itum Kali rayonu çeç Итон Кхаьллан кӏошт Rusiya Federasiyası çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahi

İtum-Kali rayonu (çeç. Итон-Кхаьллан кӏошт) — Rusiya Federasiyası, Çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi İtum-Kali kəndidir.

İtum-Kali rayonu
Итон-Кхаьллан кӏошт



Ölkə	Rusiya
İnzibati mərkəz	İtum-Kali
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1923
Sahəsi	1.277 km²
Saat qurşağı	Moskva vaxtı^[d]
Əhalisi
Əhalisi	6.659 nəf. (2024)
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	87164
Rəsmi sayt

Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiya

İtum-Kali rayonu Çeçenistanın cənub-qərb hissəsindəki dağlıq zonada yerləşir. Qalançoj rayonu təşkil edildikdən sonra sahəsi 1276.9 km² olmuşdur. Ərazi qərbdən şərqə doğru 60 km, şimaldan cənuba isə 40 km məsafədə uzanır. Rayon şimalda respublikanın Şatoy və Açxoy-Martan rayonları ilə həmsərhəddir. Şərqdə - Şaroy rayonu, qərbdə - İnquşetiya Respublikası və cənubda - Gürcüstanla sərhədə sahibdir.

Rayonun inzibati sərhədi Xaxaltı dağından Yaperlan silsiləsi ilə Yasenkord dağı, Martan çayının mənbəyinə, sonradan isə Qumartairkort silsiləsi Çinxoy-Lam dağı, Vyarda-Exk yatağı ilə, İnzaexk mənbəyinə qədər. Bundan əlavə sərhəd Dayxox dağı ilə, Canjare keçidi və Çerxunışkort dağları və Şaroy-Arqun yatağı boyunca uzanır. Sərhəd Tuşeti və Mutsoy silsilələri boyu dəniz səviyyəsindən 3552 m hündürlükdə davam edir və Rusiya Federasiyasının Gürcüstanla dövlət sərhədi ilə üst-üstə düşür. Sonra Vejlan silsiləsi boyunca dəniz səviyyəsindən 4007 m yüksəklikyə çatır. Hündürlüyü 4493 m olan Tebulomsta dağı rayon ərazisində yerləşir. Zirvə nəyinki Çeçenistanın həmçinin Şərqi Qafqazın ən hündür zirvəsidir.

Tarix

İtum-Kalin rayonu 1923-cü ildə təşkil edilmişdir.

1944-cü ildə SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə İtum-Kalin rayonu ləğv edildi və ərazisi Axalçevski rayonuna daxil olaraq Gürcüstan SSR-ə birləşdirildi. 1957-ci ildə Çeçeno-İnguş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası yenidən bərpa edilir. Onun ərazisi özünə qaytarılır. İtum-Kali rayonunun ərazisində Sovetski rayonu təşkil edilir. 1990-cı ildə 1944-cü il sərhədləri daxilində rayon ərazisi bərpa edilir və əvvəlki adı özünə qaytarılır.

Əhali

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə kəndin milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir:

Xalq	Say, nəf.	Ümumi əhaliyə olan nisbəti, %
çeçenlər	5 080	92,65 %
ruslar	123	2,24 %
avarlar	81	1,48 %
digərləri	172	3,14 %
bildirməyənlər	27	0,49 %
ümumi	5 483	100,00 %

Yaşayış məntəqələri

İtum-Kali rayonu ərazisinə ümumilikdə 31 yaşayış məntəqəsi daxildir. Rayon ərazisində ümumilikdə 13 inzibati ərazi vahidliyi vardır. Burada olan yaşayış məntəqələrinin hamısı kəndlərdir.

Qalalar

Dyora, Soy-Peda, Puoq.

Mənbə

Итум-Калинский район 2011-08-19 at the Wayback Machine
"Инвестиционный паспорт Итум-Калинского района". 2009-09-17 tarixində .

İstinadlar

http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
"Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года"..
"Бовза хьай Дайхмохк". 2019-10-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-11.
"Закон Чеченской республики «Об образовании муниципального образования…»". 2012-04-11 tarixində arxivləşdirilib.
"Краткая географическая справка". 2019-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-11.
"Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-02.

[_5dedeff8735db8ae-1] ttp://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.

[_38b6c630574aea66-2] "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года"..

[3] "Бовза хьай Дайхмохк". 2019-10-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-11.

[4] "Закон Чеченской республики «Об образовании муниципального образования…»". 2012-04-11 tarixində arxivləşdirilib.

[5] "Краткая географическая справка". 2019-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-11.

[6] "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-02.