir. Əfasanəyə görə, şairin ölümündən sonra insanlar qayıqlara oturub çayda onun cəsədini xeyli axtarmışlar. Bundan sonra hər il beşinci ayın 5-ci günü böyük şairin xatirəsinə çaylarda ənənəvi olaraq əjdaha formasında qayıqlarda yarışlar keçirilir. Eyni zamanda çaya Tsyuy Yuan üçün bişmiş düyü ilə doldurulmuş bambuk buğumları atırlar. Xalq arasında həmçinin bu gün "tszuntszı" – qarğı yarpağına bükülmüş düyü yemək adəti də qalmışdır.
"Çjuntsyu" bayramı və ya Ay Bayramı
O, payızın ortasına düşür, ona görə də hələ qədimdə onu "Çjuntsyu" adlandırırdılar. Həmin gün xalq arasında dağa qalxmaq, piroq yemək, pivə içmək və xrizantemaları seyr etmək adətləri də saxlanmışdır. "Çjuntsyu"da insanlar undan şirinqoğal bişirir və onu Ay allahına sovqat edirdilər. Mərasimin sonunda bütün ailə şirinqoğal yeyərdi ki, bu da ailə səadəti rəmzi idi. Bu adət bizim günlərə qədər qalmışdır. Həmin günü bədirlənmiş ay xüsusilə parlaq olur. Bütün ailə parlaq ayın altında bir yerə yığışır, səma cisimlərini seyr edir və ay şirinqoğalları yeyirlər.
"Çunyan" bayramı və ya İkiqat doqquzluq Bayramı
O, Ay təqvimi ilə doqquzuncu ayın 9-cu gününə düşür. 80-ci illərin sonlarından başlayaraq "Çunyan" bayramı yaşlı insanlar üçün əlamətdar tarixə çevrilib. Hər il bu gün yaşlıların şərəfinə müxtəlif tədbirlər keçirilir, onları təntənəli yığıncaqlara və bədii özfəaliyyət baxışlarına dəvət edirlər.
Bununla yanaşı, son illər əcnəbi bayramlarınçinlilər, xüsusən də gənclər arasında populyarlığının kəskin artımı müşahidə olunur. Təbbi ki, əcnəbi bayramların populyarlığı "əcnəbi mədəniyyəti qarşısında əyilmək" demək dyildir, bunun əsasında bazar prosesləri durur. Bir çox gənclər qərb bayramlarını ənənəvi Çin bayramlarından, o cümlədən Çin Yeni ilindən, Ay bayramından və s. üstün tuturlar. Qərb bayramları Şərqdə çatışmayan spesifik mədəni məzmuna malikdir. Demək olar ki, bütün Çin bayramlarının əsas elementi bayram stolu və yeməkdir, müasir çinlilər isə süfrəni hər hansı bir hadisənin ayrılmaz hissəsi hesab etmirlər. Onlar üçün qərb bayramlarının yaratdığı bayram əhval-runiyyəsinin özü daha vacibdir. Bu həm də onunla izah oluna bilər ki, Çində insanlar varlanır, iş və həyat tempi sürətlənir və onlar imkan daxilində dincəlmək istəyirlər. Bundan başqa, müasir Çin gəncliyi ilk öncə kənd mühitində yaranmış ənənəvi bayramlarda daha az romantika görürlər.
Bugünkü Çin gəncliyi qərb bayramlarını, xüsusən Milad bayramını, Sevgililər gününü və s. qeyd etməyə can atırlar. Müasir gənclər dəbin güclü təsirinə daha çox məruz qalırlar və daha yüksək həyat səviyyəsinə can atırlar, yeni sevincli və romantik hisslər istəyirlər.
Xarici keçidlər
- Праздники Китая в проекте "Календарь событий".
