Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnhisarçı rəqabət bazarı — istehlakçıların müəyyən tələbatını ödəməkdən məqsədilə fərqli məhsullar təklif edən çoxlu sayda satıcınn və alıcının olduğu bazara inhisarçı rəqabət bazar deyilir. Bu bazar inhisar və təkmil rəqabət bazarlarının arasında yerləşir. Bu səbəbdən onlarn müxtəlif xüsusiyyətlərini özündə birləşdirir.
İnhisarçı rəqabətin əsas xüsusiyyətləri aşağıdaklardır:
- Eyni tələbatı ödəyən müxtəlif məhsullar.
- Çoxlu sayıda alıcı və satıcı.
- Uzunmüddətli dövrdə bazara giriş-çıxışın sərbəstliyi.
- Firmalar bazarda çox az paya malikdirlər.
- Alclar və satıclar tam informasiyaya malik deyillər.
- Uzunmüddətli dövrdə firmalar sıfır mənfəətlə fəaliyyət göstərirlər.
Tərif
İnhisarçı rəqabət nəzəriyyəsinin əsasları Edvard Çemberlin tərəfindən 1933-cü ildə nəşr olunan "İnhisarçı Rəqabət Nəzəriyyəsi" kitabında qoyulmuşdur.
İnhisarçı rəqabət, məhsulun diferensiallaşdırılması baxımından hər bir firmanın öz məhsulu üzərində müəyyən inhisar gücünə sahib olması ilə xarakterizə olunur: rəqiblərin hərəkətlərindən asılı olmayaraq qiymətini qaldıra və ya endirə bilər. Bununla birlikdə, bu güc həm kifayət qədər çox sayda oxşar mal istehsalçısının olması ilə, həm də digər firmalar tərəfindən bu sahəyə əhəmiyyətli dərəcədə giriş azadlığı ilə məhdudlaşır. Məsələn, idman ayaqqabısının "pərəstişkarları" məhsulları üçün digər şirkətlərin məhsullarından daha çox pul ödəməyə hazırdır, lakin qiymət fərqi çox əhəmiyyətlidirsə, alıcı hər zaman bazarda daha az bilinən firmaların analoqlarını daha ucuz bir qiymətə tapacaqdır. Eyni şey kosmetika sənayesinin məhsulları, geyim, ayaqqabı istehsalı və s.
Bazar tarazlığı
Bu bazarda da tarazlıq nöqtəsi marjnal gəlirin marjinal xərcə bərabər olan istehsal həcmində əldə edilir. Uzunmüddətli dövrdə bazar iştirakçılar mənfəət əldə edə bilmirlər. Çünki bazarda mənfəət yaranan kimi bazara yeni iştirakçılar daxil olur. Bazarda təklif çoxalır və qiymətlər aşağı enir. Bu o həddə qədər davam edir ki, qiymətlər orta xərclərə bərabərləşsin. Bu zaman bazara giriş dayanır. Çünki digər şəxslər əvvəlki işlərində qazandıqları qədər mənfəət əldə etmək üçün bu bazara daxil olmağa ehtiyac duymayacaqlar.
Bazarda zərər olduqda isə firmalar bazardan çıxmağa başlayacaqlar bu səbəbdən istehsal həcmi və məhsul təklifi azalacaq. Bu o həddə qədər davam edir ki, qiymətlər orta xərclərə bərabərləşir. Bu zaman bazardan çıxış dayanır. Çünki bazar iştirakçıları indi qazandıqları qədər mənfəət əldə etmək üçün bu bazardan çıxıb yeni işə daxil olmağa ehtiyac duymayacaqlar.
Uzunmüddətli dövrdən fərqli olaraq firmalar qısamüddətli dövrdə bazara daxil ola və ya bazardan çıxa bilmədikləri üçün bazar iştirakçıları bu dövrdə mənfəət əldə edə və ya zərərlə üzləşə bilərlər. Bu dövrdə də tarazlıq nöqtəsi marjinal xərclərlə marjinal gəlirlərin kəsişdiyi yerdə olur.
Məhsul fərqi
Məhsul fərqi bu bazar quruluşunun əsas xüsusiyyətidir. Sənayedə xüsusiyyətləri yaxın, lakin bircins olmayan mallar istehsal edən bir qrup satıcı (istehsalçı) varlığını, yəni mükəmməl əvəzedici olmayan malların mövcudluğunu nəzərdə tutur.
