Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ədli tibb (ing. forensic pathology, alm. Rechtsmedizin, fr. médecine légale, rus. судебная медицина) — təbiət elmləri sahəsindəki tibbi və digər biliklərin hüquq mühafizə və ədliyyə orqanlarının ehtiyacları üçün tətbiqi ilə məşğul olan xüsusi bir tibb sahəsi. Ədli tibb xüsusi bir tibb elmidir, qanunda nəzərdə tutulmuş istintaqda sübut mənbəyi rolunu oynayan tibbi faktların meydana gəlməsi, aşkarlanması üsulları, araşdırılması və qiymətləndirilməsi üsulları haqqında elmi biliklər sistemidir. Məsələn, məhkəmə tibbi müayinələrinin aparılması yalnız qəfil ölümün səbəbini və ya günahkarın tapılmasını deyil, həm də atalığın, əlaqənin dərəcəsini müəyyənləşdirməyə və bioloji izləri ətraflı araşdırmağa kömək edir.
Ədli tibb — hüquq mühafizə orqanlarının vəzifəli şəxslərinin fəaliyyətində ortaya çıxan biyomedikal xarakterli məsələlərə əsaslanan elmi biliklər, araşdırma metodları və faktların (obyektlərin, proseslərin, hadisələrin) ekspert qiymətləndirilməsi sistemini təşkil edən tibb sahəsidir. Məhkəmə icraatı zamanı həll olunur və praktik sağlamlığın bəzi xüsusi vəzifələri vardır.
Tarixi
Ədli tibbinin mənşəyi qədim zamanlara gedib çıxır. Cəsədin yarılması haqqında bəhs edən və bizə çatan ilk mənbə "Suşruta Samhita" Hindistan tibb traktatıdır (eramızdan əvvəl I əsrin əvvəlləri); Roma həkimi Antistiusun e.ə. 44-cü ildəki öldürülmüş Qay Yuli Sezarın cəsədinin müayinə ilə bağlı hesabatı da qorunub saxlanılmışdır . 1247-ci ildə Çin alimi Sun Tzı tərəfindən cinayətlərin yuyulmasına dair qeydlər ”adlı beş cildlik işin işığını gördü, bu cinayətlərin istintaqında tibbi biliklərin tətbiqi ilə bağlı bir növ dərslik idi. Orada cəsədin müayinəsi, müxtəlif növ silahların vurduğu yaraların fərqləndirici xüsusiyyətləri və qurbanın boğularaq boğulub öldürülməməsinin necə müəyyənləşdiriləcəyi barədə mühüm məlumatlar var idi. Avropada, məhkəmə tibbinə dair ilk elmi əsərlər XVII əsrin əvvəllərində meydana gəldi və bunlardan ən məşhuru 1621-ci ildə Romada müasir atası olaraq tanınan Paolo Tsaxiya tərəfindən nəşr olunan "Ədli Tibb" kitabıdır.
Avropada əsrlər boyu ölüləri açmağın qadağan olunduğuna görə, həkimlər bunu gizli bir şəkildə, inisiyaların bir dairəsində etmək məcburiyyətində qaldılar, çünki insan bədəninin alçaldılması üçün ağır cəza təhdid edildi. Bu yarılmalardan biri Rembrandt tərəfindən "Doktor Tulpanın Anatomiya Dərsi" tablosunda canlandırılmışdır.
Yaşayan şəxslərin ədli tibb müayinəsinin təyin edilməsi və təşkili üçün əsaslar
Qurbanların, şübhəlilərin, təqsirləndirilən şəxslərin və digər şəxslərin müayinəsi ən çox görülən məhkəmə tibbi ekspertizası növlərindən biridir. O təyin edildi:
- sağlamlığa vurulmuş ziyanın mahiyyətini və şiddətini, iddia müddətini və ziyan vurma mexanizmini təyin etmək;
- ümumi əmək qabiliyyətinin itirilmə dərəcəsini müəyyən etmək üçün (aldığı zədə ilə əlaqədar sağlamlığa zərər vurduğuna görə dəymiş ziyanın ödənilməsi üçün mülki iddia qaldırıldıqda);
- aşağıdakı hallarda fiziki və zehni sağlamlığı və onun ağrılı pozğunluqlarını qiymətləndirmək:
- şahidin və ya zərər çəkmiş şəxsin iş üçün vacib olan halları düzgün qəbul etməsi və onlar haqqında düzgün ifadə vermə qabiliyyəti barədə şübhələrin yaranması;
- şahid və ya təqsirləndirilən şəxsin səhhəti bəhanə ilə məhkəməyə gəlməsindən imtina etməsi;
- istintaq təcridxanasında saxlanılan şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin səhhəti bəhanə ilə istintaq hərəkətlərində iştirak etməyin mümkünsüzlüyünə dair ifadələri;
- bir xəstəliyin olması ilə əlaqədar hərbi xidmətə çağırılmaqdan və hərbi vəzifələrin yerinə yetirilməsindən imtina (tibbi sənədlər və adi tibbi müayinə ilə təsdiqlənməzsə);
- əvvəlki yaraların izlərini qurma ehtiyacı;
- zərər çəkmiş şəxsin sanatoriya müalicəsinə ehtiyacının müəyyənləşdirilməsi, habelə mülki məhkəmə prosesində iddia qaldırılarkən gücləndirilmiş qidalanma.