- Праздники в Китайской Народной Республике.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cin qedim tarixe ve zengin medeniyyete malik olkedir ve oz bayramlarinin coxcehetli enenesi ile meshurdur Resmi bayramlar Cinde Yeni il butun olkede yanvarin 1 i qeyd olunur Bahar bayrami Ay teqvimi ile Yeni il butun olkede uc gun qeyd olunur Beynelxalq qadinlar gunu 8 mart Zehmetkeslerin beynelxalq hemreylik gunu 1 may umumxalq terefinden bir gun qeyd olunur Cin gencliyi gunu 4 may Usaqlarin beynelxalq mudafiesi gunu 1 iyun Cin Milli azadliq ordusunun yaranmasi gunu 1 avqust Muellim gunu 10 sentyabr umumxalq seviyyede uc gun qeyd olunan CXR Milli bayramidir 1 oktyabr CXR Milli bayrami 1 oktyabr Bunlardan elave Cinde Milli bayramlar genis qeyd edilir Cedvel 5 de bu bayramlarin adi ve kecirilme tarixi gosterilir Umumi bayramlarla yanasi bir cox milli azliqlar oz enenevi bayramlarini da qoruyub saxlamisdilar Meselen daylarda bu Su bayrami monqollarda Nadom dur iyanlar Mesel bayramini qeyd edir yaotyanlar Danu bayramini bayram edir baylar Mart bazari cjuanlar mahni yarislari kecirir tibetliler tibet Yeni ilini ve Vanqo mehsul bayramini myaotyanlar Tyaoxua bayramini kecirirler Cin Yeni iliCinde Yeni il bayrami Cin Yeni ili qis gundonumunden sonra ayin teze cixdigi 2 ci gundur O yeni tarix hesabi ile yanvarin ucuncu ongunluyunden fevralin ikinci ongunluyune qederki gunlerin birine dusur Sinxay inqilabindan sonra 1911 ci il Cinde yeni tarix hesabi tetbiq olunmaga baslanmisdir Yeni usulla Yeni ili ferqlendirmek ucun Ay teqvimi ile Yeni il Bahar bayrami adlandirilmisdir Cin efsanesine gore 12 heyvan oz aralarinda 12 illik dovreye kim basciliq edecek deye mubahise edirler Bu meseleni hell etmeyi itden xahis edirler ve o teklif edir ki kim cayi birinci kecerse o da birinci olsun Qalanlar illerini hansi ardicilliqla cayi kecmelerinden asili olaraq alacaqlar Hami suya tullanir Sican okuzden xebersiz onun beline cixir ve o sahile yanasanda tullanir ve birinci olur Belelikle de sican ili siyahiya basciliq edir Donuz axirinci gelib cixir Bahar bayrami Bahar bayrami zamani Cin Qizil hefte adlanan yeddigunluk tetile cixir Fasilesiz dovre muessiselerinden ve dovletin heyat ehemiyyetli xidmetlerinden basqa butun idare ve muessiselerin isi dayanir Cusi adlandirilan Bahar bayrami gecesi butun aile bir yere yigisir Bol bayram sufresi acilir bundan sonra muxtelif movzularda sohbetler aparilir oyunlar oynanilir Bir cox ailelerde butun geceni yatmirlar bu Sousuy Yeni ili gozleme adlanir Novbeti gunun seheri qohum ve yaxinlarin evlerine bas cekib tebrik edir ve xosbextlik dileyirler Bahar bayrami gunlerinde enenevi kutlevi tamasalar sirler reqsi ejdahalar reqsi quru qayiqlari yallisi oynayir agacayaqlarda nomreler duzenlenir Umumcin ictimai reyin oyrenilmesi institutunun Cini iri ve kicik seherlerinde kecirdiyi sosioloji tedqiqata gore her bir aile yeni ili qarsilamaga bayram sufresine ve qohum ve dostlar ucun hediyyelere 1 5 3 min yuan 183 366 ABS dollari xercleyir Xususi gerginlik novbeti heftede neqliyyatin ustune dusur adeten bu gunlerde validyinlere qohumlara bas cekmek ve turist seferlerine cixmaq qebul olunub Eneneye esasen bayram senlikleri kohne ilin qurtarmagina 10 gun qalmis baslayir ve yeni ilin birinci ayinin axirinci gunu ile sona catir Yeni ili Cinde nece qarsilayirlarCuntsze ve ya Bahar bayrami Cinin en boyuk ve sevimli bayrami olaraq qalmaqdadir Medeni inqilab dan sonra o bagli oldugu xalq enenelerinin butun zenginliyi