Məhsul fərqi aşağıdakılara əsaslana bilər.
- məhsulun fiziki xüsusiyyətləri;
- yer;
- Qablaşdırma, ticarət markası, şirkət imici, reklamla əlaqəli “xəyali” fərqlər.
Bundan əlavə, fərqləndirmə bəzən üfüqi və şaquli olaraq bölünür:
- şaquli malların keyfiyyətinə və ya digər oxşar meyarlara görə şərti olaraq “pis” və “yaxşı” ya bölünməsinə əsaslanır (TV seçimi - “Temp” və ya “Panasonic”);
- üfüqi olaraq, alıcının təxminən bərabər qiymətlərlə malları pis və ya yaxşı deyil, uyğun və zövqünə uyğun olmayan (avtomobil seçimi - Volvo və ya Alfa-Romeo) böldüyünü düşünür.
Məhsulun öz versiyasını yaratmaqla hər firma bir növ məhdud inhisar əldə edir. Yalnız bir Biq-Mak sendviç istehsalçısı, yalnız bir Akvafreş diş pastası istehsalçısı, İqtisadiyyat məktəbi jurnalının yalnız bir naşiri və s. rəqabəti.
Məhsul fərqi bazar qiymətlərinə məhdud təsir imkanını yaradır, çünki bir çox istehlakçı müəyyən qiymət artımları ilə də müəyyən bir markaya və firmaya sadiq qalır. Bununla birlikdə, rəqib firmaların məhsullarının oxşarlığı səbəbindən bu təsir nisbətən az olacaqdır. İnhisarçı rəqiblərin məhsulları arasındakı tələbin qarşılıqlı elastikliyi olduqca yüksəkdir. Tələb əyrisi cüzi mənfi bir meyl göstərir (mükəmməl rəqabətdə üfiqi tələb əyrisindən fərqli olaraq) və eyni zamanda tələbin yüksək qiymət elastikliyi ilə xarakterizə olunur.
İnhisarçı rəqib firmasının tarazlığı
Qısa müddətdə
İnhisar rəqibləri əhəmiyyətli inhisar gücünə malik deyillər, buna görə də tələb dinamikası inhisar tələbindən fərqlənəcəkdir. Bazarda rəqabət olduğuna görə, ilk firmanın məhsullarında qiymət artması halında istehlakçılar digərinə müraciət edəcəklər, bu səbəbdən firmaların hər birinin məhsullarına tələb elastik olacaqdır. Elastiklik səviyyəsi, firmaların hər birinin məhsulları ilə əlaqə amili olan fərqlənmə dərəcəsindən asılı olacaqdır. Hər bir firma üçün optimal istehsal həcmi vəziyyətinə bənzər şəkildə müəyyən edilir. Qrafikə əsasən, qiymətin tələb əyrisi ilə təyin olunduğunu qeyd etmək lazımdır. Mənfəət və ya zərərin olması orta xərclərin dinamikasından asılıdır. ATC əyrisi Po-dan aşağıya doğru gedirsə, firma mənfəət əldə edir (kölgəli düzbucaqlı). ATC əyrisi daha yüksəkdirsə, bu zərərin miqdarıdır. Qiymət orta xərclərin dəyərini keçmirsə, firma fəaliyyətini dayandırır.
Uzun müddətdə
Uzunmüddətli perspektivdə, mükəmməl rəqabətdə olduğu kimi, iqtisadi mənfəətin mövcud olması sənayeyə yeni firmaların axınına səbəb olacaqdır. Öz növbəsində təklif artacaq, tarazlıq qiyməti azalacaq və mənfəət miqdarı azalacaq. Nəticədə bazara son girən firma iqtisadi mənfəət əldə etmədiyi zaman bir vəziyyət yaranır. Mənfəəti artırmağın yeganə yolu məhsul fərqliliyini artırmaqdır. Bununla birlikdə, uzun müddətdə, qanuni maneələr olmadığı təqdirdə, rəqiblər mənfəəti artıran fərqləndirmə sahələrini kopyalaya biləcəklər. Bu səbəbdən firmaların nisbətən oxşar şərtlərdə olacağı ehtimal olunur. Tələb cədvəlinin meylinə görə firma xərcləri minimuma endirmədən əvvəl qiymət və orta maya arasındakı tarazlığa nail olacaqdır. Buna görə inhisarçı bir rəqibin optimal həcmi mükəmməl bir rəqibin həcmindən az olacaqdır. Bu tarazlıq, nəticədə firmanın əsas məqsədinin müvəffəqiyyət səviyyəsinə çatmaq olduğu qənaətinə gəlir.