Ədli tibb predmeti
Məhkəmə tibbi ekspertizasının nəzəri əsası kimi məhkəmə tibbinin mövzusu, ilk növbədə aşağıdakı bölmələrin elmi və praktik inkişafıdır:
- məhkəmə tibbi ekspertizasının istehsalına təşkilati və metodiki dəstək;
- sağlamlıq pozğunluqlarının diaqnostikası və müxtəlif növ xarici təsirlərdən (fiziki, kimyəvi, bioloji, zehni) ölüm;
- hadisənin (insidentin) şərtlərini yenidən qurmaq üçün zərərin yaranma vaxtı və mexanizmlərinin yaradılması;
- məhkəmə tibbi ekspertizasının proseslərinin və obyektlərinin mənşəyinin təyin edilməsi;
- şəxsin şəxsiyyəti, xəsarət aləti və digər məhkəmə tibbi ekspertizası obyektləri;
- sağlamlıq vəziyyətinin və sağlamlığa vurduğu zərərin şiddətinin qiymətləndirilməsi.
İstinadlar
- Theodric Romeyn Beck and William Dunloop. (1825.) Elements of Medical Jurisprudence, 2 ed., Oxford University Press.
- James C. Mohr. (1993.) Doctors and the Law: Medical Jurisprudence in Nineteenth-Century America, Oxford University Press, New York City.
- Alfred Swaine Taylor and Frederick John Smith (ed.). (1920.) Taylor's Principles and Practice of Medical Jurisprudence, 7 ed., Taylor & Francis. (1873 edition)
- Классическая проза Дальнего Востока. — Москва, Художественная литература, 1975, стр.30
Ədəbiyyat
- Бокаріусъ Н. С. Судебномедицинскія микроскопическія и микрохимическія изслѢдованія вещественныхъ доказательствъ: опытъ руководства для врачей, студентовъ и фармацевтовъ / Н. С. Бокаріусъ. — Х., 1910. — С. II.
- Бокаріусъ Н. С. Судебная медицина въ изложеніи для юристовъ: опытъ изложения основъ судебной медицины для юристов съ присоединеніемъ необходимых общих свѢдѢний изъ анатомии, гистологіи, физиології, химіи, патологіии других медицинских дисциплинъ / Н. С. Бокаріусъ. — Х., 1915
- Бокариус Н. С. Судебная медицина для медиков и юристов / Н. С. Бокариус. — Х. : Юридич. изд-во Украины, 1930. — С. 12.
- Авдеев М. И. Судебная медицина. — 3-е изд. — М.: Госюриздат, 1951. — 431 с.
- Акопов В. И. Судебная медицина в вопросах и ответах. Пособие для юристов и врачей. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2004. — 448 с.
- Бедрин Л. М. и др. Судебная медицина/Под ред. В. М. Смольянинова. — М.: Медицина, 1975. — 344 с.
- Величко Н. Н. Основы судебной медицины и судебной психиатрии. — М.: ЦИИНМОКП МВД РФ, 2000. — 325 с.
- Волков В. Н., Датий А. В. Судебная медицина. Курс лекций. — М.: Юристъ, 1997. — 334 с.
- Крюков В. Н. Судебная медицина. Учебник. — 3-е изд. — М.: Медицина, 1990. — 448 с.
- Кустов А. М., Самищенко С.С. Судебная медицина в расследовании преступлений. Курс лекций — М.: МПСИ, 2002. — 448 с.