ve rengarengliyi ile yeniden dogulmusdur Kend ehalisi seher sakinlerine xususen paytaxt sakinlerine nisbeten bayramin merasim tereflerini daha artiq derecede saxlamisdir lakin mahiyyet etibarile her bir cinli gelecek aile seadetini saglamliq ve rifahini Cuntsze ile baglayir Bahar bayrami imperator U dinin vaxtindan e e 140 86 ci iller yeni ilin baslangici sayilir Buna gore de Bahar bayrami Qriqorian teqvimi ile muxtelif illerde yanvarin axirindan tutmus fevralin ikinci yarisina qeder muxtelif tarixlere dusur Pekinde Cuntszenin gelisi artiq bayrama bir nece hefte qalmisdan hiss olunur Xeyli evvelden muxtelif seherlerde eyaletlerde cox vaxt ise xaricde yasayan qohumlar arasinda yazisma baslayir Onlar Bahar bayraminda gorue bileceklermi Axi hemin gece umumi ailevi toplanma minillerden qalmis enenedir Cuntsze erefesinde mekteb ve universitetlerde tetiller muessiselerde ise mezuniyyetler movsumunun qizgin cagi baslayir Yuz minlerle insan vagzallarin kassalaina hucum cekir Demir yolu bileti alvercileri ora bura qacirlar Polisin isi hedden cox artir alvercilerle mesgul olmaq lazim gelir sernisinlerin esyalarini da diqqetle yoxlamaq lazimdir ki vaqonlara artiq bir cox demir yolu facielerinin sebebi olan tehlukeli yuk partlaqanlar daxil olmasin Bu partlaqanlar Cuntszenin daimi atributudur Axi bayramdan qabaq her yerde umumi temizlik isleri gorurler pencereleri yuyur otaqlardan tozu silir ve heyetin palcigini temizleyirler Qeyri maddi zibili bes neylemeli E e IV esrden baslayaraq Cinde yeni il qabagi gecesi sobaya bambuk cubuqlar atmaq adeti meydana gelmisdir ki bu da oz saqqiltisi ile aile ocagindan pis nefsleri qovlayirdi Daha sonralar bambuk atisan cubuqlar Cin dilinde baocju barit partlaqanlarla evez olunmusdur lakin onlarin evvelki adi saxlanilmisdir Hazirda Pekinde bayram erefesinde pirotexnika ticareti her yerde gedir ve alicilara zengin secim teklif olunur burada adi saqqilti ile partlayan partlaqanlar da uzun taxta millerden dik yuxari ucan raketler de bir xeyli fisildayan rengbereng raketler atan uzun karton luleler de sonsuz pulemyot novbesi effekti yaradan ardicil birlesmis kicik fiseng horukleri de vardir Lakin son zamanlar paytaxtda elece de olkenin diger seherlerinde hokumet bu tehlukeli eylencenin mehdudlasdirilmasi istiqametinde addimlar atir Cunki ilbeil partlaqanlarla ehtiyatsiz davranma ucbatindan daha cox yangin ve yaralanma hallari bas verir Yeni il gunlerinde kucelerde yenice kibrit yandirmaga oyrenmis usaqlarin bir qucaq raketle yaraqlandigina tez tez rast gelmek mumkundur Bazara coxlu sayda elde qayrilmis olduqca etibarsiz ve tehlukeli pirotexnika cixir Mehz bu sebebden polisler sernisinlerin yukunu yoxlamaga ve oradan partlayis tehlukeli sovqatlari goturmeye mecburdular Son iller Bakida ve Azerbaycanin diger seherlerinde Yeni il ve Novruz bayrami senlikleri zamani usaqar elece de boyukler Cinden getirilmis barit partlaqanlardan ates acir muxtelif eylenceli pirotexniki vasitelerden istifade edirler Bayram pekinliler ucun boyuk sevincdir lakin o bir sira elave xercler de teleb edir Cinde bele hesab edirler ki Yeni ili nece qarsilayarsansa o ele de kececek Yeni ile bir nece ay qalmis aile pul ayirmaga baslayir Pekin magazalarinda erzaq qitligi yoxdur amma sufre ucun leziz seyler almaq ucun bir az sexavetli olmaq lazimdir Buna gore de elave saxlanclara ehtiyac var hem de eneneye uygun oten ilden qalma borclari da Yeni il erefesinde mutleq qaytarmaq lazimdir Bayramdan evvelki gun is bir az tez