İnhisarçı rəqabət və səmərəlilik
Bir inhisar vəziyyətində olduğu kimi, inhisar rəqib inhisar gücünə malikdir ki, bu da süni kəsir yaratmaqla məhsulların qiymətlərini qaldırmağa imkan verir. Ancaq inhisardan fərqli olaraq, bu güc maneələr səbəbindən deyil, fərqlilik səbəbindən meydana gəlir. İnhisarçı rəqib, xərcləri minimuma endirməyə çalışmır və orta xərc (AC) əyrisi müəyyən bir texnologiyanı ifadə etdiyindən, bu firmanın mövcud avadanlıqdan az istifadə etdiyini (yəni artıq gücə sahib olduğunu) göstərir. Cəmiyyət baxımından bu, təsirsizdir, çünki bəzi mənbələrdən istifadə olunmur. Eyni zamanda həddindən artıq tutumun olması fərqlənməyə şərait yaradır. Nəticədə istehlakçılar zövqlərinə görə müxtəlif mallar ala bilirlər, buna görə cəmiyyət müxtəlifliyin məmnuniyyətini resursların daha az səmərəli istifadəsinin qiyməti ilə tarazlaşdırmalıdır. Çox vaxt cəmiyyət inhisarçı rəqabətin mövcudluğunu təsdiqləyir.
Ədəbiyyat
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Михайлушкин А. И., Шимко П. Д. Экономика. Учеб. для технич. вузов. — М.: Высш. шк., 2000. — С. 203
- Нуреев Р. М. «Курс микроэкономики», изд. «Норма»
- D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: «Economics»
- F. Musgrave, E. Kacapyr; «Barron’s AP Micro/Macroeconomics»
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
- Самуэльсон, Пол Энтони. Монополистическая конкуренция - революция в теории (Microeconomics: Selected Readings). Нью-Йорк. 1971 [The Monopolistic Competition Revolution].
- Чемберлин Э. Теория монополистической конкуренции (Реориентация теории стоимости) / пер. с англ. Э. Г. Лейкина и Л. Я. Розовского. — М.: Экономика , 1996. — 351 с. — Серия «Экономическое наследие». — .
İstinadlar
- Qreqori Mənkyu. Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh.373
- Qreqori Mənkyu.Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh.373
- "Monopolistic competition". 2022-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-27.
Xarici keçidlər
- Monopolistic Competition by Elmer G. Wiens
- Monopolistic Competition Video Explanation by Prof. Vinod Kumar — YouTube
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Inhisarci reqabet bazari istehlakcilarin mueyyen telebatini odemekden meqsedile ferqli mehsullar teklif eden coxlu sayda saticinn ve alicinin oldugu bazara inhisarci reqabet bazar deyilir Bu bazar inhisar ve tekmil reqabet bazarlarinin arasinda yerlesir Bu sebebden onlarn muxtelif xususiyyetlerini ozunde birlesdirir Inhisarci reqabetin esas xususiyyetleri asagidaklardir Eyni telebati odeyen muxtelif mehsullar Coxlu sayida alici ve satici Uzunmuddetli dovrde bazara giris cixisin serbestliyi Firmalar bazarda cox az paya malikdirler Alclar ve saticlar tam informasiyaya malik deyiller Uzunmuddetli dovrde firmalar sifir menfeetle fealiyyet gosterirler TerifInhisarci reqabet nezeriyyesinin esaslari Edvard Cemberlin terefinden 1933 cu ilde nesr olunan Inhisarci Reqabet Nezeriyyesi kitabinda qoyulmusdur Inhisarci reqabet mehsulun diferensiallasdirilmasi baximindan her bir firmanin oz mehsulu uzerinde mueyyen inhisar gucune sahib olmasi ile xarakterize olunur reqiblerin hereketlerinden asili olmayaraq qiymetini qaldira ve ya endire biler Bununla birlikde bu guc hem kifayet qeder cox sayda oxsar mal istehsalcisinin olmasi ile hem de diger firmalar terefinden bu saheye ehemiyyetli derecede giris azadligi ile mehdudlasir Meselen idman ayaqqabisinin perestiskarlari