- Райский М. И. Судебная медицина. — М.: Медгиз, 1953. — 466 с.
- Смольянинов В. М. и др. Судебная медицина. Учебник. — 2-е изд. — М.: Медицина, 1982. — 464 с.
- Торвальд Юрген. 100 лет криминалистики/Пер. с нем. И. С. Власова, Л. А. Пэк под ред. Ф. М. Решетникова. — М.: Прогресс, 1975. — 438 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Edli tibb ing forensic pathology alm Rechtsmedizin fr medecine legale rus sudebnaya medicina tebiet elmleri sahesindeki tibbi ve diger biliklerin huquq muhafize ve edliyye orqanlarinin ehtiyaclari ucun tetbiqi ile mesgul olan xususi bir tibb sahesi Edli tibb xususi bir tibb elmidir qanunda nezerde tutulmus istintaqda subut menbeyi rolunu oynayan tibbi faktlarin meydana gelmesi askarlanmasi usullari arasdirilmasi ve qiymetlendirilmesi usullari haqqinda elmi bilikler sistemidir Meselen mehkeme tibbi muayinelerinin aparilmasi yalniz qefil olumun sebebini ve ya gunahkarin tapilmasini deyil hem de ataligin elaqenin derecesini mueyyenlesdirmeye ve bioloji izleri etrafli arasdirmaga komek edir Edli tibb huquq muhafize orqanlarinin vezifeli sexslerinin fealiyyetinde ortaya cixan biyomedikal xarakterli meselelere esaslanan elmi bilikler arasdirma metodlari ve faktlarin obyektlerin proseslerin hadiselerin ekspert qiymetlendirilmesi sistemini teskil eden tibb sahesidir Mehkeme icraati zamani hell olunur ve praktik saglamligin bezi xususi vezifeleri vardir TarixiEdli tibbinin menseyi qedim zamanlara gedib cixir Cesedin yarilmasi haqqinda behs eden ve bize catan ilk menbe Susruta Samhita Hindistan tibb traktatidir eramizdan evvel I esrin evvelleri Roma hekimi Antistiusun e e 44 cu ildeki oldurulmus Qay Yuli Sezarin cesedinin muayine ile bagli hesabati da qorunub saxlanilmisdir 1247 ci ilde Cin alimi Sun Tzi terefinden cinayetlerin yuyulmasina dair qeydler adli bes cildlik isin isigini gordu bu cinayetlerin istintaqinda tibbi biliklerin tetbiqi ile bagli bir nov derslik idi Orada cesedin muayinesi muxtelif nov silahlarin vurdugu yaralarin ferqlendirici xususiyyetleri ve qurbanin bogularaq bogulub oldurulmemesinin nece mueyyenlesdirileceyi barede muhum melumatlar var idi Avropada mehkeme tibbine dair ilk elmi eserler XVII esrin evvellerinde meydana geldi ve bunlardan en meshuru 1621 ci ilde Romada muasir atasi olaraq taninan Paolo Tsaxiya terefinden nesr olunan Edli Tibb kitabidir Avropada esrler boyu oluleri acmagin qadagan olunduguna gore hekimler bunu gizli bir sekilde inisiyalarin bir dairesinde etmek mecburiyyetinde qaldilar cunki insan bedeninin alcaldilmasi ucun agir ceza tehdid edildi Bu yarilmalardan biri Rembrandt terefinden Doktor Tulpanin Anatomiya Dersi tablosunda canlandirilmisdir Yasayan sexslerin edli tibb muayinesinin teyin edilmesi ve teskili ucun esaslarQurbanlarin subhelilerin teqsirlendirilen sexslerin ve diger sexslerin muayinesi en cox gorulen mehkeme tibbi ekspertizasi novlerinden biridir O teyin edildi saglamliga vurulmus ziyanin mahiyyetini ve siddetini iddia muddetini ve ziyan vurma mexanizmini teyin etmek umumi emek qabiliyyetinin itirilme derecesini mueyyen etmek ucun aldigi zede ile elaqedar saglamliga zerer vurduguna gore deymis ziyanin odenilmesi ucun mulki iddia qaldirildiqda asagidaki hallarda fiziki ve zehni saglamligi ve onun agrili pozgunluqlarini qiymetlendirmek sahidin ve ya zerer cekmis sexsin