qurtarir Ticaret kuceleri bazar ve magazalar agzinacan camaatla dolu olur Eneneye gore bayram sufresinii gece dusmezden bir nece saat qabaq hazirlamaq lazimdir axi metbexde bicaqdan istifade etmeil olursan onunla ise elini kesib talenin qismet etdiyi xosbextliyi itire bilersen Yeni il sufresine demek olar ki hemise dusbere hazirlanir bu da adeten butun aile ile birlikide hazirlanir Bayrami musayet eden bir cox merasimler boyuk seherelrde artiq kecmisde qalmisdir burada ecdadalara sitayis onlarin qebirlerine bas cekme eve pis nefsler girmesin deye esas qapinin gece yarisindan evvel kagiz yarliklarla yapisdirilmasi artiq unudulmusdur Bu gun Pekinde televizor qarsisinda sakit ailevi sufre enenesi bir birine hediyye vermek hediyyeler muxtelif ola biler ancaq mutleq qeseng bukulu kagizda qablasdirilmalidir ve elbette ki tenteneli ozfealiyyet atesfesanliginin teskili qorunub saxlanilmisdir Gece yari Pekin uzerinde qulaqbatiran gurultu yayilir heyetlerden ve coxmertebeli evlerin balkonlarindan ates fontani qalxir kuceler qara tustuye burunur ve usaqdan boyuye hami sevinc icinde olur Atesfesanliq yavas yavas sengiyerek sehere qeder davam edir ve yeni gun Pekin kuceleri kagiz dogramaclarla partlaqan ve raketlerin qaliqalari ile dolu olur Sonraki iki uc gunde Pekin dincelir Ancaq sonra tam iki hefte axsamlar seher parklari ve mebedleri bayram ehval ruhiyyeli insanlarla dolu olur En izdihamli gezintiler Bayyunquan Dacjunsi mebedlerinde ve Daquanyuan Ditan Tszicjuyuan parklarinda olur Burada akrobatlarin ve gozbaglayicilarin tamasalarini gormek olar Kutlenin diqqet merkezinde adeten ekzotik sir ve ejdaha reqsleri olur Coxlu maraqli ve semeresiz seyler satilan saysiz hesabsiz xirdavat dukanlari arasinda veyillenmek tustulenen qazanlar ve manqallarda lezzetle bisen Pekin isti cerezlerinin dadina baxmaq da olar Efsaneye gore sirler reqsinin yaranmasi Cenub ve Simal sulaleleri dovru ile baglidir Efsanelere uygun olaraq eramizin 466 ci ilinde imperator Ven dinin qosunlari cenub xalqlari ile muharibede vuruslarda doyus fillerinden istifade eden ducmenle qarsilasmislar Bu qorxulu dusmenle uzlesen cinliler boyuk itkilere meruz qalmis ve bir birinin ardinca meglubiyyete ducar olmuslar Nehayet serkerdelerden biri veziyyetden orijinal cixis yolu teklif etmisdir o fikirlesirdi ki filler mutleq sirden qorxmalidirlar Cinde canli sir hec zaman olmamisdir lakin orduda qizgin is gedirdi lifden ve parcadan parlaq renglenmis sifeti ve yeke disleri olan coxlu sir derisi tikirler Her deriye iki doyuscu girirdi ki onlar da siri herekete getirirdiler Helledici doyus gunu yetisir Sirler agacliqlarda gizlenirler doyus gedecek sahede ise canavar xendekleri qazilir ve ustu ortulur Doyus baslanir dusmenin doyus xettinde filler oz yerini alan kimi barabanlarin gurultusu altinda agacliqlardan sirler dehsetle nerildeyerek cixirlar Filler qacisaraq suvarileri bellerinden atir oz qosunlarinin siralarini dagidir ve xendeye yuvarlanirlar Imperator qosunlari tam qelebe qazanirlar Bundan sonra tenteneli gunlerde Cin esgerleri sirler reqsi ifa edirler XIV XV esrlerdebu reqs Quandun eyaleti kendlerinde Bahar bayraminda meydana gelmis sonralar ise butun Cine yayilmisdir Bu zaman o yeni ilde mumkun bedbextliklerden mudafieni simvolize edirdi Ejdahalar reqsi de demek olar ki ele o qeder qedim tarixe malikdir Artiq eramizin VII esrinde o tez tez bayram merasimlerine daxil edilir Ejdaha reqsinde insanlarin bu qudretli mexluq qarsisinda ehtirami ve ondan kuleyin