mehsullari ucun diger sirketlerin mehsullarindan daha cox pul odemeye hazirdir lakin qiymet ferqi cox ehemiyyetlidirse alici her zaman bazarda daha az bilinen firmalarin analoqlarini daha ucuz bir qiymete tapacaqdir Eyni sey kosmetika senayesinin mehsullari geyim ayaqqabi istehsali ve s Bazar tarazligiBu bazarda da tarazliq noqtesi marjnal gelirin marjinal xerce beraber olan istehsal hecminde elde edilir Uzunmuddetli dovrde bazar istirakcilar menfeet elde ede bilmirler Cunki bazarda menfeet yaranan kimi bazara yeni istirakcilar daxil olur Bazarda teklif coxalir ve qiymetler asagi enir Bu o hedde qeder davam edir ki qiymetler orta xerclere beraberlessin Bu zaman bazara giris dayanir Cunki diger sexsler evvelki islerinde qazandiqlari qeder menfeet elde etmek ucun bu bazara daxil olmaga ehtiyac duymayacaqlar Bazarda zerer olduqda ise firmalar bazardan cixmaga baslayacaqlar bu sebebden istehsal hecmi ve mehsul teklifi azalacaq Bu o hedde qeder davam edir ki qiymetler orta xerclere beraberlesir Bu zaman bazardan cixis dayanir Cunki bazar istirakcilari indi qazandiqlari qeder menfeet elde etmek ucun bu bazardan cixib yeni ise daxil olmaga ehtiyac duymayacaqlar Uzunmuddetli dovrden ferqli olaraq firmalar qisamuddetli dovrde bazara daxil ola ve ya bazardan cixa bilmedikleri ucun bazar istirakcilari bu dovrde menfeet elde ede ve ya zererle uzlese bilerler Bu dovrde de tarazliq noqtesi marjinal xerclerle marjinal gelirlerin kesisdiyi yerde olur Mehsul ferqiMehsul ferqi bu bazar qurulusunun esas xususiyyetidir Senayede xususiyyetleri yaxin lakin bircins olmayan mallar istehsal eden bir qrup satici istehsalci varligini yeni mukemmel evezedici olmayan mallarin movcudlugunu nezerde tutur Mehsul ferqi asagidakilara esaslana biler mehsulun fiziki xususiyyetleri yer Qablasdirma ticaret markasi sirket imici reklamla elaqeli xeyali ferqler Bundan elave ferqlendirme bezen ufuqi ve saquli olaraq bolunur saquli mallarin keyfiyyetine ve ya diger oxsar meyarlara gore serti olaraq pis ve yaxsi ya bolunmesine esaslanir TV secimi Temp ve ya Panasonic ufuqi olaraq alicinin texminen beraber qiymetlerle mallari pis ve ya yaxsi deyil uygun ve zovqune uygun olmayan avtomobil secimi Volvo ve ya Alfa Romeo bolduyunu dusunur Mehsulun oz versiyasini yaratmaqla her firma bir nov mehdud inhisar elde edir Yalniz bir Biq Mak sendvic istehsalcisi yalniz bir Akvafres dis pastasi istehsalcisi Iqtisadiyyat mektebi jurnalinin yalniz bir nasiri ve s reqabeti Mehsul ferqi bazar qiymetlerine mehdud tesir imkanini yaradir cunki bir cox istehlakci mueyyen qiymet artimlari ile de mueyyen bir markaya ve firmaya sadiq qalir Bununla birlikde reqib firmalarin mehsullarinin oxsarligi sebebinden bu tesir nisbeten az olacaqdir Inhisarci reqiblerin mehsullari arasindaki telebin qarsiliqli elastikliyi olduqca yuksekdir Teleb eyrisi cuzi menfi bir meyl gosterir mukemmel reqabetde ufiqi teleb eyrisinden ferqli olaraq ve eyni zamanda telebin yuksek qiymet elastikliyi ile xarakterize olunur Inhisarci reqib firmasinin tarazligiQisa muddetde Qisa muddetde inhisarci reqabetin mucerred modeli Inhisar reqibleri ehemiyyetli inhisar gucune malik deyiller buna gore de teleb dinamikasi inhisar telebinden ferqlenecekdir Bazarda reqabet olduguna gore ilk firmanin mehsullarinda qiymet artmasi halinda istehlakcilar digerine muraciet edecekler bu sebebden firmalarin her birinin mehsullarina teleb elastik olacaqdir