is ucun vacib olan hallari duzgun qebul etmesi ve onlar haqqinda duzgun ifade verme qabiliyyeti barede subhelerin yaranmasi sahid ve ya teqsirlendirilen sexsin sehheti behane ile mehkemeye gelmesinden imtina etmesi istintaq tecridxanasinda saxlanilan subheli ve ya teqsirlendirilen sexsin sehheti behane ile istintaq hereketlerinde istirak etmeyin mumkunsuzluyune dair ifadeleri bir xesteliyin olmasi ile elaqedar herbi xidmete cagirilmaqdan ve herbi vezifelerin yerine yetirilmesinden imtina tibbi senedler ve adi tibbi muayine ile tesdiqlenmezse evvelki yaralarin izlerini qurma ehtiyaci zerer cekmis sexsin sanatoriya mualicesine ehtiyacinin mueyyenlesdirilmesi habele mulki mehkeme prosesinde iddia qaldirilarken guclendirilmis qidalanma Edli tibb predmetiMehkeme tibbi ekspertizasinin nezeri esasi kimi mehkeme tibbinin movzusu ilk novbede asagidaki bolmelerin elmi ve praktik inkisafidir mehkeme tibbi ekspertizasinin istehsalina teskilati ve metodiki destek saglamliq pozgunluqlarinin diaqnostikasi ve muxtelif nov xarici tesirlerden fiziki kimyevi bioloji zehni olum hadisenin insidentin sertlerini yeniden qurmaq ucun zererin yaranma vaxti ve mexanizmlerinin yaradilmasi mehkeme tibbi ekspertizasinin proseslerinin ve obyektlerinin menseyinin teyin edilmesi sexsin sexsiyyeti xesaret aleti ve diger mehkeme tibbi ekspertizasi obyektleri saglamliq veziyyetinin ve saglamliga vurdugu zererin siddetinin qiymetlendirilmesi IstinadlarTheodric Romeyn Beck and William Dunloop 1825 Elements of Medical Jurisprudence 2 ed Oxford University Press James C Mohr 1993 Doctors and the Law Medical Jurisprudence in Nineteenth Century America Oxford University Press New York City Alfred Swaine Taylor and Frederick John Smith ed 1920 Taylor s Principles and Practice of Medical Jurisprudence 7 ed Taylor amp Francis 1873 edition Klassicheskaya proza Dalnego Vostoka Moskva Hudozhestvennaya literatura 1975 str 30EdebiyyatBokarius N S Sudebnomedicinskiya mikroskopicheskiya i mikrohimicheskiya izslѢdovaniya veshestvennyh dokazatelstv opyt rukovodstva dlya vrachej studentov i farmacevtov N S Bokarius H 1910 S II Bokarius N S Sudebnaya medicina v izlozhenii dlya yuristov opyt izlozheniya osnov sudebnoj mediciny dlya yuristov s prisoedineniem neobhodimyh obshih svѢdѢnij iz anatomii gistologii fiziologiyi himii patologiii drugih medicinskih disciplin N S Bokarius H 1915 Bokarius N S Sudebnaya medicina dlya medikov i yuristov N S Bokarius H Yuridich izd vo Ukrainy 1930 S 12 Avdeev M I Sudebnaya medicina 3 e izd M Gosyurizdat 1951 431 s Akopov V I Sudebnaya medicina v voprosah i otvetah Posobie dlya yuristov i vrachej Rostov na Donu Feniks 2004 448 s Bedrin L M i dr Sudebnaya medicina Pod red V M Smolyaninova M Medicina 1975 344 s Velichko N N Osnovy sudebnoj mediciny i sudebnoj psihiatrii M CIINMOKP MVD RF 2000 325 s Volkov V N Datij A V Sudebnaya medicina Kurs lekcij M Yurist 1997 334 s Kryukov V N Sudebnaya medicina Uchebnik 3 e izd M Medicina 1990 448 s Kustov A M Samishenko S S Sudebnaya medicina v rassledovanii prestuplenij Kurs lekcij M MPSI 2002 448 s Rajskij M I Sudebnaya medicina M Medgiz 1953 466 s Smolyaninov V M i dr Sudebnaya medicina Uchebnik 2 e izd M Medicina 1982 464 s Torvald Yurgen 100 let kriminalistiki Per s nem I S Vlasova L A Pek pod red F M Reshetnikova M Progress 1975 438 s