qarsisini almaq ve torpaga bol mehsul goturmek ucun zeruri olan yagis gondermek xahisi ifade olunur Reqsin ifa olunmasi ucun ketan kagiz tel ve soyud cubuqlarindan parlaq renglenmis ejdaha hazirlanir Onun uzunlugu 8 10 metre cata biler Ejdahanin bedeni birlesdirilmis hisselerden ibaretdir onlarin sayi mutleq tek olmalidir 9 11 ve ya 13 her bir hisseni ona yapisdirilmis suvulun komeyi ile reqsin bir istirakcisi aparir Barabanlarin ve mis qablarin gurultusu altinda ejdaha berk qivrilaraq tamasacilar qarsisinda hereketler edir dik yuxari yukselir ve lap yere sixilir dalgavari hereketler edir ve effektiv dovreler vurur Ejdahani idare etmek ifacilardan yuksek uzlasma teleb edir buna gore de mesqler Bahar bayramina xeyli qalmis baslayir Bir zamanlar qesebeler ve seher rayonlari arasinda esl yarisma kecirilerdi kimin ejdahasi daha yaxsidir Kendden kende ve seher kuceleri ile ejdahalari azarkesler yigini musayet ederdi Teessuf ki bu gun Pekinde bu cur canli ve ses kuylu kutlevi numayisler olmur ve ejdahalari onlar ucun ayrilmis meydanin hududlarindan kenara buraxmirlar Yeni il tebrikleri ve hediyyeleriYeni il senliklerinin butun iki heftesi erzinde cinliler bir birini tebrik etmekden yorulmurlar Imkan daxilinde evleri dibcekde cirtdan mandarin agaclari ile bezeyirler Canli gullerin yoxlugu gul tesvirli kagizdan olan gozel sekillerle evez olunur bu yeni il xeyirxahliq simvolikasinin vacib elementidir Pion bolluq ve neciblik nergiz ise aile harmoniyasi remzidir Bayram axsami tenteneli sufre nyan e fan acilir Yemekden sonra yatmaq olmaz oz xosbextliyini qacira bilersen Eger kimse yeni il gecesi dincelmek ucun uzanarsa her halda tezden durmalidir El arasinda bele bir inanc movcuddur Eger Yeni ilde tez qalxarsansa tez de varlanarsan Seher ise butun ailenin hazirladigi dusbere tszyao tszi yeyilir Bu enene xususen Cinin simalinda yayilib Cinliler xosbext nesil ve maddi rifah arzularini dusbere ile elaqelendirirler Cenubda yeni il xoreklerine uzun omur remzi olan xunicunlu ve uzun eristeli supu aid edirler Yeni ilin girmesi ile uc bayram gunu gelir cui cuer ve cusan Birinci gunun seheri bir birine hediyyeler verirler Kecmis zamanlarda qirmizi kagiza bukulu gumus qizil ve ya mis sikkeler bagislayardilar Usaqlara mutleq teze paltar hediyye edirler Boyukler de teze geyinirler Qadinlar sac duzumlerini suni ve ya canli gullerle bezeyirler Yeni il senliklerinde dostlar ve dogmalar bir birine bas cekir hediyye verir bir birini tebrik edirler Hediyye olaraq yeni il sekilleri nyanxua verile biler onunla evin iceri otaqlarini bezeyirler Yeni il sekli Cin xalq tetbiqi seneti janridir Hazirda bele sekiller tipoqrafik usulla genis cap olunur Nyanxua remzi tam xosbextlik dileyi ufunu bes enenvi xosbextlik novunu uzunomurluk bolluq emin amanliq sexavet ve qoca yaslarinda olum diger yozmaya gore uzunomurluk xosbextlik mehsuldarliq ugurlu karyera ve bolluq eks etdirir Nyanxuanin xeyirxah menasi umumi qebul olunmus simvollar yigininin komeyi ile bildirilir Bele ki sen oglan usagi tesviri kisi irsi ve aile birliyi arzusu menasini verir renglerin parlaqligi heyatin solmayan teravetinden xeber verir Cox vaxt xosbextlik remzi sozlerin fonetik uygunlugu prinsipi ile yaradilir meselen baliq bolluga uygun gelir cunki bu sozler Cin dilinde eyni seslenmeye malikdir yuy Bir cox sekiller butov bir kompozisiyani omonimik oxsarliq prinsipi ile yaradilmis simvollardan ibaret rebuslari ifade edir Meselen lotos yarpaqlari uzerinde elinde baliq durmus oglan