Şanay-Timpişka çayı (isp. Shanay-timpishka) və ya La Bomba — Amazon çayının qoludur və "dünyada yeganə qaynayan çay" adlanır. Uzunluğu 6,4 km (4,0 mil) təşkil edir. Sularının çox yüksək temperaturu ilə tanınır. Suyunun terpmeraturu 45 °C (113 °F) ilə təxminən 100 °C (212 °F) arasında dəyişir. İstiliyin mənbəyi əslində geotermal olsa da, adı "günəşin istiliyində qaynadılmış" deməkdir.
Şanay-Timpişka | |
---|---|
es/Shanay-timpishka | |
| |
Ölkə | Peru |
Mənbəyi | And dağları |
Mənsəbi | Atlantik okeanı |
Uzunluğu | 9 km |
Su hövzəsi | Atlantik okeanı |
|
Mifalogiya
Çay Huanuko yüksək meşəsinin bir hissəsi olan Mayantuyacu ziyarətgahında yerləşir. Ərazidə Aşaninka icması yaşayır. Yerli şamanlar qaynar suyun “Suların Anası” kimi tanınan nəhəng ilan ruhu Yakumama tərəfindən doğulduğuna inanırlar.
Elmi izahat
Geotermal sahə üzrə alim Andres Ruzo istiliyin mənbəyini araşdırıb. O, əvvəlcə bunu uşaq ikən babasından öyrənib. Çay, adətən qrunt suları üçün geotermal isitmə təmin edən məlum aktiv vulkanların və ya geotermal kanalların yaxınlığında olmamasına baxmayaraq, yüksək temperaturunu saxlayır. Unikal təbiətinə baxmayaraq, National Geographic onu tamamilə təbii xüsusiyyət kimi təsvir etmişdir. Bu istiliyin mənbəyinin əsas nəzəriyyəsi Yerin geotermal qradiyentidir. Yerin mantiyasına daha yaxın olan yeraltı sular səth sularından daha yüksək temperatura malikdir. Nəzəriyyə ondan ibarətdir ki, yağış suları Amazon meşəsinin səthinə düşür və yer qabığına endiyi yerlərdə dərin köklü çatlar tapır. Beləliklə, su geotermal gradientə uyğun olaraq qızdırılır. O, isti bulaqlar vasitəsilə qidalanır.
Təhdidlər
Şanay-Timpişka meşələrin qırılması təhlükəsi ilə üz-üzədir. National Geographic-ə görə, ərazinin ətrafındakı meşələrin qırılmasının çox hissəsini əslində yerli əhali həyata keçirir. Qaynayan çayın ətrafındakı meşələrin qırılmasının 99 %-nə qədəri yerli əhalinin daha böyük və daha bahalı ağacları satması, qalanını isə yandırması nəticəsində baş verir. Maple Energy adlı yerli neft və qaz şirkəti ərazinin ətrafındakı cəngəlliklərin bir hissəsini qorumağa başlamışdır.
İstinadlar
- Andrés Ruzo, The Boiling River: Adventure and Discovery in the Amazon, passim
- "Collazos Cueto, Victoria Gisel, Falco Flor, Fernando Saúl, «Mayantuyacu, destino místico», Thesis, Universidad Tecnológica del Perú, 10 February 2018" (ispan). 2018-04-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-08.
- Nace, Trevor. "Legendary Boiling River Of The Amazon Is A Geological Anomaly". Forbes (ingilis). 2020-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-30.
- Kim, Soo. "Peru's mysterious 'boiling river' that burns animals to death". The Telegraph (ingilis). 2020-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-10.
- Calderone, Julia. "The story of the legendary river in Peru that is so hot it boils animals alive". Business Insider. 2020-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-30.
- "This River Kills Everything That Falls Into It". National Geographic News (ingilis). 2016-03-13. 2020-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-30.
- "Scientists Discover a Boiling River of Amazonian Legend". Gizmodo (ingilis). 2023-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sanay Timpiska cayi isp Shanay timpishka ve ya La Bomba Amazon cayinin qoludur ve dunyada yegane qaynayan cay adlanir Uzunlugu 6 4 km 4 0 mil teskil edir Sularinin cox yuksek temperaturu ile taninir Suyunun terpmeraturu 45 C 113 F ile texminen 100 C 212 F arasinda deyisir Istiliyin menbeyi eslinde geotermal olsa da adi gunesin istiliyinde qaynadilmis demekdir Sanay Timpiskaes Shanay timpishkaSanay Timpiska cayiOlke PeruMenbeyi And daglariMensebi Atlantik okeaniUzunlugu 9 kmSu hovzesi Atlantik okeanimenbeyi mensebiSanay Timpiska cayi Perunun fiziki xeritesinde 8 48 46 c e 74 44 24 q u 8 48 02 c e 74 42 32 q u MifalogiyaCay Huanuko yuksek mesesinin bir hissesi olan Mayantuyacu ziyaretgahinda yerlesir Erazide Asaninka icmasi yasayir Yerli samanlar qaynar suyun Sularin Anasi kimi taninan neheng ilan ruhu Yakumama terefinden dogulduguna inanirlar Elmi izahatGeotermal sahe uzre alim Andres Ruzo istiliyin menbeyini arasdirib O evvelce bunu usaq iken babasindan oyrenib Cay adeten qrunt sulari ucun geotermal isitme temin eden melum aktiv vulkanlarin ve ya geotermal kanallarin yaxinliginda olmamasina baxmayaraq yuksek temperaturunu saxlayir Unikal tebietine baxmayaraq National Geographic onu tamamile tebii xususiyyet kimi tesvir etmisdir Bu istiliyin menbeyinin esas nezeriyyesi Yerin geotermal qradiyentidir Yerin mantiyasina daha yaxin olan yeralti sular seth sularindan daha yuksek temperatura malikdir Nezeriyye ondan ibaretdir ki yagis sulari Amazon mesesinin sethine dusur ve yer qabigina endiyi yerlerde derin koklu catlar tapir Belelikle su geotermal gradiente uygun olaraq qizdirilir O isti bulaqlar vasitesile qidalanir TehdidlerSanay Timpiska meselerin qirilmasi tehlukesi ile uz uzedir National Geographic e gore erazinin etrafindaki meselerin qirilmasinin cox hissesini eslinde yerli ehali heyata kecirir Qaynayan cayin etrafindaki meselerin qirilmasinin 99 ne qederi yerli ehalinin daha boyuk ve daha bahali agaclari satmasi qalanini ise yandirmasi neticesinde bas verir Maple Energy adli yerli neft ve qaz sirketi erazinin etrafindaki cengelliklerin bir hissesini qorumaga baslamisdir IstinadlarAndres Ruzo The Boiling River Adventure and Discovery in the Amazon passim Collazos Cueto Victoria Gisel Falco Flor Fernando Saul Mayantuyacu destino mistico Thesis Universidad Tecnologica del Peru 10 February 2018 ispan 2018 04 17 tarixinde Istifade tarixi 2018 06 08 Nace Trevor Legendary Boiling River Of The Amazon Is A Geological Anomaly Forbes ingilis 2020 11 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 30 Kim Soo Peru s mysterious boiling river that burns animals to death The Telegraph ingilis 2020 11 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 10 Calderone Julia The story of the legendary river in Peru that is so hot it boils animals alive Business Insider 2020 11 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 30 This River Kills Everything That Falls Into It National Geographic News ingilis 2016 03 13 2020 11 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 30 Scientists Discover a Boiling River of Amazonian Legend Gizmodo ingilis 2023 04 06 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 10