Elastiklik seviyyesi firmalarin her birinin mehsullari ile elaqe amili olan ferqlenme derecesinden asili olacaqdir Her bir firma ucun optimal istehsal hecmi veziyyetine benzer sekilde mueyyen edilir Qrafike esasen qiymetin teleb eyrisi ile teyin olundugunu qeyd etmek lazimdir Menfeet ve ya zererin olmasi orta xerclerin dinamikasindan asilidir ATC eyrisi Po dan asagiya dogru gedirse firma menfeet elde edir kolgeli duzbucaqli ATC eyrisi daha yuksekdirse bu zererin miqdaridir Qiymet orta xerclerin deyerini kecmirse firma fealiyyetini dayandirir Uzun muddetde Uzunmuddetli perspektivde mukemmel reqabetde oldugu kimi iqtisadi menfeetin movcud olmasi senayeye yeni firmalarin axinina sebeb olacaqdir Oz novbesinde teklif artacaq tarazliq qiymeti azalacaq ve menfeet miqdari azalacaq Neticede bazara son giren firma iqtisadi menfeet elde etmediyi zaman bir veziyyet yaranir Menfeeti artirmagin yegane yolu mehsul ferqliliyini artirmaqdir Bununla birlikde uzun muddetde qanuni maneeler olmadigi teqdirde reqibler menfeeti artiran ferqlendirme sahelerini kopyalaya bilecekler Bu sebebden firmalarin nisbeten oxsar sertlerde olacagi ehtimal olunur Teleb cedvelinin meyline gore firma xercleri minimuma endirmeden evvel qiymet ve orta maya arasindaki tarazliga nail olacaqdir Buna gore inhisarci bir reqibin optimal hecmi mukemmel bir reqibin hecminden az olacaqdir Bu tarazliq neticede firmanin esas meqsedinin muveffeqiyyet seviyyesine catmaq oldugu qenaetine gelir Inhisarci reqabet ve semerelilikBir inhisar veziyyetinde oldugu kimi inhisar reqib inhisar gucune malikdir ki bu da suni kesir yaratmaqla mehsullarin qiymetlerini qaldirmaga imkan verir Ancaq inhisardan ferqli olaraq bu guc maneeler sebebinden deyil ferqlilik sebebinden meydana gelir Inhisarci reqib xercleri minimuma endirmeye calismir ve orta xerc AC eyrisi mueyyen bir texnologiyani ifade etdiyinden bu firmanin movcud avadanliqdan az istifade etdiyini yeni artiq guce sahib oldugunu gosterir Cemiyyet baximindan bu tesirsizdir cunki bezi menbelerden istifade olunmur Eyni zamanda heddinden artiq tutumun olmasi ferqlenmeye serait yaradir Neticede istehlakcilar zovqlerine gore muxtelif mallar ala bilirler buna gore cemiyyet muxtelifliyin memnuniyyetini resurslarin daha az semereli istifadesinin qiymeti ile tarazlasdirmalidir Cox vaxt cemiyyet inhisarci reqabetin movcudlugunu tesdiqleyir EdebiyyatMonopolisticheskoj konkurencii teoriya Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Mihajlushkin A I Shimko P D Ekonomika Ucheb dlya tehnich vuzov M Vyssh shk 2000 S 203 Nureev R M Kurs mikroekonomiki izd Norma D Begg S Fischer R Dornbusch Economics F Musgrave E Kacapyr Barron s AP Micro Macroeconomics Tovsiye olunan edebiyyat Samuelson Pol Entoni Monopolisticheskaya konkurenciya revolyuciya v teorii Microeconomics Selected Readings Nyu Jork 1971 The Monopolistic Competition Revolution Chemberlin E Teoriya monopolisticheskoj konkurencii Reorientaciya teorii stoimosti per s angl E G Lejkina i L Ya Rozovskogo M Ekonomika 1996 351 s Seriya Ekonomicheskoe nasledie ISBN 5 282 01828 8 IstinadlarQreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 373 Qreqori Menkyu Ekonomiksin Esaslari Baki 2010 Seh 373 Monopolistic competition 2022 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 27 Xarici kecidlerMonopolistic Competition by Elmer G Wiens Monopolistic Competition Video Explanation by Prof Vinod Kumar YouTube