usagi tesviri her il bolluq getireceyine isaredir Nyanxua uzerinde enenevi tesvirler xeyir getiren Olmez melek ve bolluq getiren oglan usagi tesvirleridir Uzunomurluk remzi erik sam agaci ve ya leylek sekli firavan nesil nar meyvesi zenginlik pion ile catdirilir Meshur xosbextlik remzi ziyanverici heseratlari kesib dograyan yeni il applikasiyasidir bu da eqreb qirxayaq ilan kertenkele horumcek ve bezen qurbagadir simalda Enenevi yeni il tebrikleri hemcinin duylyan qosa yazilar vasitesile de verilir Onlarin adinin daha bir varianti cunlyan bahar qosa yazilaridir Qirmizi kagizin uzerinde qizili heroqliflerle qarsilanan ilde xosbextlik ve ugurla bagli arzular yazilir Onlari evin gireceyinden ve otaqlardan asirlar Bundan basqa evin gireceyinde fu xosbextlik heroqlifi seklinde talisman asmaq yeni il enensi indiye qeder de qalmaqdadir Cox vaxt seklin menasini vurgulamaq ucun onu bas ayaq asirlar Yeni ille elaqedar qonaqlar gelende onlar Xosbextlik cevrilib deyirler bu da fu fan xosbextlik qayidir kimi seslenecek Yeni ili tebrik etmeye qonaq geden dostlar bir birine muxtelif hediyyeler bagislayirlar Meselen meyveni sebetde yaxud tor zenbilde konfet piroq pecenye ve tortu ise qutuda aparmaq yaxsi olar Qohumlar ve yaxin tanislar et baliq deniz xercengi siqaret cut sayda araq ve ya caxir susesi elece de xususen Cuntsze bayraminda paltar getire bilerler Ecnebiler cinlilere konfet pecenye piroq yeni il duyu piroqu xususile deyerlidir yaxsi cay getire bilerler Yeni ile Cinde vehdet aile harmoniyasi bildiren qosa esyalar iki vaz iki fincan ve s hediyye etmek qebul olunmusdur Saat bagislamaq xususen yasli adamlara saat bagislamaq meslehet deyil bele ki onun teleffuzu cjun son olum sozunun seslenmesile oxsardir Usaq olmayan ve ya hele dogulmasi gozlenilen ailelere oyuncaq usaq esyalari hediyye etmezler Cinde qonaqlarin ev sahibine hediyyesini cixib getmezden evvel vermek qebul olunmusdur Bezen hetta onlari ev sahibleri gormesin deye gizli qoyurlar Lakin indi bezen hediyyeni derhal verirler Hediyyeye etinasiz yanasmaq olmaz Onu acib baxmaq tesekkur etmek ve muvafiq qarisiliqli hediyye vermek lazimdir Hediyye edilmis nisani derhal paltara berkitmek qebul olunmusdur Qonaga gelen defe hediyye getirmek lazim olmadigini soylemek nezaketli olardi Yeni il gecesi evin butun qapi penceresi taybatay acilmalidir ki kohne il evi terk etsin Cinde bayram rengi qirmizi hesab olunur bu vaxt kucelerde qirmizi kagizdan coxlu sayda bezekler gormek olar bir coxlari evlerin qapi ve pencere cercivelerini qirmizi boyayirlar Bundan elave bayram qabagi mutleq herterefli temizlik isleri aparilir Yeni ilin birinci gunu ise hec bir halda supurge cekmek olmaz evden uguru supurub ata bilersen Yeni ilden evvel butun borclari qaytarmaq gerekdir qarsilanan ilin birinci gunu ise borc almaq yaxud istemek olmaz hetta siqaret yandirmaq ucun alisqan bele Sozarasi da olsa olumu xatirlamaq ruhlar haqqinda sohbet etmek muemmali ehvalatlar danismaq qadagandir Hemcinin oten ili xatirlamaq yersizdir butun soz ve fikirler geleceye yonelmelidir Yeni ilin ilk gunu usaqlar ucun xosbext gundur bu zaman onlari cezalandirmaq olmaz inanca gore ilin birinci gunu aglayarsansa butun il boyu aglayacaqsan Bu sebebden de valideynler korpeleri cezalandirib goz yasi axitmammaq ucun onlarin butun decelliklerine dozurler Cinde Yeni il munasibetile yataqda uzanmis insani tebrik etmek pis elametdir buna gore de Yeni ilin birinci gunu hami hetta xesteler de mutleq yataqdan qalxir bayram libasi geyir ve qonaq otaginda oturular Bir de ilin birinci gunu ele qayci almaga da deymez tesadufen uguru dograyarsan Yuansyaotsze Dentsze Meseller Bayrami Ay teqviminin ilk ayinin 15 ci gunu Cinde Yuansyaotsze bayrami qeyd olunur adeten qriqorian teqvimi ile fevral ve ya martda Yuansyaotsze bayrami qedim tarixe malikdir ve e e II esre gedib cixir Qerbi Xan sulalesi imperatoru Ven di e e 179 156 ci iller hemin gun reqibleri ile cetin mubarizede qelebe qazanaraq taxta oturmusdur Bu vaxtdan etibaren o her il birinci ayin 15 ci gunu axsami saraydan cixirdi ki xalqla bir yerde senlik etsin Bayramin adi uc hecadan teskil olunub yuan birinci ilk syao gece tsze bayram demekdir Belelikle bu imperator Ven dinin taxtda ilk gecesi bayramidir Pekinliler Bahar bayrami kimi Yuansyaotszeni de aile icerisinde qeyd edirler Sufreye mutleq xususi yemek yuansyao verilir bu suda bisirilmis duyu unundan hazirlanan balaca toyuq yumurtalari boyda agappaq kureciklerdir Tarixi min ilden cox olan yunsyaonun ondan artiq novu var ve esl qurmanlar bayram erefesinde onlarin hazirlanmasi ucun lazim olan seyleri tapmaq ucun bir nece magaza gezmeye tenbellik etmirler Umumiyyetle ise avropalilar ucun yuansyao sit ve qati dad verir ve onun esas meziyyeti ondadir ki bu yemek aile ile hemise birlikde olmaq ve xosbext yasamaq arzusunun remzidir Yuansyaotszenin basqa adi da var Dentsze Meseller Bayrami Mesele burasindadir ki eramizin I esrinde Cinde buddizm yayilmisdi ve Qerbi Xan sulalesinden olan imperator Min di 58 75 ci iller 67 ci ilden baslayaraq hemin gunu mebede getmek ve Buddaya ehtiram elameti olaraq mesel yandirmaq adetini qoymusdur Bu menali merasim derhal xalq terefinden sevilmisdir Min sulalesinin hakimiyyeti dovrunde birinci ayin 8 den 17 dek Pekinin Densikou ve Tsyanmendatsze kucelerinde minlerle mesel yandirilirdi ele buradaca onlarin qizgin alveri gedirdi Bizim gunlerde Pekini Tszicjuyuan Yuanminyuan ve diger parklarinda mesellerin sergi musabiqesi genis populyarliq qazanmisdir Ayri ayri ustalar muessiseler universitetler ve herbi hisseler bayarma oz konstruksiyalarini su ve daglar guller ve quslar janrinda sekillerle tapmaca yazilarla bezedilmis enenevi olaraq dord ve ya altiuzlu meseller hazirlayirlar Lakin hereketeden elementleri olan klassik edebi eserlerden sehneler eks etdiren ve ya muasir motivlerden teskil olunmus coxmertebeli qeliz kompozisiyalara da cox rast gelinir ejdaha sir simurq seklinde olan meseller de ugurla tetbiq olunur Baxmayaraq ki ilin bu vaxti axsamlar kifayet qeder mohkem saxta olur pekinliler geceye qeder fusunkar alovlara tamasa ederek parkin xiyabanlarinda gezisirler Bu gun Cinin her yerinde Yuansyaotsze bayrami ucun mesel sergileri kecirmek enenesi qorunub saxlanmisdir Sergiye muxtelif konstruksiyali mesellere baxmaq ucun coxlu insanlar gelir Hemin gunu usaqlar eldeqayirma ve ya magazalardan alinmis mesellerle kucelere cixir ve oynasirlar Meselde tapmaca oyunu bu bayram senliklerinin ayrilmaz hissesidir Mesel sahibi onun dibine tapmaca yazilmis kagiz asir Eger acmani tapan cavabi bilirse o kagizi qoparib cavabi yoxlaya biler Eger o tapmacani duz tapibsa balaca hediyye alir Meselde tapmaca tapmaq adeti Sun sulalesi dovrunde meydana gelib ve bu gun de cemiyyetin butun tebeqeleri arasinda boyuk sohrete malikdir Tsinmin bayrami ve ya Merhumlara rehmet gunuO 4 6 aprel arasi gunlerin birine dusur Cinliler ta qedimden hemin gun oz ecdadlarini yad edirler Hazirda ise Tsinmin bayraminda helak olmus inqilabcilarin ve qehremanlarin xatiresine hesr olunmus tedbirler kecirilir Hemin gun onlarin qebrini seliqeye salirlar Tsinmin de adeten isti olur tebiet ciceklenir buna gore de coxlari seheretrafi gezintiye yollanir kagiz ilanlar ucurdur bahardan zovq alirlar Mehz bu sebebden Tsinmini hem de Tantsintsze ilk yasilliq uzerinde gezinti gunu de adlandiirlar Duanu bayrami ve ya Yayin baslanmasi gunuBele hesab edilir ki o qedim Cin vetenperver sairi Tsyuy Yuanin serefine meydana gelmisdir Sair Doyusen hokmdarliqlar dovrunde Cu hokmdarliginda yasamisdir O oz siyasi meqsedlerini heyata kecire bilmemis Cu hokmdarligini mehv olmaqdan qurtarmaq gucunde olmamisdir ve besinci ayin 5 ci gunu Cu hokmdarliginin Tsin hokmdarligi terefinden zebt edilmesinden sonra ozunu Milotszyan cayina atarq intihar etmisdir Efasaneye gore sairin olumunden sonra insanlar qayiqlara oturub cayda onun cesedini xeyli axtarmislar Bundan sonra her il besinci ayin 5 ci gunu boyuk sairin xatiresine caylarda enenevi olaraq ejdaha formasinda qayiqlarda yarislar kecirilir Eyni zamanda caya Tsyuy Yuan ucun bismis duyu ile doldurulmus bambuk bugumlari atirlar Xalq arasinda hemcinin bu gun tszuntszi qargi yarpagina bukulmus duyu yemek adeti de qalmisdir Cjuntsyu bayrami ve ya Ay Bayrami Cjuntsyu bayrami ve ya Ay Bayrami O payizin ortasina dusur ona gore de hele qedimde onu Cjuntsyu adlandirirdilar Hemin gun xalq arasinda daga qalxmaq piroq yemek pive icmek ve xrizantemalari seyr etmek adetleri de saxlanmisdir Cjuntsyu da insanlar undan sirinqogal bisirir ve onu Ay allahina sovqat edirdiler Merasimin sonunda butun aile sirinqogal yeyerdi ki bu da aile seadeti remzi idi Bu adet bizim gunlere qeder qalmisdir Hemin gunu bedirlenmis ay xususile parlaq olur Butun aile parlaq ayin altinda bir yere yigisir sema cisimlerini seyr edir ve ay sirinqogallari yeyirler Cunyan bayrami ve ya Ikiqat doqquzluq BayramiO Ay teqvimi ile doqquzuncu ayin 9 cu gunune dusur 80 ci illerin sonlarindan baslayaraq Cunyan bayrami yasli insanlar ucun elametdar tarixe cevrilib Her il bu gun yaslilarin serefine muxtelif tedbirler kecirilir onlari tenteneli yigincaqlara ve bedii ozfealiyyet baxislarina devet edirler Bununla yanasi son iller ecnebi bayramlarincinliler xususen de gencler arasinda populyarliginin keskin artimi musahide olunur Tebbi ki ecnebi bayramlarin populyarligi ecnebi medeniyyeti qarsisinda eyilmek demek dyildir bunun esasinda bazar prosesleri durur Bir cox gencler qerb bayramlarini enenevi Cin bayramlarindan o cumleden Cin Yeni ilinden Ay bayramindan ve s ustun tuturlar Qerb bayramlari Serqde catismayan spesifik medeni mezmuna malikdir Demek olar ki butun Cin bayramlarinin esas elementi bayram stolu ve yemekdir muasir cinliler ise sufreni her hansi bir hadisenin ayrilmaz hissesi hesab etmirler Onlar ucun qerb bayramlarinin yaratdigi bayram ehval runiyyesinin ozu daha vacibdir Bu hem de onunla izah oluna biler ki Cinde insanlar varlanir is ve heyat tempi suretlenir ve onlar imkan daxilinde dincelmek isteyirler Bundan basqa muasir Cin gencliyi ilk once kend muhitinde yaranmis enenevi bayramlarda daha az romantika gorurler Bugunku Cin gencliyi qerb bayramlarini xususen Milad bayramini Sevgililer gununu ve s qeyd etmeye can atirlar Muasir gencler debin guclu tesirine daha cox meruz qalirlar ve daha yuksek heyat seviyyesine can atirlar yeni sevincli ve romantik hissler isteyirler Xarici kecidlerPrazdniki Kitaya v proekte Kalendar sobytij Prazdniki v Kitajskoj Narodnoj Respublike